2009-2011 yılları arasında Ayamama Deresi'nin durumunu ve bu yıllarda alınan önlemleri içerir.

1. AYAMAMA DERESİ
VE
ALINAN ÖNLEMLER
Hazırlayan:
YUSUF YILDIZ / www.yyildiz.com
YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
İNŞAAT FAKÜLTESİ
İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

2. Kısaca
• Dereler canlı sistemlerdir. Sadece içlerinde akan sudan ibaret değildirler. Bir dere ile
kanal arasındaki fark; dere güzergâhı boyunca uzanan bir kıyı ekosistemi, su ve su
kıyısında yaşayan canlılar, besin maddesi ve enerji döngüsüdür.
Nasıl olmalıdır?
• Bir derenin suyunun kaliteli ve tüm yıl boyunca akıcı olması için havzasının ormanlık
veya benzer bir bitki örtüsüyle kaplı ve insan etkisinden uzak olması gerekir. Havza
insan yerleşimine ne kadar açık olursa dere su kalite ve akışı o ölçüde zarar
görmektedir.

3. 7-8-9 Eylül 2009’da ne oldu?
• İstanbul ili ve ilçelerinde 7–8–9 Eylül 2009 tarihlerindeki şiddetli yağışları takiben 8
ve 9 Eylül tarihlerinde meydana gelen sel ve taşkın olayları sonucunda 31 can kaybı
ve büyük miktarda mal kaybı meydana geldi.
Durum neyi gösterdi?
• İstanbul’da meydana gelen sel ve taşkınlar, ülkemizde plansız yerleşmeler ve yanlış
arazi kullanma ile ilgili sorunları çarpıcı bir şekilde tekrar gündeme getirmiştir. Bu
sebeple taşkın kontrolü çerçevesinde gerekli önlemler derhal alınmalıdır.

4. Taşkın Kontrolü
• Taşkın kontrolü, taşkın zararlarını azaltmak veya tamamıyla önlemek için yapılan
çalışmaların bütünüdür.
• Taşkın zararlarını azaltmak ve önlemek için alınacak yapısız ve yapılı birçok önlem
mevcuttur. Taşkın Risk Haritaları’nın hazırlanması taşkın zararlarını azaltmak için
alınması gereken önlemlerden biridir.
• Her bir dere için Taşkın Risk Haritaları hazırlanmalı ve alınacak gerekli önlemler
belirlenmelidir.

5. İstanbul’da
Taşkın Kontrolü

6. Belirlenen Temel Önlemler
KIRMIZI BANT İÇERİSİNDEKİ MUTLAK KORUMA
ALANLARINDA:
• Dere yatakları, vadi tabanları ve dere koruma
bantlarında; kazı, hafriyat, dolgu, döküm, malzeme
depolama vb. faaliyetleri kamu, çevre sağlığı ve dere
taşkın riski bakımından kesinlikle yasaktır.
• Taşkın kontrolü amacıyla derelerin üzeri kesinlikle
kapatılmamalıdır. Akarsu ve derelerin yatakları yol
olarak kullanılmamalıdır.

7. MAVİ BANT İÇERİSİNDEKİ MUTLAK KORUMA
ALANLARINDA:
• İmar parsellerinde, bodrum katına, zorunlu haller
dışında, izin verilmemelidir.
• Yağışlı havalarda yağmur sularının atık su
kanalizasyon hatlarına karışması sonucu yaşanan
geri tepme olaylarının önlenebilmesi için, taşkın
riski taşıyan Dere Mutlak Koruma Bandına komşu
yapılarda, bina atık su tesisat çıkışı zemin kat
seviyesinden yapılacak, parsel bacası çıkışı mümkün
olan en yüksek eğim ve kotta atık su kanalizasyon
şebeke hattına bağlanacaktır.
• Varsa bina bodrum katlarından atık su parsel
bağlantıları (terfi sistemliler hariç) yapılmayacak ve
iptal edilecektir.

8. • Herhangi bir noktada su basman kotu, bu noktadan dere kesitine dik ve en yakın
mesafedeki dere kenar duvar (kret) kotundan +1.50 m. yüksekte olması zorunludur.
• Binaların zemin ve (varsa) bodrum katlarının taşkın zararlarına karşı sigortalanması
zorunludur.
• Kimyasal tesisler, hastaneler, bakım evleri ve öğretim kurumları, Jandarma ve polis
karakolu, yangın istasyonu ve taşkın esnasında müdahalede bulunacak personelin
bulunduğu ve ekipmanların depolandığı tesislere ait yapı grubuna Dere Mutlak
Koruma Bandına komşu imar parsellerinde izin verilmemesi önerilmektedir.
BEYAZ BANT İÇERİSİNDEKİ MUTLAK KORUMA ALANLARINDA:
• Mavi Bant için belirlenen imar hususları geçerli olup, bu bant dahilindeki binaların
bodrum ve zemin katlarının taşkın riskine karşı sigortalanması zorunlu değildir.

