Αμπελόκηποι Αθήνας. Συνοικισμός Γηροκομείου (Κωνσταντινουπολιτών, Κωνσταντινούπολης, Γεροκομείου, Πανόρμου)

Αμπελόκηποι Αθήνας και συνοικισμός Γηροκομείου (Γεροκομείου)-Κωνσταντινουπολιτών (Κωνσταντινούπολης)
/ Γηροκομείου / Πανόρμου --- Συντακτική και Φωτογραφική Ομάδα του Εργαστηρίου Πληροφορικής του 56ου
Γυμνασίου Αθήνας ---Σχολικά έτη: 2018-2021 [1]
Αμπελόκηποι Αθήνας και συνοικισμός
Γηροκομείου (Γεροκομείου) -
Κωνσταντινουπολιτών (Κωνσταντινούπολης) /
Γηροκομείου / Πανόρμου
Ονομασία του συνοικισμού μέσω αναφορών του
σε εφημερίδες του προηγούμενου αιώνα καθώς
και σε μεταγενέστερες εργασίες που έχουν
πραγματοποιηθεί για την περιοχή
Οι αναφορές είναι αποτέλεσμα πληροφοριών που έχουμε συγκεντρώσει από
εργασίες μας και ταξινομήσει τα δύο τελευταία έτη
56ο Γυμνάσιο Αθήνας
Συντακτική και Φωτογραφική ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής
Σχολικά έτη: 2019-2021

Περιεχόμενα
1. Ονομασία του συνοικισμού. ................................................................................................. 3
Φωτιά του 1927..................................................................................................................... 3
Φωτιά του 1930..................................................................................................................... 8
Σχόλια:................................................................................................................................. 13
2. Όρια του συνοικισμού......................................................................................................... 20
3. Υπόθεση εργασίας των ομάδων του σχολείου μας που υποστηρίζεται από γεγονότα..... 26
4. Οικίες του προσφυγικού συνοικισμού που διατηρούνται ακόμα...................................... 32
5. Φωτογραφίες από την κατάσταση των προσφυγικών κατοικιών τη σχολική περίοδο 2020-
2021......................................................................................................................................... 39
Ευχαριστίες.............................................................................................................................. 41

1. Ονομασία του συνοικισμού.
Στη συγκεκριμένη ενότητα υπάρχουν αναφορές (αποσπάσματα και εικόνες) για
τον συνοικισμό από τις καταστροφές από φωτιά που είχε υποστεί το 1927 και
το 1930, αλλά και μεταγενέστερα. Εκεί φαίνεται ότι τον ανέφεραν ως
συνοικισμό Γηροκομείου, Γεροκομείου, Γηροκομείου (Κωνσταντινουπόλεως) ή
και συνοικισμό Κωνσταντινουπόλεως/ Κωνσταντινουπολιτών. Τώρα, λόγω και
του γεγονότος ότι τα περισσότερα κτήρια που έχουν διασωθεί βρίσκονται πάνω
ή και κοντά στην οδό Πανόρμου, έχει καθιερωθεί να αναγνωρίζεται ως
συνοικισμός Πανόρμου.
Φωτιά του 1927.
Εικόνα 1: Αθήναι (29/07/1927)
Εικόνα 2: Βραδυνή (29/07/1927)

Εικόνα 3: Ελεύθερος Λόγος (29/07/1927)
Εικόνα 4: Εμπρός (29/07/1927)
Εικόνα 5: Η Ελληνική (29/07/1927)

Εικόνα 6: Εστία (29/07/1927)
Εικόνα 7: Έθνος (28/07/1927)
Εικόνα 8: Έθνος (29/07/1927

Εικόνα 9: Πρωία (29/07/1927)
Εικόνα 10: Ριζοσπάστης (29/07/1927)

Εικόνα 11: Σκριπ (29/07/1927)
Εικόνα 12: Σκριπ (7/5/1928, σελίδα 3). Απαλλοτρίωση εκτάσεων για την εγκατάσταση προσφύγων. Η
συγκεκριμένη απαλλοτρίωση έγινε το 1928, μετά την πρώτη καταστροφή του συνοικισμού από την φωτιά
του 1927.

Φωτιά του 1930.
Εικόνα 13: Εσπερινή (02/09/1930)
Εικόνα 14: Εστία (02/09/1930)
Εικόνα 15: Καθημερινή (02/09/1930)

Εικόνα 16: Ελληνική (02/09/1930)
Εικόνα 17: Η Βραδυνή (02/09/1930)

Εικόνα 18: Εμπρός (03/09/1930)
Εικόνα 19: Ακρόπολη (02/09/1930)

Εικόνα 20: Ακρόπολη (03/09/1930) Με σχόλια για τον συνοικισμό και τις προσπάθειες αποκατάστασης.

Εικόνα 21: Έθνος (02/09/1930) Εικόνα 22: Η Βραδυνή (02/09/1930 σελ.6)
Εικόνα 23: Πρωία (02/09/1930)

