Een artikel dat ik heb geschreven nav een aantal ervaringen over energienetten op instellingsterreinen

1. 26 Energievoorziening energiegids.nl
Hilco Witteveen
In het begin van de vorige eeuw zijn in Nederland veel
instellingsterreinen ontstaan: zorg- en ziekenhuisterreinen,
vakantieparken, militaire terreinen of onderwijsterreinen
in een campusachtige setting. De energievoorziening van
zo’n terrein is meestal relatief eenvoudig. Aan het begin van
het terrein staat een grote meter van de netbeheerder. Deze
meter is aangesloten op het particuliere net dat eigendom is
van de instelling. Dit net voedt alle gebouwen op het terrein.
Onderhoud en beheer wordt door de eigen technische dienst
uitgevoerd (zie figuur 1). Op deze manier wordt niet alleen
het elektriciteitsnet gevormd, maar ook de voorziening voor
water, warmte, aardgas, riolering, telefonie en eventueel
glasvezel.
Meestal is dit een al jaren prima functionerende situatie zo-
lang alles technisch goed blijft werken en zowel de organisatie
als het terrein niet ingrijpend veranderen. Steeds vaker echter
treden die veranderingen wel op en/of is er ook sprake van
het technisch achterop raken van het systeem. Waar er voor
het aanwezige vastgoed wel naar het lange termijnperspectief
wordt gekeken, is dat voor de energie-infrastructuur vaak niet
het geval. Juist hier valt veel winst te behalen voor instel-
lingen. Zowel financieel als op het gebied van onderhoud en
beheer van het net.
Anders denken over
particuliere energienetten
Onderzoek laat zien dat er voor instellingen winst te behalen valt wanneer kritisch en met een lange
termijn focus naar de aanwezige (energie)infrastructuur wordt gekeken. Hoe zit het met de infrastruc-
tuur, het beheer en onderhoud van dergelijke netten? Wanneer is een net verouderd? Wat kan een ESCo
voor een instelling betekenen? In dit artikel leest u hier meer over.

2. energiegids.nl Energievoorziening 27
bemetering
Fig. 1. Instellingsterrein met één
netaansluiting en een particulier net
Fig.2. Instellingsterrein met elk
gebouw aangesloten op het net van
de netbeheerder:
bemetering
Technische veroudering
Elk net, zo ook een particulier net, bereikt eens het einde van
zijn technische levensduur. Het net wordt onbetrouwbaar
door storingen of het aanbod is niet meer toereikend voor
de toegenomen vraag. Of dit het geval is, kan met metingen
en inspecties door gespecialiseerde bedrijven vrij eenvoudig
worden vastgesteld. Helaas gebeurt dit vaak pas achteraf.
Het kan ook zijn dat het net technisch bekeken nog prima
functioneert. Echter de technologische ontwikkelingen zijn
inmiddels zo ver dat het net geen ondersteuning meer biedt
aan de huidige technische standaard. Ook dan is een net,
technisch bekeken, verouderd. Denk daarbij bijvoorbeeld aan
de digitalisering van diverse systemen zoals telefonie, televisie
of zorgautomatisering. De uitbreiding van de capaciteit of
vervanging van het particuliere net vraagt op zo’n moment
een hoge investering van de instelling.
Wijzigingen in bebouwing
Een particulier net kenmerkt zich doordat ieder gebouw op
het terrein is aangesloten op dit net. Wanneer er iets wijzigt
in de aanwezige gebouwenstructuur, dan heeft dit invloed op
de capaciteit van het net. Of het nu gaat om sloop, nieuw-
bouw, renovatie of een wijziging in gebruik. Als een gebouw
een andere functie krijgt bijvoorbeeld, kan het energie-af-
namepatroon veranderen. Hierdoor kan (tijdelijk) een tekort
of overschot in de capaciteit van het particuliere net ontstaan.
Daarnaast kan het voorkomen dat een gebouw dat gesloopt
wordt een knooppunt is in het aanwezige particuliere net.