9. Ayamama Deresi’nde durum neydi?
• 1982 tarihli hava fotoğrafına göre hemen hemen hiç yapı bulunmayan (İBB 2009) Ayamama
havzasının % 68 inin yapılaşmış olduğu, geri kalan %32 sinin ise askeri bölge olması nedeni ile
yapılaşmaya konu edilemediği görülmüştür. Yüksek yapılaşma oranı yağış-akış oranını
yükseltmiştir.
• Askeri bölge olarak ayrılan alanda orman örtüsü bulunmamakla birlikte yer yer seyrek bir
yapıda olmasına rağmen genelde toprağı örten bir ağaççık ve çalı örtüsü bulunmaktadır.
• Ayamama deresi havzası, yukarı kısımda O3 (eski adıyla TEM) otoyolu ile bölünmüş olup,
burada oluşan sel ilk aşamada otoyol dolgusunun yukarısında toplanmış, buradaki menfez
büyük su kütlelerinin Ayamama deresinin taşkın yatağına ulaşma hızını azaltmıştır.
• O3 otoyolunun aşağısında ise Basın Ekspres yolu olarak adlandırılan yol Ayamama deresinin
taşkın yatağı üzerinde bulunması nedeniyle mevcut kanal yukarıdan gelen büyük su kütlesini
drene edememiş ve yolun iki tarafında eski taşkın yatağına kurulmuş binalar ve yerleşimler su
altında kalmıştır.

10. Bu konuda neler yapılmıştı ve neler yapıldı?
Raporda Ayamama Deresi:
22 km uzunluğundaki ana kolları ve 20 km uzunluğundaki yan kollarıyla birlikte toplam 42 km
uzunluğundaki Ayamama Deresi’nin; Kaynarca, Yenibosna ve Kadıyakuplu isimli 3 ana kolu ve 5
adet de yan kolu bulunmaktadır.
8.5 km’si TEM (E-6) oto yolu ile E-5 karayolu arasında kalıyor. Başahşehir İlçesi’nden itibaren sıra
ile Bağcılar, Küçükçekmece ve Bahçelievler’den geçerek Bakırköy sınırlarından Marmara
Denizi’ne bağlanıyor.

12. Sele Kadar Yapılan Çalışmalar
• 2006-2008 arasında dere ıslah çalışması yapılan kısmın uzunluğu: 15 bin 676 m. (üçte biri).
Başakşehir ve TEM’in üstüne gelen yerde (Galvano Bölgesi) dere ıslah çalışması yapıldı.
2007’de dere ağzından 46 bin m3 dip çamuru alındı.
• İSKİ, teressubat temizliği yaptı: 75 bin 717 m3
• Kalan kısımla ilgili kamulaştırma, işgal ve istimlâk sorunları devam ediyor. Islah çalışmaları
yapılamıyor. Derenin taşmasında en önemli neden: E-5 ve E-6 yolu (TEM)’nun altındaki
menfezlerin yetersiz kalması.
Varılan Çözüm: Yol altındaki menfezlerin de genişletilmesi gerekiyor.

13. Ayamama Deresi-Basın Ekspres Yolu İşgali Yapı Yıkım Çalışmaları:
• İmar Müdürlüğü, Harita Müdürlüğü ve Zabıta Müdürlüğü’nün çalışmalarında tespit edilen,
kaçak, yeşil alana ve dereye tecavüzlü 119 yapının yıkımı tamamlandı.
• Yapılaşmanın % 61’i TEM (E-6) oto yolu ile E-5 karayolu arasında %39’u ise TEM’in (E-6)
kuzeyinde yer alıyor.
Yapılaşmanın İlçelere göre dağılımı:
Yapı sayısı Yapı Sayısı
İlçe (Adet) (%)
Küçükçekmece 67 56
Başakşehir 40 34
Bağcılar 5 4
Bahçelievler 7 6
TOPLAM 119 100

14. Yapıların İşgal Türlerine Göre dağılımı
Yapı sayısı
İlçe (Adet)
Tamamen dere kadastraline işgalli 22
Kısmen dere kadastraline işgalli 62
Tamamen yeşil alana işgalli 24
Kısmen yeşil alana işgalli 11
TOPLAM 119

