Innoveer met Angela Kramer, Amsterdam Software, Ries Vriend, KLM Jet Center, Edwin Niemoller, Syntens Houk Nolten

1. Innovatie in de praktijk › nr 03 2010
innoveer!
Pierre Wind aan de innovatielat › Kenniseconomie in de praktijk › Boot als dvd’tje ›
16 pagina’s NEDERLAND KENNISLAND? › Van schoorsteenbouwer tot CO2-specialist
‹ Cabin crew
prepare for
start-up ... !

2. Energie Onderzoeksubsidie
Dé snelle route naar energie-innovatie
voor de MKB-er met een goed idee.
www.agentschapnl.nl/eos
T +31 (0) 88 602 92 00

3. COLOFON Jan Noordegraaf, directeur Synbra Technology in VOORWOORD › 3
innoveer! brengt innovatie Etten-Leur, Winnaar MKB Innovatie Top 100
in de praktijk. innoveer!
verschijnt één keer
per kwartaal en wordt
gratis verspreid onder
ondernemers.
Uitgever
Syntens
Een
Concept en realisatie
Scripta Media bv
Redactie
Jan Bakker, René Bastiaans,
Bas van den Broek, Ursula
van Kooij, Kasper Marinus,
Houk Nolten, Murk Peutz,
Herman Poos, Sabine
Schlooz-van Wijlick, Jan
nieuwe
Gouden
Henk Verburg, Peter van
Vuuren, Robin van Wakeren,
Viola Wijnands, Debby van
Wijngaarden
Art direction
Marjolein Rams
Coverfoto
Lars van den Brink
Beeld
Ivo van der Bent, Lars van
den Brink, Jan Dirk van
Eeuw FOTOGRAFIE MAMMAL INC.
der Burg, Maurits Giesen,
Maarten Kools, Mammal
Inc., Shootmedia
Traffic
E en nieuwe Gouden Eeuw voor Nederland breekt
aan. Wishful thinking? Nee, feit. Er is groot elan
op het terrein van de bio-based economy. De roep
Z ijn er knelpunten? Natuurlijk. Als je innovatieve
stappen wilt zetten, dan moet je kennis durven
delen. Het volledig mijden van risico is hierbij onmo-
Jacqueline Konermann
Met medewerking van om verduurzaming van producten wordt wereldwijd gelijk. Samenwerken en co-produceren zijn essentieel
Marleen Bakker, Hélène steeds groter en Nederland heeft alles in huis om om nieuwe ontwikkelingen mogelijk te maken. Dat
de Bruin, Rietje Krijnen, een belangrijke rol te blijven spelen bij de ontwik- is in het bedrijfsleven nog niet vanzelfsprekend.
Jacqueline Kuijpers, keling van deze bio-based technologies. De chemie Bedrijfsjuristen dringen in de regel aan om vindingen
Willem van Leeuwen, Ruud staat aan de vooravond van een revolutie. In steeds te patenteren, of geheim te houden, waarna er ver-
Slierings, Janneke Staats, meer productiesectoren is ‘groen’, dus duurzaam volgens vaak niets mee gebeurt. Verder zullen we de
Paula Vos
hergebruik, recyclebaarheid en cradle to cradle de maakindustrie van een beter imago moeten voorzien.
Aanmeldingen, basis voor productontwikkeling. De kansen voor ons Jonge mensen moeten weer gretig worden om een
adreswijzigingen en land zijn legio: ondanks de achteruitgang van ons echt specialistisch vak te leren. We hebben behoefte
opzeggingen technisch onderwijs is het kennisniveau, met name aan een lts en een mts oude stijl. Zonder makers
www.innoveermagazine.nl op de universiteiten, in Nederland nog steeds hoog. komen we niet verder. Ook de overheid kan een
Lithografie Verder hebben wij ondanks de fileproblemen een steentje bijdragen door bio-based products aantrekke-
Grafimedia Amsterdam goede infrastructuur. Ook kan men positief zijn over lijk te maken. Bijvoorbeeld door duurzame producten
Drukwerk
de rol die de overheid speelt. Met allerlei grootscha- minder zwaar te belasten, zoals nu met de bijtelling
Senefelder Misset
Advertentieverkoop lige initiatieven, waarbij de wetenschap samen met van schone en energiezuinige auto’s gebeurt.
Zadkine Media BV het bedrijfsleven werkt aan doorbraken in de pro-
010-4369124
info@zadkinemedia.nl
ductie van innovatieve high performance materialen,
-chemicaliën en -processen op basis van biomassa,
probeert ze de bio-based economy vooruit te helpen.
I n Nederland hebben we, in tegenstelling tot de
helaas tanende medische industrie, een bruisende
en goed verankerde chemische sector, die de aanjager
Verder zijn we een ondernemend land. Nederlanders is van allerlei nieuwe innovatieve producten. Laten we
ontdekken graag, vinden graag iets uit. Ook op het die sector vooral in stand houden, dan komt de nieuwe
vlak van materialen. Gouden Eeuw eraan.

4. Laat u inspireren door RFID
Advies
Praktische workshops
RFID staat voor Radio Frequency IDentification. Deze technologie maakt Verfilmde praktijkcases
het mogelijk producten, locaties, mensen en dieren draadloos en uniek
te identificeren. Benieuwd naar wat RFID uw bedrijf kan opleveren?
Slimmere bedrijfsprocessen leiden tot kostenbesparingen:
RFID in betonelementen verkort doorlooptijd op de bouwplaats Benieuwd naar de mogelijkheden voor RFID
RFID vermindert fouten bij het mengen van veevoeder in úw bedrijf? Bel Syntens 088 444 0 444,
Real-time monitoren van geneesmiddelengebruik met RFID vraag naar Said Akdim.
Mailen kan ook: said.akdim@syntens.nl,
Betere logistieke samenwerking tussen bedrijven: of bezoek een van de RFID workshops.
RFID zorgt voor kwaliteit en efficiëntie in de nachtdistributie
RFID op bloemencontainers bespaart tijd en kosten
Snellere en betere service voor uw klant: Nederland Digitaal in Verbinding (NDiV) stimuleert
samenwerken met inzet van ICT, bijvoorbeeld door
RFID verbetert samenwerking tussen klant, fietsenmaker
toepassing van RFID, in het Nederlandse MKB. Syntens,
en fabrikant het innovatienetwerk voor ondernemers, is bij NDiV
RFID in SchouwenDuivelandpas biedt toeristen gemak en voordeel eerste aanspreekpunt voor MKB-ondernemers.
RFID in raamkozijnen voor maatwerk onderhoud
Het Ministerie van Financiën is initiatiefnemer en financier
van het project. Meer informatie op www.ndiv.nl.
Vanuit het project Nederland Digitaal in Verbinding, waarbij slim digitaal
samenwerken centraal staat, zijn 13 RFID-trajecten begeleid. Bovengenoemde
trajecten zijn verfilmd. U vindt ze per sector op www.ndiv.nl.
www.ndiv.nl

5. › innoveer! gebiedende wijs van: innoveren (innoveerde) 1 (overg.; h. geïnnoveerd) als nieuwigheid INHOUD › 5
invoeren 2 (onoverg.; is geïnnoveerd) zich vernieuwen • (1512) ‹ Fr. innover
06 24 37
3 VOORWOORD Jan Noordegraaf, directeur Synbra Technology
6 INNOVATIELAT De BN’er als ondernemer. Hoe innovatief is Pierre Wind?
8 OUTLOOK Tracking and tracing in de wereld van de watersport
13 MIJN TROTS 07 Bijna 200 keer lichter
14 SCHAKELS Van schoorsteenbouwer tot CO2-specialist
16 STELLING ‘Kennis zit bij ondernemers en niet bij hogescholen en universiteiten.’
17 MIJN TROTS 08 Vlieg op!
18 LEERMOMENT Het onvoorstelbare voorstelbaar; een van de Syntens Breakfast Briefings
20 AGENDA Het nieuwe samenwerken en andere workshops
SPECIAL: NEDERLAND KENNISLAND?
24 MIJN VISIE Arno van Mourik, directeur Airborne International, over maakindustrie en innovatie
29 UPDATE Nieuws en inspirerende tips
32 DOSSIER Succesvolle samenwerkingen tussen hogescholen, universiteiten en het MKB
37 MIJN TROTS 09 Stille zee creëer je zelf
38 COLUMN Angéla Kramers, oud-Dolly Dot

