1. ΔΗΜΟΤΙκΟ τραγοΥδι
" Εγώ για το χατήρι σου τρεις βάρδιες είχα κάνει
Είχα το ήλιο στα βουνά και τον αητό στους κάμπους
Και τον βοριά τον δροσερό τον είχα στα καράβια
Μα ο ήλιος εβασίλεψε κι αητός αποκοιμήθη
Και τον βοριά τον δροσερό τον πήραν τα καράβια
Κι έτσι του δόθηκε ο καιρός του χάρου και σε πήρε ."
2. ΔΗΜΟΤΙκΟ τραγοΥδι
«Δημοτικό» λέγεται το λαικό τραγούδι της υπαίθρου, του
χωριού και των μικρών επαρχιακών πόλεων.
Το δημοτικό τραγούδι είναι ανοιχτού χώρου (π.χ για γιορτές,
γάμοι, πανηγύρια) και παρουσιάζει τοπική ποικιλομορφία και
παραλλαγές.
3. ΔΗΜΟΤΙκΟ τραγοΥδι
Το τραγούδισμα λοιπόν ήταν καθημερινή πρακτική: ακριβώς όπως
και σήμερα, πολλοί άνθρωποι ενόσω δουλεύουν, στο γραφείο, στο
σπίτι, καθώς οδηγούν τ’ αυτοκίνητο, περπατώντας ακόμα, πατάν
το κουμπάκι και βάζουν μπρος το ραδιόφωνο, ή όποιο άλλο
αντίστοιχο μηχάνημα. Η βασική διαφορά βρίσκεται φυσικά στο ότι
τα μηχανήματα απλώς αναπαράγουν, ενώ στην παραδοσιακή
κοινωνία ο κάθε χρήστης παρήγαγε ο ίδιος, μόνος-του, τον ήχο και
τα λόγια.
4. ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
Όλα αυτά σημαίνουν ότι για να κατανοήσουμε τα
δημοτικά τραγούδια πρέπει να ξεκινήσουμε όχι από τα
κείμενα, τα τραγούδια, παρά από την πράξη, το
τραγούδισμα. Να αντιμετωπίσουμε τα τραγούδια όχι ως
ποιητικά έργα, παρά ως ενέργειες των ανθρώπων,
ενταγμένες στην κοινωνία που τα γέννησε.
5. Δημοτικο τραγουδι
Μονάχα μια τέτοια οπτική θα μας επιτρέψει να τα
φανταστούμε στο φυσικό-τους περιβάλλον — και τότε
θα διαπιστώσουμε ότι, τη στιγμή που τραγουδιούνται,
επιτελούν και κάποια λειτουργία.
6. Η δημιουργΙα του
δημοτικοΥ τραγουδιοΥ
Το δημοτικό τραγούδι είναι ανώνυμη δημιουργία, προιόν προφορικής
παράδοσης.
Κάθε δημοτικό τραγούδι δεν είναι δημιούργημα ενός ατόμου. Έχει
συλλογικό χαρακτήρα και είναι κοινό δημιούργημα και κτήμα, πνευματικό
εργαλείο και τρόπος έκφρασης του λαού.
Ένας αυτοσχέδιος λαικὸς δημιουργός, με στιχουργική επιδεξιότητα και
αναπτυγμένο μουσικό αίσθημα, δημιουργεί από εσωτερική παρόρμηση
κάποιους στίχους, προσαρμοσμένους σε μελωδία γνωστή ή που
δημιουργεί ο ίδιος.
7. Η δημιουργΙα του
δημοτικοΥ τραγουδιοΥ
Στη συνέχεια επαναλαμβάνει το τραγούδι άλλος,
προσαρμόζοντάς το στα δικά του συναισθήματα. Έτσι
τροποποημένο το παραλαμβάνει τρίτος κ.ο.κ. Με τον
καιρό το όνομα του αρχικού δημιουργού ξεχνιέται και το
τραγούδι μετουσιώνεται σε πνευματικό προιόν της
κοινότητας.
8. Η δημιουργΙα του
δημοτικοΥ τραγουδιοΥ
Κάθε νέο τραγούδι είναι συνήθως ανασύνθεση γνωστών παραδοσιακών
στοιχείων, τα οποία ο ανώνυμος δημιουργός διασκευάζει και
εμπλουτίζει.
Περνώντας από γενιά σε γενιά διαμορφώνεται, τροποποιείται ή
προσαρμόζεται, σύμφωνα με τα τοπικά χαρακτηριστικά και τις ιστορικές
συνθήκες.
9. Η δημιουργΙα του
δημοτικοΥ τραγουδιοΥ
Εκτός από το γλέντι και τη διασκέδαση, το δημοτικό τραγούδι είχε και χρηστικό,
λειτουργικό και τελετουργικό χαρακτήρα. Απλωνόταν σε όλες τις όψεις της
κοινωνικής ζωής, συνδεόταν με τη λατρεία και διατηρούσε την ιστορική μνήμη.
Βασικό στοιχείο του δημοτικού τραγουδιού είναι η στενή σχέση ανάμεσα στον λόγο
(στίχο) και τη μουσική, που γεννιούνται ταυτόχρονα. Οι στίχοι φτιάχνονται
“τραγουδιστά”. Αντίθετα από το έντεχνο τραγούδι, όπου μελοποιείται ένα ήδη
υπάρχον ποίημα.
Υπολογίζεται ότι υπάρχουν πάνω από 20 χιλιάδες δημοτικά τραγούδια!!
10. ΕΙδη δημοτικΩν
τραγουδιΩν
Ιστορικά: που πηγάζουν από ιστορικά γεγονότα.
Κλέφτικα: που εγκωμιάζουν τον βίο των αρματωλών και κλεφτών.
Ακριτικά: που αφηγούνται άθλους ηρώων, όπως του Διγενή Ακρίτα.
Παραλογές: πχ του γιοφυριού της Άρτας, του νεκρού αδελφού.μοιρολόγια
διάφορα άλλα: καθιστικά, της αγάπης, νυφιάτικα, νανουρίσματα, κάλαντα, της ξενητιάς, εργατικά,
λατρευτικά, μαντινάδες, παιδικά, αποκριάτικα, γνωμικά, χελιδονίσματα, ταχταρίσματα, ριζίτικα,
σατιρικά κ.λ.π.
Ανάλογα με τον τόπο: Στεριανά (Ηπειρώτικα, Μωραίτικα, Ρουμελιώτικα, Θρακιώτικα,
Μακεδονίτικα), νησιώτικα, Μικράς Ασίας ( Σμυρνέικα, Πολίτικα), Ποντιακά, Ανατολικής Ρωμυλίας
κλπ.
16. Το ελληνικό δημοτικό τραγούδι γεννήθηκε από
τον ανώνυμο λαό και απευθύνεται σ’ αυτόν. Οι
τρόποι της ελληνικής μουσικής έχουν μεγάλη
συγγένεια με τους ήχους της βυζαντινής, απ’ την
οποία επηρεάστηκαν. Τα ελληνικά δημοτικά
τραγούδια χωρίζονται σε:
• Νησιώτικη (Θράκη, νησιά και Μικρασιατικά
παράλια, Κύπρος)
• Ηπειρωτική (Μακεδονία, Ήπειρος, Θεσσαλία,
Ρούμελη, Μοριάς)
Το Ελληνικό δημοτικό
τραγούδι
17. Νησιώτικα είναι το είδος της μουσικής και όνομα της κατηγορίας των
τραγουδιών και των χορών των Ελληνικών Νησιών, που παίζονται από
ομογενείς και είναι διαδεδομένα σήμερα, μέσω της Ελληνικής Μουσικής,
σε όλη την Ελλάδα, την Κύπρο, την Αυστραλία, την Αμερική και αλλού.
Τα νησιώτικα συναντούνται στην παραδοσιακή μουσική σε πολλά
μουσικά είδη χορών, κυρίως στα Νησιά του Αιγαίου, όπως στους
Νησιώτικους Συρτούς, τη Λαϊκή Μουσική ,τις Μαντινάδες, ενώ υπάρχουν
και εξέχοντα στοιχεία του χορού, μέσω της Κρητικής μουσικής.