Σχόλια:
Α. Στη φωτιά που έγινε τον Ιούλιο του 1927 πέντε εφημερίδες αναφέρουν τον
συνοικισμό ως "Γηροκομείου", τρεις εφημερίδες ως "Κωνσταντινουπόλεως" και
δύο ως "Γηροκομείου - Κωνσταντινουπόλεως". Το 1930 το ζεύγος Παλμύρας και
Ευστάθιου Λάμψα έκανε δωρεά στο Γηροκομείο Αθήνας, που είχε γίνει πλέον
ένα όνομα τοπόσημο για την περιοχή. Έτσι στη δεύτερη φωτιά που έγινε στην
περιοχή τον Σεπτέμβριο του 1930 όλες οι εφημερίδες που βρήκαμε (εννιά)
αναφέρονται στον συνοικισμό με το όνομα "Γηροκομείο". Αυτό οφείλεται και
στο ότι είχε περάσει χρόνος, είχε συμβεί πάλι καταστροφή και πλέον δεν είχε
σημασία από ποια περιοχή είχαν έρθει οι περισσότεροι πρόσφυγες ή ποια
περιοχή από αυτές που είχαν έρθει ήταν πιο γνωστή. Όλοι τους είχαν να
αντιμετωπίσουν κοινά προβλήματα.
Σε εφημερίδα του 1931 γίνεται αναφορά ως συνοικισμός Γηροκομείου
(Γεροκομείου) και με το όνομα αυτό, κυρίως, αναφέρεται.
Εικόνα 24: Η πάλη των τάξεων σελ. 1 (25/09/1931)

Εικόνα 25: Η πάλη των τάξεων σελ. 4 (25/09/1931)
Το κείμενο της παραπάνω εφημερίδας όπως δημοσιεύθηκε στην σελίδα
http://akrat.blogspot.com/ με τη βοήθεια της οποίας εντοπίσαμε και την
συγκεκριμένη εφημερίδα.
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 25 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1931, ΕΤΟΣ Α’ ΑΡΙΘΜ. ΦΥΛΛΟΥ 48
ΟΙ ΕΡΕΥΝΕΣ ΤΗΣ «ΠΑΛΗΣ ΤΩΝ ΤΑΞΕΩΝ
«ΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΤΡΩΓΛΕΣ ΤΟΥ ΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟΥ ΓΕΡΟΚΟΜΕΙΟΥ
ΤΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ
Η τυχοδιωκτική επιχείρηση της Μικρασίας (1919) στην οποία μπλέχτηκε ο
ελληνικός καπιταλισμός, αποβλέποντας στη κατάχτηση της αγοράς της, για
την εξυπηρέτηση του αγγλικού ιμπεριαλισμού και των αναγκών του
ντόπιου κεφαλαίου και που στοίχισε τη ζωή εκατοντάδων χιλιάδων
εργατών και φτωχών χωρικών τέλειωσε με τη Μικρασιατική καταστροφή,
που σώριασε στην Ελλάδα, ζωντανά ερείπια, 1 ½ εκατομμύριο πρόσφυγες,
το μεγαλύτερο ποσοστόν των οποίων συγκεντρώθηκε μέσα στις πολιτείες.
Μέσα στην Αθήνα – στις άκρες της δημιουργήθηκαν πολλοί συνοικισμοί
που «αποκαταστάθηκαν» οι πρόσφυγες. Σήμερα θα μας απασχολήσει το
σύμπλεγμα των συνοικισμών που βρίσκονται γύρω απ’ τους
Αμπελόκηπους: Γηροκομείο, Νέα Ανατολή, Κουντουριώτου, Στέγη
Πατρίδος, Στέγη Μητέρων κι’ άλλοι μικροσυνοικισμοί.
ΓΗΡΟΚΟΜΕΙΟ
Και πρώτα ο συνοικισμός του Γηροκομείου. Κοντά στο γηροκομείο, πάνω
στη λεωφόρο Κηφισιάς – την οποία διασχίζουν τ’ αυτοκίνητα που οδηγούν
τα παράσιτα, τους κλέφτες του ιδρώτα των εργαζομένων στα εξοχικά
προάστια Μαρούσι, Κηφισιά για να «ξεσκάσουν» και να οργιάσουν

σπαταλώντας τεράστια ποσά βγαλμένα απ’ την εκμετάλλευση των
εργατών είχαν χτιστεί παράγκες για «προσωρινή» στέγαση.
Σ’ αυτές στριμώχτηκαν όπως όπως, σ’ ένα χώρο που δε χωρούσαν
ούτε οι μισοί, 800 -900 οικογένειες. Οι παράγκες αυτές στις οποίες
δε θα καταδέχονταν ούτε ζώα να κατοικήσουν, η μία πλάι στην
άλλη, με το ύψος τους που δε ξεπερνούσε το μπόι ενός ανθρώπου,
χωρίς φως, χωρίς αέρα με στενούς διαδρόμους μεταξύ τους, με
αποχωρητήρια που βρωμούσαν, αποτελούσαν μία πραγματική
κόλαση για τους κατοίκους και μια πηγή ασθενειών. Το χειμώνα
μέσα σ’ αυτές οι φτωχοί πρόσφυγες πάγωναν από το κρύο και το
δυνατό αέρα που έμπαινε μέσα από τις χαραμάδες των σανιδιών,
ενώ το καλοκαίρι ψήνονταν απ’ τον ήλιο που έκαιε το πισσόχαρτο
το οποίο αντικαταστούσε τα κεραμίδια. Όταν έβρεχε τα νερά
γέμιζαν τη παράγκα μέσα απ’ το χαλασμένο πισσόχαρτο.
Η ΦΩΤΙΑ
Το έργο της «αποκατάστασης» το συμπλήρωσε η φωτιά. Η κατάσταση των
παραγκών που ήταν η μία δίπλα στην άλλη, τα πισσόχαρτα, τα σανίδια που
είχαν ξεραθεί από τη ζέστη, η έλλειψη νερού: όλα αυτά αποτελούσαν ένα
τρομερά εύφλεκτο σύνολο. Και το καλοκαίρι του 1927 έγινε η πρώτη
φωτιά, που μέσα σε 3 λεπτά μετέβαλλε σε στάχτη το μεγαλύτερο μέρος του
συνοικισμού. Έτσι ρίχτηκαν στο δρόμο 500 οικογένειες χωρίς να σώσουν
τίποτα, καλά καλά ούτε τα ρούχα που φορούσαν. Μόλις και μετά βίας
κατόρθωσαν άλλοι απ’ αυτούς να στεγαστούν στο Ποδονύφτη κι’ άλλοι απ’
αυτούς σε σκηνές στο Γηροκομείο.
Η δεύτερη φωτιά που έπιασε πέρσι το Σεπτέμβρη, συμπλήρωσε τη
καταστροφή
ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΚΙΝΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΑ
Μπροστά στη κατάσταση αυτή η αγανάκτηση των προσφύγων έφτασε στο
κατακόρυφο. Άλλοι πρότειναν να κατεβούν ομαδικά στη πόλη και να
διαμαρτυρηθούν για την αδιαφορία του κράτους και το δήμου, που για
κοροϊδία έστειλαν κάμποσα ψωμιά και 15 σκηνές για να στεγαστούν
τρακόσες πενήντα (αρ. 350) οικογένειες και άλλοι πρότειναν να μπουν
οι ίδιοι μέσα στο νοσοκομείο του ερυθρού σταυρού, που τότε δεν είχε

