1. XẾP HẠNG TÍN DỤNG DOANH NGHIỆP LÀ MỘT GIẢI PHÁP NHẰM
LỰA CHỌN DOANH NGHIỆP XỨNG ĐÁNG ĐƯỢC SỬ DỤNG NGUỒN LỰC
VỐN TÍN DỤNG PHỤC VỤ PHÁT TRIỂN KINH TẾ ĐẤT NƯỚC
TS Nguyễn Hữu Đương
Phó Giám đốc
Trung tâm Thông tin tín dụng NHNN
Chúng ta đều thống nhất rằng tốc độ phát triển kinh tế, sự thịnh vượng của
mỗi quốc gia tùy thuộc hai nhân tố cơ bản, một là, có khai thác, tập trung được tối đa
nguồn nội lực trong nước và ngoại lực trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế hay
không. Hai là, sử dụng có hiệu quả hay không các nguồn lực đó. Nguồn lực phát
triển ở đây bao hàm tất cả nguồn lực như tài nguyên, đất đai, tri thức… và nguồn lực
vốn. Những nước phát triển đã vận dụng thành công hai nhân tố này. Chính vì vậy
Việc lựa chọn doanh nghiệp xứng đáng được sử dụng các nguồn lực của xã hội cho
sự phát triển là hết sức cần thiết. Thống đốc NHNN Nguyễn Văn Bình khi trả lời
chất vấn trước Quốc hội đã nói, những doanh nghiệp đủ điều kiện sẽ rất dễ dàng tiếp
cận nguồn lực vốn tín dụng. Chúng ta cần phải nghiên cứu và vận dụng tốt nguyên
lý này để đầu tư tín dụng đúng định hướng, đảm bảo an toàn hệ thống ngân hàng và
góp phần đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế bền vững.
Đối với những nước đang phát triển, đặc biệt là đối với Việt nam thì các
nguồn lực luôn luôn là hữu hạn và khan hiếm, nên không thể chia đều cho mọi
doanh nghiệp. Theo kinh nghiệm quốc tế, chỉ những doanh nghiệp hoạt động tốt,
được đánh giá, xếp hạng từ mức an toàn trở lên mới được sử dụng các nguồn lực này
để tổ chức sản xuất, kinh doanh. Không thể giao các nguồn lực quí giá này vào tay
những doanh nghiệp yếu kém, dễ gây lãng phí, thất thoát và làm ảnh hưởng đến quá
trình phát triển đất nước, thậm chí có thể kéo tụt lùi sự phát triển. Thực tế chúng ta
đã một số lần phải trả giá khi đặt niềm tin trao nhầm nguồn lực vào một số doanh
nghiệp không xứng đáng như Vinashin, Vinaline. Việc này có vẻ như là một quy
luật chọn lọc tự nhiên, nhưng phải chọn lọc cách nào, bằng công cụ gì? Thực tế có
rất nhiều phương pháp, nhưng thực tế ở các nước phát triển thì phương pháp dựa vào
kết quả xếp hạng tín dụng doanh nghiệp được lựa chọn là phổ biến. Do vậy, trên thế
giới, kết quả xếp hạng tín dụng được công bố của các công ty xếp hạng có uy tín
luôn là hàn thử biểu nhậy cảm của mọi nền kinh tế.
Thật vậy, năm 1996, trước khi xảy ra cuộc khủng hoảng kinh tế châu Á, nhà
báo Thomas Friedman đã nói trên đài truyền hình Hoa kỳ: “Theo tôi, hiện nay trên
thế giới có 2 siêu cường, đó là nước Mỹ và Cơ quan Xếp hạng tín dụng Moody’s.
