Συνεντεύξεις μαθητών με κατοίκους της περιοχής (Αμπελόκηποι Αθήνας) Συνεντευξιαζόμενος: Νίκος Παραδείσης (4 από 4) Ο κύριος Νίκος Παραδείσης απάντησε σε ερωτήσεις που του έκανε η Περιβαλλοντική ομάδα με βάση τις προηγούμενες συνεντεύξεις που είχε δώσει καθώς και το υλικό που έχει συλλέξει στο πλαίσιο του προγράμματος. Σχολικό έτος: 2014-2015 (Πολυμέσα & Περιβαλλοντική ομάδα «Αμπελόκηποι Αθήνας: Ερευνώ και μελετώ το περιβάλλον που βρίσκεται το Σχολείο μου») Εκπαιδευτικοί του περιβαλλοντικού προγράμματος: Λυκοκάπη Μαρία, Μαναγλιώτου Σοφία, Μπουσιοπούλου Θάλεια, Τεκάτογλου Δέσποινα, Καραμπίνης Τάσος

1. «Συνέντευξη» 4η με τον κ. Νίκο Παραδείση, κάτοικο της περιοχής και, μεταξύ άλλων, συγγραφέα βιβλίων για τους Αμπελόκηπους Αθήνας.
Απαντήσεις σε ερωτήσεις της περιβαλλοντικής ομάδας του 56ου Γυμνασίου Αθήνας.
56ο Γυμνάσιο Αθήνας
Σχολικό έτος: 2014-2015

2. Αμπελόκηποι, 04/11/2014
Κύριε Παραδείση, στην τελευταία σας συνέντευξή μας (10/09/2014) αναφέρατε τη λαϊκή αγορά που υπήρχε στην περιοχή των Αμπελοκήπων και είχε, όπως μας είχατε πει, βομβόπληκτους.
Στο διαδίκτυο βρήκαμε την πληροφορία ότι η σκηνή της «μαύρης αγοράς» από την ταινία «Ξυπόλητο τάγμα» γυρίστηκε, για καθαρά πρακτικούς λόγους στην Αθήνα, στην περιοχή των φυλακών Αβέρωφ, όπου και λειτουργούσε πραγματικά η «μαύρη αγορά» στα χρόνια της Γερμανικής κατοχής. Η «μαύρη αγορά» έχει σχέση με την λαϊκή αγορά που αναφέρατε;
Όχι. Η λαϊκή αγορά ήταν νόμιμη και μόνιμη στην περιοχή της Γενικής Αστυνομικής Διεύθυνσης Αττικής (ΓΑΔΑ). Η «μαύρη αγορά» ήταν παράνομη. Η λαϊκή αγορά που αναφέρω είχε άτομα που είχαν μια καλυβούλα που την έκαναν μαγαζάκι. Δεν ήταν παράνομοι.
(Οι παραπάνω σκηνές είναι από την ταινία «Ξυπόλητο τάγμα» στην περιοχή της «μαύρης αγοράς»).
Επεκτάσεις Περιβαλλοντικής ομάδας: Ο κύριος Χρήστος Μπερούκας, μέλος της ομάδας «ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ – ΑΘΗΝΑ» μας βοήθησε στην ταυτοποίηση της «μαύρης αγοράς». Απαντώντας σε ερώτημα που του έκανε ο καθηγητής μας κ. Καραμπίνης, στις 9/11/2014, του έγραψε ότι η εκκλησία που φαίνεται «είναι ο Άγιος Σάββας στο ομώνυμο νοσοκομείο, άρα η «μαύρη αγορά» ήταν μέσα στο συνοικισμό ¨Νέα Ανατολή¨», κοντά στην περιοχή των Φυλακών Αβέρωφ. Στις παρακάτω φωτογραφίες φαίνεται, αριστερά, η εκκλησία του Αγίου Σάββα (ο τρούλος της οποίας διακρίνεται και στην ταινία) και, δεξιά, ο συνοικισμός ¨Νέα Ανατολή¨.
Τις φωτογραφίες μάς τις παραχώρησε ο κύριος Μπερούκας και μάς έδωσε την άδεια να τις χρησιμοποιήσουμε. Όπως μας έγραψε, η φωτογραφία αριστερά είναι αναρτημένη από τον γιο του