τελειώσει, ώσπου να στεγαστούν αλλού. Το κράτος αντί να κοιτάξει να
στεγάσει τους πρόσφυγες, ανησυχώντας για όλη αυτή τη κίνηση και
θέλοντας να προλάβει, καμιά εκδήλωση, έστειλε αστυφύλακες για να
τρομοκρατήσει τους κατοίκους και τους απαγόρεψε να συγκεντρώνονται
και να συζητούν για την αντιμετώπιση της άθλιας κατάστασής τους. Σε μία
συγκέντρωση μάλιστα που έγινε, στην οποία μίλησε ένας σύντροφος
αρχειομαρξιστής και βγήκε μία επιτροπή για να ενεργήσει, η αστυνομία
επιτέθηκε ενάντια στους φτωχούς πρόσφυγες και επακολούθησε
συμπλοκή στην οποία έπιασαν 3 – 4 κατοίκους του συνοικισμού, μέσα
στους οποίους κι’ ο σύντροφός μας που δικάστηκε 25 μέρες φυλάκιση.
Ο ΣΗΜΕΡΙΝΟΣ ΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟΣ
Απ’ τις 800 οικογένειες που κατοικούσαν στο συνοικισμό σήμερα έμειναν
300 – 350. Οι υπόλοιπες στεγάστηκαν στο Ποδονύφτη, στον Άγιο Σάββα
και σ’ άλλους συνοικισμούς. Μερικές οικογένειες, θύματα της πρώτης
φωτιάς, που έμειναν στο συνοικισμό κάναν δύο οικοδομικούς
συνεταιρισμούς και με δάνεια του Κράτους προσπάθησαν να στεγαστούν
στο μέρος που κάηκαν οι παράγκες. Δεν τα κατάφεραν όμως να τελειώσουν
τα σπίτιά τους επειδή δεν τους έφτασε το δάνειο κι’ έτσι βλέπει κανείς
σπίτια χωρίς πόρτες και παράθυρα που κι’ αυτά είναι υποθηκευμένα.
Μαζί με τον εργάτη που μας συνοδεύει και που μας διευκολύνει στην
έρευνά μας προχωρούμε μέσα από δύο μεγάλες μάντρες.
-Εδώ ζουν οι υπόλοιπες οικογένειες (που είναι και οι περισσότερες) κάτω
από ολότελα ανυπόφορες συνθήκες, μας λέει.
Είναι δύο μάντρες που ήταν πλάι στο συνοικισμό. Καθώς
προχωρούμε βλέπομε δεξιά κι’ αριστερά παράγκες που μοιάζουν
πολύ με κοτέτσια και πλιθόκτιστα που στεγάζουν ένα μέρος των
πυροπαθών. Είναι πολλοί ακόμα απ’ αυτούς που ζούνε μέσα στις
σκηνές.
Πλησιάζουμε, παίρνομε μια φωτογραφία και ρωτούμε ένα σκηνίτη.
-Βλέπετε τι υποφέρομε, μας απαντά. Προ πάντων το χειμώνα με τη βροχή
και τα χιόνια γεμίζει μέσα η σκηνή νερά και πολλές φορές, όταν φυσάει
δυνατός αέρας μας παίρνει τη σκηνή και μας αφήνει στη βροχή και στα
χιόνια. Εδώ μέσα ζούμε, πάνω από ένα χρόνο τώρα, μια ζωή μαρτυρική.