Nước Mỹ có thể hủy diệt bạn bằng bom đạn, còn Moody’s có thể hủy diệt bạn bằng
cách hạ xếp hạng của bạn. Và tôi tin rằng khó có thể biết được ai là người mạnh
hơn”. Ngay lúc đó, tôi là một nhà khoa học hoạt động trong lĩnh vực thông tin tín
dụng cũng không thể hình dung nổi XHTD lại có vai trò mạnh mẽ đến vậy đối với
hệ thống tài chính. Vậy mà, sau 15 năm, thực tế đã chỉ ra XHTD thực sự “mạnh”

2. hơn cả nước Mỹ, vào năm 2011, khi Moodys hạ điểm xếp hạng của trái phiếu chính
phủ Hoa kỳ. Đến đây, chúng ta buộc phải nhận thức rằng đã đến lúc cần phải coi
trọng XHTD trong hoạt động ngân hàng tại Việt nam.
Thực tế hoạt động xếp hạng tín dụng doanh nghiệp tại CIC thời gian qua đã
khẳng định được vai trò, vị trí, tầm quan trọng trong việc cung cấp thông tin, là chìa
khoá, là công cụ đắc lực không thể thiếu đối với các tổ chức tín dụng, doanh nghiệp,
các nhà đầu tư trong việc tiếp cận các nguồn lực của xã hội cho sự phát triển. Thông
qua đó, CIC đóng góp tích cực vào nhiệm vụ quản lý của NHNN cũng như bảo đảm
hoạt động tín dụng an toàn, hiệu quả, phát triển bền vững hệ thống ngân hàng.
Những thành tựu mà CIC đạt được đã được Ban Lãnh đạo NHNN, các vụ, cục, đơn
vị NHNN, các chi nhánh NHNN, các tổ chức tín dụng, các doanh nghiệp và các cơ
quan hữu quan đánh giá cao. Đặc biệt trong Báo cáo đánh giá môi trường kinh
doanh năm 2011 do Ngân hàng Thế giới (WB) và Công ty Tài chính quốc tế (IFC)
công bố đã xếp hạng Việt nam đứng thứ 78 trong tổng số 183 nền kinh tế thế giới về
mức độ thuận lợi trong môi trường kinh doanh, tăng 10 bậc so với năm 2010. Một
trong những tiến bộ là WB tiếp tục đánh giá hoạt động thông tin tín dụng Việt Nam
có bước cải thiện, minh bạch hơn, tăng cường bảo vệ quyền lợi của khách hàng vay
và tính đầy đủ của thông tin tín dụng đã góp phần nâng cao khả năng tiếp cận tín
dụng của khách hàng vay.
Xếp hạng tín dụng doanh nghiệp là việc đánh giá, xếp loại các doanh nghiệp
với phương pháp và các chỉ tiêu đánh giá phù hợp nhằm làm rõ thực chất hoạt động
sản xuất kinh doanh cả về nguồn lực, tiềm năng, lợi thế kinh doanh cũng như những
rủi ro tiềm ẩn, và khả năng trả nợ của doanh nghiệp. Xếp hạng tín dụng doanh
nghiệp cũng nhằm đánh giá khả năng thực hiện các nghĩa vụ tài chính của doanh
nghiệp, mức độ rủi ro tín dụng, được xác định thông qua đánh giá bằng thang điểm,
tuân thủ theo các nguyên tắc nhất định, phù hợp với thông lệ quốc tế, có đặt trong
mối quan hệ biện chứng với môi trường kinh tế xã hội.
Để lý giải quy luật khách quan trong việc lựa chọn người xứng đáng sử dụng
các nguồn lực có tính hữu hạn cho phát triển. Chúng ta xét trong mô hình kinh tế
giản đơn (với giả thiết là sự đóng góp sản phẩm của kinh tế hộ gia đình là rất nhỏ)
thì doanh nghiệp nói chung có sứ mệnh là người được sử dụng các nguồn lực xã hội
(vốn, lao động, đất đai, tài nguyên, tri thức, thông tin) để tổ chức sản xuất hàng hoá,
cung ứng dịch vụ phục vụ cho xã hội (gồm chính phủ, doanh nghiệp khác, hộ gia
đình, tổ chức khác và xuất khẩu). Nhưng không phải là cứ doanh nghiệp là phải
được vay vốn tín dụng, trước đây các cơ quan truyền thông, báo chí cũng hay đưa ra
các dẫn chứng rằng đây đó có hiện tượng doanh nghiệp khó tiếp cận tín dụng, rằng
ngân hàng cửa quyền, thích thì cho vay. Điều này cần phải hiểu thật khoa học, đúng
đắn, vì tính hữu hạn của nguồn lực vốn và quy luật cạnh tranh của thị trường để
khẳng định rằng chỉ các doanh nghiệp đạt mức an toàn mới là người được sử dụng
nguồn vốn tín dụng vì sự phát triển của đất nước.