Ook dat heeft gevolgen voor de infrastructuur van het net.
Tevens kan de verkoop van een gebouw gevolgen hebben (zie
kadertekst).
Kansen
Wanneer het particuliere net gewijzigd moet worden, kan dit
de instelling veel kansen bieden. Het geeft de mogelijkheid
om technische vernieuwing door te voeren en de energie-
voorziening meer solide te maken. Ook op het financiële vlak
en op het gebied van comfort (ontzorging en lage exploitatie-
kosten) is veel winst te behalen wanneer het particuliere net
wordt aangepakt.
Toepassing van nieuwe technieken
Het toepassen van nieuwe technieken kan lonend zijn. Vanuit
het oogpunt van comfort (lage exploitatiekosten, eenvoudig
beheer) maar ook vanuit financieel opzicht. Bijvoorbeeld
voor warmte- koude opslag (wko) is een bepaalde minimum
schaalgrootte nodig. Voor een enkel gebouw is wko soms niet
rendabel, voor een deel van een instellingsterrein vaak wel.
Een ander voorbeeld is de toepassing smart grids: gebouwen
worden voorzien van slimme meters die energiestromen mo-
nitoren en (in de toekomst) ook actief besturen. Diverse pilots
wijzen uit dat aanpassen van het gedrag na monitoring alleen
al tot wel 10% energiebesparing kan opleveren. Nog een voor-
beeld is de steeds verdergaande digitalisering van systemen
(denk aan telefonie, televisie, zorgautomatisering, gebouwbe-
heerssystemen). Hiervoor waren vroeger veel verschillende
kabels nodig. Tegenwoordig kunnen er veel verschillende
diensten door één en dezelfde glasvezelverbinding.
Andere wijze van beheer en financiering
Vernieuwing van een particulier net biedt tevens de mogelijk-
heid om de wijze van beheer en financiering anders te organi-
seren. Voor veel organisaties is het beheren en het financieren
van een particulier net geen kerntaak en wordt het als een
noodzakelijke belasting voor de eigen organisatie ervaren.
Beiden kunnen echter ook bij een derde partij neergelegd
worden. Er zijn meerdere manieren waarop dit gedaan kan
worden. Bijvoorbeeld door het contracteren van een ESCo,
het aangaan van taakstellende contracten met leveranciers
of het afstoten van het netwerk. Hierna wordt wat dieper in
gegaan op deze mogelijkheden.
Extern beheer en financiering
Een interessante optie voor instellingen is het uitbesteden van
het beheer en de financiering van een particulier net aan een
derde partij. Er komen steeds meer partijen die gespeciali-
seerd zijn in het financieren en/of het beheren van dit soort
infrastructuren. Wat zijn in dat geval de mogelijkheden?
Individuele verkoop van gebouwen
Regelmatig worden individuele gebouwen op een instellingster-
rein verkocht aan een derde partij. Bijvoorbeeld als gevolg van een
organisatorische verandering in de instelling, of door het afstoten van
activiteiten. Recent heeft AT Osborne geadviseerd over de verkoop
van enkele gebouwen op een zorgterrein. De te verkopen gebouwen
waren vervlochten in het particuliere net van de instelling. Aangezien
de instelling geen nutsvoorzieningen (elektriciteit, aardgas, drinkwater)
mag leveren aan derden en dat ook niet wilde, is een advies opgesteld
voor ontvlechting. Voorafgaand aan de verkooptransacties dienden de
gebouwen ontkoppeld te worden van het particuliere net en aangeslo-
ten te worden op de netten van de netbeheerders en telecomdiensten.
De kosten voor ontkoppeling (20 euro/m2
) en aansluiting (15 euro/m2
)
in deze specifieke situatie zijn tijdig onderkend en onderdeel geworden
van de onderhandelingen met de koper.