-Του εξηγούμε πως δε πρέπει να περιμένουν τίποτα από το κράτος και τη
Κυβέρνηση, γιατί το σημερινό κράτος είναι κράτος των Εμπειρίκων, των
Γαλόπουλων, που κατακλέβουν τις εργαζόμενες τάξεις με τις νόμιμες και
παράνομες κλεψιές τους, είναι κράτος των Καραπαναγιώτηδων που
κλέβουν εκατομμύρια ολόκληρα. Οι πρόσφυγες δεν μπορούν να περιμένουν
καμιά βοήθεια από το κράτος. Μόνο αν οργανωθούνε και απαιτήσουν όλοι
μαζί το δίκιο τους θα καλυτερέψουν τη θέση τους.
-Κουνάει το κεφάλι του και συμφωνεί. Τον αφήνουμε και προχωρούμε.
-Πράγματι μαθαίνουμε πως το κράτος ύστερα από τη περσινή φωτιά για
να καλμάρει την αγανάκτηση των πυροπαθών, ανέθεσε σ’ εργολάβους να
κτίσουν πολυκατοικίες. Οι πολυκατοικίες όμως αυτές ακόμα να τελειώσουν
ένα χρόνο τώρα. Και δεν φτάνουν ούτε για τη στέγαση των μισών. Ενώ οι
οικογένειες είναι πάνω από 300 οι πολυκατοικίες δε μπορούν να
στεγάσουν ούτε 120 οικογένειες. Κι έτσι το δράμα της στέγασης πρόκειται
να συνεχισθεί. Γιατί εκτός από αυτό το κράτος, θέλοντας να
κερδοσκοπήσει πάνω σε κείνους που δεν έχουν ούτε ψωμί να φάνε με τη
τρομερή ανεργία που τους μαστίζει, πάνω σε κείνους που κι’ αυτά τα
κουρέλια τους τα έχασαν στην φωτιά, ορίζει προκαταβολή για κάθε οίκημα
5000 (!) δρχ. Και το υπόλοιπο ποσό με δόσεις. Δηλαδή δε μετριούνται ούτε
στα δάκτυλα αυτοί που θα κατορθώσουν να βρουν αυτό το ποσό και να
στεγασθούν
ΤΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ
Πως θα μπορέσουν οι κάτοικοι του συνοικισμού να καλυτερεύσουν τη θέση
τους; Αφού σαν άνθρωποι έχουν κι’ αυτοί δικαιώματα πάνω στη ζωή και
σαν εργαζόμενοι έχουν δικαιώματα περισσότερα από κάθε άλλο ;
Η απάντηση στο ερώτημα είναι μία : Να οργανωθούν και να παλέψουν για
τα ζητήματά τους. Να μπουν όλοι μέσα στο σύλλογο που υπάρχει, στο
«Προσφυγικό σύνδεσμο Γηροκομείου Αμπελοκήπων» και οργανωμένα
κι’ αποφασιστικά με επικεφαλής τους επαναστάτες εργάτες του
συνοικισμού να απαιτήσουν από το Κράτος, που ξοδεύει δισεκατομμύρια
για εξοπλισμούς,
1) την ακύρωση των χρεών, 2) τη συντομότερη και τη δωρεάν παράδοση
των πολυκατοικιών, 3) το κτίσιμο κι’ άλλων κατοικιών που να περιλάβουν

όλους τους πυροπαθείς, 4) Ύδρευση και φωτισμό, 5) καθαριότητα,
δρόμους κλπ
Εικόνα 26: Στη φωτογραφία της εφημερίδας φαίνονται καθαρά οι σκηνές που είχαν δοθεί στον συνοικισμό
για την αντιμετώπιση των δυσκολιών πριν γίνουν τα κτήρια όπου θα γίνονταν η μετεγκατάστασή τους.
Εικόνα 27: Από την εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ». Την σελίδα μας την κοινοποίησε ο κύριος Χ. Μπερούκας.

Σύμφωνα με τα όσα γράφει ο κύριος Βαγγέλης Μενεμενόγλου στο βιβλίο του
«Επιστροφή στον περασμένο αιώνα» σε οικογένειες του συνοικισμού
Γηροκομείου δόθηκαν οικόπεδα στην περιοχή των Ελληνορώσσων ώστε να
χτίσουν το σπίτι τους.
Εικόνα 28: Από το βιβλίο του κυρίου Μενεμενόγλου «Επιστροφή στον περασμένο αιώνα»
Υπήρχαν άλλες οικογένειες που πήραν σπίτια στις διπλοκατοικίες του
συνοικισμού Γηροκομείου (για παράδειγμα η οικογένεια που είχε την ταβέρνα
«Πιπεριά», όπως αναφέρει στη συνέντευξη της η κυρία Καραγιάννη) ή σε άλλες
περιοχές της Αττικής (π.χ. Νέα Φιλαδέλφεια, σύμφωνα με τη συνέντευξη του
κυρίου Πολίτη).
Εικόνα 29: Φρουροί της Ειρήνης σελ.3 (02/12/1951)

2. Όρια του συνοικισμού.
Σύμφωνα με εφημερίδες του 1927 ο συνοικισμός Γηροκομείου -
Κωνσταντινουπόλεως ήταν από το κτήμα Θων ως των κτηρίων του
Γηροκομείου (πχ. Η Ελληνική (29/07/1927) -"... η χθεσινή τεράστια πυρκαγιά
του συνοικισμού Κωνσταντινουπολιτών, του κειμένου μεταξύ της επαύλεως Θων
και του Γηροκομείου ...").
Το θέμα είναι μέχρι πού ήταν τα όρια του κτήματος της έπαυλης Θων.
Εικόνα 30: Φωτογραφία του 1929
Εικόνα 31: Φωτογραφία του 1937