3. Ανδρέα Σιγάλα νυν προέδρου του ΑΟΑ Μπάσκετ και κάποτε Διευθυντή στο νοσοκομείο Άγιος Σάββας. Η δεύτερη, δεξιά, είναι από το αρχείο της σύγχρονης κοινωνικής ιστορίας.
Η φωτογραφία από τον συνοικισμό ¨Νέα Ανατολή¨ είναι, περίπου, του 1950. Σήμερα, στο σημείο αυτό, είναι η ΓΑΔΑ. Στο πίσω μέρος της φωτογραφίας δεξιά διακρίνεται το νοσοκομείο Άγιος Σάββας.
Οι σκηνές της ταινίας είναι από την περιοχή Αμπελοκήπων, δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Σάββα, εκεί που λειτουργούσε η νόμιμη αγορά. Αυτό το περιβάλλον χρησιμοποιήθηκε ως ντεκόρ. Στο διαδίκτυο, σε σελίδες που αναφέρονται στην ταινία, γράφεται ότι η σκηνή της «μαύρης αγοράς» γυρίστηκε στην περιοχή των Φυλακών Αβέρωφ, όπου και λειτουργούσε πραγματικά η «μαύρη αγορά» στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής.
Μετά από τηλεφωνική επικοινωνία που είχαμε με τον κύριο Παραδείση, στις 10/11/2014, όταν του αναφέραμε πως οι σκηνές από την ταινία «Ξυπόλητο τάγμα» γυρίστηκαν στο ίδιο σημείο όπου υπήρχε και η νόμιμη αγορά στην οποία είχε αναφερθεί, μας είπε ότι αυτό έχει λογική. Ο σκηνοθέτης χρησιμοποίησε ένα έτοιμο σκηνικό. «Η «μαύρη αγορά», λογικά, δεν μπορεί να ήταν σε ένα σημείο. Θυμάται ότι γυρνούσαν διάφοροι στις γειτονιές, την περίοδο της κατοχής και λίγο μετά, και ρωτούσαν στα σπίτια αν κάποιος ενδιαφέρεται για λάδι, κρέας…. Το κανόνιζαν. Δεν είχαν κάποιο συγκεκριμένο στέκι. Διαφορετικά θα τους έπιανε η αστυνομία.
Η ταινία «Ξυπόλητο τάγμα», γνωστή και ως «Σαλταδόροι», γυρίστηκε μεταξύ 1952-1954. Η νόμιμη λαϊκή αγορά δεν είχε κατεδαφιστεί ακόμα. Επομένως, για σκηνικό της «μαύρης αγοράς» στην ταινία χρησιμοποιήθηκε ο συνοικισμός ¨Νέα Ανατολή¨.
Προσθέτουμε κάποιες από τις φωτογραφίες που υπάρχουν στον β’ τόμο του βιβλίου του κυρίου Νίκου Παραδείση για την παραπάνω περιοχή, την εποχή της κατεδάφισης. Όπως αναφέρεται στο παραπάνω βιβλίο, στον συνοικισμό ¨Νέα Ανατολή¨ είχαν βρει καταφύγιο πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής. Βρισκόταν στην περιοχή ανάμεσα στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, την Πανόρμου, Αμπελακίων και Δημητσάνας. Η κατεδάφιση της λαϊκής αγοράς και όλων των παραγκών έγινε από την Υπηρεσία Στεγάσεως, με απόφαση του Αρείου Πάγου της 13ης Οκτωβρίου 1958. Ακόμα και μετά την κατεδάφισή της, όπως μας είπε ο κύριος Παραδείσης, είχαν μείνει κάποια μικρά σπιτάκια.

4. Στη φωτογραφία φαίνεται καθαρά και ο τρούλος της εκκλησίας του Αγίου Σάββα, όπως και στην ταινία «Ξυπόλητο τάγμα»
Τέλος, φωτογραφίες της μικρής εκκλησίας του Αγίου Σάββα από την φωτογραφική ομάδα του εργαστηρίου Πληροφορικής του 56ου Γυμνασίου Αθήνας.
Το εκκλησάκι του Αγίου Σάββα από την πλευρά του Νοσοκομείου. Πίσω δεξιά διακρίνεται η ΓΑΔΑ (Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αττικής).

5. Το εκκλησάκι του Αγίου Σάββα από τον δρόμο (Δημητσάνας)
Το εκκλησάκι του Αγίου Σάββα από το γωνιακό φυλάκιο της ΓΑΔΑ. Πίσω διακρίνεται το αντικαρκινικό - ογκολογικό νοσοκομείο Αθηνών "Άγιος Σάββας".

6. Στην ταινία «Ξυπόλητο τάγμα» φαίνεται η επιγραφή «θέατρο σκιών Μιχόπουλου». Στο βιβλίο σας αναφέρετε ότι στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας 209, απέναντι από τον κινηματογράφο Νιρβάνα, υπήρχε ένα μεγάλο οικόπεδο ιδιοκτησίας της οικογένειας Μπογράκου το οποίο χρησιμοποιήθηκε ως θέατρο σκιών. Προσθέτετε ότι χρησιμοποιήθηκε προπολεμικά από τον Κουτσούρη, βοηθό του Αντώνη Μόλλα, και στη δεκαετία του 60 από τον Παναγιώτη Μιχόπουλο. Οι σκηνές στην ταινία «Ξυπόλητο τάγμα» είναι από την είσοδο του θεάτρου σκιών του Μιχόπουλου;
Όχι, δεν είναι του Μιχόπουλου, ούτε αυτός που φαίνεται στην ταινία είναι ο Μιχόπουλος. Αν και γράφει η επιγραφή ότι πρόκειται για το θέατρο σκιών του Μιχόπουλου, αυτό ήταν σε ανοικτό χώρο και όχι σε κλειστό. Δεν είναι η σκηνή από το θέατρο σκιών που υπήρχε στους Αμπελόκηπους. Είναι μια κλειστή αίθουσα κάπου.
(Οι παραπάνω φωτογραφίες είναι από την ταινία «Ξυπόλητο τάγμα». Θέατρο σκιών).

