Liber mesuesi-kimi11-baza

Për klasën e njëmbëdhjetë, gjimnaz
Eduard Andoni, Aishe Hajredini (Karaj)
EduardAndoni,AisheHajredini(Karaj)
260
9 789928 080578
ISBN:978-9928-08-057-8
EduardAndoni,AisheHajredini(Karaj)
260
9 789928 080578
ISBN:978-9928-08-057-8
SHTËPIABOTUESE
Kimiamësuesi
11
Kimia
11 Libër
Irena Kotobello
mësuesi
Libër
Irena Kotobello
ISBN: 978-9928-08-070-7
www.mediaprint.al
Librat e mësuesit dhe planet mësimore për të
gjithë titujt që ne disponojmë, mund t’i gjeni
dhe t’i shkarkoni pa pagesë nga faqja e internetit
www.mediaprint.al
Për më shumë informacion mund të na shkruani
në adresën e emailit: botime@mediaprint.al
ose të na kontaktoni pranë redaksisë në numrin
e telefonit: 04 2251 614.
Çmimi 300 lekë
9 789928 080707

KLIKONI KËTU
www.mediaprint.al
04 2258156

Libër mësuesi
Kimia 11
Teksti mësimor është hartuar nga:
Prof. Dr. Eduard Andoni, Aishe Hajredini (Karaj)
Kimia 11
Irena Kotobello

Autore: Irena Kotobello
Redaktore gjuhësore:
Dizajni:
Kopertina :
Flaviola Shahinaj
Mirela Ndrita
ISBN: 978-9928-08-070-7
Botimi i parë: 2012
Titulli: Libër mësuesi Kimia 11
Shtypi: Mediaprint
©
Të gjitha të drejtat e autorit lidhur me këtë botim janë ekskluzivisht te zotëruara/rezervuara nga Shtëpia Botuese
“Mediaprint” sh.p.k..
Ndalohet çdo prodhim, riprodhim, shitje, rishitje, shpërndarje, kopjim, fotokopjim, përkthim, përshtatje,
huapërdorje, shfrytëzim dhe/ose çdo formë tjetër qarkullimi tregtar, si dhe çdo veprim cënues me çfarëdo lloj
mjeti apo apo forme, pjesërisht dhe/ose tërësisht, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtëpia Botuese
Ky botim, në tërësi dhe/ose në pjesë të tij, ndalohet të transmetohet dhe/ose përhapet në çdo lloj forme dhe/ose
mjet elektronik, mekanik, regjistrues dhe/ose tjetër, të ruhet, depozitohet ose përdoret në sisteme ku mund të
cënohen të drejtat e autorit, pa miratimin paraprak me shkrim nga Shtëpia Botuese “Mediaprint” sh.p.k..
Çdo cënim i të drejtave të autorit passjell përgjegjësi sipas legjislacionit në fuqi.
Kontaktet:
www.mediaprint.al
Shtëpia Botuese Sektori i Shpërndarjes dhe Marketingut: Shtypshkronja:
Kutia Postare 7467 - Tiranë Tel.: 04 4500605
Cel.: 069 40 50 380Tel.: 04 2251 614 Cel.: 069 40 44 441
Cel.: 069 20 79 021Cel.: 069 40 44 443 Cel.: 069 40 20 201
botime@mediaprint.al distributor@mediaprint.al print@mediaprint.al
Komente dhe sugjerime janë të mirëpritura në email: botime@mediaprint.al
Të gjitha të drejtat janë të rezervuara
“Mediaprint” sh.p.k.
S H T Ë P I A B O T U E S E
Tel.: 04 4500605
VisiDesign
Drejtoi botimin: Anila Bisha

Kimia 11 baza 3
PËRMBAJTJA
Pasqyra e lëndës ..........................................................................................................4
Plani mësimor ......................................................................................................5
Tema: Lidhjet kimike dhe numri i oksidimit ............................................................20
Tema: Reaksionet redoks, oksidimi dhe reduktimi ..............................................25
Tema: Raste të elektrolizës .................................................................................28
Tema: Ushtrime për njehsimin e forcës elektromotore dhe për elektrolizën ..............33
Tema: Përbërjet inorganike dhe organike ...................................................................39
Tema: Gatitja dhe vetitë kimike të alkaneve .......................................................43
Tema: Alkinet, struktura, emërtimi .....................................................................47
Tema: Arenet .............................................................................................................51
Tema: Punë Laboratori. Gtitja dhe vetitë e etenit dhe etinit ......................................56
Tema: Alkoolet ..................................................................................................59
Tema: Gatitja dhe vetitë e alkooleve .......................................................................63
Tema: Fenolet .....................................................................................................69
Tema: Ketonet ..................................................................................................76
Tema: Esteret ..........................................................................................................80
Tema: Aminat ...................................................................................................85
Tema: Vetitë e lyrave ......................................................................................88
Tema: Aminoacidet ............................................................................................92
Tema: Veprimtari praktike. Përgatitja e aspirinës dhe sapunit ...................................96
Tema: Reaksionet e adicionit ...........................................................................100

