12. สรุปลักษณะทั่วไปของสมดุลเคมี 3 ประการ
คือ
1. สมดุลเคมีเป็นสมดุลไดนามิค
2. สมดุลเคมีเป็นขบวนการที่เกิดขึ้นได้เอง
3. การดำาเนินเข้าสู่ภาวะสมดุลเริ่มจากทิศทางใด
ก็ได้
สมดุลหลายวัฏภาค (Heterogeneous Equilibrium)
(Top)
มีมากกว่า 1 วัฏภาค(phase) ของสารในระบบสมดุล เช่น
water -gas equilibrium :
C (s) + H2O (g) CO (g) + H2 (g)
K=
[C (s)] เป็นความเข้มข้นของ คาร์บอนในสถานะของแข็ง
การทดลองพบว่า [C (s)] จะไม่เปลี่ยนแปลง นั่นคือจำานวน
โมลต่อหน่วย ปริมาตรของของแข็ง จะคงเดิมเสมอ
K ใหม่ = K [C (s)] =
ดังนั้นจะไม่นำาความเข้มข้นของของแข็ง และของเหลว
บริสุทธิ์ มาคิดในการหาค่า K
ข้อควรรู้เกี่ยว กับค่าคงที่สมดุล (Top)
13. 4.1. ถ้าเขียนสมการกลับกัน ค่า K ก็จะกลับกันด้วย
A + B = C + D .......................K
C + D = A + B .......................K'= K-1
4.2 ใน กรณีที่ปฏิกิริยาเกิดเป็นขั้น ๆ ค่า K ของ ปฏิกิริยารวมจะเท่ากับผล
คูณของค่า K ของ ปฏิกิริยาย่อย
A + B = C ....................K1
C = D + E ....................K2
A + B = D + E .......K รวม = K1 x K2
4.3 ถ้า เขียนสมการโดยใช้สัมประสิทธิ์คูณ ค่า K ก็ จะต่างกันด้วย
2 A + 2 B = 2 C + 2 D ................K ใหม่ = K2
4.4 ค่าคงที่สมดุลในเทอมของความดันแก๊ส (Kp)
aA + bB = cC + dD
Kp = ; Kc =
พิจารณา 2SO2 (g) + O2 (g) = 2 SO3 (g) Kc =
จาก gas law. PV= nRT
[SO3] = =
[SO2] = =
[O2] = =
25. นั้น
เพื่อให้ระบบเข้าสู่ภาวะสมดุลใหม่อีกครั้ง’
กรณีที่ความเข้มข้นเปลี่ยน
Ex 17 A + B= C + D
1.ถ้าเพิ่มความเข้มข้นของสาร A ระบบจะปรับตัวโดยการเกิดปฏิกิริยาไปข้าง
หน้าผลที่ได้คือ
สาร C และ D มากขึ้น สาร B ลดลง
2.ถ้าลดความเข้มข้นของสาร A ระบบจะปรับตัวโดยการเกิดปฏิกิริยาย้อน
กลับผลที่ได้คือ
สาร B เพิ่มขึ้น สาร C และ D ลดลง
หมายเหตุ กรณีการเพิ่มหรือลดสารผลิตภัณฑ์ก็ให้ใช้หลักในการพิจารณา
เช่นเดียวกับสารตั้งต้น
กรณีที่ความดันเปลี่ยน
Ex 18 3A + B= C + 4D
1.ถ้าเพิ่มความดัน ระบบจะเกิดการปรับตัวในทิศทางที่จะลดความดันโดย
การเกิด
ปฏิกิริยาย้อน
กลับ ผลที่เกิดขึ้นคือ สาร A และ B มากขึ้น สาร C และ D จะลดลง
2.ถ้าลดความดันระบบจะเกิดการปรับตัวในทิศทางเพิ่มความดันโดยการเกิด
ปฏิกิริยาไปข้างหน้าผลที่เกิดขึ้นคือสาร C และ D
มากขึ้น สาร A และ B ลดลง
หมายเหตุ การเพิ่มหรือลดความดันจะไม่มีผลต่อภาวะสมดุลของปฏิกิริยาถ้า
จำานวนโมลของสารที่เป็นก๊าซทั้งสองข้างเท่ากัน
กรณีที่อุณหภูมิเปลี่ยนแปลง
Ex 19 X + Y =Z + D+H
1.ถ้าเพิ่มอุณหภูมิ ระบบจะปรับตัวในทิศทางลดอุณหภูมิโดยเกิดปฏิกิริยา
ย้อนกลับ ผลที่เกิดขึ้นคือสาร X และ Y มากขึ้น สาร Z ลดลง และค่าคงท่า
สมดุล(K)ลดลงด้วย
2.ถ้าลดอุณหภูมิ ระบบจะปรับตัวในทิศทางเพิ่มอุณหภูมิโดยเกิดปฏิกิริยาไป
ข้างหน้า ผลที่เกิดขึ้นคือสาร X และ Y ลดลง สาร Z เพิ่มขึ้นและค่าคงท่า
สมดุล(K)เพิ่มขึ้นด้วย
Ex 20 A + B + D+H=C + D
1.ถ้าเพิ่มอุณหภูมิ ระบบจะปรับตัวในทิศทางลดอุณหภูมิโดยเกิดปฏิกิริยาไป
ข้างหน้า ผลที่เกิดขึ้นคือสาร A และ B ลดลง สาร C และ D เพิ่มขึ้น และค่า
คงท่าสมดุล(K) เพิ่มขึ้นด้วย
2.ถ้าลดอุณหภูมิ ระบบจะปรับตัวในทิศทางเพิ่มอุณหภูมิโดยเกิดปฏิกิริยา
ย้อนกลับผลที่เกิดขึ้นคือสาร A และ B เพิ่มขึ้น สาร C และ D ลดลงและค่า
คงท่าสมดุล(K)ลดลงด้วย กรณีตัวเร่งปฏิกิริยากับภาวะสมดุล
การใส่ตัวเร่งปฏิกิริยาเป็นการทำาให้ปฏิกิริยาเกิดขึ้นเร็วขึ้นโดยไม่มีผลต่อ
ภาวะสมดุลแต่อย่างใด เพียงแต่ระบบเข้าสู่ภาวะสมดุลเร็วเท่านั้น