MRP - Ürün Ağaçları - Üretim Programlama - Bağımlı Talep Tahmini

1. MRP – MRP 2 – ÜRÜN
AĞAÇLARI VE ÜRETIM
PROGRAMLAMA (BAĞıMLı TALEP
TAHMINI)
Dokuz Eylül Üniversitesi Ġktisadi ve Ġdari Bilimler
Fakültesi
Ġşletme
Tahminleme Yöntemleri

2. PLANLAMA NEDIR?
 Neyin, ne zaman, nasıl, nerede ve kim tarafından
yapılacağını önceden kararlaĢtırma sürecidir
 Peki siz planlarınızı ne üzerine yaparsınız?
 En son yaptığınız plan nedir?
 Yaptığınız planı uygulamaya geçirebildiniz mi?

3. ĠġLETMELER NEDEN PLAN YAPAR?
 ĠĢletmeler plan yaparlar çünkü; planlama yönetim
sürecinin ilk aĢamasını oluĢturan en önemli yönetim
fonksiyonudur.
 Plansız etkin bir örgüt yönetimi düĢünülemez.
ĠĢletmede her kademedeki yöneticiler için kapsamlı
"genel planlar" ve daha ayrıntılı "özel planlar"
hazırlanabilir…

4. ÜRETIM DEPARTMANI AÇSINDAN PLANLAMA
 Üretim departmanları faaliyetlerini, üretim
miktarlarının düzeylerini ve limitlerini belirlemek ve
gerekli zamanlarda önlem almak zorunda
olduklarından üretim planlama fonksiyonundan
yararlanırlar.
 Üretim planlaması iĢletmenin mevcut kaynaklarını
rasyonel olarak kullanarak istenilen kalitede
mamullerin üretilebilmesi konusunda karar alma
iĢlemidir
 Üretim departmanlarının baĢvurduğu planlama
yaklaĢımlarından biri de Mrp’dir.

5. MRP (MATERIAL REQUIREMENTS PLANNING)
NEDIR?
 Üretime yönelik firmalarda satın aldığımız ya da
ürettiğimiz malzemelerin ihtiyaçlarımız
doğrultusunda takibini yapabildiğimiz bir sistemin
adıdır.

6. MRP’NIN YAPıSı
 MRP, üretilecek bir ürün (bağımsız bir talebi olan) için gerekli
parçaların, bileĢenlerin ve malzemelerin miktarını ve zamanını
belirlemek üzere geliĢtirilmiĢ bir mantıksal süreçtir.
 MRP, üretim planlama ve envanter kontrol faaliyetlerini
gerçekleĢtiren bilgisayar destekli bir sistemdir
 MRP ayrıca, hangi malzemeye ya da parçaya ne zaman
ihtiyaç duyulacağı ve ne zaman sipariĢ edileceğini zaman
boyutu açısından ortaya koyan bir yapıya sahiptir.
Ġhtiyaç duyulan üretim
malzemelerinin ne erken ne de geç
olmayacak Ģekilde ihtiyaç
duyulduklarında planlanmasını
sağlar.

7. MRP’NIN KıSA TARIHI
 Ġlk kez 1960’larda Orlicky tarafından IBM firmasında stok
kayıtlarının tutulması ve takibi amacıyla ortaya atılmıĢtır.
Ġlerleyen yıllarda üretim planlaması yönetim
fonksiyonunda önem kazanmaya baĢlamıĢtır. Böylece
MRP felsefesi doğmuĢtur.
 Ġlk kullanım Ģekli ürün ağaçlarının hazırlanması ve
zamana göre malzeme tedariğinin programlanması
Ģeklindedir.
 Mrp hazırlanıĢ prensibi olarak son ürünün teslim tarihini
ve talep öngörümlemesini esas alır.
 1980’li yıllarda MRP yazılım firmaları tarafından paket
programlara uyarlanmıĢ, böylece bu felsefeye seri
üretimde kullanılabilecek iĢlerlik kazandırılmıĢtır.