Η ελληνική παραδοσιακή χορευτική μουσική στις νησιωτικές και
παράλιες περιοχές χρησιμοποιεί ρυθμούς:
• Δίσημους , για να αποδώσει τους συρτούς - μπάλλους, χασάπικους,
σούστες και ίσσους για να αποδώσει τη ρυθμική φόρμα
Πωγωνίσιων χορών Ηπείρου
• Τρίσημους, βασισμένους στο ποιητικό μέτρο του τροχαίου για να
αποδώσει τη ρυθμική φόρμα γαμήλιων χορών
• Τετράσημους, βασισμένους στα ποιητικά μέτρα του δάκτυλου και
ανάπαιστου
Νησιώτικη Μουσική
18. • Πεντάσημους, βασισμένους στα αρχαία παιονικά μέτρα για να
αποδώσει χορούς τύπου μπαϊτούσκας, ζαγορίσιους, τσακώνικους
χορούς,
• Εξάσημους , βασισμένους στο ποιητικό μέτρο του χορίαμβου και του
αντίστοιχου αντίσπαστου για να αποδώσει τη ρυθμική φόρμα του
τσάμικου, της μπαϊτούσκας, αρκετών μελωδιών ζωναράδικου χορού,
του ταπεινού χορού Θράκης
• Επτάσημους, βασισμένους στον αρχαίο επίτριτο για να αποδώσει όλες
τις μελωδίες του συρτού καλαματιανού, ράικου, μαντηλάτων χορών της
Θράκης, του τρομαχτού τικ και της σέρας των Ποντίων
• Οκτάσημους, βασισμένους στον αρχαίο δοχμιακό στίχο για να
αποδώσει συγκαθιστούς χορούς Ηπείρου και Νοτιοδυτικής
Μακεδονίας (Ν. Κοζάνης, Ν. Γρεβενών)
19. • Εννεάσημους, βασισμένους στο δοχμιακό στίχο και ήδη γνωστού από
την ποίηση της Σαπφούς για να αποδώσει τους καρσιλαμάδες, τα
ζεϊμπέκικα, τους συρτούς συγκαθιστούς, χορευτικές μελωδίες
τύπου ομάλ του Πόντου, δεκάσιμους(συνδυασμός τροχείων ή ιάμβων με
δακτύλους ή ανάπαιστους)
• Ενδεκάσημους, (συνδυασμός επίτριτου με σπονδείο) για να αποδώσει
Μακεδονικούς χορούς τύπου στάγγαινας, πατρώνας μουσταμπέϊκου
• Δωδεκάσημους , Τρανός χορός Σιάτιστας (συνδυασμός
παίονα με επίτριτο)
• Δεκαπεντάσημους, (συνδυασμός επίτριτου και τροχείων) για να
αποδώσει χελιδονίσματα, τον χορό Πουσιτνίτσα και
• Δεκαεξάσημους, (λεβέντικος Φλώρινας).
20. Ηπειρωτική Μουσική
Ένα από τα κύρια ηπειρώτικα όργανα, που είναι άλλωστε πανελληνίως διαδεδομένο,
είναι η φλογέρα. Συγγενής του αρχαιοελληνικού αυλού, η φλογέρα συνοδεύει το
παραδοσιακό τραγούδι, ενώ παράλληλα εμφανίζεται και σόλο εκτελώντας καθαρά
οργανικές συνθέσεις. Απλή στην σύλληψή της, κατασκευάζεται και διαμορφώνεται απ'
τον ίδιο τον εκτελεστή της. Στο καλάμι, που είναι το συνηθέστερο υλικό, ανοίγονται, μετά
από κατεργασία 5-7 τρύπες. O υπολογισμός των αποστάσεων δεν είναι ακριβής ώστε το
όργανο να είναι κουρδισμένο, παρά γίνεται σύμφωνα με τα δάχτυλα του οργανοπαίκτη,
που κουρδίζει ενώ παίζει και σε σχέση με τον κάθε σκοπό. Συνεπώς, το όργανο δεν
ανταποκρίνεται πλήρως στο συγκερασμένο σύστημα που ορίζει τόνους και ημιτόνια και
τα διαστήματα μπορεί να είναι κατά τι αυξημένα ή ελαττωμένα, πράγμα που συμβαίνει
πολύ συχνά με τα αυτά της τρίτης (μικρής ή μεγάλης) και της πέμπτης. Γίνεται έτσι δυνατή
η επίτευξη διαστημάτων μικρότερων του ημιτονίου, η εκμετάλλευση των οποίων
χαρακτηρίζει το ηπειρώτικο ύφος: γύρω από τους βασικούς φθόγγους μιας ηπειρώτικης
μελωδίας υπάρχει ένας αριθμός φθόγγων μικρότερης διάρκειας και διαστήματος που
οδηγούν την μελωδία στους κύριους φθόγγους. Η οργανική φωνή “σέρνεται” ή
“γλιστράει” από τον ένα φθόγγο στον άλλο, όταν πρόκειται για δύο φθόγγους που
βρίσκονται σε απόσταση, ο δεύτερος είτε εκτελείται ελαττωμένος και κατόπιν βρίσκει την
ακριβή οξύτητά του με glissando μικρού διαστήματος προς τα πάνω, η εκτελείται ορθά,
αλλά ελαττώνεται στην συνέχεια με τον ίδιο τρόπο.
21. Το ηπειρώτικο αυτό ιδίωμα στην μουσική εκτέλεση υιοθετεί και ο διάδοχος της
φλογέρας, το κλαρίνο, που εισάγεται από τη Δύση στις αρχές του 19ου αι. όργανο
εξελιγμένο με κλειδιά (σύμφωνα με το σύστημα Albert), είναι συνήθως κουρδισμένο σε Do
ή σε Si ύφεση. Είναι απλούστερο απ' αυτό που χρησιμοποιείται στην συμφωνική
ορχήστρα, με λιγότερα κλειδιά και αρκετές τρύπες τελείως ακάλυπτες. Στην
πραγματικότητα, είναι χάρη σ' αυτές τις τελευταίες που η τεχνική της φλογέρας με τις
ιδιαιτερότητές περνά και στο κλαρίνο. Στην αρχή οι οργανοπαίκτες προσπαθούν να
αποδώσουν με το κλαρίνο ό,τι παιζόταν με την φλογέρα μιμούμενοι τους καλλωπισμούς
και τα κεντήματα της φωνητικής εκτέλεσης, που προσδίνουν στην εξέλιξη της τεχνικής
του κλαρίνου δεξιοτεχνικό χαρακτήρα. Χάρη σ' αυτά τα στολίδια ο σκοπός αποκτά μια
εσωτερική ρυθμική επιτάχυνση και γίνεται πιο “αλαφρύς” και πιο γοργός από το ίδιο το
τραγούδι.
Το τσάκισμα, το γλίστρημα, ή μικρή νότα ή τρίλια, τα τρέμουλα και το κλώσιμο είναι οι
“ψεύτικες” νότες που χαρακτηρίζουν την κλαρινιστική εκτέλεση. Το ηπειρώτικο παίξιμο
του κλαρίνου εμμένει επιπλέον στον ιδιαίτερο τονισμό, τις αλλοιώσεις διαστημάτων
(τρίτης, πέμπτης), τα γλιστρήματα, καθώς και στα ανοδικά πηδήματα με διάστημα
έβδομης στις πτώσεις κυρίως των σκοπών.
Το βιολί, μελωδικό όργανο δυτικής προέλευσης όπως και το κλαρίνο, φαίνεται να ήρθε
νωρίτερα στην Ελλάδα. Δεν διαφέρει τεχνικά από το βιολί της συμφωνικής ορχήστρας. Ο
ρόλος του στην κομπανία είναι να συμπληρώσει το κλαρίνο και να “γεμίζει” τα κενά,
χωρίς όμως να αποκλείεται από τα αυτοσχεδιαστικά μέρη και από τις εκτελέσεις των
κύριων θεμάτων. Στην Ήπειρο χαρακτηριστική είναι η χρήση της χαμηλής έκτασης του
οργάνου καθώς και των διπλών χορδών που, παίζοντας επαναλαμβανόμενα ρυθμικά
μοτίβα, δημιουργούν ένα αρμονικό φάσμα πάνω στο οποίο κινείται το κλαρίνο.
22. Αξίζει να τονίσουμε εδώ πως το βιολί σαν άταστο όργανο χρησιμοποιεί την ιδιαιτερότητα
της φλογέρας και του κλαρίνου σε ό,τι αφορά τις αλλοιώσεις των διαστημάτων: την
τεχνική του glissando, που είναι εύκολη για το βιολί, καθώς κι έναν συνδυασμό glissando
και αρμονικών ήχων στην ψηλή έκταση του οργάνου, που μιμείται τρόπον τινά τον
κελαηδισμό των πουλιών.
Το λαούτο ή λαγούτο είναι το πολυφωνικό όργανο της κομπανίας. Ο ρόλος του είναι
κυρίως συνοδευτικός και συνίσταται στην αρμονική και ρυθμική κάλυψη των εκτελέσεων.
Συχνά όμως ξεχωρίζει και στις οργανικές εισαγωγές, κι ακόμα συχνότερα στον
αυτοσχεδιασμό. Το ηπειρώτικο λαούτο φέρει τέσσερις διπλές χορδές κουρδισμένες ανά
δύο σε do, sol, re, la και παίζεται με πένα ή φτερό.
Το ντέφι, που μοιάζει με το κλασσικό tambour de basque, κρατάει το ρυθμικό ρου ρόλο
σαν μοναδικού κρουστού στο σύνολο σε πλαίσια λιτά και συντηρητικά. Δεν
αυτοσχεδιάζει ποτέ, παρά περιορίζεται να υπογραμμίζει τα χορευτικά βήματα
εναλλάσσοντας ένα βαρύ (θέση) κι ένα οξύ (άρση) ηχόχρωμα. Ειδικά το πρώτο, με το
“γήινο” βάθος που του προσδίνεται, χαρακτηρίζει τυπικά το επίσημα αργόσυρτο
ηπειρώτικου ύφος.
23. Στην παρουσίαση του ύφους αυτού ένα άλλο στοιχείο, άμεσα συνδεδεμένο με τις
αλλοιώσεις των φθόγγων όπως τις είδαμε πιο πάνω, είναι η έκταση των μελωδικών
γραμμών, που στην Ήπειρο είναι συνήθως μικρή. Ο συνδυασμός των δύο αυτών στοιχείων
αφήνει την αίσθηση του μονότονου και μελαγχολικού, που είναι άλλωστε στοιχείο
χαρακτηριστικό στο ηπειρώτικο τραγούδι.