Kimia 11 baza4
PASQYRA E LËNDËS
Nr Tema Parashikimi Ndërtimi i njohurive Përforcimi
1 Lidhjet kimike dhe
numri i oksidimit
Brain Storming Përmbledhje
/pohim/mbështetje
Veprimtari praktike
2 Reaksione redoks,
oksidimi/reduktimi
Diskutimi i njohurive
paraprake
Marrëdhënie pyetje /
përgjigje
Tryezë rrethore
3 Rastet e elektrolizës Alfabeti i
njëpasnjëshëm
Mendo/puno/shkëmbe
mendim në dyshe
Përvijimi i
koncepteve
4 Ushtrime për
njehsimin e fem dhe
elektrolizës
Pyetja sjell pyetjen Grupet e ekspertëve Përmbledhje e
strukturuar
5 Përbërjet
inorganike/organike
Lëviz/Ndalo/Krijo
dyshe
Lexim përmbledhje në
dyshe
Role të
specializuara në
diskutim
6 Gatitja dhe vetitë
fiziko-kimike të
alkaneve
Lapsat në mes Ditar 2 pjesësh Rishikim në dyshe
7 Alkanet, struktura,
emërtimet
paraprake
Hartë koncepti Diagrama e Venit
8 Vetitë fiziko-kimike
të benzenit
Çfarë e çfarë po tani
çfarë
Mendo/puno/shkëmbe
mendim në dyshe
Tryezë e
rrumbullakët
9 Gatitja dhe vetitë e
etenit dhe etinit
Përmbledhje e
strukturuar
Mbajtje e strukturuar e
shënimeve
Organizues grafik i
analogjisë
10 Alkolet Parashikim nga
termat
Tabela e pyetjeve,
lexim i drejtuar
Marrëdhënie pyetje
-përgjigje
11 Gatitja dhe vetitë e
alkoleve
paraprake
V/L/D Harta e konceptit,
parashikim nga
termat
12 Fenolet Rendit / grupo /
emërto
D/D/M D/D/M
13 Ketonet Diskutojmë sëbashku Ditar 3 pjesësh Përvijimi i të
menduarit
14 Esteret Përmbledhje e
strukturuar
V / L / D Harta e konceptit
15 Aminat Harta semantike Kubimi Reflekto/reflekto/re
flekto
16 Vetitë e lyrnave Alfabeti i
njëpasnjëshëm
Lexim përmbledhje në
dyshe
Shikimi shpejtë /
empatia
17 Aminoacidet Brain Storming Kubimi Përvijimi i të
menduarit
18 Punë laboratori,
gatitja e sapunit dhe
aspirinës
Marrëdhënie pyetje /
përgjigje
Role të specializuara
në grup
Përmbledhje e
strukturuar
19 Reaksionet e
adicionit
Përmbledhje e
strukturuar
Puna në grup/ Role te
specializuara
Përvijimi i
koncepteve

Kimia 11 baza 5
Plani mësimor
......................................................
36 javë × 2 orë = 72 orë gjithsej
LINJA: Struktura dhe vetitë e lëndës
Përshkrimi i linjës: Përmes kësaj linje të gjithë nxënësit fitojnë njohuri,
aftësi, qëndrime për lidhjen hibride, forcat ndërmolekulare, strukturën e përbërjeve
organike, hidrokarburet, alkoolet, ketonet, aldehidet, acidet karboksilike, aminat,
aminoacidet, polimeret, karbohidratet, yndyrat, proteinat, duke përdorur faktet,
modelet dhe eksperimentet.
LINJA: Reaksioni kimik
Përshkrimi i linjës: Përmes kësaj linje të gjithë nxënësit fitojnë njohuri,
aftësi, qëndrime për reaksionet kimike redoks dhe aplikimet e tyre në elektrokimi,
jetën e përditshme si dhe për reaksionet karakteristike të përbërjeve organike, si:
reaksionet e shtimit, të eliminimit, zëvendësimit radikalar, zëvendësimit elektrofilik,
zëvendësimit nukleofilik.