Όπως φαίνεται και από τις αεροφωτογραφίες του 1929 και του 1937 που
προμηθευτήκαμε για τις ανάγκες των εργασιών μας από το Κτηματολόγιο, ο
συνοικισμός δεν έφτανε στα όρια που είναι η περιοχή στη συμβολή των
λεωφόρων Κηφισίας και Αλεξάνδρας, όπου είναι και το εκκλησάκι του Ιερού
Ναού Αγίου Νικολάου Θων. Στη φωτογραφία του 1929, αμέσως μετά το κτήμα
Θων, δηλαδή μέχρι εκεί που βρίσκεται το εκκλησάκι, διακρίνονται οι στρατώνες
της Δημοκρατικής Φρουράς που δεν υπάρχουν στην αεροφωτογραφία του
1937. Επίσης μετά διακρίνουμε διάσπαρτες παράγκες. Όπως μας είχε αναφέρει
ο κύριος Παπαθεοδώρου, στα συμβόλαια του πατρικού του σπιτιού στην οδό
Φθιώτιδος 10 η περιοχή ονομαζόταν τμήμα της παλιάς ιδιοκτησίας Θων. Ο
κύριος συνοικισμός ήταν, όπως αναφέρει ο κ. Παραδείσης, μεταξύ Λαρίσης-
Πανόρμου και Γηροκομείου. Θα πρέπει να αναφέρεται στα κτήρια που
κατασκευάστηκαν μεταξύ 1930-1932.
Εικόνα 32: Φωτογραφία του 1937 από τον διαδικτυακό ιστότοπο του κτηματολογίου. Τα κτήρια που
διακρίνονται είναι αυτά που δημιουργήθηκαν μεταξύ 1930-1932. Υπάρχουν, όμως, αρκετές παράγκες,
απομεινάρια του χώρου που εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες με το που ήρθαν στην περιοχή, προς την
πλευρά, κυρίως, του Γηροκομείου.

Εικόνα 33: «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» στις 6 Οκτωβρίου 1938. Τα νέα κτήρια του συνοικισμού έγιναν αλλά υπάρχουν
ακόμα προβλήματα στους δρόμους καθώς και στην πλατεία του συνοικισμού.
Εικόνα 34: Η πλατεία θα πρέπει να ήταν μεταξύ Δουκίσσης Πλακεντίας, Αλέξη Παυλή και Πανόρμου. Με
κόκκινο είναι το κτήριο του 35
ου
Δημοτικού Σχολείου (το σχολείου του συνοικισμού και των γύρω περιοχών).
Σήμερα συστεγάζονται σχολικές μονάδες [56
ο
Γυμνάσιο Αθήνας, πρώην Μικτό Γυμνάσιο Αμπελόκηπων
Αθήνας, το 18
ο
Δημοτικό Σχολείο που προήλθε από τη συγχώνευση του 18
ου
, πρώην 32
ου
, και 19
ου
, πρώην
35
ου
Δημοτικού Σχολείου καθώς και δύο Νηπιαγωγείων, 18
ου
και 40
ου
, που στεγάζονται στο κτηριακό
συγκρότημα που έχει δημιουργηθεί]. Με πράσινο είναι οι «νέες» διώροφες πολυκατοικίες που
δημιουργήθηκαν και με πορτοκαλί θα πρέπει να είναι η πλατεία του συνοικισμού για την οποία γίνεται
αναφορά στο άρθρο της εφημερίδας.

Υπήρχαν και άλλες παράγκες γύρω από αυτά τα κτήρια που συνέχιζαν προς όλες
σχεδόν τις κατευθύνσεις, κατασκευασμένες από πρόσφυγες και μη. Και αυτές
ανήκαν στον ευρύτερο συνοικισμό του Γηροκομείου
Εικόνα 35: Νέος Ριζοσπάστης. 28/05/1933. Οικογένειες του συνοικισμού κατοικούν μέσα σε «στενά ξύλινα
παραπήγματα»

Εικόνα 36: Στην φωτογραφία
αριστερά η «Κοινωνική Αλληλεγγύη»
του συνοικισμού Γηροκομείου
(Αθήνα) δίνει τσάι στα παιδιά του
Γηροκομείου. Η φωτογραφία είναι
από την εφημερίδα: Νέος
Ριζοσπάστης. Όπως αναφέρεται και
στην προηγούμενη εικόνα η
«Κοινωνική Αλληλεγγύη» προσέφερε
συσσίτιο στα παιδιά που υπέφεραν
από την πείνα.
Εικόνα 37: Νέος Ριζοσπάστης στις 14/12/1933. «Ο συνοικισμός Γηροκομείου μέσα στη δυστυχία και το
βόρβορο»

Κάποιες από αυτές τις παράγκες στη Λουίζης Ριανκούρ κατεδαφίστηκαν μετά το
1976. Οι ελληνικές ταινίες μας έχουν βοηθήσει αρκετά στην έρευνα που κάνουμε
τα τελευταία χρόνια για την περιοχή των Αμπελοκήπων Αθήνας.
Εικόνα 38: Ο Θανάσης στον κόσμο της σφαλιάρας (1976). Προσφυγικές παράγκες στη Λουίζης Ριανκούρ
Εικόνα 39: Από παλαιότερη εργασία μας. 1982-1983 κατεδάφιση προσφυγικών παραγκών στη Λουίζης
Ριανκούρ [https://www.slideshare.net/goa56tk/ss-233503904 στη σελίδα 127]