6. › 6 INNOVATIELAT PIERRE WIND is een energieke alleskunner: ›
hij is smaakambassadeur, kokoloog,
voorvechter van smaaklessen in het
onderwijs, rector van de Groene Academie.
Mozart in de keuken
Bruist Wetenschap Smaakpretpark
IK VOEL ME EEN VERNIEUWER, DE BOEL OMDRAAIEN: voorgerecht SAMEN MET MIJN DOCHTER
een crea-teur. Ik weet niet of ieder- wordt nagerecht en andersom. STERRE schreef ik het boek Het
een die met me heeft samenge- Prachtig. Dat kan alleen maar als Smaakpretpark. Dat is pas in-
werkt me even aardig vindt – ik ben je kennis hebt, anders wordt het novatief: samen schrijven met je
geen gemakkelijke man – maar ze een zootje. Zo ben ik bijvoorbeeld dochter. Het werd tot het beste
vinden me wél allemaal een gozer op zuurkoolijs gekomen. Iemand kinderkookboek van de wereld
die bruist van de ideeën. Een inno- zei: ‘Ik lust geen zuurkool.’ ‘Vies uitgeroepen. Andere ideeën liggen
vator. Dan moet je een spons zijn, ik bestaat niet’, antwoordde ik, ‘ik ga klaar: ik heb al jaren grote plannen
wil alles weten van de wetenschap zuurkool lekker maken.’ In dertig het Smaakpretpark uit te werken
van voeding. Als ik vragen heb, bel seconden beslis ik dat het kan. tot een echt park. Het Disneyland
ik gerust een hoogleraar voeding Echt bizar. van Scheveningen: spelen bij de
en gezondheid op en zeg: ‘Gooz... ik dropfontein, varen in een sui-
zit daar mee’ en vraag hem dan het kerbootje, je eigen smaklied en
hemd van het lijf. fantastische gerechten maken.
Realistisch
HET GEVOEL om de eerste te
zijn, is heerlijk. Dat was heel erg
Dropsoep aanwezig met ‘De grootste keuken
IK BEN UIT DE BAARMOEDER van Nederland’, een culinair feest
GEROLD om te vernieuwen. Laat voor 9000 kinderen in het ADO
mij de Mozart van deze eeuw Den Haag-stadion. De Amsterdam
worden op het gebied van voeding. ArenA was mijn eerste wens, maar
Ik wil absoluut niet sterven en soms moet je realistisch blijven.
vergeten worden, dat is een van Denk groot, maar bekijk het klein
de grootste drijfveren voor mijn als het moet: de smaaklessen
vernieuwingsdrang. Wie bedenkt er die door 350.000 kinderen in
anders in de jaren tachtig drop- Nederland, China en Engeland zijn
soep? Ik dus. Net als een sorbet gevolgd, zijn per slot van rekening
met basilicum. ook op een zolderkamer begon-
nen.
TEKST MARLEEN BAKKER
FOTOGRAFIE JAN DIRK VAN DER BURG

7. › CV › PIERRE WIND › 1993 introduceert verplichte smaaklessen, inmiddels door 350.000 kinderen gevolgd, in › 7
Nederland, China en Engeland ›1997-2000 presentator De Eetfabriek (NPS), Kookvanjou, Grazend Nederland,
Kerst met Wind, De Avond van de Smaak en De Kookplaat › 2009 boek Het Smaakpretpark, dochter Sterre is
coauteur, beste kinderkookboek van de wereld › oktober 2010 boek Kokologico, keukengeheimen ontrafeld

8. › 8 OUTLOOK
Boot als
dvd’tje van
Bol.com
Innoveren is niet per se hetzelfde als ‘al
het oude overboord’. Dat bewijst het project
‘Tracking recreatieve scheepsvaart’, waar
bestaande technologieën zijn samengevoegd.
Door het Friese project is een schip
geworden als een dvd’tje besteld bij Bol.com:
je weet altijd precies waar het zich bevindt.

9. f
› › ›9
riesland heeft ruim 2000 vierkante
kilometer aan wateroppervlakte en is
daarmee onbetwist de waterrijkste pro-
vincie. Het komt niet als een verrassing
dat de Friezen ook economisch gezien
op water drijven. Watersport is een
miljoenenbusiness, evenals jachtbouw.
Omdat Nederland ook op het interna-
tionale toneel een grote rol speelt als
het om jachtbouw gaat, is het zaak de
kennis op peil te houden en verder uit te
breiden. Kortom: innoveren.
Rietpol 10
Het komt wel eens voor dat een schip
spoorloos is op een van de waterplas-
sen. Een recreant in nood, bijvoorbeeld.
Tracking & tracing is vanuit die gedachte
ontwikkeld: bepaal de positie van een
vaartuig, op elk gewenst moment. Dat
kan een watersporter zelf allang, met
behulp van kompassen, digitale vaar- of
plotterkaarten. Voor iemand aan wal
was dit minder makkelijk, terwijl die
wens er wel is. Net zoals dat ooit gold
voor postorderbedrijven als Bol.com en
Wehkamp. De postorderbedrijven (in
het geval van de schepen te vergelijken
met de persoon aan boord van een
schip) wisten jaren geleden al real-time
waar een pakketje zich bevond in het
bestelproces, maar de klant niet. Daar
hebben de Bol.coms van deze wereld
verandering in gebracht, zodat de klant
(te vergelijken in deze case met de man
aan wal die wil weten waar een schip
zich bevindt) zijn bestelling ook real-
time kan volgen.
‘Als je iemand op het water wilt tra-
ceren, kun je niet simpelweg zeggen:
we liggen bij rietpol 10 vanaf de kant
gezien’, legt Ernst Jan Voerman de
vinger nog maar eens op de zere plek.
Hij is coördinator bij het Kenniscentrum
Jachtbouw. ‘En toch wil je soms weten
waar iemand zich bevindt. Omdat je
bijvoorbeeld een zeilrace organiseert. Of
omdat je boten verhuurt en je wilt weten
MARC DE HAAN/HH
waar iemand met je boot is gebleven.
Nog nijpender wordt het als er medische
spoed is en er dus snel hulp moet zijn
voor iemand die op het water is.’ ›

10. › 10 OUTLOOK › DIEPTEMETING ›
Rijkswaterstaat moet regelmatig dieptekaar-
ten updaten omdat de bodem van bijvoorbeeld
IJsselmeer en Waddenzee aan verandering
onderhevig is. Nu moet daarvoor nog apart
onderzoek worden gedaan. Wordt tracking &
tracing gekoppeld aan dieptemeters in boten,
dan kan die informatie naar een centrale com-
puter worden doorgestuurd. Daardoor komt de
meest actuele stand van zo’n gebied in beeld,
die weer terug te koppelen is aan boten die het
water opgaan.
PHOTOLIBRARY
Koppelen ‘De vraag om boten te kunnen traceren,
De voorbeelden die hij geeft, zijn bleek bij veel bedrijven te leven’, legt
voortgekomen uit brainstormsessies die Voerman uit. ‘We zijn vervolgens met
het Kenniscentrum Jachtbouw heeft ge- allerlei technieken aan de slag gegaan.
houden. Het Kenniscentrum Jachtbouw, Hoe bijvoorbeeld gps (global positioning
in 2005 opgezet met Europese subsidie system) te koppelen is aan dataverkeer,
en verbonden aan de NHL Hogeschool in zodat de posities automatisch doorge-
Leeuwarden. Het doel is om de branche stuurd worden naar één bepaald punt.
te helpen de vooraanstaande positie te Welk punt dat is, is afhankelijk van wat
behouden die ze nu heeft en zo mogelijk je met die informatie wilt doen. Die kop-
verder uit te bouwen. Dat gebeurt door peling van gps met dataverkeer (GPRS
BART MUHL/HH
kennis te ontwikkelen en toe te passen. of UMTS) is niet nieuw. Veel mobiele
Contacten met bedrijven in deze sector telefoons kunnen dat al. De kwestie
zijn belangrijk voor het Kenniscentrum was meer: hoe koppelen we vervolgens
om nieuwe producten te kunnen ontwik- die informatie weer goed terug voor
›
kelen of processen efficiënter te maken. bepaalde toepassingen.’ ELEKTRISCH VAREN
Welke vragen leven er onder waterge- Toen de basis van tracking & tracing Het Kenniscentrum Jachtbouw is bezig met
relateerde bedrijven of overheidsorga- er eenmaal lag, is het idee verder een proef rondom elektrisch varen. Door ook
nisaties en wat kan een oplossing zijn? uitgewerkt met RAAK SIA-gelden hier weer de tracking & tracing in te zetten is
(Regeling Regionale Aandacht en Actie informatie over elektrisch varen te vergelijken
voor Kenniscirculatie en de Stichting met traditioneel diesel varen. Gegevens over
besparing komen naar boven, maar ook over
‘De vraag om boten Innovatie Alliantie – samenwerkings-
snelheid, afgelegde afstand en de CO2-uitstoot.
verbanden via het ministerie van
te kunnen traceren, Onderwijs). Dat is gebeurd in nauwe
Uiteindelijk kan ook zonne-energie op derge-
lijke boten worden ingezet, en bekeken worden
bleek bij veel bedrijven samenwerking met Geosports en of accu’s op die manier op te laden zijn en wat
te leven’ Syntens. Syntens heeft in die fase › de resultaten dan zijn.

