5. Mitokondria
•
•
•
Zelularen “zentral energetikoak” dira: Arnasketa zelularraren bidez
energia (ATP) lortzeaz arduratzen dira.
Zelula baten Mitokondrien multzoari Kondrioma esaten zaio.
Bi mintzez inguratuta:
– Kanpoko mintz mitokondriala: Mintz plasmatikoaren oso
antzekoa. Proteina transmembrana (porina) asko dituenez oso
permeablea da.
– Barneko mintz mitokondriala: Tolesturak (krestak edo
gandorrak) bere azalera asko haunditzen dute. Nahiko
impermeablea da, beraz, matrizearen konposizioa berezia da.
Bakterioen mintz plasmatikoan bezala, mintz honen lipidoen
artean ez dago kolesterolik.
– Mintzen arteko eremua: Kanpoko mintza permeablea izatean,
eremu honen konposizioa, zitosolaren oso antzekoa izango da.
6. •
Matrize mitokondriala: barneko ingurunea da, entzimetan oso
aberatsa. Gainera matrizean…
•
Mitoerribosomak (edo erribosoma mitokondrialak) aurkituko
ditugu, hauek prokariotoen erribosomen (70S) oso antzekoak dira.
•
ADN mitokondial zirkularra eta bikatenarioa (bakterioena
bezalakoa…) dago.
•
ADN mitokondrial hori erreplikatzeko, transkribitzeko eta
itzultzeko beharrezkoak diren entzima guztiak daude. Beraz,
mitokondria organulu “autonomoa” bezala aurkezten zaigu.
•
Krebsen zikloa, gantz azidoen B-oxidaziorako beharrezkoak diren
entzimak (ATP sintetasa, ADP fosforilatu eta ATP bihurtzen du).
•
Ioiak: Kaltzio, fosfato…daude ere.
7. Mitokondrioen jatorria
•
Teoria endosinbiotikoa: Gaur egun teoria honen bidez azaltzen da
haien jatorria…
Mitokondrioak, zelula eukariota primitibo batek, fagozitatutako eta ez
digeritutako bakterioak direla uste da. Prokarioto hauek, zelularen
zitosolean sinbiosian geratu ziren.
Zergatik uste da hau? Mitokondrioak, bakterio prokariotoak bezalako
mintza (barnekoa: kolesterolik gabekoa…), erribosomak (70Sen oso
antzekoak), ADNa (zirkularra eta bikatenarioa)…dute. Gainera bere
ADN hori erreplikatu ondoren, erdibitu egiten dira era
autonomoan (bakterioak bezala).
8. Mitokondrioen funtzioak
•
Arnasketa mitokondriala edo arnasketa zelularra: M.O + O2 Energia.
Prozesu honetan 2 etapa bereizten dira:
1. Krebsen zikloa (129.orria): mitokondrioaren matrizean. CO2
askatzen da.
2. Arnas katea (130.orria): Zelularen arnasketaren azken fasea da.
Barneko mintz mitokondrialean gertatzen da.
•
•
•
Gantz azidoen B-oxidazioa
Fosforilazio oxidatiboa
ADN mitokondrialaren erreplikazioa.
17. Kloroplastoen funtzioak
• FOTOSINTESIA: Unibertsoko “trukorik”
onena. 2 fase ditu:
– Argi fasea: Argia behar da. Eguzkiaren energia, energia kimiko
bilakatzen da (ATP sintetizatzen da). Tilakoideen mintzan.
– Fase iluna: Argirik ez da behar. ATP hori materia organikoa
lortzeko erabiltzen da. Estroman.
• ADN plastidialaren erreplikazioa
• Proteinen sintesia: Plastoerribosometan.
20. Plasto edo Plastidio mota
desberdinak
• Kloroplastoak: landareen zati berdeen zeluletan.
• Leukoplastoak: ez dute kolorerik, meristemo gazteetan
• Kromoplastoak: Pigmentu ez fotosintetizatzaileak
dituzte Karotenoideak (azenarioa) eta likopenoak
(tomatea).
• Amiloplastoak: Almidoia gordetzen dute (patatan).
• Proteoplastoak: Proteinak gordetzen dituzte.
23. NUKLEO INTERFASIKOA
•
•
•
•
Mintz nuklearra
Nukleoplasma edo matrize nuklearra.
Nukleoloa: ARNr sortzen da hemen, erribosomak sortzeko.
Kromatina: ADN + proteinak (histonak)
– Eukromatina (edo kromatina barreiatua): Kromatina ez oso trinkoa
– Heterokromatina (edo kromatina trinkotua): Trinkoagoa.
• Heterokromatina osagarria
• Aukerako Heterokromatina
24. MINTZ NUKLEARRA
•
2 mintz:
– Kanpokoa, EEz-ren luzakina da (erribosomak ere baditu…)
– Barnekoa, nukleoplasmarekin muga egiten du. Mintza honek,
filamentu proteikoen sare bat du, lamina fibrosoa. Lamina honen
funtzioa, kromatina organizatzeaz arduratuko da, eta mitosiaren
ondoren mintz nuklearraren hazkundea erregulatuko du.
•
2 mintzen artean espazio perinuklearra (Erretikulo
endoplasmatikoaren argiarekin kontaktuan dago) dago.
•
2 mintzak zeharkatzen poro nuklearrak daude. Proteina konplexu
batez osatuak daude: Poro nuklearren komplexua. Poroak ireki eta itxi
egiten dira zitosolaren eta nukleoplasmaren arteko elkartrukaketa
(makromolekulen elkartrukea…) modu selektiboan erregulatzeko.
26. NUKLEOPLASMA
• Nukleoplasma, Karioplasma edo matrize nuklearra
• Nukleoaren barne ingurunea da.
• Disoluzio koloidala da: gatz mineralak,
nukleotidoak, ARN eta proteinak (entzimak..)…
ditu.
27. NUKLEOLOA
• Mintzik gabekoa, ia esferikoa, densoa eta azalera
irregularrekoa.
• DNA, RNAr eta entzimak ditu.
• ARN erribosomikoa sortzen da hemen, gero proteinekin
batera erribosomak sortzeko.
• M/E begiratuz gero, “esponja” baten antza dauka: zati
dentsoak eta zati amorfoa (elektroi dentsitate txikiagoa
duena, argiago ikesten dena)
29. KROMATINA
• Eukariotoen nukleo interfasikoan, ADN-a beti proteinekin
konbinatuta agertzen da Kromatina.
• Kromatina motak:
– Eukromatina (edo kromatina barreiatua): Kromatina ez oso
kondentsatua. Transkripzio (ADN ARN) lan handia egiten da
hemen, horregatik ADN aktiboa esaten zaio.
– Heterokromatina (edo kromatina trinkotua): Askoz ere
kondentsatuagoa, trinkoagoa. Honetan transkripziorik ez da
ematen (edo os gutxi). ADN inaktiboa esaten zaio.
Heterokromatina 2 mota daude:
• Heterokromatina osagarria
• Aukerako heterokromatina
30. Heterokromatina
• Osagarria: Organismo bakoitzak berea du. Gene
ez aktiboei dagokien ADNa da. Gizakien kasuan,
kromatina hau, ADN satelitean eta
zentromeroetan aurkituko dugu. ADN mota hau
ez da inoiz transkribitzen.
• Aukerakoa: Zelula mota desberdin guztiak
sortzeko prozesuan, Embrioi diferentziazio
prozesuan, modu espezifikoan inaktibatzen diren
gene multzoa errepresentatzen du.