Kimia 11 baza6
Kapitulli Objektivat e kapitullit Temat mësimore dhe objektivat përkatëse
Kapitulli 1
Elektrokimia
( 14 orë)
Elektrokimia
Në përfundim të klasës së 11 nxënës/i,-ja:
• të përcaktojë në shembuj të reaksioneve redoks:
agjentin reduktues, agjentin oksidues,
oksidimin dhe reduktimin;
• të identifikojë në reaksionet që shprehin
proceset e fotosintezës dhe të frymëmarrjes
qelizore, agjentin oksidues dhe agjentin
reduktues, oksidimin dhe reduktimin;
• të përshkruajë në një poster zbatimin e
reaksioneve të oksido-reduktimit në fotografi;
• të realizojë praktikisht në rrugë të pavarur, duke
zbatuar rregullat e sigurisë, eksperimente që
demonstrojnë aftësinë oksiduese në zbritje të
halogjeneve (nga klori te jodi);
• të përcaktojë eksperimentalisht radhën e
aktivitetit të metaleve, duke përdorur reaksione
të zëvendësimit të metaleve;
• të interpretojë ngjashmëritë dhe dallimet
ndërmjet procesit në një element galvanik dhe
atij në një elektrolizer;
• të konstruktojë praktikisht, një element të
thjeshtë galvanik (p.sh. elementi zink/bakër);
• të diskutojë të dhëna të grumbulluara nga
burime të ndryshme informacioni mbi
evoluimin e baterive, që nga kohët e lashta deri
në ditët e sotme;
• të përshkruajë ndërtimin e elektrodës standarde
të hidrogjenit;
1.1 Lidhja kimike dhe numri i oksidimit
Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet:
 Të përshkruajë ç’është numri i oksidimit
 Të bëjnë dallimin ndërmjet numrit të oksidimit dhe valencës
 Të përcaktojë numrin e oksidimit të elementeve në përbërje të
ndryshme
1.2 Oksidim, reduktim, reaksione redoks
 Të përshkruajë ç’është procesi i oksidimit
 Të përshkruajë ç’është procesi i reduktimit
 Të bëjnë dallimin e reaksioneve redoks me reaksionet që s’janë
të tillë.
1.3 Ushtrime për njehsimin e no dhe koeficientëve në barazimet
e reaksioneve redoks
 Të listojnë rregullat e numrit të oksidimit
 Të përcaktojnë numrin e oksidimit të elementeve në përbërje të
ndryshme
 Të rregullojnë barazimin kimik të një reaksioni me metodën
elektronike.
1.4 Punë laboratori – aftësitë oksiduese të halogjenëve
 Të demonstrojë eksperimentalisht vetitë oksiduese të atomeve
klor.
 Të demonstrojnë eksperimentalisht vetitë reduktuese të joneve
jodur
 Të demonstrojnë eksperimentalisht vetitë oksido-reduktuese të
jometalit dhe joneve të tij.

Kimia 11 baza 7
• të përkufizojë potencialin elektrodik të një
elementi;
• të zgjidhë problema që kanë të bëjnë me
njehsimin e forcës elektromotore të elementeve
galvanike më të përdorshme në jetën e
përditshme, duke shfrytëzuar të dhëna të tabelës
së potencialeve elektrodike standarde;
• të shkruajë barazimin e përgjithshëm të
elektrolizës, kur elektroliti është në gjendje të
shkrirë apo të tretur;
• të japë shembuj të përdorimit praktik të
elementit galvanik dhe të elektrolizës;
• të kryejë njehsime stekiometrike me barazimet
e reaksioneve redoks;
• të përshkruajë brejtjen si proces elektrokimik;
• të relatojë, me shkrim ose me gojë, për masat që
merren në jetën e përditshme për mbrojtjen e
objekteve nga brejtja;
• të skicojë hartën e koncepteve për
elektrokiminë;
1.5 Radha e aktivitetit të metaleve
 Të përshkruajnë ç’është lidhja metalike.
 Të shpjegojnë si dobësohet aktiviteti i metaleve në radhën e
aktivitetit të metaleve
 Të shpjegohet si rritet aktiviteti i joneve të metaleve në radhën
e aktivitetit të metaleve
1.6 Elementi galvanik
 Të përshkruajnë ç’është gjysmëelementi galvanik
 Të përshkruajnë elementin galvanik.
 Të përcaktojnë procesin e oksidoreduktimit që ndodh në
elektroda.
1.7 Elektroda e hidrogjenit. Potencialet elektrodike standarde
 Të përshkruajnë si formohet elektroda e hidrogjenit
 Të përcaktojnë kur elektroda e hidrogjenit luan rolin e katodës
dhe kur atë të anodës.
 Të matin forcën elektromotore që lind në elementin galvanik me
elektrodën e hidrogjenit.
1.8 Elektroliza
 Të përshkruajë ndërtimin e aparatit të elektrolizës
 Të përshkruajnë procesin e elektrolizës së elektrolitëve në
gjendje të shkrirë.
 Të përshkruajnë procesin e elektrolizës së elektrolitëve në
tretësirë ujore.
1.9 Elektroliza në raste të veçanta
 Të shpjegojnë procesin e elektrolizës së elektrolitëve në
tretësirë ujore me mbetje oksiacide.

Kimia 11 baza8
 Të shpjegojnë procesin e elektrolizës me anoda të tretshme.
 Të bëjnë dallimin e procesit të elektrolizës me anoda aktive dhe
inerte.
1.10 Ushtrime për njehsimin e forcës elektromotore dhe për
elektrolizën
 Të njehsojnë forcën elektromotore të një elementi galvanik.
 Të përcaktojnë produktet e elektrolizës së tretësirës ujore të
elektrolitit me mbetje hidracide.
 Të përcaktojnë produktet e elektrolizës së tretësirës ujore të
elektrolitit me mbetje oksiacide.
1.11 Akumilatori dhe pilat e thata
 Të përshkruajnë përse shërbejnë akumulatorët.
 Të përshkruajnë akumulatorin acid të plumbit
 Të argumentojnë reaksionet që ndodhin në katodë dhe anodë
gjatë funksionimit të akumulatorit.
1.12 Brejtja e metaleve
 Të përshkruajnë ç’është brejtja.
 Të përshkruajnë procesin elektrokimit të brejtjes.
 Të listojnë disa nga masat mbrojtëse
1.13 Test
 Të kontrollohen njohuritë e marra në kapitullin e elektrokimisë.
1.14 Projekt
KAPITULLI
2
KAPITULLI 2
Hibridizimi dhe bashkëveprimi ndërmolekular
• të përcaktojë të përbashkëtat dhe ndryshimet
ndërmjet orbitaleve atomike dhe molekulare;
• të dallojë orbitalet molekulare sigma dhe pi;
• të japë kuptimin hibridizim, orbital hibrid;
2.1 Orbitalet atomike dhe orbitalet molekulare
 Të shpjegojë ç’është orbital atomik s
 Të shpjegojnë ç’është orbital atomik p
 Të përshkruajnë formimin e orbitalit molekular