11. › › p11
“Dankzij die borgstelling konden
we het merk meteen krachtig in
de markt zetten”
Ondernemen dankzij een borgstellingskrediet
De opvallende
opmars van Sapph
Dress to impress: met grote, spraakmakende billboards werd
in 2007 het lingeriemerk Sapph in de markt gezet. Sindsdien
verovert Sapph de Nederlandse en Belgische markt. In drie jaar
groeide de omzet naar 10,7 miljoen.En het businessplan gaat
uit van 33 miljoen omzet in 2013.
Nederland en België worden voor Sapph dan ook te klein;
het bedrijf kiest voor internationale expansie. Duitsland en
Zwitserland zijn als eerste aan de beurt. Het merk heeft alles
in zich om, in navolging van bekende Nederlandse merken
als G-Star en Mexx, de wereld te veroveren.
Voor de introductie van Sapph was veel geld nodig. Oprichter
Cor van Schoonhoven legde samen met enkele investeerders
2,6 miljoen euro op tafel. Dat bedrag werd het eerste jaar met
name besteed aan reclame en marketing. Daarnaast werd er in
2009 een kredietfaciliteit verstrekt van 2 miljoen euro door
Van Lanschot Bankiers; voor de helft daarvan staat de overheid
borg. Van Schoonhoven: ‘Dankzij die borgstelling konden we
het merk meteen krachtig in de markt zetten, dat was ons
anders niet gelukt.’
Wilt u als ondernemer ook investeren?
Raadpleeg www.agentschapnl.nl om te zien hoe het
ministerie van Economische Zaken u kan ondersteunen
bij ondernemingsfinanciering.
www.agentschapnl.nl/ondernemingsfinanciering

12. › 12 OUTLOOK › ZORG
Tracking & tracing zoals het nu
in de watersport wordt ingezet,
heeft een enorm breed toepas-
singsgebied. Zoals in de zorg:
dementerende ouderen bijvoor-
beeld kunnen met een speciaal
horloge beter de weg terugvin-
den. Op het horloge zijn allerlei
technieken in te bouwen, zoals
een wegwijzer met instructie.
Als het etenstijd is, kan iemand
zo zelfstandig de weg vinden
naar de eetzaal.
HERMAN WOUTERS/HH
acquisitie gepleegd onder bedrijven die We dachten dat we overal aan had- Ook de botenverhuur vaart wel bij de
iets aan het idee zouden kunnen heb- den gedacht en toen klapte de server gekoppelde technieken. Ernst Jan
ben. Geosports is aan de slag gegaan eruit. Met zo’n 20.000 gebruikers was Voerman: ‘De administratie die normaal
om toepassingen te bedenken. de toegepaste techniek niet afdoende. gesproken vastzit aan de verhuur is vrij
Bovendien was bijvoorbeeld een tele- omvangrijk. Je wilt namelijk wel dat je
Zeilrace foonaanbieder niet berekend op een boot op tijd weer terug is. En niet dat er
Een van de eerste toepassingen was, zo piekbelasting van al die mensen die iets vervelends mee gebeurt. Voorheen
vertelt Dennis Carton van Geosports, de tegelijkertijd in dat gebied die website betekende dit ook een grote inzet van
mogelijkheid om online een race met wilden aanspreken via hun smartphone. personeel. Dat is nu verleden tijd. Via
boten te volgen. Om uit te leggen hoe Alles ging op zwart. Je wilt natuurlijk een internetsite kun je een bootje huren.
het systeem werkt, laat hij de website niet dat zoiets gebeurt, maar het is een Je boekt online, betaalt met iDeal en
zien waarop het evenement is terug wijze les geweest.’ krijgt dan een unlockcode. Daarmee kun
te kijken. ‘De informatie van de deel- Het overkomt hem nu niet meer. Aan de je een paneeltje op de boot bedienen en
nemende boten is ingeladen. Gaan ze webserver zijn hogere eisen gesteld en je kunt gaan varen. Met de tracker kan
varen, dan zijn bewegingen van de boten het dataverkeer van bijvoorbeeld boten automatisch de positie van de huurder
zichtbaar op het internet. Je kan ze zo die deelnemen aan een race gaat in de worden bepaald. En het systeem is zo
volgen vanaf een mobiele telefoon met toekomst via een ander netwerk dan de ingericht dat de huurder automatisch
0
dataverkeer of achter een computer. Je gewone telefoonprovider. een sms krijgt als de huurtijd erop zit.
kan ook op de hoogte blijven van nieuw- Het werkt al met al enorm kostenbespa-
tjes en zelf reacties toevoegen, filmpjes Medische hulp rend!’
of foto’s zien. Kortom, een interactief Het toepassingsgebied van tracking in Zowel Voerman als Carton kan einde-
geheel. Bij het SKS Skûtsjesilen van recreatieve scheepvaart is inmiddels loos doorgaan met het oplepelen van
2009 zaten we helemaal klaar om het enorm uitgebreid. Carton legde zelf toepassingen die de watersport ten
systeem in de praktijk te zien werken. tijdens een van de zeilraces contact met goede kunnen komen. ‘Je hoeft natuur-
mensen van het Antonius Ziekenhuis lijk niet te stoppen bij deze tracking &
in Sneek. ‘Zo’n toepassing is natuurlijk tracing’, zeggen Voerman en Carton. ‘Je
prachtig in medische noodsituaties: je kunt dit verder uitbouwen. Dan moet je
kan een boot erg goed lokaliseren en denken aan dieptemeting, energietoe-
‘De toepassing is zo snel ter plaatse zijn om medische passingen en noem maar op. De basis
prachtig in medische hulp te verlenen. Dat was vroeger een is gelegd. Hierop kunnen we nog lang
noodsituaties’ eindeloos gezoek.’ voortborduren.’

13. › › ICT MIJN TROTS › 13
FOTOGRAFIE IVO VAN DER BENT
Bijna 200
keer lichter
Zeven jaar geleden sleep-
ten we voor een spraak-
verstaanbaarheidsmeting
een apparaat mee van
25 kilo. Wij hebben die
techniek teruggebracht
tot software voor op de
iPhone, 135 gram. Heel
licht dus en bovendien
is er geen duur meetap-
paraat van €10.000,-
nodig. De prijs van onze
software mag niet uit de
pas lopen met de duurste
apps: zo’n 300 tot 1000
dollar.
Het belangrijkste van
onze innovatie: onze
metingen zijn betrouw-
baarder dan de huidige.
Met een druk op de knop
is duidelijk in welke
mate een omroepbericht
voor het menselijk oor
verstaanbaar is. Het
klinkt eenvoudig, maar
hier hebben we vijftien
jaar onderzoek naar
gedaan. Onze mentor
Herman Steeneken bij
07
TNO zelfs al vanaf 1973.
In december is het zover:
dan brengen we onze
meetmethode uit. We
richten ons vooral op de
VS. Hun claimcultuur
betekent voor ons een
groeimarkt: na incidenten
SANDER VAN WIJNGAARDEN algemeen directeur Embed- is het heel belangrijk om
ded Acoustics › product het ontwikkelen van meetapparatuur te kunnen aantonen dat
voor omroep- en ontruimingsinstallaties › innovatie iSTI,
de verstaanbaarheid van
meetsoftware die spraakverstaanbaarheid meet › verkoop
bijvoorbeeld ontruimings-
verwacht in 2011 1500 verkopen meest uitgebreide variant ›
successen in april 2010 met compagnon Jan Verhave begonnen installaties goed was.
en nu al vacatures uitstaan, in december komt iSTI op de markt