Wanneer een te verkopen gebouw zich midden op een instellingsterrein
bevindt, kunnen de aansluitkosten voor de nutsvoorzieningen nóg ho-
ger zijn. Vanuit het net van de netbeheerder, dat buiten het terrein ligt,
moet een aansluiting gemaakt worden naar het gebouw. Dit zijn soms
grote afstanden waarvoor extra betaald moet worden.

3. 28 Energievoorziening energiegids.nl
• Het contracteren van een Energy Service Company
(ESCo): hierbij besteedt een eigenaar/gebruiker van een
particulier net of gebouw zowel de energievoorziening, in-
vesteringen, onderhoud als het beheer uit aan een externe
partij. Een ESCo bezit veel kennis en ervaring op energie-
gebied. Contractvormen van een ESCo zitten veelal zo in
elkaar dat de ESCo en de instelling een gemeenschappelijk
belang hebben bij lagere energiekosten. Een ESCo kan met
risicodragende investeringen meer resultaat bieden tegen
lagere energiekosten. De eigen organisatie van de instel-
ling wordt hierbij ontlast.
• Een facility management contractor of een installateur
kan worden gecontracteerd voor onderhoud en beheer.
Op basis van vastgelegde en meetbare service afspraken
(SLA’s) en kwaliteitsafspraken (KPI’s) wordt de instelling
ontlast van een taak die niet tot haar kerntaken behoort.
• De netbeheerder kan het particuliere net overnemen:
elk gebouw wordt hierbij afzonderlijk aangesloten op het
openbare net. Het particuliere net wordt dan vervangen
door een net volgens de kwaliteitsnormen van de netbe-
heerder. De netbeheerder zal zijn wettelijk gereguleerde
functie voor elk gebouw afzonderlijk uitvoeren in plaats
van alleen voor de terreinaansluiting. Zie figuur 2.
Tot slot
Door het anders benaderen van particuliere (energie)netten
is voordeel te behalen voor instellingen. Daarbij is het van
belang niet alleen naar korte termijndoelstellingen te kijken,
maar een infrastructuur te realiseren die gericht is op de toe-
komst. Zowel op het gebied van duurzaamheid en comfort,
maar ook op financieel gebied is dan winst te behalen. Door
het aangaan van nieuwe samenwerkingen ontstaan meer
mogelijkheden voor instellingen. De kaders in dit artikel
illustreren dit met praktische voorbeelden. Door tijdig en
strategisch te handelen wordt voorkomen dat er onder tijds-
druk beslissingen worden genomen die nadelig zijn voor de
lange termijn.
Voorbeeld: toepassing extern
beheer en financiering
Recent heeft AT Osborne voor een opdrachtgever, die eigenaar/
gebruiker is van een 12 hectare groot zorgterrein, onderzoek gedaan
naar de mogelijkheid voor extern beheer en financiering. Het betreft
hier water, gas en elektriciteit. Centraal stond de afweging tussen
enerzijds het zelf in eigendom en beheer houden van het particu-
liere net, dit zelf vernieuwen en anderzijds dit uitbesteden aan de
netbeheerders. De conclusie van dit onderzoek is dat men jaarlijks
15% op de kosten van het net kan besparen bij uitbesteding aan de
netbeheerders. Daarnaast levert deze uitbesteding extra comfort
(service, beheerinspanning) aan de instelling. De timing van deze
overdracht van het net aan de netbeheerders zal afhankelijk zijn van
de uitvoering van het masterplan vastgoed. Hierbij moet worden
opgemerkt dat specifieke eigen voorzieningen voor de organisatie
(zoals het datanetwerk en brandmeldinstallatiebekabeling) in eigen
beheer blijven.
Hilco Witteveen is adviseur energie en gebouw
bij AT Osborne. Vanuit een installatietechni-
sche achtergrond spant hij zich in om energie
en exploitatiekosten in de gebouwde omge-
ving te verlagen, zodat organisaties meer geld
beschikbaar hebben voor hun kerntaken. Hij is
te bereiken via hwi@atosborne.nl.