Η ιδιαιτερότητα σε ό,τι αφορά την αρμονία εντοπίζεται στην προτίμηση ορισμένων
τρόπων (στην ηπειρώτικη μουσική δεν χρησιμοποιούνται οι μείζονες και ελάσσονες
κλίμακες του (δυτικού) τονικού συστήματος). Στις ηπειρώτικες μελωδίες συναντάμε
τμήματα μουσικών τρόπων κατά το αρχαιοελληνικό σύστημα των τετραχόρδων και
πενταχόρδων, που είναι ως επί το πλείστον ανημίτονα. Συναντάμε επίσης
ανημίτονες πεντατονικές κλίμακες, που όμοιές τους δεν υπάρχουν αλλού στην Ελλάδα.
Τα ρυθμικά σχήματα και τα μέτρα της ηπειρώτικης μουσικής, πλούσια και πολλές
φορές μοναδικά, αποτελούν ιδιαιτερότητα μιας μακρόχρονης παράδοσης. Αφ' ενός
τετράσημοι (4/4) , πεντάσημοι (5/4), επτάσημοι (7/8), οκτάσημοι (8/4), ή εννεάσημοι (9/8)
ρυθμοί κρύβουν μέσα τους τονισμούς ιδιότυπους, όπως αυτός του τσάμικου σε 5/4 (2+3 ή
3+2), ή πάλι του οκτάσημου (3+2+3, 2+3+3 ή 3+3+2). Αφ' εφ' ετέρου άμμετρα μοιρολόγια
και κλέφτικα αφήνουν την φωνή να ξετυλιχτεί σ' έναν δεξιοτεχνικό αυτοσχεδιασμό
γεμάτο καλλωπισμούς που θυμίζουν βυζαντινές ψαλμωδίες.
Θα πρέπει ν' αναφερθούμε τέλος στη ρυθμική αγωγή (tempo) της οργανικής μουσικής
και των τραγουδιών, που είναι στην Ήπειρο πιο αργή απ' ό,τι στην υπόλοιπη Ελλάδα,
είτε πρόκειται για μοιρολόι, είτε για τραγούδι της τάβλας, είτε πάλι για χορευτικούς
σκοπούς, που αποδίδονται βαριά και μακρόσυρτα.
24. Όσα μέχρις εδώ αναπτύξαμε αναφέρονται στην μονοφωνική μουσική, την συνηθέστερη
έκφραση της δημοτικής μουσικής, που συναντάμε σε όλη την ελληνική επικράτεια. Η
μελωδία (μέλος), τραγουδισμένη από έναν ή περισσότερους εκτελεστές a capella ή με
συνοδεία μικρού συνόλου οργάνων, είναι εκείνη που επιβάλλεται.
Όταν η μουσική είναι οργανική, η εκτέλεσή της αφήνεται σε ένα μόνο όργανο, ενώ τα
υπόλοιπα έχουν απλώς συνοδευτικό ρόλο.
Στην Ήπειρο συναντάμε όμως και μουσική πολυφωνική. Το είδος αυτό απαντάται στα
βόρεια του νομού της Ηπείρου καθώς και στην σημερινή Αλβανία. Αποτελεί δε μουσικό
φαινόμενο μοναδικό στην καθολική ελληνική παράδοση, της αρχαιότητας
συμπεριλαμβανομένης. Αλλά και σε σχέση με την δυτική πολυφωνία, διακρίνεται από
μια δομή πρωτότυπη και αυθεντική. Αυτή εφαρμόζεται σε έναν τύπο τραγουδιού ( η
συνοδεία οργάνων δεν αποκλείει, αλλά σπανίζει) που χαρακτηρίζεται από τον σαφή
διαχωρισμό τριών ανεξαρτήτων μελωδικών γραμμών που αντιστοιχούν σε ανάλογους
τραγουδιστικούς ρόλους:
Ο παρτής είναι αυτός που αρχίζει (παίρνει) το τραγούδι και που εκτελεί την κύρια
μελωδική γραμμή. Είναι ο μόνος δε που τραγουδά ευκρινώς τους στίχους, ενώ οι
υπόλοιποι χρησιμοποιούν μερικές μόνο συλλαβές του κειμένου.
25. Την δεύτερη μελωδία μπορεί να εκτελεστούν.
1) Ο γυριστής, που γυρίζει ή τσακίζει την μελωδική του γραμμή ώστε να
καταλήξει σε διάστημα δευτέρας καθαρής κάτω από την τονική, διάστημα
διάφωνο σε σχέση τόσο με την πρώτη γραμμή, όσο και με την τρίτη.
2) Ο κλώστης, που κλώθει την μελωδική του γραμμή πάνω στο διάστημα
της τονικής και της προς τα πάνω έβδομης βαθμίδας, που είναι και η
κατάληξη της μελωδικής του γραμμής ,δημιουργώντας και αυτός διαφωνία.
Σημειωτές είναι εδώ η χρήση από τον εκτελεστή κεφαλικής φωνής (falcetto).
Η τρίτη μελωδική γραμμή είναι αυτή του ισοκράτη, που αποδίδεται από
δύο ως τέσσερα άτομα (ενίοτε και περισσότερα), που κρατούν την τονική
πάντα στο ρυθμό του κορυφαίου.
26. Team Free Will
Ομάδα Α – Β’2
Δέσποινα
Κοΐνη
Γεωργία
Κολλιοπούλου
Γεωργία
Κούτουλα
Νεφέλη
Κόρκα
27. ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ
ΕΛΛΑΔΑΣ
Κατά τους αρχαίους χρόνους, χορός λεγόταν ο χώρος όπου χόρευαν και τραγουδούσαν οι αρχαίοι. Σήμερα,
χορός ονομάζεται το σύνολο των ρυθμικών κινήσεων και συσπάσεων του σώματος, αυτό που ονομαζόταν
στην αρχαιότητα όρχηση ή χορεία. Ο χορός αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα εκφραστικά μέσα και
χρονολογικά έπεται του τραγουδιού. Οι ρίζες του χορού στην Ελλάδα εντοπίζονται περίπου το 1000 π. Χ.
Στους σύγχρονους νεοελληνικούς χορούς συναντώνται ρυθμοί και μουσικά μοτίβα της αρχαίας Ελλάδας. Οι
νεοελληνικοί χοροί διαιρούνται ουσιαστικά σε δυο κατηγορίες: στους «συρτούς», στους «πηδηκτούς» και
στις παραλλαγές αυτών. Η ονομασία του κάθε χορού συνήθως σχετίζεται με τον τόπο καταγωγής του (ο
συρτός-καλαματιανός, ο μακεδονικός κ.α) ή έχει την ονομασία κυρίων προσώπων (ο Μενούσης, ο Μανέτας).
Επίσης, μπορεί να παίρνει την ονομασία του από τις διάφορες εποχές (ο πασχαλινός χορός), ή να προέρχεται
από τις ονομασίες επαγγελμάτων (ο χορός των σφουγγαράδων) κ.α. Οι ελληνικοί χοροί παρουσιάζουν
αξιοσημείωτη ποικιλία από παραλλαγές και επηρεάζονται μορφολογικά από τον τόπο καταγωγής τους. Είναι
γνωστό ότι οι χοροί της ηπειρωτικής Ελλάδας έχουν «βαρύ» ύφος και για αυτό αποκαλούνται συχνά και
«λεβέντικοι», σε αντίθεση με αυτούς της νησιωτικής Ελλάδας, οι οποίοι είναι περισσότερο «ανάλαφροι» και
λυρικοί.
Οι παραδοσιακοί χοροί στην Ελλάδα παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλία. Κάθε περιοχή ή χωριό της Ελλάδας έχει
τους δικούς του χορούς, οι οποίοι διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή ή ακόμη και από χωριό σε χωριό. Αυτή
η διαφορά των χορών οφείλεται σε λόγους όπως το κλίμα, ο τρόπος ζωής των κατοίκων, οι πόλεμοι και οι
καταστροφές και άλλοι. Οι παραδοσιακοί ελληνικοί χοροί, λόγω της ποικιλίας που παρουσιάζουν, χωρίζονται
σε διάφορες κατηγορίες
28. Κ Α Τ Η Γ Ο Ρ Ι Ε Σ Π Α Ρ Α Δ Ο Σ Ι Α Κ Ω Ν Χ Ο Ρ Ω Ν
Οι παραδοσιακοί χοροί χωρίζονται λόγω της ποικιλίας που παρουσιάζουν σε διάφορες κατηγορίες. Αυτές είναι :
Ανάλογα με το θέμα τους σε :
Θρησκευτικούς
Πολεμικούς ή πυρρίχιους
Ερωτικούς
Πολεμο-ερωτικούς χορούς
Ανάλογα με το σχήμα τους
Κυκλικούς ( Τους κυκλικούς χορούς τους συναντάμε σε ανοιχτό κύκλο και πιο σπάνια σε κλειστό.)
Αντικριστούς
Ανάλογα με το φύλλο
Ανδρικούς
Γυναικείους
Μικτούς
Ανάλογα με τον τόπο
Πανελλήνιους ή εθνικούς
Τοπικούς
Ο κάθε χορός χορεύετε διαφορετικά έχει την δική του μουσική και το όνομά του έχει κάποια σημασία.
Υπάρχουν βέβαια και κάποιοι χοροί όπως την Β. Ελλάδας, οι οποίοι φέρνουν αλληλεπιδράσεις με χορούς των γειτονικών λαών και χορεύονται με διάφορους κατά τόπους
παραλλαγές. Σε άλλες περιπτώσεις, όπως σε μερικά νησιά η αλληλεπίδραση προέρχεται από την ύπαρξη της εκάστοτε δύναμη κατοχής .