14. Van schoorsteenbouwer
p14 › ›
tot CO2–specialist
TEKST JANNEKE STAATS
ILLUSTRATIE SHOOT MEDIA
De ondernemer De innovatieadviseur
Rob Ernst (Array Industries) ‘In 1990 startte ik Array Industries als Niklaas van Hylckama Vlieg (Syntens) ‘In de tuinbouw is men de
ingenieursbureau. Door de overname van een schoorsteenbouwbe- afgelopen jaren massaal overgestapt op warmtekrachtkoppelingsin-
drijf kon ik onze activiteiten uitbreiden van engineering naar ook zelf stallaties. Rob stapte daar op het juiste moment in en leverde hiervoor
vervaardigen. Daarna investeerde ik in kennis, onder andere door de het engineeringpakket en het rookgassysteem. Hij is een echte
overname van een ingenieursbureau en het behalen van certificaten ondernemer. Hij kijkt ver vooruit en zag ook op tijd dat de markt zijn
op het gebied van lassen. In 2008 raakte ik in gesprek met Niklaas verzadiging nadert. Hij wilde zijn bedrijf niet terugschalen, maar iets
van Hylckama Vlieg. Ik zag op dat moment dat ik markt zou gaan zoeken in dezelfde sfeer om te kunnen groeien. Rob is zich er sterk
verliezen in de utiliteitsbouw, omdat mijn verwachting was dat daar van bewust dat kennis de manier is om het verschil te maken voor je
steeds minder behoefte is aan grotere stalen schoorstenen. Ook de klant. Als innovatieadviseur heb ik hem in contact gebracht met de
tuinbouwmarkt staat onder druk vanwege de economische recessie. juiste technologiepartner uit ons netwerk, in dit geval TNO. Via mijn
Daarom besloot ik mijn blik te richten op de industrie. Door maatop- netwerk wist ik dat binnen TNO onderzoek werd gedaan naar tuin-
lossingen te leveren voor een diversiteit aan schoorsteengerelateerde bouw en CO2-scheiding en stelde Rob voor om eens te gaan praten of
producten, maar vooral door me te specialiseren in CO2-scheiding en daar interessante kennis voor hem ligt. TNO is geïnteresseerd in het
-afvangst. Niklaas adviseerde me eens met TNO te gaan praten. Dat MKB. Voor ondernemers die willen innoveren liggen er interessante
heeft enorm veel aan het rollen gebracht. De installaties waar wij nu kansen, want als je als bedrijf investeert in onderzoek verwerf je
aan werken komen als het goed is straks bij de grote energieprodu- rechten voor gebruik in de toekomst. Die voorsprong in technologie is
centen van deze wereld terecht.’ uiteraard gunstig voor de positie ten opzichte van concurrenten.’

15. › Schoorsteenbouwer wordt CO2-specialist. Dat is in het kort het p15 SCHAKELS
verhaal van Array Industries, het bedrijf van ondernemer Rob
Ernst. Hij investeerde de winst in kennis en ontwikkelde zich zo
tot leverancier van hightech CO2-oplossingen, in samenwerking
met partijen als TNO en ECN.
De kennispartner Het product
Esther Hagen (projectleider TNO) ‘Ik ben de schakel tussen ons TNO en Array Industries werken samen aan onderzoek naar een
onderzoeksteam en Array Industries. Als projectleider moet ik ervoor nieuwe techniek waarmee de energievoorziening in de glastuin-
zorgen dat we de vraag van de ondernemer goed begrijpen, zodat bouw efficiënter en schoner wordt. Bij de huidige energievoor-
we een onderzoeksprogramma kunnen opstellen. Syntens heeft het ziening is er sprake van een koppeling tussen het produceren van
contact gelegd en de eerste gesprekken begeleid tussen onze afdeling warmte en CO2. Beide zijn nuttig voor de tuinder, maar niet op
scheidingstechnologie en Array Industries. Binnen TNO doen we hetzelfde moment: in de nacht is er behoefte aan warmte, overdag
vaker co-financieringsprojecten met het MKB. Ondernemers krijgen juist aan CO2. Met de nieuwe techniek wordt het verschil opgeheven
hiervoor vanuit de co-financieringsregeling financiële ondersteuning doordat op elk gewenst moment CO2 of warmte kan worden afgeno-
van de overheid. Wat bijzonder is aan het project met Array Industries men, zonder dat energie of CO2 verloren gaat.
is dat we zeer intensief samenwerken. Rob is buitengewoon betrok-
ken. Op zijn initiatief hebben we hier om de week overleg over de
voortgang. Zijn bedrijf draagt bij aan het onderzoek door het leveren
van materialen. Als Rob zelf niet over bepaalde kennis beschikt, dan
neemt hij een medewerker mee die de kennis wel heeft. We zijn nu
bezig met opschaling van het model. Komende zomer kunnen we de
echte toepassing testen. Nog een jaar verder en dan kan de installatie Meer informatie op:
commercieel op de markt worden gebracht.’ www.arrayindustries.com

16. › 16 STELLING ›
‘Kennis zit bij ondernemers
en niet bij hogescholen
en universiteiten
RONALD ELBERS
eigenaar VSE bv › wat industri-
ele automatisering › sinds 1998
(bestaat sinds 1974) › aantal
medewerkers 25
‘K ennis van innovatie
komt van het be-
drijfsleven. Universiteiten
‘I
OLAF KEUR
eigenaar Keur ICT › wat mobiele
applicaties en softwarepakketten
voor bedrijven en instellingen
› sinds 2007 › aantal medewer-
kers 6
k denk dat bedrijfsleven
en kennisinstellingen veel
van elkaar kunnen leren.
FRANK VAN DER CHIJS
voorzitter United Brains › wat
kennispoort voor MKB › sinds
2005 › aantal medewerkers 18
partijen
‘U nited Brains is een
samenwerkings-
verband van een groot
MURK PEUTZ
regiodirecteur Zuid Syntens,
innovatienetwerk voor
ondernemers
‘K ennis is pas wat waard
als er een gebruiker is.
Als er iemand is die het nodig
0
en hogescholen komen Er zit ongelofelijk veel kennis aantal kennisinstellingen heeft. “Nice to know” is iets
soms met technisch prach- bij ondernemers. Voor een in Zuid-Nederland, onder anders dan “need to know”.
tige oplossingen, maar die ondernemer is die kennis van meer TU Eindhoven, Fontys Alles wat mensen bij een
leveren niet per se iets op. levensbelang, want alleen Hogescholen, TNO, Philips en kennisinstelling weten, of
Producten zijn immers pas met voldoende kennis kun je de ROC’s van Eindhoven en kunnen weten, krijgt waarde
echt innovatief als ze een een onderscheidend product Helmond. Onze doelstelling door middel van gebruikers.
toegevoegde waarde hebben leveren en dat bepaalt of is de kennis die aanwezig is, In het economisch domein
voor de gebruiker en van de je een factuur kunt sturen ter beschikking te stellen aan zijn dat uiteindelijk onder-
juiste – dus voor het doel van of niet. Uiteraard is er ook het MKB om zo te kunnen nemers. Niet universiteiten
het gebruik – kwaliteit zijn. veel kennis bij hogescholen innoveren. In het eerste jaar valoriseren, maar onderne-
Dat is waar het bedrijfsleven en universiteiten. Vaak is dat United Brains bestond mers zetten kennis om in
sterk in is. Ondernemers zien het abstractieniveau van kregen we veertig vragen. Nu economische waarde. In de
welke nieuwe technische die kennis vrij hoog. Het is krijgen we ruim zeshonderd praktijk lukt dat valoriseren
kennis daarvoor in te zetten de taak van de ondernemer vragen per jaar. Ik wil de het beste als ondernemers
is. Voor de toepasbaarheid is om hieruit de informatie stelling dus graag nuance- zelf al redelijk innovatief zijn
bij universiteiten en hoge- te destilleren die voor zijn ren. Wij merken dat er een én al met de gewenste kennis
scholen minder oog. Vanuit bedrijf van belang is. De kloof grote behoefte is aan kennis. bezig zijn. Ondernemers die
een theoretisch of puur tussen kennisinstellingen Kennisinstellingen als ho- verdiepende kennis zoeken
technisch oogpunt zaken en het bedrijfsleven moet gescholen en universiteiten en over voldoende innova-
benaderen, kan voor de overbrugd worden. Nu liggen kunnen die kennis leveren. tievermogen beschikken zijn
wetenschap heel mooi zijn, op universiteiten waardevolle En dat komt overigens ook daarom zeer welkom op ’s
maar in de praktijk spelen promotieonderzoeken soms het onderwijs ten goede. Bij lands kennisinstellingen.’
meerdere factoren een rol. te verstoffen op de plank. Dat ongeveer een derde van de
Wetenschap en ondernemers is doodzonde.’ vragen uit het MKB worden
hebben elkaar dus nodig.’ studenten ingeschakeld!’