8. MRP’DE SORULMASı GEREKEN SORULAR
 Ne üretilecek?
 Ne zaman üretilecek?
 Ne kadar üretilecek?
Malzeme ihtiyaç planlamanın ana kuralı Ģöyledir: Malzeme, parça ve
yarı mamule olan talep, son ürüne olan talebe bağlıdır.
MRP’ye göre; Bağımsız talep devamlıdır ve rassal değiĢkenliklerden
dolayı farklılıklar gösterir. Öte yandan bağımlı talep doğrudan bir üst
seviyedeki ürünün talebine bağlıdır. Örneğin yarı hammaddelerin, yarı
mamüllerin, malzemelerin ve parçaların talebi bu gruba girer. Bağımsız
talebin tersine bağımlı talep devamlı değildir. Talep, belirli zamanlarda
büyük miktarlardan oluĢur. Bu zamanların dıĢında talep sıfırdır. Talebin
bu özelliği üretimin kafileler halinde yapılmasından kaynaklanır. Son
ürüne olan talep bağımsız ve devamlı olurken ara ürünlerin talebi her
zaman hesaplanabilir.

9. MRP HANGI DURUMLAR IÇIN UYGUNDUR?
 Bağımsız ve kesikli parçalar için
 KarmaĢık yapıdaki ürünler için
 Atölye tipi üretim için
 Montaja üretim yapan üretim ortamları için uygundur.

10. NEDEN MRP?
 Çünkü;
 ĠĢletmeler kaynaklarını etkin kullanırsa envanter miktarı
ve dar boğazlar azalır.
 Ġhtiyaçlar planlanan sipariĢ temeline dayandırılarak
dönem bazlı oluĢturulur.
 Süreç bağımsızlığı özelliğinden dolayı bir önceki iĢlem
bir sonraki iĢlem baĢlamadan hemen önce bitirilir.
 Bağımlı talebe sahip parçaların ortalama stok miktarı
azaltılır.
 ĠĢletme her Ģeye sahip olmak yerine ihtiyacı olduğu
bileĢenlere sahip olacaktır.
 Ġnsan ve sermaye kaynakları daha iyi kullanılacaktır.
 Nakit ihtiyacı planlamasında etkinlik artar.

11. NEDEN MRP?
 BileĢenlerden birinin eksik olması durumunda Mrp’den
alınan bilgi ile gecikmeden de haberdar olunabilir.
 ĠĢ akıĢı geliĢir. Üretim sürecindeki baĢlangıç ve bitiĢ
tarihleri arsındaki iĢlem süreleri azalır.
 Ürün teslim tarihine iliĢkin baĢarılı tahminler yapılır.
 Mühendislik açısından yeni tasarımların mevcut plana
uygulanmasına yardım eder.
 Plandaki değiĢimleri simüle edebilir.
 SipariĢler için uygun tarihli değiĢiklikleri belirler.
 ĠĢletme gerçek öncelikleri bildiği için Satıcı – ĠĢletme –
Tedarikçi iliĢkileri geliĢir.
 Mrp ile planlamacı daha etkin sermaye yatırım kararları
için gerçek kapasite kısıtlarını tanımlayabilir.

12. MRP YAKLAġIMININ TEMEL KAVRAMLARI
NELERDIR?
 Bağımsız talepler: Firmanın çıktısını oluĢturan son
ürünlere iliĢkin istemler bağımsız talep olarak
adlandırılır. Bağımsız talep süreklidir ve rassal
niteliktedir.
 Bağımlı talep: Son ürün için belirlenen talebi
karĢılayabilmek için üretim sürecinde bu ürüne
iliĢkin alt montaj iĢlemlerinde kullanılan malzeme
ve yarı ürünlere bağımlı talep adı verilir.
 Ana üretim programı: Dönemler itibarı ile son
üründen ne miktarda üretileceğini belirtir.