3. Về phía các ngân hàng thương mại, với tư cách là người khai thác và sử dụng
nguồn lực vốn. Trong đó, người gửi tiền chủ đích để tích luỹ và hưởng lợi từ lãi suất
tiền gửi, nhưng cũng thông qua đó mà thể hiện được ý nghĩa cao cả hơn là góp sức
tập trung các nguồn lực vốn vì sự phát triển của đất nước, đây chính là ý nghĩa mà
Bác Hồ nói, gửi tiền là yêu nước. Thông qua các ngân hàng thương mại, với rất
nhiều chi nhánh đang len lỏi đến từng khu dân cư mà mọi nguồn lực vốn nhàn rỗi
trong xã hội được khơi thông, khai thác, tập trung đưa vào lưu thông, đến tay các
doanh nghiệp cần vốn và xứng đáng được sử dụng vốn này. Từ nguồn lực vốn đó,
doanh nghiệp có điều kiện để kết hợp khai thác các nguồn lực khác một cách hiệu
quả để tạo ra hàng hoá, dịch vụ cho xã hội. Quy trình này đòi hỏi được tuần hoàn
một cách thông suốt từ nguồn vốn đến ngân hàng, đến doanh nghiệp trong khi cho
vay vốn và ngược lại. Nếu người sử dụng vốn yếu kém, kinh doanh thua lỗ, không
có khả năng trả nợ ngân hàng thì sẽ gây ách tắc quá trình chu chuyển vốn này, đôi
khi vấn đề sẽ trở nên nghiêm trọng khi rủi ro xảy ra theo tính dây chuyền và có thể
sẽ đưa đến hiệu ứng Domino, gây thảm hoạ cho nền kinh tế. Vì vậy, việc phòng
ngừa rủi ro tín dụng không phải là chuyện riêng của từng ngân hàng thương mại, mà
là đòi hỏi vì phát triển kinh tế của quốc gia, và là trách nhiệm quản lý của Ngân hàng
Nhà nước. Thiết nghĩ, đến đây cũng cần nói thêm rằng, người cán bộ tín dụng, người
quản lý ngân hàng phải nhận thức rõ hơn về sứ mệnh cao cả của mình với đất nước,
phải nên thật sự khách quan, minh bạch, công tâm trong nghiệp vụ tín dụng, không
nên để những ích kỷ cá nhân len lỏi vào như đã có một số hiện tượng đáng tiếc xảy
ra. Đặc biệt phải chú ý khai thác sử dụng tốt thông tin xếp hạng tín dụng từ CIC để
đối chiếu với kết quả XHTD nội bộ trong quá trình cấp tín dụng và quản trị rủi ro tín
dụng.
Thị trường chứng khoán cũng là một kênh thu hút vốn phục vụ cho sản xuất
kinh doanh thông qua công ty đại chúng, một kênh huy động vốn mang tính xã hội
cao. Vậy để sử dụng nguồn vốn này có hiệu quả thì đòi hỏi các công ty niêm yết
phải là doanh nghiệp hoạt động tốt, thông tin minh bạch. Nhiều nước trên thế giới
như Mỹ, một số nước Châu Âu, Nhật có quy định rất chặt chẽ, chỉ những công ty
được xếp hạng tín dụng từ một mức an toàn trở lên mới được tham gia niêm yết. Vì
vậy trên thị trường Việt nam cần phải rất chú trọng đến khai thác sử dụng kết quả
xếp hạng tín dụng để bổ sung thông tin định hướng cho các nhà đầu tư trên thị
trường, vì mục tiêu phát triển an toàn bền vững.