17. › ›
› handel MIJN TROTS › 17
FOTOGRAFIE IVO VAN DER BENT
FERDIE KEIZER directeur Ware Care Pest Control
Vlieg op!
(Beuningen) › product ongediertebestrijding › innovatie
On Top Pro, een vliegenvanger in het systeemplafond
bedacht en ontwikkeld door het Beuningse bedrijf Ware ‘Vliegen kunnen onze
Care › verkoop met name in Frankrijk, Italië, Benelux, klanten – bakkers, slagers
Duitsland, Engeland, Spanje en Tunesië. Beperkte of andere verkopers van
aantallen in Turkije en Noord-Amerika › successen levensmiddelen – niet
Nominatie Horecava Innovation Award (2008) bij hun verkoopwaar
gebruiken. Maar met de
08
bestaande vliegenvangers
voor aan de wand had een
klant van ons problemen:
ze nemen kostbare ruimte
in en zijn bovendien
onsmakelijk voor con-
sumenten, dode vliegen
aan de muur klevend. Wij
hebben de vliegenvangers
onzichtbaar gemaakt door
ze in systeemplafonds
te verwerken. Verder is
de toepassing gelijk: we
maken gebruik van uv
A-licht om de vliegen
aan te trekken en een
lijmplaat om ze te vangen.
Eigenlijk een cosmetische
innovatie dus. We waren
zelf ook verbaasd dat deze
toepassing nog nergens
in de wereld beschikbaar
was. Uiteindelijk is het
een unique selling point
geworden. We trekken
hiermee klanten aan
die vervolgens ook onze
andere producten en
diensten afnemen ter
voorkoming van overlast
van plaagdieren. Syntens
heeft ons in de opstartfase
geholpen met het octrooi,
de licenties en de ver-
plichte CE-markering.

18. › 18 LEERMOMENT › ›
Met een sterke focus op producenten
en ondernemers is de Horti Fair hét
platform voor nieuwe producten,
uitwisseling van kennis en concreet
zaken doen. De Breakfast Briefing
Het onvoorstelbare voorstelbaar,
informeerde over de waarde van
scenarioplanning. ‘Want in deze
branche is in elk geval één ding
zeker: onzekerheid!’
Het onvoorstelbare
voorstelbaar
›

19. › › › 19
Workshopsleiders Feike Oosterhof (linksboven, Leo van Marrewijk van KP Holland ‘Aan het
Oosterhof Organisatieadvies) en Bert de Wild begin van de workshop vroeg ik me af of ik na
(Kenlog):‘Bij scenarioplanning gaat het om het deze workshop alle onzekerheden kan tackelen.
benoemen van onzekere trends. Als je namelijk Maar nu vraag ik me eerlijk gezegd af of ik al die
een redelijke zekerheid hebt, is scenarioplanning onzekerheden wel wil weten. Het maakt je ook
niet zo interessant: dan maak je daar een strate- onzeker als je alles ontmaskert wat op je pad zou
gie op. kunnen liggen. Als we alles van tevoren hadden
Scenarioplanning bestaat uit het benoemen geweten, dan liepen we misschien allemaal nog
van twee onzekere trends om daaruit vier toe- in berenvellen…
komstbeelden te halen. Een voorbeeld. Op de Natuurlijk biedt scenarioplanning handvatten
horizontale as zet je de onzekere energieprijzen bij voorbereiding op de toekomst. En ik denk
uit. Aan de linkerkant torenhoge prijzen en aan de dat ik wel een moment vrij ga maken om onze
rechterkant “gratis” energie. Op de verticale as onzekerheden eens op een rijtje te zetten. Maar
die je er recht doorheen trekt, zet je de onzekere zelf heb ik meer aan de sterkte-zwakteanalyse.
regelgeving: van totale overheidsbemoeienis Wat gaat goed? Wat kan beter? Op deze vragen
bovenaan tot vrije markt onderaan. Zo schets je kunnen onze medewerkers ook inhoudelijk goed
met vier kwadranten vier totaal verschillende en concreet antwoord geven. Soms passen we de
scenario’s, die dienen als discussiestuk voor het SWOT-analyse ook toe tijdens de kwartaalbespre-
management. kingen. Daar heb ik echt wat aan!’
Het is goed – en leuk – om met een man of tien
twaalf scenario’s te schetsen en te bediscus-
siëren. Scenarioplanning is een simpel instru-
ment dat een bedrijf beter voorbereidt op de
toekomst. En dat levert concurrentievoordeel
op. Brancheorganisaties en overheden zetten dit
instrument al in om hun achterban voor te lichten
of om beleid te maken. Uit hun scenarioplanning
kun je overigens ook veel onzekerheden halen en Robbert van Willegen van VGB ‘Binnen
het onvoorstelbare meer voorstelbaar maken.’ de Vereniging van Groothandelaren in
Bloemkwekerijproducten (VGB) werken we in-
tensief met de visie op het heden en de toekomst
van de sierteeltsector. De dynamiek in de sector
beïnvloedt niet alleen het perspectief voor de
groothandel, maar voor álle ketenpartijen. Ik denk
dat scenarioplanning een goed instrument is om
de toekomst van onze keten te onderzoeken. Als
branchevereniging heb je de verantwoordelijk-
heid om de onzekerheden te benoemen. Stel dat
de retail echt dominant wordt? Wat betekent dat
voor de rolverdeling in de keten? Hoe kunnen we
daarop inspelen? Je kunt pas beleid maken en
strategie ontwikkelen als je die onzekerheden
naar online dossier onderzoekt. En scenarioplanning lijkt mij daarbij
www.syntens.nl/ een zinnig middel.’
hortifair
TEKST HÉLÈNE DE BRUIN
FOTOGRAFIE JAN DIRK VAN DER BURG

20. › 20 AGENDA › Een aantal workshops en evenementen uitgelicht van de ruim 1000 die Syntens jaarlijks organiseert.
› ›
Kijk voor alle workshops en evenementen in uw regio op www.innoveermagazine.nl.
Het nieuwe
samenwerken
IN ÉÉN DAG een compleet overzicht van praktijkverhalen en kennis op het gebied
van slim digitaal samenwerken. Dat krijgt u tijdens de manifestatie ‘Het nieuwe
samenwerken, groei-impuls voor het MKB’ op 8 december bij Media Plaza te
Utrecht. Naast een plenair programma met inspirerende sprekers delen MKB-
ondernemers, die dankzij het project Nederland Digitaal in Verbinding (NDiV) zijn
gaan samenwerken, hun ervaringen in 40 praktische workshops. We kijken niet
alleen terug, maar ook vooruit: trendwatcher en futuroloog Richard Lamb besluit
het evenement met de Trendtalk; wat staat ons in 2022 te wachten op het gebied
van elektronisch zakendoen?
UTRECHT > 8 DECEMBER De workshops zijn per sector gerangschikt.
Kies wat voor u interessant is en meld u aan op
www.mkbstaatsamensterk.nl
Masterclass toegepaste nanotechnologie
We staan aan het begin van een tijdperk waarin nanotechnologie gaat zorgen voor
ongekende ontwikkelmogelijkheden. Wilt u op een ongedwongen manier verken-
nen hoe u nanotechnologie kunt toepassen in uw eigen bedrijf? Kom dan naar
deze masterclass.
DELFT > 30 NOVEMBER Slimmer digitaal werken
DELFT > 14 DECEMBER Laat u in deze workshop samen met
collega-ondernemers gedurende een
kort dagdeel inspireren. U ontdekt
Entrepreneurial growth sales workshop hoe u met ICT-middelen meerwaarde
Hoe werkt het klassieke salesproces nou precies? U krijgt de kans technieken te kunt creëren voor uw klanten en zo uw
oefenen en gaat naar huis met nieuwe inzichten en kennis van verkoopprocessen. concurrentiepositie kunt versterken.
UTRECHT > 1 december ROERMOND > 14 december 2010