29. Θρ η σ κ ε υ τ ι κ ο ί ~ Π υ ρ ρί χ ι ο ι ~ Ε ρω τ ι κ ο ί ~ Π
ο λ ε μ ο - ε ρ ω τ ι κ ο ί χ ο ρ ο ί
30. Κ υ κ λ ι κ ο ί ~ Α ν τ ι κ ρ ι σ τ ο ί χ ο ρ ο ί
31. Α ν δ ρ ι κ ο ί ~ Γ υ ν α ι κ ε ί ο ι ~ Μ ι κ τ ο ί χ ο ρ ο ί
33. ΗπειρΩτικοι χοροΙΣε πολλές περιπτώσεις ο χορός αποτελούσε κριτήριο για την επιλογή του γαμπρού και της νύφης,
ενώ η συμμετοχή μιας κοπέλας σ’ αυτόν ήταν δείγμα ότι έφτασε σε ηλικία γάμου και ήταν έτοιμοι
να δεχθεί προτάσεις
Στους δημόσιους αυτούς χορούς,, ο καθένας είχε την θέση του και η σειρά του
ήταν απόλυτα προκαθορισμένη, με βάση την κοινωνική θέση την ηλικία και το φύλο του χορευτή.
6Μόνο στο Ζαγόρι επιτρεπόταν σε άνδρες και γυναίκες να αναμιγνύονται στο χορό και αυτό ήταν
ασφαλώς αποτέλεσμα του ανώτερου μορφωτικού-οικονομικού επιπέδου του οποίου απολάμβανε το
χωριό
Όλοι οι ηπειρώτικοι παραδοσιακοί χοροί χορεύονται σε σχήμα «ανοιχτού» κύκλου, με εξαίρεση
τον «καγκελάρη» του χωριού Παπαδάτες, ο οποίος έχει σχήμα λαβύρινθου και τον «χορό των
κοριτσιών» του Μέτσοβου και της Μηλιάς ο οποίος έχει σχήμα «κλειστού» κύκλου.
Κάποιοι από τους χορούς είχαν ιδιαίτερη χρήση, υπήρχαν για συγκεκριμένη γιορτή ή ώρα και
συγκεκριμένους θεατές. Για παράδειγμα το «Πώς το τρίβουν το πιπέρι» χορευόταν μόνο από τους
άνδρες, κυρίως στους γάμους, τις πρωινές ώρες όταν κάποιοι έρχονταν σε μεγάλο κέφι. Επίσης
μπορεί να χορευόταν και στα καφενεία, υπό τις ίδιες συνθήκες, ποτέ όμως στο χοροστάσι, σε κοινή
θέα, κατά την διάρκεια μεγάλων πανηγυρικών εκδηλώσεων. Αυτό που χαρακτηρίζει γενικά τους
Ηπειρώτικους χορούς σε ότι αφορά το ύφος ήταν οι περιορισμένες και συγκρατημένες κινήσεις. Ο
τρόπος όμως εκτέλεσης διέφερε ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες. Τα βήματα των
γυναικών ήταν πιο στρωτά και μικρά κι εκτελούνταν σ’ ολόκληρο το πέλμα, χωρίς ένταση, άρσεις,
πηδήματα και καθίσματα. Λίκνισμα του σώματος δεν συγχωρούνταν, ενώ το κεφάλι παρέμενε
σκυμμένο ως ένδειξη σεμνότητας. Επίσης δεν υπήρχαν για τις γυναίκες περιθώρια
αυτοσχεδιασμού και τα βήματα έπρεπε να ακολουθούνται αυστηρά. Αντίθετα οι άνδρες χορευτές
είχαν την άνεση να κινηθούν εντονότερα, να κάνουν μεγαλύτερα βήματα με αναπλάσεις και
άρσεις. Επίσης το ελεύθερο δεξί χέρι του πρωτοχορευτή μπορούσε να κινείται μπρος – πίσω,
τεντωμένο ή λυγισμένο και να ακουμπάει στον αυχένα ή τη μέση του. Μια τέτοια κίνηση –φυσικά-
ήταν αδιανόητη για τις γυναίκες.
34. ΜακεδονικοΙ χοροΙΗ Μακεδονία με βάση τη μουσικοχορευτική της παράδοση χωρίζεται σε Δυτική και Ανατολική. Στη
Δυτική χορευτική Ενότητα ανήκουν και οι χοροί της Κεντρικής Μακεδονίας.
Στη Δυτική Μακεδονία, διακρίνονται δύο κύριες κατηγορίες βάσει της μελωδικής ρυθμικής και
χορευτικής πραγματικότητας. Η μία είναι αυτή των ορεινών νοτίων και δυτικών περιοχών του Ολύμπου,
που μοιάζει με το Θεσσαλοηπειρώτικο ύφος τραγουδιών χορών και ρυθμών και η άλλη είναι των
πεδινών και αστικών περιοχών της Πιερίας του Ρουμουλκιού, της Βέροιας, της Νάουσας, της Κοζάνης,
της Σιάτιστας, της Καστοριάς και της Φλώρινας με καθαρά τοπικό χαρακτήρα. Στις περιοχές μάλιστα
της Κοζάνης, των Γρεβενών και της Καστοριάς παρατηρούμε μια πανομοιότυπη ρυθμική
στρωματογραφία, επηρεασμένη από τους ηπειρώτικους ρυθμούς.
Οι υπόλοιπες περιοχές της Δυτ. Μακεδονίας, αυτές που γεωγραφικά ανήκουν στην Κεντρική,
παρουσιάζουν μεγαλύτερο ρυθμολογικό ενδιαφέρον εξαιτίας των πολύπλοκων σχημάτων τα οποία
μοιάζουν με αυτά των γειτόνων της Βαλκανικής. Εδώ έχουμε ρυθμούς γκάιντας, τοπικά χασάπικα, και
χορούς στα τρία. Στα χωριά της Κεντρικής Μακεδονίας εκτός από τους ντόπιους κατοικούν και
πρόσφυγες από τον Πόντο, την ανατολική Ρωμυλία, τη Μακεδονία, καθώς και Βλάχοι. Όλες αυτές οι
ομάδες χρωματίζουν όπως είναι φυσικό με το δικό τους τρόπο την χορευτική παράδοση της περιοχής.
Στις περιοχές αυτές ο πρωτοχορευτής έχει την ευθύνη της χορευτικής ομάδας, την οποία μπορεί να
οδηγήσει κατά βούληση, διαγράφοντας διάφορα χορευτικά σχήματα, έξω από την αυστηρά καθορισμένη
και σχηματοποιημένη κυκλική μορφή. Στο χέρι κρατά μαντήλι, που το κουνά ελεύθερα, σύμφωνα με το
ρυθμό, η το κουνά μεταδίδοντας μηνύματα απόλυτης συμμετοχής και στους υπόλοιπους χορευτές. Σε
ορισμένους χορούς, οδηγεί την ομάδα σε λαβυρινθικές σχηματοποιήσεις, (π.χ. γκάιντα, ντούσκο,
μποέμ’τσα κ.ά.), όπου ανάλογα με το χορό παρατηρείται και διαφορετική λαβυρινθική απεικόνιση.
Φαίνεται πως τα σχήματα αυτά, μεταφέρουν στοιχεία μύησης αρχαίων μυστηρίων, όπου ο μυούμενος
μάθαινε για το ανώδυνο πέρασμα από τη ζωή στο θάνατο, για την προστασία των ζωντανών από τους
νεκρούς, των νεκρών από τα αόρατα πνεύματα, για τη διαδικασία της γονιμικής ιερουργίας κ.ά. Η
Ανατολική Μακεδονία συναγωνίζεται στη μουσικο-χορευτική παράδοση τη Δυτική και Κεντρική. Τα
ορεινά συγκροτήματα της Χαλκιδικής, του Παγγαίου και των Κεδρυλίων, αποτέλεσαν και αποτελούν
πηγή ποικίλων μοτίβων τα οποία, παρ’ όλες τις σημειούμενες αναπόφευκτες μεταβολές, παρακολουθούν
τη ζωή στην εξέλιξή της. Στην Αν. Μακεδονία, ιδίως στις απομονωμένες και χωρίς τουριστική κίνηση
περιοχές της, διαφυλάσσονται πολλές εθιμικές εκδηλώσεις όπως είναι οι αγερμοί της άνοιξης, οι θίασοι
μεταμφιεσμένων κτλ, καθώς και πολλά από τα τροπικά χαρακτηριστικά της ανατολικής μουσικής.
35. ΠελοποννησιακοΙ χοροΙΤσακώνικος
Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στην Τσακωνιά της επαρχίας Κυνουρίας, του Νομού Αρκαδίας από την οποία
πήρε και το όνομά του, με λαβή των χεριών από τους αγκώνες (αγκαζέ). Ο χορός αναπαριστάνει την είσοδο και
έξοδο του Θησέα από το λαβύρινθο. Γι΄αυτό, όταν χορεύεται, κουλουριάζει όπως το φίδι. Είναι ο χορός που χόρεψε
ο Θησέας με τους συντρόφους του, όπως έμεινε να λέγεται παραδοσιακά. Όταν όμως θέλει να ξεκουλουριάσει, ο
πρωτοχορευτής γυρίζει αμέσως δεξιά, και με την πλάτη προς τους υπόλοιπους. Όταν ξεκουλουριάσουν, οι δύο
πρώτοι χορευτές, κάνουν καμάρα για να περάσουν οι άλλοι από κάτω. Το ότι ο χορός χορεύεται στην Τσακωνιά,
δεν πρέπει να μας φαίνεται καθόλου παράξενο, από το γεγονός ότι πολλές φορές έγιναν μετακινήσεις από την
Κρήτη στη Πελοπόννησο και από την Πελοπόννησο στην Κρήτη, ανάλογα βέβαια με τις συνθήκες που
δημιουργούσαν οι πόλεμοι και οι καταστροφές.
