2. GİRİŞ Çoklu Zekâ Kuramı ilk olarak 1983 yılında Howard Gandner’ın Frames of Mind adlı kitabında açıklamasıyla ortaya çıkmıştır. Gardner’a göre; Zekâ, bir ya da birden fazla kültürde değer bulan bir ürün ortaya koyabilme yeteneğidir.
3. Çoklu Zekâ Kuramının İlkeleri Her birey normal şartlarda çoklu zekâlara sahiptir. Bireysel farklılıklardan dolayı bireyde bazı zekâlar baskın bazı zekâlar ise resesif (çekinik) olabilir. Bireysel farklılıklardan dolayı her zekânın farklı bireylerde gelişim süreci de birbirinden farklıdır. Tüm zekâlar tanımlanabilir. Çoklu zekâlar üzerine gidilerek güçlendirilebilir, aynı zamanda üstüne düşülmeyerek köreltilebilir. Bireyler kendi zekâları hakkında bilgi edinebilir ve zekâlarını geliştirme yollarını öğrenerek geliştirebilir. Zekâlar, algı, hafıza, problem çözebilme ve dikkat açısından birbirlerinden farklılık gösterebilir.
4. Çoklu Zekâ Kuramının İlkeleri-2 Her bir zekâ diğer zekâların gelişimi için kullanılabilir. Çoklu zekâlar performansta, üründe, süreçte farklı yollarla sergilenebilir. Normal olan her birey tüm zekâlara sahiptir. Her bireyin zekâ profili tüm zekâlarının baskın ve çekinik olarak bileşimden oluşur. Her bireyin zekâ profili parmak izi kadar kendine özgü ve özeldir. Hayatta hiçbir normal birey yoktur ki tek bir zekâsı ile yaşabilsin. Hayatta hiçbir eylem yoktur ki tek bir zekâ ile gerçekleştirilebilsin. Çoklu zekâlar beyinde belirlenmiş yerlere sahiptir. Birebir işlevleri olduğu gibi birlikte çalışabilmektedirler.
5. ÇOKLU ZEKA TÜRLERİ Dilsel/Sözel Zekâ: Dili hem sözlü hem de yazılı olarak etkin kullanma yeteneğidir. Okuma, yazma, dinleme ve konuşma gibi etkinliklerde, dilsel zekânın en belirgin özellikleri kullanılır. Dilsel zekânın kullanımı önceki öğrendiklerimizi yeni öğrendiklerimize bağlamaya yardımcı olmakta ve bağlantının nasıl olacağını açıklamaktadır. Mantıksal/Matematiksel Zekâ: Rakamları etkin kullanma, problemlere bilimsel çözümler üretme, kavramlar arasındaki ilişkileri ayırt etme, sınıflama, genelleme yapma, matematiksel bir formülü ifade etme, hesaplama, benzetmeler yapma ve ortaya çıkan sonuçları iyi bir nedene bağlama gibi yeteneklerde kendini gösterir.
6. ÇOKLU ZEKA TÜRLERİ-2 Bedensel / Devinduyusal ZekâBedensel/devinduyusal Zekâ: Duygularını, vücudu kullanarak (dans ve vücut dili gibi), bir oyun oynayarak (spor yapma gibi) yada yeni bir ürün yaratarak (düşünerek bir icat yapma) ifade etme yeteneğidir. Eğitimin önemli bir bölümünde yaparak öğrenme, uzun zamandır kabul görmektedir. Vücutlarımız çok akıllıdırlar. Öte yandan onlar düşündüğümüz şeylerin yapılır yada yapılamaz olduğunu bilirler. Örneğin size bir parça kağıt verilir ve parmaklarınızı kullanmaksızın bunu daktiloya takmanız istenirse bunu yapabilirmisiniz?Büyük olasılıkla hayır. Fakat parmaklarınız bunun yapılamayacağını bilir.Bu zekâ türünde gelişmiş olan insanlar, spor yapmayı ve dans etmeyi severler. Bunu yanı sıra ellerini iyi kullanırlar, vücut kontrol ve koordinasyonunda başarılıdırlar. Aktörler, palyaçolar ve pandomim oyuncuları gibi insanlar, insan ruhunu derinden etkilemek için vücudun kavrama,anlama ve iletişim kurmadaki sonsuz olanaklarını en iyi şekilde kullanan insanlardır. Görsel/Uzaysal Zekâ: Biçime, şekle, boşluğa, renge ve çizgiye duyarlılık gösterebilme yeteneğidir. Göz, renk, şekil, biçim, dokunuş, derinlik, boyut ve ilişkilerini ayrıştırır. Zekâ gelişirken el-göz koordinasyonu, ince hareket kontrolü ile kişinin algılanan şekil ve renkleri çeşitli ortamlarda yeniden üretmesini sağlar.
7. ÇOKLU ZEKA TÜRLERİ-3 İçsel/Özedönük Zekâ: Kişinin kendisini, güçlü ve zayıf yönlerini, ruh halini, istek ve niyetlerini anlama ve bu doğrultuda yaşamını planlama ve yönlendirme yeteneğidir. İçsel zekâsı güçlü olan kişi, kendini tanıyan, kendi davranışlarını yönetirken bunlara dayanabilen, güvenebilen kişidir. İç gözlem bu zekânın geliştirilmesi için kullanılabilecek bir yoldur. Doğacı Zekâ: Bu zekâya sahip olanlar doğal kaynaklara ve sağlıklı bir çevreye ilgi duyarlar ve bu yeteneklerini üretken biçimde kullanabilirler. Doğacı zekâ kişinin çevredeki bitki ve hayvan türlerini fark ettiklerinde ve alt türlerini sınıflandırma prensiplerini yaratabildiklerinde ortaya çıkmaktadır. Çeşitli çiçekleri ayırt edebilen farklı hayvanları adlandırabilen, hatta, ayakkabı, araba, giysi çizimlerini ortak kategorilere yerleştirebilen çocuklarda bu zekânın gelişmiş olduğu gözlenebilir. Bu zekâ hem yapay hem de doğal çevreyi kapsar.
8. ÇOKLU ZEKA TÜRLERİ-4 Müziksel/Ritmik Zekâ: Müzikle düşünmek, ritme ve melodiye duyarlılık, farklı sesleri tanıma yeteneğidir. Çevredeki seslerden anlam çıkarma, konuşulan kişinin ses tonundan ruhsal durumunu kestirme gibi davranışlar da müzikal zekânın önemli bir parçasıdır. Sosyal/Bireyler Arası Zekâ: Diğer insanların ruh hallerini, duygularını, güdülerini ve niyetlerini, nasıl çalıştıklarını, onlarla nasıl ortaklaşa çalışılabileceğini anlayabilme ve iletişim problemlerini çözebilme yeteneğidir. Bu zekâ iletişim becerileri, işbirliği becerileri, çatışma yöntemi, uzlaşma becerileri ile güven, saygınlık, liderlik gibi yeteneklerle ilgilidir.
9. SONUÇ Çoklu zeka kuramıyla birlikte sekiz çeşit farklı zekanın olduğunu,yani bireysel farklılıklara önem verildiğini gördük. Bunun yanı sıra eğitimde de her öğrenci farklı zeka türüne sahip olduğu için her öğrencinin zekasına uygun öğretim etkinliklerinin yapılması gerekiyor.
