3. Op 21 september2012 is ereenklachtingediendbijde Europese Commissie over vermeende
kartelvormingvan2zoutproducerendeondernemingeninhetVerenigdKoninkrijk.De aanleidingvoor
de klacht totde vormingvanhetvermeende kartelishetfeitdateenAmerikaanse zoutproducent
toegangprobeertte krijgentotde zoutmarktvanhet VerenigdKoninkrijk.Deze toegangwordthem
onmogelijkgemaaktdoordatde twee zoutproducerendeondernemingenvanhetVerenigdKoninkrijk
hierafsprakenoverhebbengemaakt. Daarnaastisuitde informatie duidelijkgewordendatde twee
zoutproductenal overeenlangere periode prijsafsprakenhebbengemaakt. De Eurocommissaris
Mededingingheeftaande juridischeafdelingvande Commissiegevraagdomeennotitiete schrijven
overdeze klacht.Indeze notitie zal antwoordwordengegevenopde volgendevragen:
• Is erin deze casussprake van mededingingsrechtelijkeinbreuk?
• Wat zijnde bevoegdhedenvande Europese Commissie?
• Wat zijnde bevoegdhedenvande Britse Mededingingsautoriteit,te wetenthe Office of Fair
Trading?
• Welke aanbevelingenkunnenaande Europese Commissie gedaanworden?
§ 2. Analyse zoutproducerende markt VerenigdKoninkrijk
De marktvan zoutproducerendeondernemingenbestaatinhetVerenigdKoninkrijkuit2
ondernemingen. HetbetrefthiereenonderneminginhetzuidenvanhetVerenigdKoninkrijk,tevensde
grootste zoutproducerende ondernemingeneenonderneminginhetnoordenvanhetVerenigd
Koninkrijk.De marktvormiseenhomogeenoligopolie omdathethiereenhomogeenproductbetreftop
eenmarktmet weinigaanbiedersenwel veel vragers. Hetfeitdaterweinigaanbiederszijn,maaktde
kansop kartelvormingreëel.
§ 3. Casus specifieke informatie
De klagerheeftinformatiebeschikbaargesteldaande Europese mededingingsautoriteitwaaruit
duidelijkwordtdatde twee zoutproducerende ondernemingenafsprakenhebbengemaaktomde
Amerikaanse zoutproducentte werenvan de zoutmarktvanhetVerenigdKoninkrijk.Dezeinformatie
bestaatuitafschriftenvanhetoverlegvandhr.J.Johnson(directeurzoutproducentZuid) endhr.R.
Richardson(directeurzoutproducentNoord).Tevensheeftde klagerafschriftenaangeleverdvan eerder
overleggentussende beide directeuren,dieenkelejarenteruggaan.Hetbetrefthierprijsafspraken
4. tussende twee zoutproducerendeondernemingenvanhetVerenigdKoninkrijk.Deze informatie zal het
uitgangspuntzijnvandeze notitie.
§ 4. Europese mededingingsregels
Inleiding
Europa streefthettotstandbrengenvanééngemeenschappelijke marktna.Hierbij ishetvrije verkeer
van goederen,diensten,personenenkapitaal essentieel.Omditte kunnenblijvenwaarborgenwordt
ookvrije mededingingnagestreefd.Concurrentiebeperkendemaatregeleneneconomische
machtspositieswerkenhierbij contraproductief endienenbestredente wordenalleenhierdoorkande
gemeenschappelijkeinterne marktgoedblijvenfunctioneren.
Europese mededingingsregels
De Europese mededingingsregelszijnverankerdinde volgende artikelenvanhetVerdragWerking
Europese Unie (hiernaVWEUte noemen):
• Artikel 101 lid1 VWEU beschrijfthetkartelverbod
• Artikel 102 VWEU beschrijfthetmisbruikverbod
• Artikel 106 lid1 VWEU beschrijftde regelsmetbetrekkingtothetverbodopoverheidsingrijpen
dat de concurrentie vervalst.