7. Στην ταινία «Ξυπόλητο τάγμα» η σκηνή στο ορφανοτροφείο έχει «γυριστεί» στην περιοχή μας;
Ναι, το γράφω και στο βιβλίο μου. Είναι στη Σεβαστοπούλειο Σχολή.
(Οι παραπάνω φωτογραφίες είναι από την ταινία «Ξυπόλητο τάγμα». Διανομή συσσιτίου).

8. Αρκετά έντυπα αναφέρουν το καφενείο όπου έγινε η παράδοση Αθήνας-Πειραιά στους Γερμανούς με την επωνυμία «ΠΑΡΘΕΝΩΝ». Το ίδιο και εσείς στο βιβλίο σας καθώς και η εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» της εποχής. Υπάρχουν, όμως, και αναφορές στο συγκεκριμένο καφενείο με την επωνυμία «ΛΟΥΞ» όπως αυτή του Ε. Σκιαδά. Κάποιοι υιοθετούν και τις δύο εκδοχές ΠΑΡΘΕΝΩΝ (ΛΟΥΞ). Σε συνέντευξη που μας έδωσε ο κύριος Ανδρέας Γλεντζάκης, εγγονός του Ανδρέα Γλεντζάκη στο καφενείο του οποίου έγινε η παράδοση Αθήνας-Πειραιά στους Γερμανούς, μας ανέφερε ότι, απ’ αυτά που θυμάται, το καφενείο λεγόταν «ΛΟΥΞ». Η επωνυμία του καφενείου, τελικά, ήταν «ΛΟΥΞ»;
Όχι. Το σωστό είναι «ΠΑΡΘΕΝΩΝ». Έχω μιλήσει αρκετές φορές με τον Μάρκο Γλεντζάκη –πατέρα του Ανδρέα και γιο του τότε ιδιοκτήτη. Η ονομασία του καφενείου την εποχή εκείνη ήταν «ΠΑΡΘΕΝΩΝ» και όχι «ΛΟΥΞ». Το γράφω στο βιβλίο μου.
(Οι παραπάνω φωτογραφίες είναι: η αριστερή από το βιβλίο του κυρίου Νίκου Παραδείση (Α΄ τόμος, σελ. 9) και η δεξιά από την εφημερίδα «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» (28/04/1941), που βρίσκεται στο αρχείο του προγράμματός μας).

9. Λέγεται ότι το όνομα Αμπελόκηποι οφείλεται στο γεγονός ότι υπήρχαν πολλά αμπέλια στην περιοχή. Βρήκαμε κάποιες σχετικές αναφορές. Έχετε και εσείς στο αρχείο σας, έγγραφα ή φωτογραφίες, που να αποδεικνύουν ότι υπήρχαν αμπέλια στους Αμπελόκηπους;
Ναι. Οι Αμπελόκηποι είχαν αρκετά αμπέλια στο παρελθόν και ίσως να έχουν πάρει την ονομασία τους από εκεί. Σας έφερα αυτά που υποσχέθηκα. Ένα συμβόλαιο του 1898 και μια αναφορά του 1884 όπου γίνεται αναφορά στα αμπέλια των Αμπελοκήπων.

15. Στο διαδίκτυο κυκλοφορεί μια φωτογραφία πόρτας που γράφει «Βίλλα Βερντέν». Συγκεκριμένα, στο αρχείο Γεωργίου Μπακούρου υπάρχει μια καγκελόπορτα που γράφει, στο μαντεμένιο τόξο της, «Βίλλα Βερντέν 1916». Στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας υπήρχε στο ύψος της Ιπποκράτους το Θέατρο Βερντέν. Γνωρίζετε αν υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ τους;
Δεν γνωρίζω κάτι για τη φωτογραφία που μου δείξατε. Την έχω δει και εγώ αλλά δεν μπορώ να την ταυτοποιήσω.
Ευχαριστούμε πολύ τον κύριο Νίκο Παραδείση, για τις απαντήσεις στις ερωτήσεις μας και τα έγγραφα που μας έδωσε, τον κύριο Χρήστο Μπερούκα, για τη βοήθεια στην ταυτοποίηση της φωτογραφίας που του στείλαμε καθώς και την κυρία Δέσποινα Δρεπανιά για τη συνεργασία της και την παροχή φωτογραφιών.
Έρευνα, ερωτήσεις, φωτογραφίες: Περιβαλλοντική ομάδα του προγράμματος: "Αμπελόκηποι Αθήνας: Ερευνώ και μελετώ το περιβάλλον που βρίσκεται το σχολείο μου"
Εκπαιδευτικοί του προγράμματος: Λυκοκάπη Μαρία, Μαναγλιώτου Σοφία, Μπουσιοπούλου Θάλεια, Τεκάτογλου Δέσποινα, Καραμπίνης Τάσος
Επιμέλεια κειμένου: Μπόρις A. και Αναστάσης Θ.
56ο Γυμνάσιο Αθήνας
Σχολικό έτος: 2014-2015