Xét mô hình trao đổi nguồn lực giữa các doanh nghiệp. Trong nền kinh tế thị
trường, tín dụng thương mại, bán hàng trả chậm, trả sau dựa trên chữ tín giữa các
doanh nghiệp rất phổ biến, nó góp phần thúc đẩy quá trình sản xuất phát triển. Tuy
nhiên việc doanh nghiệp cung ứng trao các nguồn lực của mình vào tay nhà sản xuất
nào để không bị mất mát, để đảm bảo đòi được tiền là rất quan trọng. Thực tế, công
nợ dây dưa giữa các doanh nghiệp cũng rất nhiều do doanh nghiệp chưa có được các
thông tin tin cậy, cần thiết để phòng ngừa rủi ro. Từ giác độ quản lý Nhà nước cũng
không nên coi đây là việc riêng của doanh nghiệp, mà là trách nhiệm của nhà nước
trong việc định hướng, dẫn dắt thị trường cho phát triển kinh tế để tạo điều kiện cho

4. quá trình này được thực hiện thông suốt hơn. Giải quyết vấn đề này, các nước
thường sử dụng công cụ xếp hạng tín dụng doanh nghiệp để đánh giá lựa chọn ra
doanh nghiệp xứng đáng, để giảm thiểu những rủi ro.
Các mô hình trên chỉ ra các bên tham gia chủ yếu trên thị trường trong quy
trình tín dụng là Người gửi tiền, doanh nghiệp, ngân hàng, với sự trung gian của cơ
quan xếp hạng tín dụng và trên hết là Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan quản lý
Nhà nước. Còn bên chủ sở hữu các nguồn lực thuộc về nhân dân (hoặc của Nhà
nước cũng là của nhân dân, thay mặt đại diện nhân dân). Các bên đều quan trọng
ngang nhau, cần hợp tác cùng đi lên vì sự thịnh vượng, phát triển của đất nước. Qua
đó có thể thấy sứ mệnh của các bên trong nền kinh tế như sau:
- Ngân hàng có sứ mệnh là khai thác, tập trung tối đa nguồn lực vốn và trao
đúng người xứng đáng được sử dụng nguồn lực vốn, và sử dụng vốn hiệu quả.
- Doanh nghiệp có sứ mệnh là người được sử dụng các nguồn lực đó để tổ
chức sản xuất, kinh doanh có hiệu quả.
- CIC có sứ mệnh là cung cấp thông tin xếp hạng tín dụng khách quan, đầy đủ,
chính xác, kịp thời giúp Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan quản lý Nhà nước thực
hiện tốt vai trò quản lý, giúp các ngân hàng thương mại, các doanh nghiệp, các nhà
đầu tư lựa chọn đúng người xứng đáng được sử dụng nguồn lực vốn này một cách
hiệu quả.
Tóm lại, trong nền kinh tế thị trường, hoạt động thông tin tín dụng và xếp hạng
tín dụng là rất cần thiết, là chìa khoá, là công cụ đắc lực giúp các ngân hàng, các
doanh nghiệp, các nhà đầu tư đánh giá, lựa chọn ra những doanh nghiệp xứng đáng
có khả năng cao trong việc sử dụng các nguồn lực hiện có để đầu tư. Hạn chế việc
đầu tư các nguồn lực đó vào tay các doanh nghiệp yếu kém dễ gây lãng phí, thất
thoát.
Nhận thức được sứ mệnh, trách nhiệm của mình, chúng tôi, những cán bộ CIC
với tất cả khả năng, tâm huyết của mình đã không ngừng nghiên cứu học hỏi kinh
nghiệm trong nước, quốc tế để đẩy mạnh hoạt động thông tin tín dụng, xếp loại tín
dụng để cung cấp thông tin giúp cộng đồng doanh nghiệp, các nhà đầu tư nhằm lựa
chọn đúng những doanh nghiệp xứng đáng để đầu tư. Hy vọng với sự đóng góp
nhỏ bé này của Trung tâm Thông tin tín dụng Ngân hàng Nhà nước sẽ góp phần xây
dựng đất nước Việt nam “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn
minh”.