Daarnaast wil ikooknog vermeldendaterook nogeenconcentratiecontroleverordeningbestaatdie
controleertof fusiesniettoteenmachtspositie (kunnen) leidenbinnende EuropeseUnie.
Artikel 101 lid1 VWEU: hetkartelverbod
Artikel 101 lid1 VWEU behandelthetkartelverbod.Eenafspraakdie de mededingingbeperktis
verboden.Wil eenafspraakmededingingbeperkendzijn,danmoetwordenvoldaanaande volgende 4
voorwaarden:
1. hetmoeteenovereenkomst,eenbesluitvaneenondernemingsverenigingof eenonderling
afgestemde feitelijke gedragingzijn;
2. hetmoetgaan om eenondernemingof eenondernemingsvereniging;
5. 3. hetmoetgaan om eenverhindering,beperkingof vervalsingvande concurrentie;
4. de handel tussenstatenmoetbeïnvloedworden.
§ 5. Casus zoutproducerende ondernemingenVerenigdKoninkrijk
In deze paragraaf zal ik uiteenzettenof de gedragingenvande zoutproducerende ondernemingenin
strijdzijnmethetEuropese mededingingsrecht.Tevenszal ikuiteenzettenopgrondwaarvaniktot deze
conclusie kom. Ikzal beginnenmetartikel 101lid1 VWEU envervolgenszal ikstil staanbij de sancties
die eventueel opgelegdkunnenworden.
Is ersprake van eenovereenkomst,eenbesluitof eenonderlingafgestemde feitelijke gedraging?
Uit de informatie vande klagerblijktdatde directeurenvande beide zoutproducerende
ondernemingenal jarenlangbijeenkwamenomde zoutprijzeninhetVerenigdKoninkrijkmetelkaaraf
te stemmen.Deze afstemmingvondplaatsineeninformele setting.
In ditgeval iser sprake vaneenovereenkomstomdatvoorartikel 101 lid1 VWEU alleenmaareen
wilsovereenstemmingtussenpartijenvereist.
Het isdus nietnodigdateenovereenkomstschriftelijkwordtvastgelegd.Hetisooknietnodigdateen
overeenkomstjuridischafdwingbaarmoetzijn. Nuwilsovereenstemmingde enige vereiste isdie artikel
101 lid1 VWEU steltaan eenovereenkomst,kanwordenvastgestelddatersprake is geweestvaneen
overeenkomsttussende beide zoutproducentenomde prijzenopelkaaraf te stemmen.Beide partijen
hebbenimmersverklaarddatzij de overeenkomstomde prijzenaf te stemmenwillen.Verderblijktuit
de informatie datzij ookovereengekomenzijnomeenAmerikaansezoutproducentvande Britse markt
te weren.Ookhierissprake vanovereenkomstomdatookhierpartijende wilhebbenverklaardom
deze Amerikaansezoutproducentte werenvande Britse markt.
Is er sprakevan een onderneming of een ondernemingsvereniging?
In deze casusissprake van eenonderneming. Alhoewelbeide ondernemingeneenrechtsvormhebben,
isdit voorhet mededingingsrechtnietnoodzakelijk.Bij hetmededingingsrechtstaatde economische
organisatie ennietde rechtsvormcentraal bij hetbegrip onderneming. Eeneconomische organisatie
betekentdatmenalsorganisatie opeenmarktmoetoptredenalseenafnemerof aanbiedervan
6. goederenof diensten.Beide ondernemingenbiedenzoutaanopde Britse zoutmarktendit heefttot
gevolgdatzij voldoen aanhetvereiste vaneeneconomischeorganisatie endaardoorzijndeze
organisatiesondernemingeninhetkadervanhetmededingingsrecht.
Voorde volledigheidwil ikookverwijzennaarhetarrestC-41/90 (KlausHöfnerenFritzElsertegen
Marcotron GMBH) waarinhetbegripondernemingwordtuitgelegddoorhetEuropese Hof.