Μανιάτικος
Χορεύεται κυρίως στην περιοχή της Μάνης, σε ρυθμός 2/4. Ο χορευτές σχηματίζουν κύκλο ανοιχτό με μέτωπο προς
το κέντρο. Τα πόδια σε στάση προσοχής. Τα χέρια συνδέονται με τη λαβή της Τράτας (σταυρωτά). Ο χορός
αποτελείται από δύο στροφές, κάθε μια από τις οποίες έχει ξεχωριστό αριθμό βημάτων.
Αραχωβίτικος (Χορός των Καρυάτιδων)
Χορεύεται από γυναίκες, στην Αράχωβα Πελοποννήσου. (Παλιότερα η Αράχωβα λεγόταν Καρυαί). Αρχική θέση είναι
η προσοχή, και το μουσικό μέτρο τα 2/4 και τα 7/8. Ο χορός στηρίζεται στην «προμενάντ βαλς». Οι χορεύτριες
σχηματίζουν δύο χωριστούς ομόκεντρους ανοιχτούς κύκλους, με λαβή των χεριών από τις παλάμες. Στον
εσωτερικό μπαίνουν οι χαμηλότερες. Ο έξω κύκλος βρίσκεται κοντά στον εσωτερικό και στα διάκενά του. Οι
χορεύτριές του, με συγχρονισμένη, γρήγορη κίνηση, πάνω από τα κεφάλια των χορευτριών του μέσα κύκλου, τα
κατεβάζουν συνδεμένα μπροστά από τη μέση τους και έτσι μετασχηματίζονται σε ένα κύκλο. Οι πρώτες και οι
τελευταίες χορεύτριες των δύο κύκλων συνδέουν τα χέρια τους.
Τα βήματα της πρώτης στροφής επαναλαμβάνονται συνολικά 4 φορές. Ταυτόχρονα με το τελευταίο βήμα, οι
χορεύτριες του έξω κύκλου υψώνουν γρήγορα και συγχρόνως τα χέρια τους πάνω από τα κεφάλια των χορευτριών
του μέσα κύκλου, τα κατεβάζουν συνδεμένα επίσης, στο ύψος της δικής τους μέσης και έτσι επανέρχονται στους
δύο αρχικούς ομόκεντρους κύκλους.
Από το σχηματισμό αυτό χορεύουν τα βήματα της δεύτερης στροφής, η οποία αποτελείται από τα δώδεκα βήματα
του Καλαματιανού, τα οποία επαναλαμβάνονται συνολικά 2 φορές. Ταυτόχρονα με το 24ο βήμα, οι χορεύτριες
μετασχηματίζονται πάλι σε ένα κύκλο όπως στην αρχή για την επανάληψη του χορού.Οι χορεύτριες του εξωτερικού
κύκλου, που βρίσκονται στα κενά του εσωτερικού, σηκώνουν τα χέρια τους ψηλά και τα περνούν πάνω από τα
κεφάλια των χορευτριών του εσωτερικού κύκλου. Έτσι σχηματίζουν ένα κύκλο και αρχίζουν το Αο μέρος του
χορού. Ο χορός αποτελείται από δύο μέρη. Το Αο μέρος έχει έξι βήματα. Το Βο μέρος αποτελείται από δύο
δωδεκάρια Καλαματιανό
36. Θ ρακιώτικοι χοροί
Γίκνα
Γαμήλιος χορός που χορεύεται στη Θράκη, κύρια στην περιοχή της Ορεστιάδας, από άνδρες και γυναίκες. Την ονομασία του οφείλει στην μπογιά «κνα» με
την οποία βάφουν οι γυναίκες τα νύχια τους.
Ζωναράδικος
Θρακιώτικος χορός, που χορεύεται με διάφορες μορφές, σε όλη τη Θράκη αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας όπου έχουν εγκατασταθεί πρόσφυγες
από την Ανατολική Ρωμυλία. Οφείλει την ονομασία του στη λαβή που χρησιμοποιούν οι χορευτές. Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες, οι άνδρες πιάνονται
στην αρχή ο ένας μετά τον άλλον και ακολουθούν οι γυναίκες.
Μαντηλάτος
Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες οι οποίοι κρατούν μαντίλια. Είναι αντικριστός χορός και γι αυτό λέγεται και καρσιλαμάς (καρσί = αντίκρυ). Χορεύεται
κυρίως στους γάμους, όταν οι συγγενείς πηγαίνουν να πάρουν τη νύφη ή τον κουμπάρο για την εκκλησία. Τα βήματα του χορού είναι εξάρια.
Μπαϊντούσκα
Η μπαϊντούσκα είναι κυκλικός χορός σε εξάσημο ρυθμό, που απαντάται στη Θράκη, στη Μακεδονία και σε άλλα μέρη της νότιας Βαλκανικής. Σχετικά με
την καταγωγή του ονόματος του χορού έχουν γίνει διάφορες υποθέσεις όπως: Σλαβικό (μπάι ντούσκο = αριστερά και ίσια ή πάει ίσια). Τουρκικό (πάι τακ
= κουτσός, στραβοκάνης και μεταφορικά, με βάδισμα πάπιας). Όπως και άλλοι χοροί, παρουσιάζεται με μικρές ή μεγάλες διαφορές από τόπο σε τόπο. Ο
χορός έχει δέκα βήματα, τα οποία τα χωρίζουμε σε τρία μέρη: Αντίθετα από τη φορά, επιτόπου και προς τη φορά.
Η Μπαϊντούσκα είναι συμβολικός χορός. Κατά την πιθανότερη εκδοχή αναπαριστά με τους βηματισμούς της μια τακτική της μάχης. Υπό αυτό το πρίσμα
θεωρείται πολεμικός χορός, ενώ η ιαχή εκφοβισμού των χορευτών, επιβεβαιώνει τον πολεμικό χαρακτήρα του χορού
Σουφλιουτούδα
Γυναικείος χορός που χορεύεται στη Θράκη κυρίως στο Σουφλί, όπου οφείλει και την ονομασία του. Η λαβή είναι από τις ζώνες ή από τις παλάμες
σταυρωτά, με το δεξί χέρι κάθε χορεύτριας κάτω από το αριστερό της προηγούμενης
Τσέστος
Είναι γνωστός με διάφορες ονομασίες που δηλώνουν τον τρόπο που πιάνονται οι χορευτές (ζωναράτος), τον τρόπο που τον χορεύουν(ντούζκος=ίσια
στρωτά), ή τσέστος (μικρά και σβέλτα βήματα). Ο ντούζκος και ο τσέστος χορεύεται από άντρες
Του μαμά τα παλικάρια
Χορός της Γρατινής Κομοτινής που πήρε την ονομασία του από τα λόγια του τραγουδιού απ το οποίο συνοδεύεται.
Τριπάτης
Χορεύεται στην περιοχή της Ορεστιάδας, σε ευθεία παράταξη με μέτωπο προς το κέντρο του κύκλου. Είναι μικτός χορός.
Συγκαθιστός
Μεικτός, αντικρυστός, κατά ζεύγη. Την ονομασία του την οφείλει στο ότι το βήμα του χορευτή, ημικάθεται, μια στο δεξί και μια στο αριστερό πόδι.
Χορεύεται στους γάμους, όταν πηγαίνουν να πάρουν την νύφη, αλλά και σε άλλα πανηγύρια και γλέντια και συνοδεύεται από ενθουσιώδη επιφωνήματα.
Ταπεινός
Γαμήλιος χορός, καθαρά γυναικείος, απλός και αργός με μικρά βήματα. Είναι ο πρώτος χορός μετά την στέψη, με την νύφη στην κορυφή του χορού.
Γιάννη μ?, Γιαννάκη μου
Μεικτός χορός του Σουφλίου επίσης με το όνομά του από τοπικό τραγούδι
Λαγίσιος ή Λαγίτικος
Μιμητικός και σκωπτικός χορός, που παριστάνει το κυνήγι του λαγού. Είναι κυκλικός και χορευόυαν παλιότερα στα βραδυνά γλέντια του γάμου, για να
δημιουργήσει ευθυμία και χαλάρωση, μετά την υπερένταση της ημέρας.
Ζεϊμπέκικος
Αργός χορός, παρόμοιος με τον αντικρυστό Καρσιλαμά. Θεωρείται χορός πολεμικός και χορεύεται μόνο από δύο άτομα. Οι κινήσεις γίνονται μέσα σε
νοητό κύκλο. Έχει αργό και γρήγορο μέρος, χωρίς τυποποιημένα βήματα, τα οποία κατά περίσταση δίνουν στον χορευτή την δυνατότητα να
εξωτερικεύσει τα συναισθήματά του.