3. Υπόθεση εργασίας των ομάδων του σχολείου μας που
υποστηρίζεται από γεγονότα.
Για τον παραπάνω συνοικισμό να επαναλάβουμε την υπόθεση εργασίας που
είχαμε κάνει το 2013-2014 και τον υποστηρίξαμε σταδιακά, μέσα από
συνεντεύξεις και πληροφορίες.
Η υπόθεση ήταν ότι οι πρόσφυγες από την Πόλη προσπάθησαν να κάνουν
μια μεταφορά σε τόπο και χρόνο της πατρίδας τους στην περιοχή που
μεταφέρθηκαν, στον συνοικισμό Γηροκομείου Κωνσταντινουπολιτών.
Πρόσφυγες από την Κωνσταντινούπολη βρήκαν καταφύγιο σε προσφυγικούς
συνοικισμούς της περιοχής, όπως σε αυτόν την Πανόρμου.
Όπως μας μετέφερε ο κύριος Πολίτης τις απαντήσεις της μητέρας του το 2014-
2015, μέσω της εγγονής τους και μαθήτριάς μας Μαρισίνης:
«O παππούς μου Αντώνης Γρηγοριάδης γεννήθηκε από Έλληνες γονείς και
μεγάλωσε στην Κωνσταντινούπολη μαζί με δύο αδελφούς και μια αδελφή. …
Ο Αντώνης Γρηγοριάδης ήταν ιπποκόμος του Πατριάρχη στο Φανάρι (ήταν αυτός
που φρόντιζε τον Πατριάρχη και ήταν συνεχώς στην υπηρεσία του) και
συγχρόνως έπαιζε ποδόσφαιρο στην ομάδα της ΠΕΡΑ ΚΛΟΥΜΠ, ομάδα της
Τουρκίας στην μεγάλη κατηγορία. Η οικογένεια ζούσε σε μια καλή συνοικία της
Πόλης στο ¨ΠΕΡΑ¨… Όταν η ΠΕΡΑ ΚΛΟΥΜΠ πήρε το πρωτάθλημα Τουρκίας η
ομάδα πήγε να παίξει ένα διεθνές παιχνίδι στη Γαλλία και εκεί ο παππούς μου με
κάποιους από την ομάδα ζήτησε πολιτικό άσυλο…. Μείνανε μερικούς μήνες στην
Γαλλία και στο μεταξύ προέκυψε η Μικρασιατική καταστροφή και όλη η
οικογένεια έφυγε από την Πόλη και ήρθαν Αθήνα, στην περιοχή των
Αμπελοκήπων όπου μοιράστηκαν αρχικά σκηνές για τους πρόσφυγες.
Ομοίως ήρθε και ο παππούς Αθήνα από την Γαλλία και όλη η οικογένεια όπως και
άλλοι πρόσφυγες έμειναν στα προσφυγικά της Πανόρμου τα οποία άρχισαν
σιγά σιγά να οικοδομούνται.
Πέντε από τους παλιούς ποδοσφαιριστές επανίδρυσαν την ομάδα με ελληνικό
καταστατικό πλέον το 1924. Μετά από δύο – τρία χρόνια μοιράστηκαν νέες
κατοικίες στην Φιλαδέλφεια στους πρόσφυγες...»

Άτομα από την περιοχή αυτή δημιούργησαν την ομάδα Πέρα Κλουμπ
Αμπελοκήπων Αθήνας το 1924, ενώ τα παιδιά τους τα έστελναν στο σχολείο που
είχε δημιουργηθεί στην περιοχή που βρίσκεται το σχολείο μας, ενώ δίπλα είχαν
φτιάξει την εκκλησία της Αγίας Τριάδας.
Σύμφωνα με εισήγηση/ συζήτηση στο διήμερο επιμορφωτικό σεμινάριο με θέμα
«Χθες εμείς… Σήμερα άλλοι: Το προσφυγικό ζήτημα στην Εκπαίδευση για το
Περιβάλλον και την Αειφορία» (22-23/01/2016 στην Αθήνα)
«Οι πρόσφυγες που προέρχονταν από πόλεις όπου ήταν, κυρίως, Έλληνες,
ονόμαζαν τις πόλεις τους με την λέξη «Νέα/ Νέος» (π.χ. Νέα Αρτάκη, Νέα
Σμύρνη…) ενώ όσοι ήρθαν από μέρη όπου οι Τούρκοι ήταν περισσότεροι,
ονόμαζαν τις περιοχές τους με το όνομα του πολιούχου που είχαν στην περιοχή
τους π.χ. Αγία Φωτεινή. Τέλος, οι πρόσφυγες που μετακινήθηκαν σε
μεγάλες περιοχές μαζί με άλλον πληθυσμό έφτιαχναν μια εκκλησία με το
όνομα αυτής που είχαν στην περιοχή από την οποία εκδιώχθηκαν. Αυτό
φαίνεται πως συνέβη στην περίπτωση της Αγίας Τριάδας Αμπελοκήπων».
Στο βιβλίο με τίτλο "Αμπελόκηποι", Α’ τόμος σελ. 107.του κυρίου Νίκου
Παραδείση αναφέρεται:
«Λίγα χρόνια νωρίτερα, μετά την εγκατάσταση των προσφύγων στην περιοχή της
οδού Λαρίσης-Πανόρμου και Γηροκομείου, στήθηκαν ξύλινα παραπήγματα που
χρησίμευαν για σχολεία στα προσφυγόπουλα της περιοχής. Το ανωτέρω
συγκρότημα καταστράφηκε από τη μεγάλη πυρκαγιά που έγινε το 1927 και έκαψε
εκατοντάδες ξύλινα παραγκόσπιτα»
Ο κύριος Παραδείσης, ιστοριοδίφης της περιοχής μας, μας είπε ότι ανάμεσα σε
αυτά που κάηκαν είναι το σχολείο που είχε γίνει στην περιοχή που είναι και το
δικό μας κτήριο για τα παιδιά των προσφύγων, λίγο πιο πάνω κοντά στη
Λαρίσης. Μετά έγινε στην Αχαΐας το πέτρινο κτήριο για το 35ο Δημοτικό Σχολείο
Αθήνας στο οποίο γίνονται ακόμα και τώρα μαθήματα από το 56ο Γυμνάσιο
Αθήνας, καθώς και το 18ο Δημοτικό, ενώ η διπλανή εκκλησία που κάηκε ήταν
αυτή της Αγίας Τριάδας. Η εκκλησία έγινε πέτρινη μετά το 1930, αφού η

προηγούμενη ξύλινη κατασκευή είχε καεί, όπως αναφέρεται και στις εφημερίδες
(«Η πρωΐα» και «Η βραδυνή» της Παρασκευής 29 Ιουλίου 1927.)