Wordtde concurrentieverhinderd,beperktof vervalst?
In deze casuszijnerprijsafsprakengemaaktenzijnerafsprakengemaaktomeenAmerikaanse
zoutproducentte werenvande Britse markt.Beide overeenkomstenhebbenalsdoel omde
concurrentie te vervalsen. Wanneerovereenkomstenhetdoel hebbenomde concurrentiete vervalsen
dan vallenzij altijdonderhetverbodvanartikel 101 lid1 VWEU. Wel ishethierbij vanbelangdatmen
kijktnaar de markt,want horizontale concurrentiebeperkende overeenkomstenvanondernemingendie
sameneenmarktaandeel vanminderdan10% hebben,vallennamelijknietonderhetverbodvanartikel
101 lid1 VWEU. In deze specifiekecasusishiervangeensprake enikverwijshiervoornaarde
Bekendmakingvande Commissieinzakeovereenkomstenvangeringebetekenis.Verderkangezegd
wordendatbeide overeenkomstenhorizontaleovereenkomstenzijnaangezienhethiereen
overeenkomstbetreftdie geslotenistussenondernemingenuitdezelfdebedrijfstak.
Wordtde tussenstaatsehandelbeïnvloed?
Het laatste elementwaaraanmoetwordenvoldaanishetvereiste datde tussenstaatse handel
beïnvloedmoetworden.Nukanmenopeerste gezichtzeggendatde tussenstaatsehandel niet
beïnvloedwordtomdathethieralleende Britse zoutmarktbetreft.Echterhetcriteriummoetruim
wordenuitgelegd.Erisnamelijksprake vaneenbeïnvloedingvande tussenstaatsehandelwanneerde
concurrentiebeperkingtotgevolgheeftdat de handel zichopeenandere manierzouontwikkelendan
dat zij zou hebbengedaanalsdeze overeenkomstnietzoubestaan.Daarbij ishetooknietnoodzakelijk
dat heteenafspraakbetrefttussenondernemingenuitverschillende lidstaten.Overeenkomstenvan
ondernemingenuitdezelfdelidstaatkunnenookeendergelijkeffecthebbenwanneerzij hettoetreden
van ondernemingentothunmarktbemoeilijken. Ikzouvoor meerinformatieoverdeze voorwaarde,
willenverwijzennaarde Guidelinesonthe effectontrade concept.
Op basisvanhet bovenstaandekangezegdwordendatindeze casusookaan hetlaatste elementis
voldaan.De Britse zoutproducerende ondernemingenhebbenafsprakengemaaktdie hettoetredentot
hunmarkt bemoeilijkenof zelfsonmogelijkmaken. DathethiereenAmerikaanse zoutproducentbetreft
isnietvan belang.De concurrentieregelshebbennamelijkextraterritorialewerking,datwil zeggendat
ookde ondernemingenvanbuitende Europese Unie hieropeenberoepkunnendoen.
7. Conclusie
Geconcludeerdkanwordendatindeze specifieke casusvoldaanisaande vereistendie artikel 101 lid1
VWEU steltaan hetkartelverbod. Nuaan de voorwaardenvanartikel 101 lid1 VWEU is voldaandan
gesteldwordendatdeze concurrentiebeperkende voorwaardenverbodenzijn.Watde gevolgenzijnvan
deze conclusie zal verderopindezenotitie behandeldworden.
§ 6. Is eenberoepop artikel 101 lid3 VWEUmogelijk?
Artikel 101 lid3 VWEU behandeltde uitzonderingophetkartelverbod.Wil meneenberoepdoenop
artikel 101 lid3 VWEU danmoetmenaan de volgende 4voorwaardenvoldoen:
1. de overeenkomstmoetleidentoteentechnische of economischevooruitgang.
2. eenredelijkaandeel vande voordelenvande overeenkomstmoetaande gebruikertengoede
komen.
3. De overeenkomstmaggeenonnodige concurrentiebeperkingenbevatten.
4. De overeenkomstmagde concurrentie nietinzijngeheel uitschakelen.
1. De overeenkomstmoetleiden toteen technischeof economischevooruitgang
Bij de beantwoordingvandeze vraagzouikwillenverwijzennaarde Richtsnoereninzake de toepassing
van artikel 101 lid3 VWEU. Vervolgenskangezegd wordendatnieterindeze casusnietvoldaanwordt
aan de voorwaardenvanartikel 101 lid3 VWEU. Immershetnietvoldoenaaneenvande voorwaarden
van lid3 leidttotde situatie waarinmengeenberoepmeerkandoenopditbewuste artikel.
Conclusie
Ik acht eenberoepopartikel 101 lid3 VWEU nietmogelijkomdatnietaande voorwaardenwordt
voldaandie ditartikel steltaaneenmogelijke uitzondering.
§ 7. Misbruikverbod(artikel 102 VWEU)
8. In artikel 102 VWEU wordthetmisbruikverbodbeschreven.Hetmisbruikverbodwordtmindervaak
toegepastalshetkartelverbodvanwegede ingewikkelde bewijslast.Nuerindeze casusiskomenvastte
staan dat de overeenkomsteninstrijdzijnmethetkartelverbod,ishetmijninziensnietnodigomhet
misbruikverbodnaderte behandelen.Immersmetartikel101 lid1 VWEU kan mende onwenselijke
situatie opheffenenzijnersanctiesmogelijk.
§ 8. Gevolgenvanhet kartelverbod
De conclusie isdatde gedragingenvande Britse zoutproducentenvallenonderhetkartelverbodvan
artikel 101 lid1 VWEU. Deze conclusie leidttotde volgende gevolgen:
1. De overeenkomsttussende Britse zoutproducenten isverboden.
2. De overeenkomst tussende Britse zoutproducentenisnietig.
1. De overeenkomstisverboden
Dit betekentdatde overeenkomstverbodenisvanaf hetmomentdatdeze geslotenwerd.Concreet
betekentditdatde overeenkomstdusverbodenisvanaf hetmomentdaterwilsovereenstemming
bestondtussenpartijenomtrentde prijsafsprakenende afspraakomde Amerikaanse zoutproducentte
weren.Vooralle duidelijkheid;de overeenkomstisdusnietverbodenophetmomentdatde
Commissie/nationale concurrentieautoriteitvaststeltdatersprake is vaneenovertredingvanhet
kartelverbod.
De consequentiesvanhetvaststellendateenovereenkomstverbodenis,zijn:
De Commissie/nationaleconcurrentieautoriteitkaneenboete opleggen
Benadeelde concurrenten kunnende nationale rechterverzoekenhetverbodtoe te passenen
schadevergoedingvorderen.
2. De overeenkomstisnietig
Het nietigheidsvereiste isvastgelegdinartikel 101 lid2 VWEU endat wil zeggendateenverboden
overeenkomstnooitrechtskrachtheeftgehad. De nietigheidgaatterugnaarhetmomentdat de
overeenkomstgeslotenwerd,dustothetmomentvanwilsovereenstemming.
9. Nietigheidvande verbodenovereenkomstheeftde volgende gevolgen:
Nalevingvande verbodenovereenkomstkannietvoorde rechterwordenafgedwongen
De benadeeldeconcurrentenkunneneenschadevergoedingvorderen.
§ 9. Procedure
Handhavingsbeginselen
Nuin deze notitie vastgesteldisdatde overeenkomsteninstrijdzijnmetartikel 101lid1 VWEU en de
gevolgenhiervanuitvoeringzijnbesprokendientereenonderzoekgestartte wordenwaarmee de
inbreukopde Europese mededingingsregelskanwordenbewezen.Hierbij ishetvanbelangomte
wetenwelkebeginselentengrondslagliggenaande handhavingvande mededingingsregels doorde
Commissie/nationale mededingingsautoriteiten.