Πως το τρίβουν το πιπέρι
Πολύωρος (;) μιμητικός ανδρικός χορός. Οι ίδιοι οι χορευτές τραγουδούν και προσπαθούν να μιμηθούν τις αντίστοιχες κινήσεις υποθετικού τριψίματος
πιπεριού με τα μέλη του σώματός τους (αγκώνα, γόνατα, μύτη, κ.λ.π)
37. ΧοροΙ ΝησιΩν ΙονΙου
Αη Γιώργης
Χορεύεται στην Κέρκυρα από γυναίκες που κρατούν μεγάλα μαντήλια, τα οποία μετακινούν δεξιά και αριστερά
όταν σταυρώνουν αντίστοιχα τα πόδια. Οφείλει την ονομασία του στα λόγια του τραγουδιού τα οποία τον
συνοδεύουν:
Κερκυραϊκός
Ο χορός λέγεται και ρούγα, από τα λόγια του τραγουδιού που τον συνοδεύει. Ο κερκυραϊκός χορός χαρακτηρίζεται
από ελαφράδα, χάρη και έντονο λυρικό στοιχείο. Χορεύεται σε ζευγάρια που έχουν μέτωπο προς τη φορά του
χορού. Μπορεί επίσης να αρχίσει από απλό κύκλο και να μετασχηματιστεί σε ζευγάρια. Τα πόδια είναι στην
προσοχή. Τα ζευγάρια συνδέουν το μέσα χέρι τους με λαβή Καλαματιανού κα το φέρνουν λυγισμένο στο ύψος και
κοντά στον ώμο. Το άλλο χέρι το τοποθετούν σε μεσολαβή. Μπροστά από τα ζευγάρια και σε απόσταση 2-3 μέτρων
μπαίνει ο πρωτοχορευτής ή ζευγάρι πρωτοχορευτών με την πλάτη προς τη φορά του χορού. Ο χορός αποτελείται
από 12 βήματα. Ο κορυφαίος εκτελεί όλα τα βήματα με την πλάτη στραμένη προς τη φορά. Ποικίλει τον χορό με
βήματα σταυρωτά, στροφές, καθίσματα και τον αρχίζει από το αριστερό πόδι.
Μέρμηγκας
Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στην Κεφαλονιά, Την ονομασία του οφείλει στο ομώνυμο
τραγούδι.
Μπάλος Λευκάδας
Χορεύεται στη Λευκάδα από άνδρες και γυναίκες.
Τσιριγώτικος
Ο χορός είναι γνωστός και με το όνομα Μπουρδάρικος το οποίο πήρε από τη «Μπούρδα», τη βράκα δηλαδή που
φορούν οι άνδρες. Είναι ο χορός των Κυθήρων
Μηλιά
Γυναικείος χορός που σήμερα έχει καθιερωθεί να χορεύεται και από άνδρες. Είναι ο αντιπροσωπευτικός χορός της
Λευκάδας και έχει πάρει το όνομά του από τα λόγια του τραγουδιού με το οποίο χορεύεται. Είναι ο χορός που
συνηθίζεται να χορεύεται σε ώρες χαράς και κεφιού. Τα παλιότερα χρόνια χορεύονταν σε κάθε γάμο και μάλιστα
πολλές φορές χωρίς να συνοδεύεται από μουσικά όργανα αλλά μόνο από το τραγούδι των ίδιων των χορευτών.
38. Χ ο ρ ο ί Ν η σ ι ώ ν Α ι γ α ί ο υ
Γαϊτανάκι Ρόδου
Χορός των Δωδεκανήσων που συναντάται και με το όνομα Ροδίτικος και χορεύεται κυρίως από γυναίκες
Ικαριώτικος
Ο Ικαριώτικος προέρχεται από την Ικαρία και χορεύεται σε όλα τα νησιά του κεντρικού Αιγαίου. Χορεύεται από άντρες και γυναίκες με λαβή κυρίως από τους ώμους.
Στο πρώτο μέρος έχουμε περπατητά βήματα, ενώ στο δεύτερο που ζωντανεύει ο ρυθμός έχουμε γρήγορα βήματα και κινητικότητα τόσο των ποδιών όσο και του
σώματος. Το πιο γνωστό τραγούδι που συνοδεύει τον Ικαριώτικο, λέγεται «Η αγάπη μου στην Ικαριά», σε στίχους και μουσική του Γιώργου Κονιτόπουλου. Μάλιστα
στον δίσκο του 1975, αναφέρεται ως συρτό. Ο πραγματικός όμως Ικαριώτικος (ή Καριώτικος όπως λέγεται στην Ικαρία), όπως υποστηρίζουν οι ντόπιοι, δεν έχει
σχέση με τον Ικαριώτικο που όλοι γνωρίζουμε
Χιώτικος χορός
Χορός της Χίου απ όπου πήρε και το όνομά του. Λαβή από τους ώμους ή Καλαματιανού.
Μπάλος Κυκλάδων
Ο μπάλος είναι νησιώτικος αντικρυστός χορός. Πρόκειται για ένα χορό παντομίμας που εκφράζει την ερωτική έλξη, γι? αυτό και είναι ένας χορός χωρίς απότομες
κινήσεις, ενώ υπάρχει αρκετή ελευθερία όσο αφορά τόσο στις κινήσεις όσο και στις φιγούρες. Είναι δημοτικός χορός που δέχτηκε δυτικές επιδράσεις στα χρόνια της
φραγκοκρατίας. Οι κινήσεις του χορού είναι κομψές και οι δύο χορευτές κρατούν μαντήλια. Ο καβαλιέρος κάνει διάφορες φιγούρες προσπαθώντας να εντυπωσιάσει
τη ντάμα του, ενώ εκείνη τον αποφεύγει κάνοντας νάζια.
Σούστα Κω
Δωδεκανησιακός χορός που χορεύεται κυρίως στην Κω σε ρυθμό 2/4. Χορευτές και χορεύτριες σχηματίζουν κύκλο ανοιχτό με μέτωπο προς τον κέντρο. Τα χέρια
συνδέονται με λαβή Τράτας (σταυρωτά).
Χορός Πάτμου
Δωδεκανησιακός χορός της Πάτμου, με λαβή Τράτας (σταυρωτά). Ο χορός συνοδεύεται από το τραγούδι «Ο Σι(γ)ανός».
Χορός Νισύρου
Λαβή και στήσιμο όπως των προηγούμενων χορών. Αποτελείται από δύο χορευτικά μοτίβα.
-------------------------
Χορός Καλύμνου
Χορευτές και χορεύτριες σχηματίζουν κύκλο ανοιχτό με μέτωπο προς το κέντρο. Τα πόδια σε στάση προσοχής. Τα χέρια συνδέονται με λαβή Τράτας (σταυρωτά). Ο
χορός αποτελείται από οχτώ βήματα και συνοδεύεται από το τραγούδι «Μελαχρινό».
Πηδηχτός-Ρόδου
Ο πηδηχτός Ρόδου είναι μικτός κυκλικός χορός που χορεύεται στη Ρόδο αλλά και σε άλλα γειτονικά νησιά με μικροπαραλλαγές. Ο χορός παρουσιάζει ομοιότητα με
τον Χανιώτικο συρτό.
Είναι χορός που χορεύεται σε όλες τις περιστάσεις .
Βλάχα-Νάξου
Η Βλάχα είναι χορός κυκλικός και χορεύεται από άντρες και
γυναίκες με λαβή από τους ώμους. Χορευόταν κυρίως την εποχή των
Αποκριών και το όνομά της το πήρε μάλλον από ένα τραγούδι γνωστό
πανελληνίως : «Στην κεντημένη σου ποδιά, βρε βλάχα, βλάχα,
βλαχοπούλα κι αρβανιτοπούλα», οι εναλλαγές στο σκοπό του οποίου
αναλογούσαν με τον υπάρχων σκοπό που παιζόταν στα χωριά.
39. Χοροί ΣτερεάΣ ΕλλάδαΣΤσάμικος
Ανδρικός χορός, από τους πιο λεβέντικους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς. Θεωρείται όπως και ο Συρτός Καλαματιανός, πανελλήνιος
χορός γιατί χορεύεται στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας. Το όνομά του το πήρε από την Τσαμουριά ή Τσάμικο της Ηπείρου. Λέγεται
και «κλέφτικος
γιατί χορευόταν από τους κλέφτες την εποχή της Τουρκοκρατίας
Συρτοκαλαματιανός (καγκέλι)
Είναι χορός της Ανατολικής Ρούμελης και συνοδεύεται συνήθως από τα τραγούδια Τα Ρίτσα και η Κοντούλα. Το συρτοκαλαματιανό αρχίζει
με ρυθμό καλαματιανού σε αργό τέμπο και στη συνέχεια εξελίσσεται πιο γρήγορα και χορεύεται με ταχύτερο ρυθμό. Είναι ο χορός που
χορεύουν οι βλάχοι και οι τσελιγκάδες. .
Κουλουριώτικος
Μικτός χορός που χορεύεται στη Σαλαμίνα (Κούλουρη), από την οποία πήρε και το όνομά του. Οι χορεύτριες και οι χορευτές σχηματίζουν
κύκλο ανοιχτό με μέτωπο προς το κέντρο. Τα πόδια είναι σε στάση προσοχής ενώ τα χέρια συνδέονται με τη λαβή του Καλαματιανού ή
σταυρωτά, δηλαδή το αριστερό χέρι του πρώτου χορευτή, τεντώνεται λοξά αριστερά, πάνω από το δεξί του δεύτερου, και συνδέεται με
την παλάμη του δεξιού χεριού του τρίτου προς τα αριστερά χορευτή. Με όμοιο τρόπο συνδέουν τα χέρια τους ο δεύτερος και ο τέταρτος,
ο τρίτος και ο πέμπτος κ.ο.κ. Το δεξί χέρι του πρώτου συνδέεται με το δεξί του δεύτερου και το αριστερό του τελευταίου με το αριστερό
του προτελευταίου. Ο χορός αποτελείται από έξι βήματα, κατά τα οποία τονίζεται ιδιαίτερα το πρώτο και τέταρτο βήμα.
