Chỉ điểm tình trạng nhiễm khuẩn

1. Trong số các marker chỉ điểm cho tình trạng nhiễm khuẩn và nhiễm khuẩn huyết thì
PROCALCITONIN có thể nói là đứng hàng đầu, và có nhiều ưu điểm bên cạnh các yếu tố khác
như : Interleukin-6, số lượng bạch cầu, endotoxin, CRP, HLA-DR, IL-10, HMG-1.
Sau đây, có thể tóm tắt những điểm đáng chú ý về PROCALCITONIN như sau:
- Như tên gọi, đây là tiền chất của calcitonin, có nguồn gốc từ tế bào C tuyến giáp, tế bào gan,
monocyte (khi có nhiễm khuẩn). Nội độc tố vi khuẩn, cytokin tiền viêm, IL-6 và TNF-α là những
dẫn chất chính trong cơ chế tăng sinh PCT, với sự có mặt của mRNA hiện diện trong mọi tế bào,
nhưng nơi tổng hợp và giải phóng PCT chủ yếu vẫn là tại gan.
- PCT có tính đặc hiệu cao khi đáp ứng với nhiễm khuẩn toàn thân nặng. Trong nhiễm khuẩn,
nồng độ PCT sẽ gia tăng và có thể phát hiện được sau 2 giờ, trong khi đó CRP bắt đầu tăng sau
khoảng 6 giờ. Các cytokine có thể tăng sớm hơn song thời gian bán hủy nhanh, kỹ thuật định
lượng đòi hỏi phức tạp hơn nên ít thích hợp trong điều kiện hiện nay. Với ưu điểm về động học
như vậy nên PCT thích hợp được sử dụng để hướng dẫn điều trị và đánh giá tiên lượng bệnh. Khi
tình trạng nhiễm khuẩn được hồi phục, PCT sẽ quay trở lại giá trị sinh lý.
** Ứng dụng lâm sàng của PROCALCITONIN:
Năm 2006 Hiệp hội nhiễm khuẩn CHLB Đức xuất bản các hướng dẫn cho chẩn đoán và điều trị
nhiễm khuẩn. Trong đó dựa trên các dữ liệu từ hơn 700 thử nghiệm lâm sàng, PCT được đánh
giá theo các tiêu chí cho y học bằng chứng.
Giá trị nồng độ PCT được khuyến cáo sử dụng như sau:

2. Giá trị bình thường: PCT < 0,05 ng/ml
Giá trị PCT < 0,10ng/ml: Không chỉ định dùng kháng sinh
Giá trị PCT < 0,25ng/ml: Không khuyến cáo dùng kháng sinh, nếu trị liệu giảm xuống mức này
thì tiếp tục dùng cho hiệu quả.
Giá trị PCT > 0,25ng/ml: Khuyến cáo sử dụng kháng sinh.
Giá trị PCT > 0,50 ng/ml: Chỉ định kháng sinh là bắt buộc.
Giá trị PCT 0,50 - 2,0 (ng/ml): Nhiễm khuẩn do đáp ứng viêm hệ thống tương đối, nguyên nhân
có thể là chấn thương, phẫu thuật sau chấn thương, sốc tim...
Giá trị PCT 2,0 - 10 (ng/ml): Đáp ứng viêm hệ thống nghiêm trọng (SIRS), nguyên nhân bởi
nhiễm trùng hệ thống và nhiễm khuẩn huyết, chưa có suy đa tạng.
Giá trị PCT > 10 ng/ml: Đáp ứng viêm hệ thống sâu do nhiễm khuẩn huyết nghiêm trọng hoặc
sốc nhiễm khuẩn.
Trong nhi khoa PCT giúp chẩn đoán sớm nhiễm khuẩn xâm lấn với độ chính xác cao ( sốt <12
giờ), đặc biệt là nhiễm khuẩn toàn thân nặng de dọa mạng sống của trẻ. Ngoài ra, PCT còn được
chứng minh tiên lượng được biến chứng, diễn biến của nhiễm khuẩn huyết. PCT có thể còn giúp
phân biệt giữa nhiễm khuẩn huyết và SIRS, phân biệt giữa nhiễm khuẩn và thải ghép...
Ngoài ra trong ứng dụng trị liệu kháng sinh dựa trên giám sát nồng độ PCT, các nhà nghiên cứu
về PCT cũng khuyến cáo :
Trường hợp 1: Ngừng kháng sinh nếu:
a. Nồng độ PCT giảm <0,1 ng/ml
Tình trạng lâm sàng cải thiện đáng kể
b. Trường hợp 2:Đổi kháng sinh khác nếu:
Nồng độ PCT không giảm và
Triệu chứng lâm sàng tồn tại hoặc tăng thêm dấu hiệu nhiễm trùng.
c. Trường hợp 3:Tiếp tục kháng sinh đang dùng nếu:
Triệu chứng lâm sàng được cải thiện
Nồng độ PCT không ứng với trường hợp 1 và 2.
Nguồn:
1. medscape: Procalcitonin: Uses in the Clinical Laboratory for the Diagnosis of Sepsis
2. procalcitonin.com
3. Khoa khóa sinh, BV Bạch Mai Hà Nôi.
4. Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC.