1. Projekt
Tema: Roli i elemetneve kimike ne
organizmin e njeriut

2. Hyrje
Ushqimi i bimëve përfshin elementë kimikë nga përbërja e të cilëve lindin
molekula të lëndëve të ndryshme. Nga këta elementë, më të rëndësishmit
për organizmin e njeriut janë:
kaliumi, nitrogjeni (azoti), fosfori, kalciumi, magneziumi, hekuri dhe sulfuri,
nga të cilët ekzistenca e tre elementëve kalium, nitrogjen dhe fosfor janë
mëse të domosdoshme. Në tokë gjenden elemente të tjerë që kanë rëndësi
jetike për trupin e bimës. Nga këta elementë, më të rëndësishmit janë: jodi,
natriumi, nikeli, bakri, magneziumi dhe siliciumi. Sasia e tyre në tokë
gjithmonë është e mjaftueshme, sepse bimët thithin vetëm një pjesë shumë
të vogël të tyre. Për t’u habitur është fakti se të gjithë këta elementë në
masa të përcaktuara (mikro-mili dhe gramë) ndodhen në trup dhe çrregullimi
i sasisë së secilit prej tyre do të sillte moskoordinim midis pjesëve të trupit të
njeriut, të cilat mund edhe të dëmtoheshin. Gjithashtu, vlen për t’u theksuar
se përveç elementëve të lartpërmendur ka edhe elementë të tjerë të
ndryshëm, që ndodhen edhe në tokë por edhe në trup. Më poshtë po
përmendim elementët më të rëndësishëm.

3. Kaliumi (K)
O Është elementi më i bollshëm në qelizë. Trupi
përmban rreth 250 miligramë kalium. Qeliza
luan një rol të rëndësishëm në reagimet
energjike, sintezën e proteinave, si dhe në
ruajtjen e ekuilibrit të acideve në trup.
Megjithëse është e nevojshme ekzistenca e
kaliumit në regjimin ushqimor, informacioni
lidhur me nevojën e sasisë minimale të tij
është i paktë. Por studimet shkencore
tregojnë se ushqimet bimore janë të pasura
me këtë element.

5. Natriumi (Na)
O Është elementi më i bollshëm në likuidin
(lëngun) e jashtëm të qelizave. Si një
elektrolit në likuidet jashtë qelizës,
natriumi ndihmon në ruajtjen e presionit
osmotik jashtë membranës së qelizës dhe
ka një ndikim të njëjtë si kaliumi brenda
qelizës për ruajtjen natyrale të balancës
së ujit. Nevoja ditore për të është llogaritur
nga 3 në 7 gr.

7. Hekuri (Fe)
O Është metali (element) më i bollshëm i trupit dhe përbën rreth
0.004 për qind të peshës trupore. Në mënyrë të natyrshme,
sasia e tij varion nga 3 në 5 gr. Por edhe kjo është e
ndryshueshme, sepse varet nga mosha, gjinia, madhësia,
shëndeti dhe sasia e rezervuar e tij në trup. Në të vërtetë,
hekuri është një lëndë me ngjyrë gjaku që transporton
oksigjen të mjaftueshëm për frymëmarrje dhe gaz karbonik
(dioksid karboni) nga qelizat në mushkëri. Çdo ditë, trupi ynë
me anë të ushqimit përfiton 10 deri 30 miligramë hekur.

9. Azoti (N)
O Organizmi ynë përmban sasi të mëdha
azoti, i cili luan një rol kryesor në
strukturën e proteinave.

11. Fosfori (P)
O Luan një rol kryesor në organizmin e
njeriut, kryesisht në procesin e marrjes
apo të çlirimit të energjive të organizmit.

12. Fosfori

13. Kalciumi (Ca)
O Është një element mineral që përbën 1.5
deri në 2 për qind të peshës së trupit te
personat e rritur. Nga kjo sasi, 99 për qind
e kalciumit gjendet në kocka dhe te
dhëmbët.

14. Kalciumi

15. Magneziumi (Mg)
O Në momentet e lindjes, në trupin e njeriut
ndodhet 0.5 gr, ndërsa në moshë të rritur
në trup ai ka një sasi 21–28 gr, ku 50-60
për qind ndodhet në kocka dhe roli
kryesor i tij është në qelizat nervore për të
lehtësuar funksionimin e tyre.

17. Sulfuri (S)
O Përbën 0.25 për qind të peshës trupore të
njeriut dhe ndodhet në çdo qelizë të trupit
të njeriut. Më tepër ndodhet në flokë,
lëkurë dhe thonj. Sulfuri vepron si një
element antihelmues, duke u përzier me
përbërësit helmues dhe i shndërron ata në
të padëmshëm apo i eliminon plotësisht.

18. Sulfuri

19. Jodi (I)
O Në organizëm ndodhet rreth 15–23
miligramë jod ose jodi përbën 0.00004 për
qind të peshës trupore të njeriut. Ai
ndodhet në të gjitha qelizat e trupit, por
70–80 për qind e sasisë së jodit ndodhet
në gjëndrat e tiroideve. Kjo lëndë është
pjesërisht në formën e hormoneve të
trioksinës që sintetizohet nga gjëndra e
tiroideve dhe luan një rol të rëndësishëm
në forcimin dhe metabolizmin e trupit.

20. Jodi

21. Magnezi (Mn)
O Është shumë i nevojshëm për skeletin dhe
gjymtyrët. Ai gjendet në sasinë e më tepër
se 10 miligramëve në trupin e njeriut dhe
kryesisht ndodhet në kocka, mëlçi dhe
veshka.

22. Magnezi

23. Bakri (Cu)
O Njihet si pjesa më e rëndësishme e
shumë enzimave. Luan një rol mjaft të
rëndësishëm në pengimin e pakësimit të
sasisë së gjakut në trup. Fëmijët kanë
nevojë jetike për këtë përbërës, i cili
ndodhet në sasi të konsiderueshme te
produkti i qumështit.

25. Nikeli (Ni)
O Gjendet në kokrrat e grurit, orizit, fasules,
thjerrëzës etj. dhe luan një rol kryesor në
rritjen natyrale, shumimin si dhe
strukturën e veprimtarisë së qelizave.

26. Nikeli

27. Uji
O Uji është elementi më i rëndësishëm që
ndodhet në tokë, i cili luan një rol kryesor
në transportimin e elementeve bazë në
qelizat e bimëve. Përbën 60 për qind të
peshës trupore. Uji cilësohet ndryshe si
elementi jetik i gjallesave. Ai është
përbërësi kryesor i urinës dhe plazmës së
gjakut.

29. Gazrat
O Dioksidi i karbonit dhe oksigjeni ndodhen
në sasi të ndryshme në tokë. Këto dy lloj
gazrash (në sasi të përcaktuara) gjenden
në gjak dhe qeliza, duke luajtur një rol
kryesor në procesin e frymëmarrjes që
është po ai proces i shkëmbimit të
oksigjenit dhe dioksidit të karbonit
ndërmjet atmosferës dhe qelizave të
trupit.

30. Fund