De beginselenwaaropde handhavingvande mededingingberustzijn:
1. Taakverdeling:de nationalemededingingsautoriteitenhandhavenbinnende lidstatenende
commissie handhaaftvoorde gehele interne markt.
2. Samenwerking:de commissie ende nationale mededingingsautoriteitenwerkensameninhet
ECN.Het ECN staat voorhet EuropeanCompetitionNetwork. Inditnetwerkwordtkennisen
informatie gedeeldophetgebiedvande nalevingvande concurrentieregels.
3. Nationaal mededingingsrecht:de nationale mededingingsautoriteitenzijnbelastmethet
toepassenvannationale mededingingsrecht alsookmetde toepassingvanartikel 101 en1o2
VWEU. Alsheteeninbreukopde artikelen101en 102 VWEU betreftdanmag hetnationale
mededingingsrechtnietwordentoegepast.
4. Verdelingbewijslast:eeninbreukdooreenondernemingophetmededingingsrechtmoet
bewezenwordendoorde Europese Commissieof doorde nationale mededingingsautoriteit.
Op basisvandeze beginselenkangezegdwordendatde Europese Commissie wel de inbreukophet
mededingingsrechtkanbewijzenmaardatde nationale mededingingsautoriteitbelastismetde
toepassingvande artikelen101en 102 VWEU. De nationale mededingingsautoriteit,inditgeval the
Office of FairTrading,moethierbij wel hetEuropeserechttoepassen,hetgebruikvanhetBritse
mededingingsrechtisverboden.Ikzal bij de aanbevelingenuiteenzettenwie hetonderzoekmoetgaan
doennaar de prijsafspraken(prijskartel) ennaarde afsprakenomtrenthetwerenvaneenAmerikaanse
zoutproducentopde zoutmarktvanhet VerenigdKoninkrijk.
10. Onderzoeksprocedure.
Zoalsiknet al hebgesteldkanereenonderzoekwordeningestelddoorde Commissieof doorde
nationale autoriteitophetgebiedvande mededinging.
De commissie heefttweebevoegdhedenominformatieinte winnen.Zij kaninlichtingeninwinnenbij de
ondernemingen.Ditkanopvrijwillige basismaarde Commissie kande ondernemingenhiertoeook
dwingenenalsdwangmiddel heeftde Commissie de beschikkingoverhetopleggenvaneendwangsom
of eenboete.
De Commissiekanverificatiesverrichtenendatbetekentdatmeneenonderzoekbijeenonderneming
kan instellen.Mengaathierdandaadwerkelijknaarde ondernemingtoe omonderzoekte verrichten.
Ookhierheeftde Commissiede beschikkingoverdwangmiddelenzoalsde boeteende dwangsom,
mocht eenondernemingnietwillenmeewerken.Meewerkenbetekentde personeelsledenvande
Commissie toe te laten(ditgeldtnaastde ondernemingzelfookvoorde vervoersmiddelenvande
ondernemingende woningenvande bestuurders),de boekenlateninzienenhettoestaanvanhet
makenvankopieën.Daarnaastmoetde mogelijkheidwordengebodenomhetpersoneelvande
ondernemingvragente kunnenstellen.
Voorde bevoegdhedenvanthe Office of FairTradingverwijsiknaarde CompetitionAct1998.
Onderzoekafgerond:puntenvanbezwaarenbeschikking
Wanneerhetonderzoekisafgerondmoetde Commissie komenmetde zogenaamde puntenvan
bezwaar.Indit documentbeschrijft de Commissiewaaromzij vindtdatersprake isvan inbreukopde
mededingingsregels. Hetisvanbelangomte wetendatde onderneminghetrechtheeftomzichte
verdedigentegendezeaantijging.Ditkande ondernemingzowel mondelingalsschriftelijkdoen. Tevens
heeftde onderneminghetrechtomhetdossierinte zien,metdienverstandedathetdossiergeen
vertrouwelijke informatie magbevattenoverandere ondernemingen.