Εικόνα 40: Στην Πόλη. Η ομάδα Πέρα Κλουμπ έχει ως έτος ίδρυσης
το 1886 ως Ερμής ενώ από το 1914 μετονομάστηκε σε Αθλητικό
Σύλλογο Πέρα (Ελληνική Ομάδα Ποδοσφαίρου). Η εκκλησία της
Αγίας Τριάδας στο Πέρα είναι του 1880 ενώ το Ζωγράφειο
λειτουργεί από το 1893.
Εικόνα 41: Στους Αμπελόκηπους
Αθήνας. Το σχολείο ήταν προς το
Γηροκομείο και όχι στον χώρο που
είναι τώρα. Οι κάτοικοι της Πόλης
προσπάθησαν να κάνουν μια
μεταφορά σε τόπο και χρόνο της
πατρίδας τους, όπως φαίνεται και στις
παραπάνω εικόνες.
Με βάση τα παραπάνω θεωρούμε ότι μπορούμε να υποστηρίξουμε την
αρχική μας υπόθεση ότι οι πρόσφυγες από την Πόλη προσπάθησαν να
κάνουν μια μεταφορά σε τόπο και χρόνο της πατρίδας τους στην περιοχή
που μεταφέρθηκαν, στον συνοικισμό Γηροκομείου
Κωνσταντινουπολιτών
-κατασκευάζοντας τον Ι.Ν. Αγίας Τριάδας,
-ιδρύοντας την ομάδα Πέρα Κλουμπ και
-δημιουργώντας το σχολείο τους, αρχικά ξύλινο και στη συνέχεια, μέσα
από Κρατικό Πρόγραμμα, το 35ο Δημοτικό Σχολείο στην οδό Αχαΐας, εκεί
που είναι τώρα το συγκρότημα σχολείων που στεγάζεται και το 56ο
Γυμνάσιο Αθήνας. Το Δημοτικό αυτό εξυπηρέτησε τα παιδιά των
κατοίκων της περιοχής του συνοικισμού Γηροκομείου –
Κωνσταντινουπολιτών, καθώς και της ευρύτερης περιοχής.

Οι παρακάτω φωτογραφίες είναι από παλαιότερες εργασίες μας σχετικά με την
περιοχή μας (https://www.slideshare.net/goa56tkdrills/akatagrafi-ktiriwn56,
https://www.slideshare.net/goa56tkdrills/b-diaforetikes-xriseis-56 ) αλλά και
από την επίσκεψή μας στην Κωνσταντινούπολη το 2016
(https://www.slideshare.net/goa56tk/taxidi-poli,
https://www.slideshare.net/goa56tkdrills/beyolu-spor-kulb-bsk)
Εικόνα 42: Αγία Τριάδα, Αθλητικός Σύλλογος Πέρα, Ζωγράφειο σχολείο στην Κωνσταντινούπολη
Εικόνα 43: Αγία Τριάδα Αθήνας
Εικόνα 44: Αθλητικός Σύλλογος Πέρα Κλουμπ στους Αμπελόκηπους Αθήνας

Εικόνα 45: Συγκρότημα σχολείων στην οδό Αχαΐας 3, Στην πρώτη φωτογραφία αριστερά πάνω το αρχικό
κτήριο που χρησιμοποιήθηκε από το 35
ο
Δημοτικό Σχολείο Αθήνας.

4. Οικίες του προσφυγικού συνοικισμού που διατηρούνται
ακόμα.
Όπως φαίνεται και από τις παρακάτω φωτογραφίες, οι προσφυγικές κατοικίες
που διασώθηκαν από τον συνοικισμό Γηροκομείου - Κωνσταντινουπολιτών
συγκεντρώνονται πάνω και γύρω από την οδό Πανόρμου. Αυτός είναι και ο
λόγος που επικράτησε η ονομασία συνοικισμός Πανόρμου.
Εικόνα 46: Από εργασία του τμήματας Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
http://www.arch.uth.gr/uploads/pages/198/files/syllabus.pdf?fbclid=IwAR0vdY-
VY9Q5yGcjAaSDt8t4D2mVHdKrihAgpA5kX5luLJ4zs_Du-9imw9I
Εικόνα 47: Τα στοιχεία είναι από την καταγραφή της MONUMENTA. Βρίσκονται στον δικτυακό τόπο:
https://docathens.org/gr/.

Οι προσφυγικές
κατοικίες αυτές έχουν
καταγραφεί και
αναφέρονται στον
δικτυακό τόπο της
MONUMENTA.
Αυτές οι κατοικίες κατασκευάστηκαν έπειτα από τις δύο φωτιές που είχαν γίνει
στον συνοικισμό ο οποίος είχε παράγκες και σκηνές.
Στην παρακάτω φωτογραφία, που εντόπισε μέσα σε βίντεο και ταυτοποίησε ο
κύριος Χρήστος Μπερούκας διακρίνονται οι πρώτες, ίσως, σκηνές που
εγκαταστάθηκαν στην περιοχή του συνοικισμού Γηροκομείου -
Κωνσταντινουπολιτών.
Στη συνέχεια κατασκευάστηκαν οι ξύλινες παράγκες που κάηκαν δύο φορές για
να φτάσουμε στις διώροφες κατασκευές μεταξύ 1930 -1932.