13. MRP YAKLAġIMININ TEMEL KAVRAMLARI
NELERDIR?
 Tedarik süresi: Satın alma sipariĢlerine iliĢkin,
sipariĢten teslimata kadar geçen süre olabileceği
gibi tedarik ve iĢ emirlerinin verilmesinden ürünlerin
üretilmesine kadar geçen imalata iliĢkin süre de
olabilir.
 Ortak kullanımı olan malzemeler: Birden fazla
nihai ürün bileĢiminde yer alan yarı ürün ve
malzemeleri ifade eder.
 Ürün ağacı: Son ürünü üretebilmek için gerekli alt
ürünlerin ve malzemelerin dökümünü kademeli
olarak veren ve bu alt ürünlerin üretim yöntemlerini
içeren listelerdir.

14. MRP’NIN VARSAYIMLARI
1. Ürün ağaçları (malzeme listesi) hazırdır.
2. Parçaların temin süreleri bilinmektedir.
3. Tüm envanter birimleri tek tek tanımlanmıĢtır.
4. Parçaların talebi kesiklidir.
5. Brüt ihtiyaç tespiti aĢamasında bir nihai ürünü
oluĢturan tüm elemanlar, o ürün için iĢ emri
verilediği zaman hazır bulunmaktadır.

15. MRP’NIN GĠRDĠLERĠ VE ÇIKTILARI
 Ana üretim planı,
 Ürün ağaçları bilgileri,
 Envanter durumu bilgileridir.
 Envanter düzeyi projeksiyonu,
 Performans raporları,
 Talep kaynaklarını tarama raporları.

16. MRP’NIN BAġARISIZ OLMA NEDENLERI
o Üst yönetimin destek vermemesi
o MRP’nin sadece doğru bilgilerin kullanılması
gereken bir yazılım olduğunun gözden
kaçırılması
o MRP ile JIT’in entegrasyonunun tam anlamıyla
gerçekleştirilememesi
o Sıklıkla değişikliğe ve dosyalarda
güncelleştirmeye gerek duyulması ancak
yapılmaması
o En büyük dezavantajının katı bir sistem olarak
görülmesi ve değişikliklere izin verilmemesi

17. ÜRÜN AĞACI ( BILLS OF MATERIALS: BOM )
 Ürün ağacı bilgisi; üretim iĢletmelerinde geniĢ bir
Ģekilde kullanılan bir dokümandır.
 Ürün ağaçları bir ürünü veya alt montajı oluĢturan
tüm parça ve malzemelerin listesidir.
 Ürün ağacı; üretimi sürmekte ve aynı zamanda
geliĢmekte olan ürünlerin, ürün ve parça stok
altındaki bağlantı Ģemalarıyla birlikte üretim
planlamasıdır.
 Ürün ağacı, en alt kademedeki ham malzemeden
baĢlayarak en üst kademedeki son ham
malzemeye kadar ürün sürecini gösteren bir
Ģemadır.

18. ÜRÜN AĞAÇLARINDA KADEME KODLAMASI
 Kademe 0: Hiçbir üründe bileĢen olarak kullanılmayan
parça, son ürün.
Kademe 1: Kademe 1’ de kullanılan
parça, kademe 0’ da bulunan ürünün
direkt bileĢeni ya da bir son ürün.
Kademe 2: Kademe 1 veya kademe 2’
de bulunan parçanın bileĢeni ya da bir
son ürün.
Kademe n: Kademe (n-1)’ de bulunan
parçanın direkt bileĢeni.
Bu kodlama, hammaddeye ulaĢana
kadar devam eder. Hammaddeler de
uygun bir kademe koduyla tanımlanırlar

19. ÜRÜN AĞAÇLARINDA KADEME KODLAMASI

20. ÜRÜN AĞAÇLARININ YAPISI
 Ürün ağaçlarında bileĢeneler bir araya gelerek ürün
ailelerini oluĢtururlar. BileĢenlerin ilk adımını
hammaddeler oluĢturur ve ürün aileleri iki ya da
daha fazla bileĢenden meydana gelmiĢ yapılardır.
Buna göre;
 GörmüĢ olduğunuz ürün ağacında 0,1,2,3 olmak
üzere 4 kademe,
 A,C,D,G olmak üzere 4 ürün ailesi
 B,C,E,F,G,H,I olmak üzere 7 farklı bileĢen
bulunmaktadır.
 C,D,G hem bileĢen hem de ürün ailesidir.
 H ve F hammaddedir.
 A nihai üründür.