Χορός της Τράτας
Ο χορός αυτός που χορεύεται κυρίως στην περιοχή των Μεγάρων σε ρυθμό 2/4, έχει πάρει τις κινήσεις του από τη ζωή των ψαράδων.
Ανάλογα με την εθιμική περίσταση, παρουσιάζει διάφορες παραλλαγές που αποδίδονται με διαφορετικό ρυθμό και χορευτικό μοτίβο,
προσαρμοσμένο προς την ανάλογη εορτάσιμη ημέρα του χρόνου. Έτσι για παράδειγμα έχουμε τη λαμπρή καμάρα, που χορεύεται
αποκλειστικά και μόνο τη μέρα του Πάσχα, τα «Μόινα-νενά» και το «Συρτό της Τράτας» που χορεύονται σε όλες τις χορευτικές
περιστάσεις. Ο χορός αποτελείται από έξι βήματα, που χορεύονται με ισόχρονο ρυθμό
Χατζηχρήστος
Διμερής χορός της περιοχής των Μεγάρων που ξεκινά σε δίσημο ρυθμό συρτού (2/4) και γυρίζει σε τρίσημο ρυθμό
τσάμικου. Τα δύο μοτίβα εναλάσσονται συνέχεια στην πορεία της μελωδίας η οποία παίζεται με τα νησιώτικα
κυρίως όργανα, το βιολί και το λαούτο. Εκτός από τον Χατζηχρήστο στα Μέγαρα συναντούμε επίσης και τους
συρτούς Πιπίνι και Παπίρη σε δίσημο ρυθμό, ενώ στο ρυθμό του καλαματιανού χορεύεται ο χορός Λεπενιώτικο
Κατζέλι. Ο τοπικός Καρσιλαμάς χορεύεται σε μέτρο 2+3+2+2 (εννεάσημος ρυθμός). .
40. Η Σημασία του ΕλληνικοΥ
ΠαραδοσιακοΥ χοροΥ σΗμερα
Όσο μεγάλη ανάπτυξη γνώρισαν οι Ελληνικοί Παραδοσιακοί Χοροί μέχρι και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τόσο
φαίνεται να βρίσκονται σήμερα ιδιαίτερα στις μεγαλουπόλεις – σε παρακμή. Το φαινόμενο βεβαίως ερμηνεύεται και
από το γεγονός ότι πλέον δεν υφίστανται οι συνθήκες οι οποίες τους δημιούργησαν. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι
άνθρωποι έπαψαν πλέον να αγαπούν ή ότι δεν στέκονται ακόμη εκστατικοί και έντρομοι εμπρός στο άγνωστο του
Θανάτου. Απλώς, οι τρόποι έκφρασης είναι πλέον διαφορετικοί, οι διέξοδοι πιο τυποποιημένες και προσφερόμενες
από τρίτους, με αποτέλεσμα ο παλιότερος τρόπος διασκέδασης, μέσα στον οποίο συγκαταλέγεται αναμφισβήτητα
και ο παραδοσιακός χορός να αρχίσει σιγά – σιγά, να εκλείπει.
Η αντοχή όμως του Ελληνικού στοιχείου είναι δοκιμασμένη σε συνθήκες δυσκολότερες από τις σύγχρονες σε
μακροχρόνιες σκλαβιές και πολέμους. Η αντίσταση στην επερχόμενη λαίλαπα της ισοπεδωτικής πολιτισμικής
παγκοσμιοποίησης άρχισε ήδη να διαφαίνεται και ο παραδοσιακός χορός έχει και πάλι ένα ρόλο να επιτελέσει.
Βέβαια, αν και η πολυμορφία του παρελθόντος περιορίζεται, είναι σημαντικό το ότι οι Έλληνες εξακολουθούν να
πορεύονται στην Ιστορία με χορούς “κυκλωτικούς”, που και αν ακόμα έχουν εκφυλισθεί σε ένα μονότονο “πηδηχτό –
συρτό”, χωρίς, πολλές φορές, ούτε καν “πισωγυρίσματα”, αυτό δεν σημαίνει ότι έχει χάσει τους μαιάνδρους του,
το ρυθμό του ή το αντικριστό ή ζευγαρωτό του σχήμα.
Ο λαϊκός πολιτισμός αποτελεί ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής των Ελλήνων. Ένα κομμάτι που αναγεννιέται,
ανανεώνεται και συνεχίζει συμβιώνοντας μαζί με τους ανθρώπους δημιουργούς του. Παρ” όλα αυτά η σημερινή
σύγχρονη εποχή, η εποχή της τεχνολογίας και των ανοιχτών συνόρων, μια εποχή που έφερε τους ανθρώπους
συγχρόνως κοντά αλλά και μακριά, μια εποχή αποξένωσης με το συνάνθρωπο και “γνωριμίας” με τις μηχανές,
αποδεικνύεται στείρα για το λαϊκό πολιτισμό. Έτσι ο λαϊκός πολιτισμός χάνεται και μαζί του σβήνουν καθημερινά
οι κρίκοι σύνδεσης του με το σήμερα. Είναι στο χέρι μας να διατηρήσουμε αυτούς τους κρίκους ζωντανούς για να
ξέρουμε από που “ερχόμαστε” και βάσει αυτού να δούμε που “πάμε”.
Η σωστή διδασκαλία και η εκμάθηση των ελληνικών παραδοσιακών χορών, έχοντας πάντοτε ως ευρύτερο στόχο,
όχι μόνο τη διατήρηση και συνέχιση της πολιτισμικής μας κληρονομιάς αλλά και το να αγαπήσουν οι μαθητές τους
ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς και γενικότερα την Παράδοση σε όλες τις εκφάνσεις της, θα είναι πιο
αποτελεσματική και πετυχημένη, όταν παράλληλα με το χορό γίνεται και προσέγγιση όλων των επιμέρους
στοιχείων και παραμέτρων που τους συνθέτουν και τους διαμόρφωσαν στο χρόνο και έχουν άμεση αλλά και έμμεση
σχέση με αυτούς: τοπική ιστορία, ήθη και έθιμα, μουσική, τραγούδια και παραδόσεις, τοπικές φορεσιές, αλλά
κυρίως του ήθους και των αξιών που μεταφέρουν. Έτσι μέσω της όλης χορευτικής διαδικασίας, επιτυγχάνεται η
ολόπλευρη ψυχοσωματική ανάπτυξη όλων όσων ασχολούνται με το χορό, η εμβάθυνση και η εντρύφησή τους στο
παρελθόν και την ιστορία αλλά και των αξιών που δημιούργησαν και διατήρησαν το ελληνικό πνεύμα και τον
ελληνικό πολιτισμό στη διάρκεια των αιώνων, μιας και η Παράδοση εν γένει αποτελεί το απόσταγμα της
μακραίωνης πορείας μας ως έθνους.
41. Τα ωφέλει που μαΣ προσφέρει ο
ΠαραδοσιακΟΣ χορΟΣ
Μπορεί κανείς να θεραπευτεί μέσω του χορού; Η αλήθεια είναι πως ο
άνθρωπος ανέκαθεν εφάρμοζε αυτή την πρακτική σε όλα τα
γεωγραφικά πλάτη και σε όλους τους πολιτισμούς. Ο εικοστός
αιώνας, μόνο, ανακαλύπτοντας εκ νέου τα οφέλη της θεραπευτικής
λειτουργίας του χορού, δημιούργησε τον όρο «χοροθεραπεία», ο
οποίος αφορά κινησιακές πρακτικές που στόχο έχουν να
θεραπεύσουν όλα τα είδη προβλημάτων, σωματικών, ψυχικών και
ψυχοσωματικών. Οι παραδοσιακές πρακτικές της χοροθεραπείας
άνθισαν στη Δύση μέχρι το τέλος του Μεσαίωνα και τις συναντάμε
σε κάποιες περιοχές της Ευρώπης1. Ο Αριστοτέλης αναφέρει ότι με
τους βακχικούς χορούς και τα τραγούδια ξεπερνιούνται οι κρίσεις
κατάθλιψης καθώς καθαίρονται (κάθαρσις) από τις οδυνηρές,
βλαβερές τους συνέπειες2.
42.
43. ΕργασΙα απΟ τουΣ :
Βασίλης Κουγιουμτζίδης
Κωνσταντίνα Καρρά
Θανάσης Κιούσης
Αλεξία Καλαντζή
Εύα Καριπίδου
44. Πολλα από τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιούνται στη δημοτική μουσική είναι το λαούτο το σαντούρι και το βιβλιακό τα
όποια αποτελούνται οι κομπανίες. Από τις αρχές του 20ου αιώνα το κλαρίνο άρχισε να χρησιμοποιείται περισσότερο και λίγα
χρόνια αργότερα εμφανίστηκε το ντέφι και έτσι το σαντούρι απομακρύνθηκε σιγά σίγασε πολλά πανηγυριασυνανταμε διάφορα
μουσικά όργανα όπως τον ζουρνά ,το νταούλι , το μπουζούκι , την αχλαδοσχημη λύρα και το λαγούτο. Οι πιο γνωστοι
συνδυασμοί μουσικών οργανων είναι η νησιωτική ζυγια με το βιολί και το λαγουτο ή η ζύγια με τον ζουρνά ,το νταούλι ή το
κλαρίνο με το βιολί , το λαγούτο.