Kimia 11 baza 9
Hibridizimi dhe
bashkëveprimi
ndërmolekular
(13 orë)
• të përshkruajë teorinë e Polingut për
hibridizimin;
• të përcaktojë tipin e hibridizimit sp, sp2
, sp3
në
përbërjet inorganike (p.sh.: BeCl2, BF3, SiH4);
• të përcaktojë tipin e hibridizimit sp, sp2
, sp3
në
përbërjet e karbonit;
• të realizojë modelime dhe simulime përmes
kompjuterit, për tipat e ndryshëm të hibridizimit
sp, sp2
, sp3
;
• të përshkruajë bashkëveprimin dipol-dipol,
forcat e Londonit në molekulat jopolare, lidhjen
hidrogjenore si forca të bashkëveprimit
molekular;
• të argumentojë forcat e bashkëveprimit
ndërmolekular, duke u nisur nga të dhëna
eksperimentale për pikat e vlimit të
substancave të ndryshme;
• të skicojë hartën e koncepteve për hibridizimin
dhe bashkëveprimin ndërmolekular;
• të përgatitë një referat shkencor me temë:
“Figura të shquara dhe kontributet përkatëse në
njohjen shkencore të strukturës kimike të
lëndës”. ( Dalton, Tomson, deri te Poling).
2.2 Ndërprerja boshtore e orbitaleve atomike: lidhje σ
 Të shpjegojnë formimin e lidhjes σ të orbitalit molekular të
ndërprerjes s-s
 Të shpjegojnë formimin e orbitalit molekular p-p
 Të përshkruajnë formimin e orbitalit molekular s-p
2.3 Hibridizimi i orbitaleve atomike
 Të formulojnë ç’është hibridizimi.
 Të shpjegojnë pse disa elemente kanë valencë vetëm në gjendje
të ngacmuar
 Të përshkruajnë tipin e hibridizimit sp nëpërmjet shembujve.
2.4 Llojet e hibridizimit dhe forma gjeometrike e molekulave

Të shpjegojnë formimin e lidhjeve në molekula të ndryshme
nëpërmjet hibridizimit sp2
 Të shpjegojnë formimin e lidhjeve në molekula të ndryshme të
hibridizimit sp3
 Të bëjnë dallimet ndërmjet tipeve të hibridizimit.
2.5 Ndërprerja anësore e orbitaleve atomike: lidhje π (pi)
 Të shpjegojnë pse në disa molekula atomet lidhen ndërmjet tyre
me lidhje shumëfishe
 Të përshkruajnë si formohet lidhja π.
 Të tregojnë nëpërmjet shembujve se çfarë hibridizimi krijon
lidhja π.
2.6 Ushtrime për formën gjeometrike të molekulave
Gjatë orës së mësimit nxënësi duhet:
 Të përshkruajnë formën gjeometrike të molekulës të tipit AB2.
 Të përshkruajnë formën gjeometrike të molekulës së tipit A2B
nëpërmjet shembujve.

Kimia 11 baza10
 Të përshkruajnë formën gjeometrike të molekulës së tipit AB3
2.7 Polarizimi i lidhjes kimike dhe elektronegativiteti
 Të shpjegojnë si formohet lidhja në një molekulë me dy atome
të të njëjtit lloj.
 Të formulojnë se çfarë është elektronegativiteti.
 Të shpjegojnë nëpërmjet shembujve se çfarë është lidhja polare.
2.8 Forcat e bashkëveprimit ndërmolekular
 Të shpjegojnë ç’janë forcat e Van der Valsit.
 Të shpjegojnë çfarë janë forcat e Londonit.
 Të bëjnë ndryshimin e forcave të Van der Valsit ndërmjet
molekulave polare dhe jopolare.
2.9 Lidhja hidrogjenore
 Të shpjegojnë pse disa përbërje inorganike dyjare që përmbajnë
hidrogjen janë në gjendje të ndryshme agregate.
 Të shpjegojnë formimin e lidhjes hidrogjenore.
 Të argumentojnë vendin që zë lidhja hidrogjenore ndërmjet
forcave të Van Der Valsit dhe lidhjeve kimike.
2.10 Lidhja hidrogjenore dhe vetitë fizike të substancave
 Të shpjegojnë pse uji në kushte të zakonshme është gaz, kurse
kloruri I hidrogjenit është substancë e gaztë.
 Të shpjegojnë rritjen e temperaturave të vlimit të përbërjeve me
lidhje hidrogjenore.
 Të shpjegojnë formimin e lidhjeve hidrogjenore nëdërmjet
substancave me molekulat e ujit.