21. › › ILLUSTRATIE SHOOTMEDIA › 21
Marktintroductie, hoe doe ik dat nu?
In deze workshop maakt u een overzichtelijk
promotieplan waarin in één oogopslag duidelijk is wat
uw toekomstige communicatieactiviteiten zullen zijn en
vooral… wat u dus níét gaat doen.
ROERMOND > 2 december
Dutch Life Sciences &
Health Conference
Het programma bestaat uit een plenair gedeelte,
workshops, een informatiemarkt, een investeerders-
forum en de NGI Venture Challenge Award. Alle
deelnemers krijgen een SpotMe-device waarmee op
een zeer interactieve en efficiënte wijze netwerk- en
matchmakingactiviteiten verricht kunnen worden.
AMSTERDAM > 8 december
Workshop kennismaken
met sociale netwerken
Twitter, blogs, forums, en beeld en geluid delen
via internet zijn ontwikkelingen die u als MKB-
ondernemer niet kunt negeren. Maar wat houdt het
precies in? Hoe kunt u deze toepassingen slim laten
werken voor uw bedrijf?
EINDHOVEN > 20 JANUARI 2011
Wie baas is, bakt koek
In een grensverleggende workshop leert u om uw ei-
gen mensen zo te sturen dat er daadwerkelijk gebeurt
wat u wilt dat er gebeurt.
BOSCH EN DUIN > 2 december
Masterclass foodservice
Hoe krijgt u uw product optimaal vermarkt in de
professionele markt van eten en drinken? Welke Praktijkconferentie
segmenten zijn het meest interessant voor uw product Twente onderneemt duurzaam
en hoe bereikt u deze segmenten? De masterclass Jaarlijks no-nonsense event voor ondernemers en
bestaat uit in totaal vier middagbijeenkomsten. ondernemende managers in de regio Twente over het
leveren van prestaties van ondernemers en kennis-
EINDHOVEN > donderdag 20 januari 2011 instellingen die duurzaam ondernemen.
EINDHOVEN > donderdag 3 februari 2011
EINDHOVEN > donderdag 17 februari 2011
EINDHOVEN > donderdag 17 maart 2011 ENSCHEDE > 9 december 2010

22. Vergroot je succes. Kies voor een topper uit het HBO of universiteit!
Dit project is mede
www.kennisbruggen.nl
gefinancierd met steun van
het Europees Fonds voor
Regionale Ontwikkeling van
de Europese Commissie

23. innoveer!
SPECIAL
p24 › Mijn visie / Van de werkzame beroeps
bevolking is een derde hoog opgeleid en
dit aandeel neemt verder toe / p29 ›
Update / De totale uitgaven aan research
& development in Nederland bedroegen
in 2008 ruim 10 miljard euro. Internationaal
gezien is dat gemiddeld / p32 › Dossier /
Een steeds groter deel van R&D-uitgaven
wordt gedaan door het bedrijfsleven
en een relatief kleiner deel door
overheidsinstellingen / p37 › Mijn Trots
/ R&D-bedrijven kenmerken zich door
?
een hogere innovatiegraad. Bijvoorbeeld ND
LA
IS
productinnovaties en meer samenwerking
NN
KE
met leveranciers / p38 › Column / Van de
NL
werkzame beroepsbevolking is een derde

24. › 24 MIJN VISIE › ›
‘Eerst vraag,
dan pas
innovatie’ Het persbericht in augustus dit jaar was veelzeggend: Airborne
International trekt negen miljoen euro uit de kapitaalmarkt
aan om de groei en expansie van het Nederlandse bedrijf te
versnellen. Airborne wil topspeler worden in Europa op het gebied
van de ontwikkeling en productie van composietcomponenten
voor industriële toepassingen. Crisis? Hoezo crisis? Directeur
Arno van Mourik over innovatie, groei en de noodzaak om de
maakindustrie in ons land te behouden.
TEKST WILLEM VAN LEEUWEN
FOTOGRAFIE MAURITS GIESEN

25. ›
NL
KE
NN
IS
LA
ND
?
25

26. › 26 › ›
irborne International heeft zich sinds ontwerpen, bouwen en leveren zou een
de oprichting in 1995 ontwikkeld tot zeer robuuste positie kunnen verwer-
een toonaangevend design and build- ven.’
bedrijf op het gebied van high-end Dat werd Airborne International. De
vezelversterkte kunststoffen. Airbor- kern van het bedrijf werd het ontwikke-
ne ontwikkelt en produceert com- len en bouwen van tastbare oplossingen
posietproducten voor uiteenlopende voor de klant. De prototype-productie en
markten zoals luchtvaart, ruimte- het ingenieursbureau werden samen-
vaart, astronomie, olie en gas en gevoegd en het bedrijf verhuisde naar
hoogwaardige machine-industrie. Het Ypenburg, aan de rand van Den Haag.
bedrijf is de verwezenlijking van een
idee van Arno van Mourik en Marco Wat is het geheim van het succes van
Brinkman, twee voormalige studen- Airborne? ‘Ons model is heel simpel:
ten lucht- en ruimtevaarttechniek. Het er is een technologie-as, de kennis en
hoofdkantoor staat in Den Haag en het kunde die je in huis hebt of ontwikkelt
bedrijf heeft ook een vestiging in Spanje. waardoor je marktpotentie hebt. Daar-
Met het nieuwe kapitaal wordt de eerste naast is er de as van marktevidence. De
fabriek ter wereld neergezet voor de composietmarkt is een nieuwe markt.
continue vervaardiging van hoogwaar- Ontwerp, materiaalkeuze, bouw, logis-
dige thermoplastische composietbuizen tiek, alles is nog geïntegreerd, dit in
met een volledig versmolten wand voor tegenstelling tot bijvoorbeeld de staal-
de olie- en gasindustrie. markt, die volledig is uitontwikkeld. Dit
betekent dat je klanten moet duidelijk
Hoe heeft Airborne zich ontwikkeld? maken, bewijzen, dat je het volledige
‘Na ons afstuderen in 1995 startten proces onder controle hebt en een
Marco Brinkman en ik een ingenieurs- kwalitatief hoogwaardig product kunt
bureau. Toen nog zonder doorwrochte leveren. Daarbij heb je ook de financi-
strategie, iedereen die advies nodig ele robuustheid nodig. Marktevidence
had op het gebied van composieten of bouw je op door projecten te draaien. De
geavanceerde machines kreeg dat. We laatste as is cruciaal: Airborne wil een
zagen al snel dat je daarmee niet ver enabler zijn voor de klant, een produc-
kwam, je moet de producten ook kun- tenbouwer die het de klant mogelijk
nen prototypen en uiteindelijk maken. maakt een sprong voorwaarts te maken.
Vervolgens zijn we dat gaan doen, we Wij maken bijvoorbeeld kunststof buizen
maakten alles wat mogelijk was, vooral die het afhanggewicht voor olieboorplat-
voor de olie- en offshoremarkt. De forms met 50 procent kunnen reduce-
tweede vijf jaar zijn we ons meer gaan ren. Daardoor kan er twee keer zo diep
focussen en werden we een design and worden geboord, of kunnen er twee
build-bedrijf puur op het gebied van keer meer buizen aan het schip worden
composiet. Dat was best risicovol, we gehangen.’
stootten een belangrijk winstgevend
onderdeel af en vergeet niet dat van Maar dan zou je dus in nog veel meer
composieten vijftien jaar terug hoge markten kunnen stappen. Zoals wind-
verwachtingen bestonden, maar dat er energie. ‘Grappig dat je dit noemt. Want
behalve in de vliegtuigindustrie nog bijna dat is nu juist een markt waarin wij die
niemand die toegepaste producten kon enabler op dit moment helemaal niet
maken. De markt trok een vacuüm. Het zien. Wij kunnen niets toevoegen aan de
eerste bedrijf dat producten zou kunnen windmolenindustrie, waardoor zij een

27. CV
› › ARNO VAN MOURIK Samen met studiegenoot Marco Brinkman richtte Van›
Mourik in 1995 Airborne op, direct na hun studie Luchtvaart- en Ruimtevaart-
MIJN VISIE › 27
techniek. Zij zagen wel wat in composietmaterialen. Vijfien jaar na dato wordt
het duo door tientallen personeelsleden bijgestaan.
‘Als je in de wereld
van de grote jongens
speelt, moet je mee
kunnen doen’
extra stap kunnen zetten. Deze industrie
heeft behoefte aan andere kennis en
producten: hoe kun je betere generato-
ren bouwen, of traploze overbrengingen
realiseren? Composiet draagt hier niets
aan bij. Dat is voor ons steeds essenti-
eel, wij moeten een wezenlijke bijdrage
kunnen leveren.’
Airborne werkt in verschillende
markten, zoals luchtvaart, ruimtevaart,
astronomie, olie en gas. Hoe krijg je
daarin vaste voet? ‘Je moet de goede
keus maken, met het businessmodel
als uitgangspunt. vervolgens moet je
het –gecalculeerde – risico nemen en je
productiestructuur en je organisatie op
die markt afstemmen. Klanten willen
zien dat je tegen hun standaard kunt
leveren. General Dynamics accepteert
echt geen kwaliteitsfoutjes meer in zijn
astronomiesystemen omdat wij nog een
jong bedrijf zijn. Als je in de wereld van
de grote jongens speelt moet je mee
kunnen doen. Anderzijds hebben zij veel
tijd en effort gestoken in het borgen van
de kwaliteitsprocedures van de pro-
ducten die wij voor hen maken. Puur
co-makership en co-makerdevelopment.
Om dat te bereiken moet je heel trans-
parant durven werken. Bij iedere com-
plicatie in ontwerp of productie zoeken
wij daarom contact met onze klant en
leggen onze oplossingen voor.’
?
ND
LA
In Nederland verstaan we onder ken-
IS
NN
niseconomie vooral het ontwikkelen ›
KE
NL