21. ÖRNEK 1 – TEORIK ÜRÜN AĞACı
Kademe 0
Kademe 1
Kademe 2
Kademe 3
• Bu ürün ağacında 0,1,2,3 olmak üzere 4 kademe bulunmaktadır.
• A,B,C,F olmak üzere 4 ürün ailesi vardır.
• BileĢenler B,C,D,E,F,G’dir
• B,C,F hem ürün ailesi hem de bileĢendir.
• C(3)’ün anlamı 1 adet A üretebilmek için 3 adet C bileĢeninden gerekiyor demektir.
• Örneğin; 1 adet G ve 2 adet D birleĢerek 1 adet F oluĢur ve bu F’lerden 2 tanesi 2 adet ile E
ile birlikte C ürün ailesini meydana getirir.
• A nihai üründür. D,E ve G hammaddedir.

22. ÖRNEK 1 - TEORIK ÜRÜN AĞACI
 50 tane A ürünü üretmek için gereken malzeme miktarını tahminleyiniz…
Bağımlı talep tahminlemesi ürün ağaçlarında
sıfırıncı kademeden baĢlanarak n-1’inci
kademeye kadar sırayla yapılır. Buna göre;
50 adet A üretebilmek için:
50X2=100 adet B
50X3=150 adet C gerekir.
E bileĢeni hem B hem de C ürün ailesinde
kullanıldığı için:
B’ye bağlı 100X2=200 E
C’ye bağlı 150X2=300 E
+-----
500 E gerekir.
C’ye bağlı 150X2= 300 F gerekir.
D bileĢeni hem F hem de B ürün ailesinde
kullanıldığı için:
B’ye bağlı 100X2=200 D
F’ye bağlı 300X2=600 D
+-----
800 D gerekir
F’ye bağlı G bileĢeninden 300X1=300 adet
gereklidir.

23. ÖRNEK 1 - TEORIK ÜRÜN AĞACI
 Yani 50 adet ürününü üretebilmek için;
 100
 150
 800
 500
 300
 300 bileĢenleri gerekmektedir…

24. ÖRNEK 2 – BISIKLET
Bisiklet
Bisiklet İskelet
Gidonu (1) Grubu (1)
Tekerlekler
Gövde (1)
(2)
Çelik Plastik Çelik Krom Çelik

25. ÖRNEK 3 – STAJ DEFTERI - MASA
Tabla
Uzun Takviye
No Parça Adı Hammadde Kullanım Not
Miktarı
1 Tabla Sunta 1
Levhası
Ayak Kısa
2 Kaplama Fornika 2 Takviye
3 Kısa Çıta 0,5X3X120 2
Gürgen
4 Uzun 0,5X3X310 2 Parçalı
Gürgen Olabilir
Çıta Kaide
5 Kısa 2X12X100 2
Takviye Çam
6 Uzun 2X12X290 2
Takviye Çam
7 Ayak 12X12X70 4
Çam
8 Vernik Saydam ½ kg
Vernik
9 YapıĢtırıcı Fornika Yeteri
Tutkalı kadar

26. ÖRNEK 3.1 – STAJ DEFTERI – MASA ÜRÜN
AĞACı
Kademe 0 Masa 204
A
Kademe 1 Kaide Vernik Tabla
Kısa Çıta Uzun Çıta
Kademe 2 Ayak (4) Çerçeve
Tabla
Levhası
Kaplama
(2) (2)
YapıĢtırıcı
Kısa
Kademe 3 Takviye (2)
Uzun
Takviye (2)