Kimia 11 baza 11
2.11 Ushtrime për momentin dipolar dhe vlerësimin e
temperaturës së vlimit
 Të njehsojnë moment dipolar të molekulave.
 Të shpjegojnë pse temperature e vlimit të ujit është më e lartë se
temperature e vlimit të florurit të hidrogjenit.
 Të renditin molekulat nëpërmjet shembujve sipas rritjes së
temperaturave të vlimit.
2.12 Test
2.13 Projekt
KAPITULLI
3
Hidrokarburet
(12 orë)
KAPITULLI 3 – Hidrokarburet
• të japë kuptimet: hidrokarbur, alkan, cikloalkan,
alken, alkin, aren;
• të realizojë në rrugë eksperimentale, duke
ndjekur rregullat e sigurisë, hetimin e
elementeve përbërës në përbërjet organike;
• të përgatitë në laborator etenin, etinin;
• të demonstrojë në rrugë eksperimentale vetitë e
etenit, etinit;
• të shkruajë formulat e përgjithshme për alkanet,
cikloalkanet, alkenet, alkinet dhe arenet;
• të përdorë formulat molekulare dhe të strukturës
për të paraqitur hidrokarburet me varg normal
dhe të degëzuar, deri në 10 atome karboni;
• të përdorë nomenklaturën e IUPAC për të
shkruar dhe emërtuar hidrokarburet alifatike dhe
aromatike;
3.1 Objekti i kimisë organike
Në fund të mësimit nxënësit duhet:
 Të shpjegojnë pse kimia organike u quajt e karbonit.
 Të listojnë ndryshimet ndërmjet përbërjeve organike dhe
inorganike.
 Të interpretojnë nëpërmjet reaksioneve kimike ngjashmëritë
ndërmjet përbërjeve inorganike dhe organike.
3.2 Hetimi i elementeve C, H dhe N
 Të realizojnë me rrugë eksperimentale
 Hetimin e elementit C;
 Hetimin e elementit hidrogjen
 Hetimin e elementit azot.
3.3 Alkanet. Emërtimi i tyre
 Të argumentojnë pse formula e përgjithshme e alkaneve është
CnH2n+2.
 Të emërtojnë një alkan me varg të drejtë dhe të degëzuar.
 Të shpjegojnë ç’është izomeria e vargut dhe skeleti karbonik

Kimia 11 baza12
• të dallojë izomerinë e vargut, të pozicionit dhe
gjeometrike për hidrokarburet, deri në 7 atome
karboni;
• të shkruajë dhe emërtojë izomerët e strukturës,
të pozicionit dhe ato gjeometrikë, deri në 7
atome karboni;
• të bëjë modelojë me mjete rrethanore izomerët e
strukturës për heptanin, duke i emërtuar ato;
• të tregojë lidhjen gjinore ndërmjet alkaneve,
alkeneve, alkineve, areneve nëpërmjet shkrimit
të barazimeve kimike për reaksionet përkatëse;
• të zgjidhë situata problemore që lidhen me
njehsime me formulat kimike të hidrokarbureve
(të nxjerrë formulën molekulare kur jepen
përqindjet e elementeve përbërës ose raportet në
masë dhe anasjellas);
• të skicojë hartën e koncepteve për
hidrokarburet;
• të përgatitë një esse për rolin e hidrokarbureve
në jetën e përditshme, pakësimi i burimeve dhe
perspektiva e ardhme energjetike;
• të diskutojë, duke u bazuar në burime të ndryshme
informacioni (botime, media, internet, intervista), për
karburantet në Shqipëri dhe ndikimet në mjedis.
3.4 Veti të e alkaneve
 Të njihen me vetitë fizike të alkaneve.
 Të listojnë mënyrën e gatitjes së alkaneve.
 Të emërtojnë izomeret e pozicionit që fitohen gjatë reaksioneve
të zëvendësimit.
3.5 Alkenet. Emërtimi
 Të shpjegojnë termin hidrokarbur i pangopur dhe pse formula e
përgjithshme e alkeneve është CnH2n.
 Të emërtojnë sipas rregullave të emërtimit alkenet me varg të
drejtë dhe të degëzuar.
 Të shpjegojnë pse alkenet japin izomeri pozicioni, vargu dhe
gjeometrike.
3.6 Gatitja dhe veti të e alkeneve
 Të shkruajnë reaksionet e gatitjes së alkeneve nëpërmjet
reaksioneve të eliminimit.
 Të shpjegojnë vetitë kimike të alkeneve nëpërmjet reaksioneve
të adicionit.
 Të shpjegojnë adicionin nëpërmjet rregullës së Markovnikovit.
3.7 Akadienet dhe alkinet
 Të shpjegojnë pse formula e alkadieneve është CnH2n-2 si
përbërje me dy lidhje dyfishe.
 Të shpjegojnë pse formula e përgjithshme e alkineve është
CnH2n-2 si përbërje me lidhje trefishe.
 Të emërtojnë sipas rregullave të emërtimit alkinet.
3.8 Veti të e alkineve
 Të përshkruajnë eksperimentin e përftimit të etinit.
 Të shpjegojnë vetitë kimike të alkeneve nëpërmjet reaksioneve