28. › 28 MIJN VISIE › WAARDEVOLLE INTERACTIE
‘Marco Brinkman en Arno van Mourik vormen
een bijzonder team’, zegt Paul Asselbergs,
innovatieadviseur bij Syntens. ‘We waren hun
allereerste opdrachtgever. Wat op mijn netvlies
van kennis. In jullie kennisbedrijf zit tieve industrieën zich makkelijk kunnen gebrand staat, is dat ze steeds op een positieve
wijze inspeelden en reageerden op initiatieven
duidelijk ook de productiecomponent. vestigen op de plek waar ze het best
en ideeën van onze kant. Dat leidde tot waar-
‘Daarmee raak je precies de kern van gedijen. Daar moet ruimte voor worden devolle interactie, die in de beginfase op een
de misvatting rond kenniseconomie. gecreëerd, regels moeten wat worden aantal momenten best belangrijk was voor het
Technologie in zichzelf vertegenwoordigt versoepeld. Een collega-bedrijf van ons bedrijf en die nu al meer dan vijftien jaar duurt.
maar een beperkte waarde. Je bouwt wilde een productielijn bijbouwen en dat Airborne maakt onder meer op een proactieve
technologie op omdát het nodig is om hebben ze uiteindelijk niet gedaan. Ze wijze gebruik van de projecten die Syntens
te kunnen leveren aan klanten. Eerst zijn uitgeweken naar Amerika, omdat organiseert. In het prille begin hadden wij het
gevoel dat Airborne succesvol zou kunnen wor-
moet er industriële vraag zijn, er moet ze het met de welstandscommissie niet
den. Het is dan ook heel mooi om te zien waar
capaciteit gecreëerd worden om aan eens konden worden over het uiterlijk het bedrijf nu staat en welke kansen er liggen
die vraag te kunnen voldoen. Het gaat van het gebouw. Je leest met regelmaat in de nabije toekomst’, aldus Asselbergs.
om innovatievraag en niet om zoiets dat bedrijven hun R&D-afdelingen in
onduidelijks als innovatieaanbod. Als Nederland sluiten. Niet heel verbazing-
je de verkiezingsprogramma’s van de wekkend: als je je productiefaciliteit
partijen naast elkaar legt en je kijkt verhuist, dan kun je op je vingers natel- inmiddels heeft kunnen zetten? ‘Laten
onder het kopje innovatie, dan verstaat len dat de R&D-afdeling vroeger of later we niet te negatief zijn over de overheid.
vrijwel iedereen daar scholing onder. volgt.’ Ze bouwt inmiddels wel een effectief
Alsof scholing ervoor zorgt dat de instrumentarium op het gebied van
industrie dan producten gaat aanbie- Het lijkt alsof in de politiek het beeld financiële ondersteuning. Wij hebben
den waarvoor innovatie nodig is. Het is ontbreekt van hoe een kenniseconomie van de overheid een uitbreidingskrediet
omgekeerd: eerst is er een vraag en die er in de praktijk uit zou zien. ‘Dat is gekregen waarmee we een pilot-lijn
moet beantwoord worden in de vorm van juist. Kijk naar de duurzame-energie- konden bouwen om composietbuizen te
innovatieve producten. Nu is het zo dat industrie. Daar moeten we naartoe, zegt fabriceren. Daarmee hebben we kunnen
innovatie wordt gemeten naar het aantal de politiek. De energie van windmolens, bewijzen dat we competent zijn, waarna
universiteiten en kenniscentra. Waar het getijdencentrales, zonnepanelen, noem we investeerders hebben weten aan te
om gaat is dat je eerst bedenkt hoe je maar op. De investeringen die moeten trekken. We lossen die lening nu af. Die
met innovatie geld kunt verdienen.’ worden gedaan om een infrastructuur push van de overheid is dus echt belang-
en productiefaciliteit op te bouwen zijn rijk geweest en ook effectief. Dat zou op
Kan de overheid daarin überhaupt wel enorm. Maar Nederland faciliteert die grotere schaal moeten gebeuren. Geen
een bijdrage leveren? ‘De overheid investeringen niet. Tegelijkertijd vinden subsidie dus op kennisontwikkeling,
moet industriepolitiek voeren als ze de we dat Nederland een kenniseconomie maar mede risico dragen op productie-
kenniseconomie wil stimuleren. In de moet hebben, wat een voortrekkersrol investeringen. De maakindustrie moet
eerste plaats betekent dat dat ze moet impliceert. Inmiddels is de kennis ver- weer hoog in het vaandel. Ik weet dat
erkennen dat de maakindustrie een dwenen naar Denemarken en Duitsland. in China de loonkosten een stuk lager
belangrijke rol speelt op het gebied van De verbinding kennis met industrie zijn dan hier, maar ze zullen zeker nog
innovatie. Dat betekent verder dat ze wordt niet gelegd. De politieke wil ont- flink stijgen. In ons land moeten meer
moet zorgen dat bedrijven die hoog- breekt ook, zo lijkt het.’ bijzondere, hoogwaardige producten
waardige producten maken worden worden gemaakt waarbij er meteen voor
gefaciliteerd. Subsidie is nog niet eens Wat is er nodig om innovatieve bedrij- moet worden gezorgd dat ze industrieel
het voornaamste. Zorgen dat innova- ven de stap te laten maken die Airborne gezien ook op de lange termijn rendabel
zijn. Wij zijn druk bezig met de opzet
van een volautomatische productielijn
‘De overheid moet industrie- van onderdelen die nu nog met de hand
worden gemaakt. Daarmee voorkomen
politiek voeren als ze de we dat de loonkosten ook in de toekomst
leidend zijn. Zo kun je een tegenwicht
bieden aan de economische grootmach-
kenniseconomie wil stimuleren’ ten.’

29. UPDATE › 29
CARE2BUSINESS
MKB helpt de zorg
‘DE ZORG KAMPT MET GROTE UITDAGINGEN ZOALS STIJGENDE KOSTEN EN EEN
DREIGEND TEKORT AAN ARBEIDSKRACHTEN. HIERVOOR ZIJN INNOVATIEVE WIE WINT
OPLOSSINGEN NODIG. HET MKB KAN DAAR EEN BELANGRIJKE ROL IN SPELEN,
MAAR DAARVAN WORDT NOG TE WEINIG GEBRUIK GEMAAKT’, ALDUS WILLO DE MKB
EURLINGS, DIE BIJ SYNTENS HET CLUSTER CARE2BUSINESS AANSTUURT.
INNOVATIE
‘Binnen Care2Business brengen we zorgpartijen in contact met bedrijven die produc-
ten voor de medische sector ontwikkelen, om samen oplossingen te bedenken voor
TOP 100
vraagstukken in de zorg.’ Voor ondernemers is het vaak nog lastig om de specifieke IN 2011?
spelregels van deze complexe sector te doorgronden. Daarom ontwikkelde adviseur
Martijn Hessels de ‘Care2Business Scan’. Martijn Hessels: ‘Samen met het bedrijf MKB-ondernemingen
kunnen zich weer
dat een product ontwikkelt, doorlopen we van tevoren het hele traject. Niet alleen
inschrijven voor
de techniek maar bijvoorbeeld ook juridische aspecten, financiering en marketing. innovatief strijdtoneel
We gaan na waar men kennis, faciliteiten of kapitaal tekort zou kunnen komen en op www.syntens.nl/
zoeken daar dan oplossingen voor, bijvoorbeeld samenwerking met derden.’ De innovatietop100.
Care2Business Scan is op 7 september gelanceerd. Vijftien bedrijven met een sterke
businesscase gaan de bijbehorende masterclass doorlopen, deelname aan de scan
staat ook voor andere bedrijven open.
?
ND
LA
IS
Meer informatie:
NN
KE
Martijn Hessels, martijn.hessels@syntens.nl en Willo Eurlings, willo.eurlings@syntens.nl.
NL