27. ÖRNEK 4 – OYUNCAK ARABA –
SOLIDWORKS MODEL

28. ÖRNEK 4 - OYUNCAK ARABA – PATLATıLMıġ
MODEL

29. ÖRNEK 4 - OYUNCAK ARABA – ÜRÜN AĞACı
Oyuncak
Araba
Dorse(1) Kabin(1)
Ön Arka
Cam(1) Ġskelet(1)
Parça(1) Parça(1)
Ön Arka Egzoz
Koltuk(1)
Tekerlek(1) Tekerlek (2) Borusu

30. ÖRNEK 5 - PANO
Pano
Üst Mandal (1) Alt mandal(1)
Mil (1) Yay(1)
Perçin (2)
BitmiĢ Pano Tahta (1)
o Kırtasiye AĢ’nin pano adlı ürünü için ürün ağacını hazırlayınız ve
ana üretim programına göre 4. dönem için bağımlı talep
tahminlemesinde bulununuz.

31. ÖRNEK 5 – PANO – MALZEME LISTESI
0---- Pano 1
-1--- Pano Montajı 1
--2-- Üst mandal 1
--2-- Alt mandal 1
--2-- Mil 1
--2-- Yay 1
-1--- Perçin 2
-1--- Tahta (Mukavva) 1

32. MRP MATRĠSĠ
Par Sev Ted Elde Emni Eld T. Periyotlar
adı kod sur mik sto mik 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Bürüt İhtiyaçlar
Gelecek Olan Malzemeler
Eldeki Malzemeler
Net İhtiyaçlar
Planlanan Siparişler
Verilen Siparişler

33. ÖRNEK 5 – PANO – ÜRÜN AĞACI
Pano
Mandal (1) Tahta (1) Perçin (2)
Üst Alt Mandal
Mil (1) Yay (1)
Mandal (1) (1)

34. ÖRNEK 5: PANO ÖRNEĞĠ

35. ÖRNEK 5: PANO ÖRNEĞĠ
Parça:Pano PERIYOD
Parti Miktarı: L4L LT: 1 1 2 3 4 5
85 95 120 100 100
175
25 115 20 0 0 0
0 0 100 100 100
100 100 100
100 100 100

36. ÖRNEK 6 – ÜRÜN AĞACI VE MRP
A
A 1 Gün
B(4) C(2) B 2 Gün
C 1 Gün
D(2) E(1) D(3) F(2) D 3 Gün
E 4 Gün
F 1 Gün
10. Gün 50 A
8. Gün 20 B (Yedek)
6. Gün 15 D (Yedek)

37. ÖRNEK 6 – ÜRÜN AĞACI VE MRP
Gün: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
A Gereksinim 50
TS=1 SipariĢin Verilmesi 50
B Gereksinim 20 200
TS=2 SipariĢin Verilmesi 20 200
C Gereksinim 100
TS=1 SipariĢin Verilmesi 100
D Gereksinim 55 400 300
TS=3 SipariĢin Verilmesi 55 400 300
E Gereksinim 20 200
TS=4 SipariĢin Verilmesi 20 200
F Gereksinim 200
TS=1 SipariĢin Verilmesi 200

38. ÖRNEK 7 Parça El.Env. Tem.Sür. (Hafta)
X 50 2
A 75 3
B 25 1
C 10 2
D 20 2
ĠĢletmenin 10. haftada teslim edilmek üzere 95 br X üretmesi gerekmektedir (80
sipariĢ + 15 güvenlik stoğu)
Yedekler 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
A 12
B 7
C 10
D 15

39. ÖRNEK 7
Hafta: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
X Brüt Gereksinim 95
LT=2 Eld.Env.=50 50
Net Gereksinim 45
Planlanan Sipariş. 45
Verilen Sipariş 45
A Brüt Gereksinim 90 12
LT=3 Eld.Env=75 75
Net Gereksinim 15 12
Planlanan Sipariş. 15 12
Verilen Sipariş 15 12
B Gross Requirements 7 45
LT=1 Eld.Env=25 7 18
Net Gereksinim 27
Planlanan Sipariş.t 27
Verilen Sipariş 27
C Brüt Gereksinim 45 36 54 10
LT=2 Eld.Env=10 10
Net Gereksinim 35 36 54 10
Planlanan Sipariş. 35 36 54 10
Verilen Sipariş 35 36 54 10
D Brüt Gereksinim 15 135
LT=2 Eld.Env=20 15 5
Net Gereksinim 130
Planlanan Sipariş. 130
Verilen Sipariş 130