Kimia 11 baza 13
të adicionit.
 Të argumentojnë pse alkinet me lidhje trefishe në pozicionin – 1
japin reaksione zëvendësimi.
3.9 Arenet. Vetitë e tyre
 Të shpjegojnë strukturën e benzenit.
 Të emërtojnë homologët e benzenit sipas rregullave të
emërtimit.
 Të përshkruajnë nëpërmjet reaksioneve tipet e reaksioneve.
3.10 Punë laboratori
 Të demonstrojnë gatitjen e etenit dhe të etinit.
 Të demonstrojnë djegien e etenit dhe të etinit dhe krahasimin
ndërmjet tyre.
 Të provojnë pangopshmërinë e alkeneve dhe alkineve me Br2
dhe KMnO4.
3.11 Punë e drejtuar, ushtrime të zgjidhura
 Të përcaktojnë me formulat e hidrokarbureve nëpërmjet
njehsimeve stekiometrike.
 Të emërtojnë hidrokarburet sipas rregullave të emërtimit.
 Të njehsojnë nëpërmjet njehsimeve stekiometrike sasitë e
substancave që përftohen nga vetitë kimike të hidrokarbureve.
3.12 Ushtrime përmbledhëse
Gjatë orës së mësimit nxënësit duhet:
 Të kontrollohen njohuritë e marra në kapitullin e
hidrokarbureve.
3.13 Test

Kimia 11 baza14
KAPITULLI 4
Grupet funksionore
në përbërjet
organike
(12 orë)
KAPITULLI 4
Grupet funksionore në përbërjet organike
• të përkufizojë grupin funksionor
(―OH, ―CHO,
│
―CO, ―COOH, ―O ―, ―NH2 , ― COO ―)
si përcaktues të vetive të substancave organike;
• të argumentojë strukturën e grupit funksionor
│
(―OH, ―CHO, ―CO, ―COOH, ―O ―,
―NH2 , ― COO ―) nga pikëpamja e lidhjes
kimike dhe veçorive që sjell ky grup në vetitë e
përbërjeve organike;
• të klasifikojë alkoolet, në varësi të tipit të
karbonit me të
cilin lidhet grupi funksionor, acidet karboksilike
në varësi të numrit të grupeve funksionore dhe
të ngopshmërisë;
• të hetojë në rrugë eksperimentale alkoolet,
aldehidet, acidet karboksilike;
• të përgatitë në laborator etanalin, acidin etanoik,
aspirinën dhe sapunet;
• të përshkruajë në rrugë eksperimentale vetitë e
etanalit, acidit etanoik;
• të tregojë prejardhjen e aminave nga amoniaku;
• të klasifikojë aminat si parësore, dytësore,
tretësore;
• të realizojë modelime dhe simulime përmes
kompjuterit për strukturat kimike të alkooleve,
aldehideve, ketoneve, acideve karboksilike,
4.1 Alkoolet
 Të bëjnë klasifikimin e alkooleve në disa mënyra.
 Të emërtojnë alkoolet sipas rregullave të emërtimit.
 Të shkruajnë reaksionet e formimit të përfaqësuesve të
alkooleve.
4.2 Vetitë e alkooleve
 Të listojnë vetitë fizike të alkooleve.
 Të shpjegojnë mënyrën e gatitjes së alkooleve.
 Të argumentojnë vetitë fizike të alkooleve nëpërmjet
reaksioneve të zëvendësimit.
4.3 Eteret, gatitja dhe vetitë e tyre
 Të argumentojnë pse formula e shumës së etereve është
( )n 2n 1 2
OC H + − .
 Të emërtojnë eteret sipas rregullave të emërtimit.
 Të përshkruajnë nëpërmjet reaksioneve gatitjen e etereve.
4.4 Fenolet. Vetitë e tyre
 Të shpjegojnë strukturën e fenolëve.
 Të emërtojnë homologët e fenolëve sipas rregullave të
emërtimit.
 Të përshkruajnë vetitë kimike të fenolëve nëpërmjet
reaksioneve.
4.5 Aldehidet. Gatitja dhe emërtimi i tyre
 Të shpjegojnë formimin e grupit funksionor karbonilik të
aldehideve.
 Të emërtojnë aldehidet sipas rregullave të emërtimit.

