4. References of nadi…
• Yoga & tantra sastra texts
• Shiva samhita
• Geranda samhita
• Yoni samhita
• Goraksha samhita
• Various upanishads….
2017 dr indusree c suseelan 4
5. Moola of nadi..
Prasna
upanishad
• Hridaya
• 100– 1000---
1000
Varaha
upanishad
• From Soles of
feet to crown of
head
Goraksha
samhita
• ऊर्ध्वं मेढ्र ाद् अधो नाभेेः कन्दो योपनेः
खगाण्डित्
• तत्र नाड्येः समुत्पन्ाेः सहस्राणां
पिसप्तपतेः
2017 dr indusree c suseelan 5
7. Nadi – enumeration…
• Shiva samhita -3,50,000 - 14
• Goraksha samhita -72,000 -10
• 3 most important:-
– ida
– Pingala
– sushumna
2017 dr indusree c suseelan 7
8. Various Nadi….
• Dashsvidha nadi
Goraksha samhita
1. Ida – vaama of merudanda
2. Pingala– dakshina of merudanda
3. Sushumna—merudanda madya
4. Hasti jihwa—dakshina chakshu
5. Gandhari– vaama chakshu
6. Pusha– dakshina karna
7. Yashaswini– vaama karna
8. Alambusha-- face
9. Kuhu– linga desha
10. Shakhini-- moolasthana
• Chaturdasha nadi
Shiva samhita
1. Sushumna
2. Ida
3. Pingala
4. Gandhari
5. Hasti-jihwa
6. Kuhu
7. Saraswati
8. Pusha
9. Shankhini
10. Payaswini
11. Varuna
12. Alambusha
13. Vishvodari
14. yashaswini
2017 dr indusree c suseelan 8
9. Maayaa tantra..
– मेरुदण्डबपहेः िार्श्व चन्द्र सूयावत्मके
– िाममुष्कात् तु सम्भूता नाडी दक्षिण गाक्षिनी
सुषुम्नाकक्षिका जाता िामभाग समापिता
हृद्गता दक्षभागस्था जत्रुमध्यं समापिता
िामं तु नापसकािारं प्राप्नोपत पगररजऽमले
– नाडी दपक्षणमुष्कात् तु सञ्जातोत्तरगापमनी
सुषुम्नाकक्षिका जाता भागं दपक्षणमापिता
हृद्गता िाम भागस्था जत्रुमध्यं समापिता
दपक्षण नापसकािारं प्राप्नोपत पगररजऽमले
2017 dr indusree c suseelan 9
10. Tripura sara samucchaya..
• मेरोिावम स्स्थता नाडी इडा चन्द्र मता पिि
• दपक्षणे सूयवसंयुक्त पिङ्गला नाम िामतेः
• तद्बाह्यो तु तयोमवध्ये सुषुम्ना िपि संयुक्ता
2017 dr indusree c suseelan 10
11. Ida nadi
• Shiva samhita:-
– इडा नाम्नी तु या नाडी दििागे व्यस्थथता
– सुषुम्नायाां सिास्िष्य दिनासापुटे गता
– वतततेऽहक्षनतशां सोऽक्षप सुधाां वषतत्यधोिुखः
ततोऽिृतां क्षिधाभूतां याक्षत सूक्ष्मां यथा
– इडा िागेण पुष्पथं याक्षत िन्दाक्षकनीजिि्
• Yogaarnava:-
इडा च िंखकु न्दाभा तस्या मध्ये व्यिस्स्थता
Shadcakra niroopana bhaashyam
िामगा या इडा नाडी िुक्ला चन्द्रस्वरूपिणी
िस्क्तरूिा पह सा देिी सािादिृतक्षवग्रहा2017 dr indusree c suseelan 11
12. Pingala nadi..
• Shiva samhita
पिङ्गला नाम या नाडी दक्षमागे व्यिस्स्थता
सुषुम्ना सा समास्िष्टा िामनासािुटे गता
मेरोमूवले स्स्थतेः सूयवेः कलािादिसंयुतेः
दपक्षणे िपथ रस्िपभेःिहस्ि ऊर्ध्वं प्रजािपतेः
Yogaarnava:-
पिङ्गला पसतरक्ताभा दपक्षण िार्श्वमास्स्थता
TSS:-
दपक्षण सूयवसंयुक्ता पिङ्गला नाम नामतेः
पिङ्गलायां सरस्वती....
2017 dr indusree c suseelan 12
13. Sushumna nadi..
• Shiva samhita
पतसृष्वेका सुषुम्नैि मुख्या सा योगिल्लभा
अन्यास्तदाियं कृ त्वा नाड्येः सस्ि पह देपहनाम्
2/6
इडा पिङ्गलयवमवध्ये सुषुम्ना या भिेत्खलु
षट्स्थानेषु च षट्िस्क्तं षट्ित्मं योपगनो पिदुेः 2/27
• अत ऊर्ध्वं तालुमूले सहस्रारं सरोरूहम्
अस्स्त यत्र सुषुम्नाया मूलं सपििरं स्स्थतम्
तालुमूले सुषुम्ना सा अधोिक्त्रा प्रितवते
मूलाधारेणयोन्यस्ताेः सिवनाड्येः समापिताेः
ता बीजभूतास्तत्त्वस्य ब्रह्ममागवप्रदापयकाेः
5/120-1212017 dr indusree c suseelan 13
14. • Ida nadi
• On left side of
merudanda
• Vama muska
• Vama nasa
• Chandra tatva
• White
• Ganga
• Energy – downward
• Stimulation-
breathing through
vama nasa
• Decrease activites of
body
• Pingala nadi
• On right side of
merudanda
• Dakshina muska
• Dakshina nasa
• Surya tatva
• Red
• Yamuna
• Upward
• Through dakshina
nasa
• Increases activites of
body
• Sushumna nadi
• In merudanda
• Mooladhara chakra
• Sahasrara chakra
• Agni tatva
• Sarawathi
• Balancing of body
2017 dr indusree c suseelan 14