Εικόνα 48: Στα δεξιά βρίσκονται οι «Ελιές» που διακρίνονται και στις αεροφωτογραφίες του 1929 και του
1937, η βίλα του Καστριώτη (Εγκαστρωμένου) πρώτη από αριστερά, και στο βάθος τα Τουρκοβούνια.
Αν είναι μετά την Μικρασιατική καταστροφή θα πρέπει να είναι σκηνές που
χρησιμοποιήθηκαν για τους πρόσφυγες.
Αν η ημερομηνία που αναφέρεται στο βίντεο (1920) και τα σχόλια (een
soldatenkamp --> στρατόπεδο) είναι σωστά τότε θα είναι από στρατιωτική
άσκηση στην περιοχή αυτή.
Σε κάθε περίπτωση στη φωτογραφία φαίνεται ο χώρος όπως ήταν την περίοδο
εκείνη αλλά και τέντες που όμοιες χρησιμοποιήθηκαν και για τους πρόσφυγες,
όπως αναφέρεται και σε εφημερίδες.
Από τις σκηνές και τις παράγκες, στα διώροφα προσφυγικά και μετά από
κατεδαφίσεις για λόγους διαπλάτυνσης της Πανόρμου έχουν απομείνει ελάχιστα
διώροφα κτήρια που χρησιμοποιούνται κυρίως ως χώροι διασκέδασης.

Εικόνα 49: Αεροφωτογραφία του 1969 από τον δικτυακό τόπο του Κτηματολογίου. (Το κόκκινο βελάκι
βρίσκεται στην Κηφισίας και Πανόρμου).

Εικόνα 52: Αεροφωτογραφία του 1979 από τον δικτυακό τόπο του Κτηματολογίου. Στο διάστημα μεταξύ
1977-1979 έχει γίνει κατεδάφιση του 1
ου
μπλοκ των προσφυγικών πολυκατοικιών και έχει κατασκευαστεί το
κτήριο που είναι τώρα η Alpha Bank. (Το κόκκινο βελάκι βρίσκεται στην Κηφισίας και Πανόρμου).

Εικόνα 53: Αεροφωτογραφία του 1983 από τον δικτυακό τόπο του Κτηματολογίου. Δεν έχει γίνει ακόμα η
κατεδάφιση μέρους του 2ου μπλοκ κατοικιών. Η «Πιπεριά» λειτουργεί ακόμα... (Το κόκκινο βελάκι βρίσκεται
στην Κηφισίας και Πανόρμου).

5. Φωτογραφίες από την κατάσταση των προσφυγικών
κατοικιών τη σχολική περίοδο 2020-2021.
Εικόνα 54: Πινακίδα απομεινάρι της παλιάς εποχής ανάμεσα στα διώροφα προσφυγικά σπιτάκια της
περιοχής
Εικόνα 55: Αρκετά από τα σπίτια αυτά είναι ακατοίκητα και αφημένα. Στις πάνω φωτογραφίες διακρίνονται
και τα υλικά κατασκευής τους.

Εικόνα 56: Σκαλάκια και πόρτες των διώροφων προσφυγικών διπλοκατοικιών του συνοικισμού
«Γηροκομείου» που κατασκευάστηκαν μεταξύ 1930-1932. Τα περισσότερα σπίτια διαθέτουν σκαλάκια,
ελάχιστα δεν είχαν, ενώ η κάθε διπλοκατοικία είχε δική της ξεχωριστή πόρτα. Η μια πόρτα οδηγούσε στην
κατοικία του ισογείου και η άλλη στον πρώτο όροφο.

Εικόνα 57: Διπλοκατοικίες του συνοικισμού που σώζονται. Οι περισσότερες διπλοκατοικίες
χρησιμοποιούνται ως χώροι αναψυχής και διασκέδασης ενώ έχουν πραγματοποιηθεί προσθήκες και
επεκτάσεις στους κοινόχρηστους χώρους.
Οι φωτογραφίες του παραρτήματος είναι από μέλη της φωτογραφικής ομάδας μας.
Ευχαριστίες
Να ευχαριστήσουμε πάρα πολύ:
 τους υπαλλήλους του Δήμου Αθηναίων,
 τη Διεύθυνση Μελετών και το Τμήμα Παραδοσιακών Κτηρίων και
Μνημείων του Δήμου Αθηναίων,
 την κυρία Ειρήνη Γρατσία από την MONUMENTA,
 τον κύριο Χρήστο Μπερούκα, παλιό μαθητή των σχολείων μας,
 τους κατοίκους της περιοχής
που μας βοήθησαν στις εργασίες μας.
56ο Γυμνάσιο Αθήνας
Συντακτική και Φωτογραφική ομάδα Εργαστηρίου Πληροφορικής
Σχολικά έτη: 2019-2021

Αμπελόκηποι Αθήνας. Συνοικισμός Γηροκομείου (Κωνσταντινουπολιτών, Κωνσταντινούπολης, Γεροκομείου, Πανόρμου)

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

Similaire à Αμπελόκηποι Αθήνας. Συνοικισμός Γηροκομείου (Κωνσταντινουπολιτών, Κωνσταντινούπολης, Γεροκομείου, Πανόρμου)

Similaire à Αμπελόκηποι Αθήνας. Συνοικισμός Γηροκομείου (Κωνσταντινουπολιτών, Κωνσταντινούπολης, Γεροκομείου, Πανόρμου) (20)

Plus de Tassos Karampinis

Plus de Tassos Karampinis (20)

Dernier

Dernier (14)

Αμπελόκηποι Αθήνας. Συνοικισμός Γηροκομείου (Κωνσταντινουπολιτών, Κωνσταντινούπολης, Γεροκομείου, Πανόρμου)