Παραδοσιακα
οργανα
45. Click icon to add picture
Η κρητική λύρα είναι τρίχορδο, τοξωτό, απιδόσχημο μουσικό όργανο, που κατέχει κεντρική θέση στην παραδοσιακή μουσική της Κρήτης και άλλων νησιών του Αιγαίου και των Δωδεκανήσων. Θεωρείται η πλέον δημοφιλής παραλλαγή της βυζαντινής λύρας που χρησιμοποιείται σήμερα
ΚΡΗΤΙΚΗ ΛΥΡΑ
46. Click icon to add picture
Το λαούτο ή λαγούτο, είναι έγχορδο όργανο, που στην ελληνική παραδοσιακή μουσική χρησιμοποιείται κυρίως σαν συνοδεία σε βιολί, λύρα ή άλλα όργανα.
Το λαούτο αποτελεί σύνθεση στοιχείων από την αρχαιοελληνική πανδούρα (μακρύ χέρι). Συγγενεύει με το ούτι αλλά έχει μεγαλύτερο μπράτσο. Κουρδίζεται Μι
λα ρε σολ, από κάτω προς τα πάνω. Είναι όργανο υποτιμημένο, ιδιαίτερα στις στεργιανές περιοχές -χρησιμοποιείται όμως αρκετά στα νησιά- παρόλα αυτά οι
δυνατότητές του είναι πολύ μεγάλες. Ο δεξιοτέχνης του λαούτου Χρήστος Ζώτος συνέβαλλε στην ανάδειξη του λαούτου δημιουργώντας μια δική του τεχνική.
Η οικογένεια του λαούτου, αποτελείται και από άλλα όργανα, όπως την λάφτα (η οποία λέγεται και πολίτικο λαούτο).
ΛΑΟΥΤΟ
47. Ο μπαγλαμάς ή μπαγλαμαδάκι, (εκ του τουρκικού bağlama), είναι νυκτό μουσικό όργανο, όπως κι ο ταμπουράς, μετεξέλιξη της αρχαιοελληνικής πανδούρας[1] και μικρογραφία του μπουζουκιού, που χρησιμοποιείται στην ελληνική λαϊκή μουσική. Κατά κανόνα έχει τρεις διπλές χορδές. Ο ήχος του μπαγλαμά είναι οξύς. Κάθε χορδή κουρδίζεται μία οκτάβα υψηλότερα από την αντίστοιχη στο μπουζούκι.Ο λόγος που ο μπαγλαμάς έχει μικρότερες διαστάσεις είναι ότι έτσι θα μπορούσαν οι παίχτες να τον κρύψουν εύκολα αφού απαγορευόταν επί τουρκοκρατίας και μετέπειτα επί δικτατορίας (βλέπε αναφορές Ηλία Πετροπουλου).
ΜΠΑΓΛΑΜΑΣClick icon to add picture
48. Click icon to add picture
Το Μπουζούκι είναι λαουτοειδές έγχορδο λαϊκό μουσικό όργανο, με αχλαδόσχημο αντηχείο (σκάφος) από επιμήκεις ξύλινες λουρίδες, τις ντούγιες, και μακρύ βραχίονα, το μπράτσο ή μάνικο με κλειδιά στην άκρη για το χόρδισμα (κούρδισμα).
Κατά μήκος του βραχίονα υπάρχουν λεπτά μεταλλικά ελάσματα, κάθετα προς τον επιμήκη άξονα του βραχίονα, που σφηνώνονται σε μία λεπτή σχισμή και λέγονται τάστα. Τα διαστήματα ανάμεσα στα τάστα, οριοθετούν την απόσταση του
ημιτονίου.
ΜΠΟΥΖΟΥΚΙ
49. Click icon to add picture
Το ούτι είναι νυκτό έγχορδο μουσικό όργανο, που κατάγεται από την Περσία και είναι αρκετά διαδεδομένο στις μουσικές της Μέσης Ανατολής αλλά και στην ελληνική παραδοσιακή μουσική. Συγγενεύει με το λαούτο.Το περσικό όργανο που οι Πέρσες το έλεγαν Μπαρπάτ (ούτι) έμοιαζε με το αιγυπτιακό ούτι που έπαιζαν στην εποχή των Φαραώ πριν 3.500 χρόνια. Οι Άραβες πήραν τον τρόπο παιξίματος αυτού του οργάνου από τους Πέρσες. Αυτό το όργανο αργότερα ονομάστηκε από τους Άραβες al oud που σημαίνει στα αραβικά ξύλο και συγκεκριμένα ψηλό ξύλο. Από εκεί έχει πάρει το ούτι την τελική του ονομασία.
ΟΥΤΙ
50. Click icon to add picture
Η Ποντιακή λύρα είναι το κατ΄ εξοχήν μουσικό λαϊκό όργανο των Ελλήνων του Πόντου που ανήκει στην κατηγορία των εγχόρδων τοξοτών μουσικών οργάνων, δηλαδή που χειρίζονται με τόξο (κοινώς δοξάρι, ποντιακά: τοξάρ). Το μήκος του κυμαίνεται από 55 μέχρι 60 εκατοστά
ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΛΙΡΑ
51. Click icon to add picture
Το σαντούρι είναι έγχορδο κρουστό* επίπεδο μουσικό όργανο. Το όνομά του προέρχεται εκ της ελληνικής λέξεως ψαλτήριον μέσω της περσικής γλώσσας σαντούρ (βλ. και ψαλτήρι).
Πρόκειται για αρχαίο μουσικό όργανο που επινοήθηκε πιθανόν στη Περσία από την οποία και διαδόθηκε τόσο προς την Ινδία και την Κίνα, όσο και δυτικά στη Μέση Ανατολή και τη Βαλκανική.
Κατασκευάζεται συνηθέστερα από ξύλο καρυδιάς. Έχει σχήμα τραπεζοειδές επί του οποίου φέρονται οριζοντίως και επάλληλα 72 μεταλλικές χορδές, ανά τρεις για κάθε φθόγγο, αποδίδοντας έτσι
24 νότες, με τις μεγαλύτερες σε μήκος χορδές στο κάτω μέρος και τις μικρότερες στο άνω. Οι χορδές του οργάνου αυτού, "χορδίζονται" στο 1/4 με ειδικά "ωτία" που φέρονται συνηθέστερα επί
της δεξιάς πλευράς του οργάνου και οι οποίες κρούονται με μικρά ραβδία, οι άκρες των οποίων φέρουν μεταλλικές κοιλόμορφες σφύρες (σαν κουταλάκια
ΣΑΝΤΟΥΡΙ
52. Click icon to add picture
ΤΖΟΥΡΑΣ
Ο τζουράς είναι νυκτό μουσικό όργανο, οκτάχορδο ή εξάχορδο. Θεωρείται
μικρογραφία του μπουζουκιού, καθώς έχει μανίκι και κεφαλάρι όμοιο, αλλά
μικρότερο σκάφος, περίπου διπλάσιο από τον μπαγλαμά. Κατασκευάζεται από
τα ίδια υλικά και με παρόμοιες τεχνικές με το μπουζούκι και ανήκει και αυτό
το ίδιο, στα έγχορδα λαϊκά όργανα της οικογένειας των λαούτων, εξέλιξη του
ταμπουρά, που θεωρείται απόγονος της αρχαιοελληνικής πανδούρας ή
πανδουρίδας ή πανδούριο.[1]Το κούρδισμά του ειναι σε ΡΕ ΛΑ ΡΕ.Ο ήχος του
θυμίζει μπουζούκι αλλά έχει τη δική του ιδιαίτερη χροιά, γι' αυτό ο τζουράς
53. Click icon to add picture
Η φλογέρα είναιπνευσ τό μουσ ικό όρ γανο.Ε ίναικυλινδρικό,μ ακρ όστενο, ανοικτό και στα δύοτου άκρ α,σ το έναάκρ οφέρειεπισ τόμ ιο που παρ άγειτις κύρ ιεςδονή σ εις του ή χου,και κατά μή κος του κυλίνδρ ου φέρειευθυγρ αμ μ ισμ ένες τρ ύπες, σε σ χετικέςαποστάσ εις μ εταξύτους,τιςοποίες κλείνεικαι ανοίγει με τα δάχτυλάτου ο ορ γανοπαίκτης καθώςπαίζει.Ε ίναιπαρ αδοσ ιακόμ ουσ ικό όρ γανο που φτιάχνεταιαπό καλάμ ιή ξύλο, αλλά και πιο σύγχρ ονα υλικά πλέον,όπωςπλαστικό.Έχει διάφορ αμ εγέθη και απαντάταιμ εμ ή κος από1 5 ωςκαι 50 περίπου εκατοσ τά.Η φλογέρ α, πέρ αντου ότιχρ ησ ιμ οποιείταιαπό τονλαό τη ςελληνική ς υπαίθρ ου,είναιαπό τα μ ουσικά όρ γανα πουδιδάσκονται τα παιδιά μουσ ική σ τα δη μόσια σχολεία.
ΦΛΟΓΕΡΑ