Na deze puntenvanbezwaarenhetrechtvan de ondernemingomzichzelf te verdedigen,neemtde
Commissie eenbeslissing,ookwel beschikkinggenoemd.Ikzal de mogelijkebeschikkingenhiernakort
de revue latenpasseren.
1. Eenverbodsbeschikking:de Commissie beveeltde betrokkenondernemingeneeneindaaneen
inbreukte maken.
2. Een beschikkingwaarbij voorlopigemaatregelenwordenbevolen.
11. 3. Een beschikkingwaarbij verbintenissenwordenaanvaard:toezeggingenvanondernemingenom
bepaalde overeenkomstente wijzigenwordenineenbeschikkingopgenomen.
4. boetebeschikking:eenmaximumgeldstrafopgelegddoorde Commissie vanmaximaal 10% van de
omzetvanhet laatste boekjaar.
Eenverbodsbeschikkingeneenboetebeschikkingkunnensamengaan.
§ 10. Aanbevelingen
Nuik u indeze notitie hebuitgelegddatersprake isvan eeninbreukophetEuropese
Mededingingsrechtenhoe uhieralsCommissieopmoetreageren,zouikuw Commissiede volgende
aanbevelingenwillendoen.
1. Op basisvande verkregeninformatie dientuw Commissie zosnel mogelijkeenonderzoekte
beginnen.
2. Bij ditonderzoekzouuwCommissie kunnensamenwerkenmetde Britse mededingingsautoriteit,te
wetenthe Office of FairTrading.
3. Het onderzoeknaarde prijsafsprakenkangedaanwordendoorde Britse mededingingsautoriteit
aangezienhethiereeninterne Britse aangelegenheidbetreft.
Het onderzoeknaarhetwerenvande Amerikaanse zoutproducentmoetgedaanwordendoorde
Europese Commissie. Ikzouhierde volgende redenenvoorwillenaanvoeren.
Teneerste betrefthethiereenbelangrijke handelspartnervande Europese Unie waarmee overigens
ookverschillende verdragenophetgebiedvande handel zijngesloten,zoalshetopenskiesverdrag.
Verderwil ikbenoemendaterin2013 onderhandeld gaatwordenovereenvrijhandelsverdragtussen
de Verenigde StatenenEuropa. Tentweede gaathethiernietalleenomhetwerenvande Britse markt
maar ook omhet werenvaneenzoutproducentopde Europese markt.De Britse marktisnamelijkeen
onderdeel vande Europese marktenookomdie redenzoude Europese Commissie hetonderzoek
moetengaanuitvoeren.Totslotte zouikwillenopmerkendatde VerenigdeStatennogsteedsde
belangrijkste handelspartnerisvande Europese Unie,dusookvanuitstrategischoogpuntende
bilaterale verhoudingenzouhetwenselijkzijndatde Europese Commissie hetonderzoekleidt.
12. 4. Uw Commissie zoumeerkunneninvestereninhetanalyserenvanmarkten.Ditzoude opsporingten
goede komen(zie paragraagmarktanalyse notitie)
5. Uw Commissie zoumeeraandachtkunnenbestedenaanhetuitleggenvanhetbelangvanvrije
mededingingophetBritse continent.DitbezieninhetlichtdathetVerenigdKoninkrijkkanworden
omschrevenals“eurosceptisch”.
Mocht u vragenen/of opmerkingenhebbenoverdeze notitiedankuntucontact opnemenmetde
afdelingjuridischezakenvande Europese Commissie. Wij zullenudangraag te woord staanen daar
waar nodigtekstenuitleggeven.
Hoogachtend,
HaroldSligman
JuridischmedewerkerEuropeseCommissie