15. Ayamama Deresi Islah İhaleleri:
Tamamlananlar:
• Ayamama Deresi (Güneşli) kısmında 950 m. dere ıslahı, 4.000.000 tl bedelle,
• Ayamama Deresi (İkitelli) kısmında 3.450 m. dere ıslahı, 15.400.000 tl bedelle, İstanbul
Büyükşehir Belediyesi Altyapı Koordinasyon Müdürlüğü tarafından 2004-2009 yılları arasında
gerçekleştirildi.
Ayamama Deresi Islahı Devam Eden ve Islah Edilecek Dere Güzergahı:
• 1. Etap: Ayamama’nın E-5 ile Marmara Denizi arasında kalan 3.800 m. uzunluğundaki kısmı,
60 milyon tl. bedelle, İSKİ tarafından 2007 yılında ihale edildi ve ıslahı devam ediyor.
• %50’si biten işin 2011 yılı sonunda tamamlanması planlanıyor. 30 milyon tl harcandı. Çalışma
kapsamında ayrıca Ataköy istikametinde 5.000 m. kollektör döşeniyor. 3.000 m.’si
tamamlandı.
• 2. Etap: Ayamama’nın E-5 ile TEM arasında kalan kısmında ise 6.800 metre ıslah planlanıyor.
Ayamama Deresi’nin; E-5 karayolu ile TEM otoyolu arasının ihale hazırlıkları tamamlanmak
üzere.

16. • Tahmini bedel 150 milyon tl. Ayamama Deresi’nin; E-5 karayolu ile TEM otoyolu arası için, İBB
Şehir Planlama Müdürlüğü tarafından yürütülen 1/5000 ölçekli Yenibosna Basın Aksı plan
çalışması Belediye Meclisi gündeminde. Meclis kararını müteakip ihaleye çıkılacak.
• Basın Ekspres Yolu’nda Ayamama Deresi’nin kesit genişleme çalışmalarına 20.10.2010
tarihinde başlanması planlanıyor. Mevcut yol 3 ay süreyle geçici olarak Ffidanlık bölgesindeki
servis yoluna verilecek.
• 9 eylül 2009 tarihinde meydana gelen selde; Ayamama Deresi E-5 ve yanyol geçişleri yetersiz
kalmış fidanlık sahası sular altında kalmıştı. E-5 karayolu geçişi halihazırda 3 adet 3x3 kutu
kesitle sağlanıyor. Islah çalışması kapsamında 24 metre genişliğinde, 4 metre yüksekliğinde
açık kesit olarak yeniden inşa edilecek.

17. • A - B (Marmara Denizi- E/5) : Dere ıslahı İdaremiz tarafından ihale edilmiş olup çalışmalar
halen devam etmektedir.
• B - C (E/5 Milli Gazete Önü) : Planlanan dere ıslah kesiti 24 x 4 m. bu güzergahta olimpiyat yolu
ve Yenisiad bölgesi (İmar plansız alan) bulunmaktadır. Fidanlık bölgesinde yaklaşık 1,2 km.,
11-14 x 2,5 m. taş pare kesit mevcuttur.
• C - D (Milli Gazete Önü - Güneşli Kavşağı arası: İBB.’ce yaklaşık 1 km. 16 x 4 m kesitli ıslah
tamamlandı.

18. • D – E (Güneşli – İkitelli Kavşağı arası): Planlanan dere ıslah kesiti 16 x 4 m. güzergah tamamen
Küçükçekmece ilçesi sınırlarında kalmaktadır. İmar planları onaylı, dere güzergahında olimpiyat
yolu planlanıyor.
• E- F ( İkitelli Kavşağı- Kaynarca Kolu katılımı arası): İBB.’ce yaklaşık 265 m. 12 x 3,5 m. kesitli
ıslah tamamlandı.
• F- G (Kaynarca Kolu - TEM arası): Planlanan dere ıslah kesiti 11.5 x 4 m.
• G- H ( TEM - Kadıyakuplu Kolu arası): İBB.’ce yaklaşık 1,4 km., 9 x 2,75 m. kesitli ıslah
tamamlandı.

19. Marmara Denizi ile E-5 karayolu arasında 3,8 km’lik dere ıslahı İSKİ tarafından yapılmaktadır.

20. Ayamama Deresi’nde 2.200 mm atık su kollektörü yapıldı.

21. E-5 ile TEM Otoyolu arası 8,2 km’lik kısım Olimpiyat Köy Yolu projesi ile paralel yürütülen proje
kapsamında ıslah edilecektir.

22. TEM Otoyolu ile Başakşehir arası ıslah edilmiştir.
Memba ile TEM Otoyolu arası 9 km’lik kısım yerleşimin olmadığı askeri
bölgeden geçmektedir.

23. Ayamama Deresi’nde Taşkın Risk
Haritası Çıkarılıyor.
Ayamama Deresinde imar planlarına
yönelik dere taşkın risk haritaları
çalışmaları 2010 Mart ayında
tamamlanmıştır.

24. Kapasite: 390.000 m3/gün
Ayamama Deresi ve Kolları ile Tavukçudere ve Kolları vasıtasıyla Marmara Denizi’ne akan atık
sular ciddi şekilde kirliliğe sebebiyet vermektedir.
Yaşanan bu kirliliği önlemek amacıyla Ataköy İleri Biyolojik Arıtma Tesisi tamamlanmış olup;
işletmeye alma çalışmaları devam etmektedir

25. TEŞEKKÜRLER