30. › 30 UPDATE
Nederlands
Moving borders:
AT daagt leren van elkaar
Apple uit BEDRIJVEN DIE VAN ELKAAR
WILLEN LEREN EN TEGELIJKERTIJD
GEBRUIK WILLEN MAKEN VAN
Ongeveer acht MKB-ondernemers,
de lector, docenten en studenten van
het lectoraat Technisch Innoveren en
DE KENNIS VAN DE HOGESCHOOL Ondernemen van de Hogeschool van
IN OKTOBER LANCEERDE het VAN AMSTERDAM, KUNNEN Amsterdam en experts uit het netwerk
Nederlandse Ambiance Technology de DEELNEMEN AAN EEN MOVING van Syntens. Dat zijn de ingrediënten van
AT-tablet. Het product was al in ontwik- BORDERS ONDERNEMERSKRING. DIT een ondernemerskring. Elke onder-
keling toen de iPad uitkwam, maar men PROGRAMMA IS VOORAL GERICHT OP nemerskring wordt geleid door een
heeft na lancering van de iPad zorg- ONDERNEMERS IN DE METAAL- EN adviseur van Syntens. Jacques Walinga,
vuldig alle bezwaren van het Apple- ELEKTROTECHNISCHE SECTOR IN projectleider van Moving Borders: ‘In
apparaat bestudeerd. En ondervangen. NOORD-HOLLAND EN FOCUST OP deze ondernemerskringen brengen we
NIET-TECHNISCHE THEMA’S. bedrijven bij elkaar die geen concur-
Directeur Eric Schouten: ‘Deze tablet is, renten zijn maar wel voor hetzelfde soort
meer dan de iPad, bedoeld voor men- uitdagingen staan. Ze kunnen elkaar
sen die er ook echt op willen werken. helpen door met elkaar mee te denken.
Daarom draait hij op Windows 7, zodat Daarnaast brengen de experts en de
je er met alle Office-applicaties op kunt Hogeschool extra kennis in en kunnen
werken. Ook heeft hij USB-ingangen zij bijvoorbeeld vervolgonderzoek doen.
voor bijvoorbeeld een extern toetsen- Het enige dat we van de bedrijven vragen
bord of andere externe hardware. Er zit is een open mind en hun eigen vraag-
een grotere harddisk in, hij heeft een stukken.’ Een ondernemerskring duurt
camera, en een direct geïntegreerde gemiddeld zes maanden, waarin de
3G-aansluiting, waardoor je met een ondernemers vijf tot zes keer bij elkaar
gewone simkaart het internet op komen voor workshops en overleg. Er
kunt. Natuurlijk kun je op deze zijn drie ondernemerskringen per jaar:
tablet ook gewoon een boek ‘Strategisch Innoveren’, ‘Marktgericht
lezen, foto’s kijken en internet- ondernemen’ en ‘Diensteninnovatie’.
ten. We hebben goed gekeken
naar de iPad, vervolgens goed Belangstellenden kunnen contact opnemen
geluisterd naar de bezwaren van met projectleider Jacques Walinga, (088) 444
02 78 of jacques.walinga@syntens.nl
gebruikers, en hiervoor oplos-
singen ontwikkeld. We kiezen
hiermee niet frontaal de aanval
op Apple, maar spreken met
dit apparaat een andere,
bredere doelgroep aan.’
De tablet wordt verkocht
bij The Phone House en
diverse webwinkels.

31. PHOTOLIBRARY
› › 31
MINOR
‘INNOVATIE-
CONSULTANTEN’
Al sinds enige jaren heeft de
NHL Hogeschool in Leeuwar-
den een ‘minor’ (semester)
‘Innovatieconsultant’ voor de
vierdejaars. Vanaf 2010 wordt het
praktische deel hiervan begeleid
Innovatielab
door adviseurs van Syntens.
Heeft uw bedrijf een idee voor een innovatief
Adviseur Robert Witmond
initieerde de samenwerking: ‘De product, maar hebt u hulp nodig bij de uitwerking?
minor loopt elk jaar van augustus Loopt u tegen een technisch ontwerpprobleem aan?
tot december, in 2010 doen er Of hebt u assistentie nodig bij het maken van een
35 studenten aan mee. Het vak model of prototype? Met dergelijke vragen kunt u
bestaat uit een theoretisch deel terecht bij het InnovatieLab. Het is speciaal opgezet
en praktische opdrachten die voor MKB-ondernemers, maar ook uitvinders, tech-
studenten bij bedrijven uitvoeren.
nostarters of ingenieursbureaus kunnen er terecht.
Ik kwam hiermee in contact toen
ik er vorig jaar een bedrijf voor
aandroeg. Ik realiseerde me dat Het InnovatieLab is een initiatief van de Hogeschool
we bij Syntens veel kennis en van Amsterdam (domein Techniek) en diverse
ervaring in huis hebben die de partners waaronder Syntens. In het InnovatieLab
studenten kunnen helpen. Wij werken docenten en studenten van verschillende
weten waar bedrijven tegenaan engineeringsopleidingen samen met ondernemers
kunnen lopen en waar je op moet
om technische vraagstukken op te lossen. Zij
letten als je een innovatietraject
ingaat. De NHL Hogeschool stond hebben een creatieve ruimte tot hun beschikking
open voor de samenwerking en met speciale apparatuur voor materiaalonderzoek
nu begeleiden drie adviseurs van en ‘rapid prototyping’, waaronder een 3D-printer,
Syntens de bedrijfstrajecten. Dit lasersnijder, CNC-freesmachine en een digitale
jaar zijn dat er negen. Daarnaast meetbank.
geven we gastcolleges en dragen Een succesvol voorbeeld van een vraagstuk dat
we externe sprekers aan. Deze
via het InnovatieLab werd opgelost is dat van de
vorm van samenwerking past
prima in de ambities van hoge- PharmaShaker, een apparaat dat medicijnen oplost
school en bedrijfsleven om struc- in water. Het werktuigbouwkundig bedrijf dat de
tureel kennis uit te wisselen.’ shaker bedacht en bouwde, had hulp nodig voor de
Bedrijven in Noord-Nederland ontwikkeling van de elektrotechnische component.
die meer willen weten kunnen Syntens-adviseur Jacques Walinga bracht hen in
contact opnemen met Syntens- contact met het InnovatieLab.
adviseur Robert Witmond (rfm@
syntens.nl) of met NHL Hoge-
?
ND
U kunt uw eigen vraagstuk via de website
school, docent Ton de Winter
LA
indienen. www.innovatielab.hva.nl
IS
(dewinter@nhl.nl).
NN
KE
NL

32. › 32 DOSSIER › ›
Nederland barst
De kunst van de succesvolle
initiatieven om de
samenwerking
tussen hogescholen,
van het
universiteiten en het
MKB te stimuleren. Wat
nu nog een zandpad
vol hobbels is, moet
verzilveren
een snelweg naar
innovatie worden.
TEKST JACQUELINE KUIJPERS
FOTOGRAFIE MAARTEN KOOLS
portoutfits die je koel het oosten van het land: op het Saxion andere MKB Nederland, VNO NCW,
houden? Het kan. Het Kenniscentrum Design & Technologie. HBO Raad, TNO en Syntens vertegen-
is de allernieuwste Studenten en docenten hebben het woordigd. SIA toetst aspirant-projecten
toepassing van zoge- project uitgevoerd samen met een op haalbaarheid, praktisch nut voor de
noemde smart mate- aantal MKB-bedrijven in de regio (onder ondernemer(s) en de (blijvende) waarde
rials: materialen die meer Capzo International), in het kader voor de kennisinstelling.
onder invloed van een van het innovatieprogramma RAAK-SIA ‘Op dit moment hebben wij meer dan
prikkel uit de omgeving Materialen in Ontwerp. 300 programma’s goedgekeurd’, vertelt
andere eigenschappen Ignace Karthaus. Hij is manager strate-
ontwikkelen. Het sportshirt is Dat is RAAK! gische relaties bij Syntens en vanuit die
gemaakt van Phase Change Materials, De RAAK regeling (Regionale Aandacht functie betrokken bij SIA. ‘Die pro-
die warmte kunnen opslaan en afgeven. en Actie voor Kenniscirculatie) finan- gramma’s worden onder penvoerder-
Naarmate de sporter het warmer krijgt ciert onderzoeksprojecten die de uitwis- schap van een hogeschool uitgevoerd.
koelt het shirt verder af, zodat de huid- seling van kennis tussen hogeschool Er zijn 4500 bedrijven en instellingen
temperatuur daalt. Kortom: een echte en MKB bevorderen. Het programma bij betrokken, waarvan twee derde uit
innovatie voor de sportwereld. wordt uitgevoerd door SIA, de Stichting het MKB. We zijn dus op de goede weg,
De wieg van deze innovatie staat in Innovatie Alliantie. Daarin zijn onder maar we zijn er nog niet. Ons doel is het ›