Kimia 11 baza 15
etereve, estereve, aminave;
• të bëjë emërtimin sipas IUPAC të përfaqësuesve
të ndryshëm të alkooleve, fenoleve, etereve,
aldehideve, ketoneve, acideve karboksilike,
estereve, aminave, kur jepet formula kimike dhe
anasjellas, në përbërës me deri në 7 atome
karbon;
• të relatojë me shkrim për rëndësinë praktike të
përfaqësuesve më të rëndësishëm të përbërjeve
organike (metanol, etanol, glicerinë, etanal,
propanon, acid metanoik, acid etanoik, acid
laktik), duke u bazuar në të dhëna të
grumbulluara nga burime të ndryshme të
informacionit;
• të relatojë me shkrim për historikun e zbulimit
të një medikamenti mjekësor (p.sh., të
aspirinës).
 Të përshkruajnë gatitjen dhe vetitë kimike të aldehideve
nëpërmjet reaksioneve.
4.6 Alkanonet ose ketonet. Gatitja dhe emërtimi i tyre
 Të shpjegojnë formimin e grupit funksionor karbonilik të
ketoneve.
 Të emërtojnë ketonet sipas rregullave të emërtimit.
 Të përshkruajnë gatitjen dhe vetitë kimike të ketoneve
nëpërmjet reaksioneve.
4.7 Acidet karboksilike. Vetitë e tyre
 Të shpjegojnë formimin e grupit karboksilik të acideve dhe
klasifikimin e acideve.
 Të emërtojnë acidet sipas rregullave të emërtimit.
 Të përshkruajnë gatitjen dhe vetitë kimike të acideve.
4.8 Esteret
 Të shpjegojnë pse esteret janë izomere me acidet karboksilike.
 Të bëjnë emërtimin sistematik të estereve.
 Të përshkruajnë gatitjen dhe vetitë kimike të estereve nëpërmjet
reaksioneve.
4.9 Aminat
 Të klasifikojnë aminat dhe të përcaktojnë grupin funksionor të
tyre.
 Të emërtojnë aminat sipas rregullave të emërtimit.
 Të përshkruajnë gatitjen dhe vetitë e aminave nëpërmjet
reaksioneve.
Ushtrime
 Të përshkruajnë formulat e përbërjeve organike me oksigjen

Kimia 11 baza16
nëpërmjet njehsimeve stekiometrike.
 Të emërtojnë përbërjet organike kur janë dhënë formulat dhe
anasjelltas.
 Të njehsojnë nëpërmjet njehsimeve stekiometrike sasitë e
substancave që marrin pjesë në reaksion dhe fitohen si
produkte.
 Të demonstrojnë nëpërmjet eksperimentit vetitë e fenolëve.
 Të demonstrojnë nëpërmjet eksperimentit dhe të shkruajnë
reaksionin për vetitë e alkooleve.
 Të demonstrojnë nëpërmjet eksperimentit dhe të shkruajnë
reaksionin për vetitë e acideve.
4.11 Punë e drejtuar, problema të zgjidhura.
4.12 Projekt
KAPITULLI
5
Biokimia
(9 orë)
KAPITULLI 5
• të përshkruajë karbohidratet dhe lyrat;
• të klasifikojë karbohidratet në monosakaride,
disakaride dhe polisakaride;
• të klasifikojë lyrat në: bimore, shtazore dhe
sipas ngopshmërisë;
• të shkruajë formulat molekulare dhe strukturore
për fruktozën, glukozën dhe formulat
molekulare për sakarozin, amidonin, celulozën;
• të përcaktojë kuptimet: aminoacid, lidhje
peptidike, peptid dhe proteinë;
• të realizojë në rrugë eksperimentale hetimin dhe
vetitë e proteinave;
• të bëjë një esse, mbi bazën e të dhënave të
grumbulluara nga burime të ndryshme
5.1 Lyrat
 Të klasifikojnë lyrat sipas gjendje agregate dhe të bëjnë
emërtimin e tyre.
 Të listojnë përdorimin e lyrave.
 Të përshkruajnë formimin e një trigliceridi si reaksion
esterifikimi ndërmjet propantriolit dhe lyrave.
5.2 Vetitë e lyrave
 Të listojnë vetitë fizike të lyrave.
 Të përshkruajnë nëpërmjet reaksioneve kimike vetitë kimike të
lyrave të çngjyrosjes së ujit të bromit dhe KMnO4.
 Të përshkruajnë reaksionin e formimit të sapunit.
5.3 Aminoacidet
 Të përshkruajnë dhe të klasifikojnë aminat.
 Të shkruajnë reaksionin e formimit të aminoacideve.