40. MRP II (MANUFACTURING RESOURCE
PLANNING)
 MRP II; yöneticilerin iĢ planlarını geliĢtirebilecekleri ve
izleyebilecekleri; satıĢ hedefleri, üretim kapasitesi ve
nakit akıĢları hakkında sürekli bilgi alabilecekleri bir bilgi
sistemidir.
 MRP II firma düzeyinde tüm faaliyetlerin belirli bir veri
tabanı .çerçevesinde fonksiyonel entegrasyonunu
sağlayan bir bilim teknolojisidir.
 SatıĢ, imalat, mühendislik, stok kontrol ve nakit akıĢı gibi
sistemin tüm parçalarını ortak paydada toplamaktadır.
 Kapalı çevrim MRP sistemine ana planlamanın tüm
görevlerini içeren geniĢletilmiĢ ana üretim çizelgelemesi
ve iĢ planlamasının finansal olarak desteklenmesinin
yanısıra belirli finansal modüllerin de eklenmesi ile
imalat kaynak yönetimine bütünleĢtirilmiĢ bir yaklaĢım
getirilmiĢtir. Bu geniĢletilmiĢ MRP ise MRP2
(manufacturing resource planning) olarak bilinmektedir.

41. MRP II’YE NEDEN IHTIYAÇ DUYULDU?
 ĠĢletmelerin rekabetçi güçlerini korumaları
günümüzde finansal ve kapasite planlamasının
stratejik olarak bütünleĢtirilmesini gerektirmiĢtir ve
bunun sonucunda öncelikle kapalı çevrim mrp,
daha sonra da mrp 2 dönüĢümü gerçekleĢmiĢtir.
 MRP II ana planlama, kaba kesim kapasite
planlaması, kapasite ihtiyaçları planlaması veüretim
faaliyetleri kontrolü fonksiyonlarının birbirlerini
destekleyecek Ģekilde MRP’ye göre geniĢletilmiĢ
halidir.

42. MRP II’NIN SORULARI
 Ne yapacağız, yapabilir miyiz?
 Ne kadar sürer?
 Neyimiz var?
 Ne almalıyız?

43. MRP II’NIN YARARLARı
 Azalan envanter düzeyleri
 Azalan kullanılmayan envanter miktarları
 Artan müĢteri tatmini (teslim zamanlarına uyabilme
özelliği)
 Artan verimlilik düzeyleri
 Azalan satın alma ve fason maliyetleri
 Azalan taĢıma maliyetleri
 Azalan malzemeyi elde bulundurma maliyetleri
 Azalan fazla mesailer
 Artan bilgi iletiĢim düzeyi
 Artan koordinasyon
 Artan kapasite kullanım oranı

44. MRP II’YĠ DĠĞER ÜPK SĠSTEMLERĠNDEN
AYIRAN ÖZELLĠKLER
 Mrp 2 bir toplam yönetim sistemidir. ĠĢ planında
belirlenmiĢ amaçlara ulaĢabilmek için gerekli tüm
fonksiyonları birleĢtirir ve koordine eder.
 Mrp 2 baĢtan sona bir sistemdir: Planlama prosesi;
bir dizi fonksiyonel ve operasyonel planlara bölünen
stratejik planların formülasyonu ile iĢe baĢlar.
 Stratejik ve operasyonel alternatifler Mrp 2
simülasyonu ile elenir.
 Mrp 2 tüm firmada aynı rakamların kullanıldığı ortak
veri tabanı oluĢturulmasını sağlar.