Kimia 11 baza 17
informacioni, për efektet pozitive dhe negative
në organizmin e njeriut të karbohidrateve,
yndyrnave, proteinave;
• të realizojë në grup, një projekt mësimor për
proceset kimike në fusha të ndryshme të
veprimtarisë shoqërore (industri, bujqësi,
mjekësi etj.) në vendin tonë.
 Të përshkruajnë vetitë e aminoacideve sipas llojit të
aminoacidit.
5.4 Proteinat
 Të përshkruajnë ç’janë proteinat.
 Të listojnë strukturat e proteinave.
 Të klasifikojne proteinat nga pikëpamja kimike dhe biologjike.
5.5 Karbohidratet
 Të klasifikojnë karbohidratet.
 Të shkruajnë reaksionin e oksidimit të glukozës si aldoz.
 Të përshkruajnë hidrolizën e disakarideve dhe polisakarideve.
5.6 Sapuni dhe aspirina
 Të demonstrojnë eksperimentalisht përgatitjen e aspirinës.
 Të demonstrojnë eksperimentalisht përgatitjen e sapunit.
 Të demonstrojnë eksperimentalisht vetitë e sapunit.
5.7 Hetimi i proteinave
 Të demonstrojnë vetitë e proteinës me reaktivin e Bjurelit.
 Të demonstrojnë vetitë e proteinës me alkool, acid, bazë dhe
nxehje.
5.8 Punë e drejtuar, ushtrime të zgjidhura
5.9 Test 1
KAPITULLI
6
Tipat e
reaksioneve në
KAPITULLI 6
Tipat e reaksioneve në kiminë organike
• të formulojë kuptimet për reaksionin e shtimit,
të eliminimit, zëvendësimit radikalar,
zëvendësimit elektrofilik, zëvendësimit
nukleofilik;
6.1 Reaksionet e zëvendësimit radikalor
 Të formulojnë ç’janë reaksionet e zëvendësimit.
 Të përshkruajnë reaksionet e zëvendësimit radikalar si
karakteristike për alkanet nëpërmjet një shembulli.
 Të përshkruajnë si formohet një radikal.
6.2 Reaksionet e adicionit

Kimia 11 baza18
kiminë
organike
(12 orë)
• të japë kuptimin grimcë elektrofilike me
substrakt benzenin dhe grimcë nukleofile me
substrakt alkoolin;
• të japë shembuj reaksionesh ku janë shtuar
/eliminuar H2, Cl2, H2O, HCl (pa përshkruar
mekanizmin e reaksionit);
• të listojë përbërjet që japin reaksione
zëvendësimi radikalar, zëvendësim nukleofilik
dhe zëvendësim elektrofilik;
• të shkruajë barazimet kimike për shembuj të
thjeshtë reaksionesh të zëvendësimit radikalar,
zëvendësimit nukleofilik, zëvendësimit
elektrofilik;
• të përshkruajë reaksionet redoks në kalimet nga
alkoolet në aldehidet (ketonet) deri tek acidet
karboksilike dhe anasjellas, me anë të
hidrogjenimit dhe dehidrogjenimit;
• të përshkruajë reaksionin e polimerizimit;
• të kryejë njehsime stekiometrike me barazimet
kimike të reaksioneve redoks në kiminë
organike;
• të dallojë monomerin, njësinë strukturore në një
polimer;
• të shkruajë reaksionet e formimit të polimerëve
polieten, polipropen, pvc;
• të hartojë një esse mbi përdorimet praktike të
polimerëve polieten, polipropen, pvc. dhe rolin
e tyre në mjedis;
• të realizojë një projekt kurrikular me temë:
“Kariera në fushën e kimisë” .
 Të formulojnë ç’janë reaksionet e adicionit.
 Të shpjegojnë mekanizmin e prishjes së lidhjes shumëfishe për
të formuar përbërje të ngopura.
 Të shpjegojnë adicionin tek alkenet dhe alkinet sipas
Makornikovit.
6.3 Reaksionet e eliminimit
- Të formulojnë reaksionet e eliminimit.
- Të përshkruajnë nëpërmjet reaksioneve shembuj reaksionesh
eliminimi.
- Të përshkruajnë përftimin e alkineve në dy shkallë nëpërmjet
eliminimit të përbërjeve organike të ngopura.
6.4 Reaksionet e polimerizimit
 Të shpjegojnë ç’janë reaksionet e polimerizimit.
 Të përshkruajnë reaksionet e polimerizimit si tip i veçantë i
reaksioneve të adicionit.
 Të bëjnë dallimin ndërmjet monomereve dhe polimerive përsa i
përket ngjashmërisë.
 Të shpjegojnë kalimin nëpër tre shkallë të polimerizimit të
etenit.
6.5 Reaksionet e zëvendësimit elektrofilik
 Të përkufizojnë reaksionet e zëvendësimit elektrofilik.
 Të shpjegojnë ndarjen heterolitike të elektroneve.
 Të shpjegojnë mekanizmin e reaksionit të zëvendësimit
elektrofilik.
6.6 Reaksionet e zëvendësimit nukleofilik
 Të formulojnë ç’janë reaksionet e zëvendësimit nukleofilik.
 Të shpjegojnë ç’është reaksioni nukleofilik.

Kimia 11 baza 19
 Të përshkruajnë mekanizmin e reaksionit nukleofilik.
6.7 Reaksionet e oksidimit
 Të formulojnë reaksionet e oksidimit.
 Të listojnë rregullat e përcaktimit të numrave të oksidimit.
 Të përcaktojnë nëpërmjet shembullit koeficientet në një
reaksion redoks.
6.8 Reaksionet e reduktimit
 Të formulojnë reaksionet e reduktimit.
 Të përcaktojnë cilët reaksione janë reaksione reduktimi
 Të identifikojnë skematikisht një reaksion reduktimi.
 Të demonstrojnë eksperimentalisht oksidimin e alkooleve me
aldehide.
 Të provojnë eksperimentalisht reaksionin e pasqyrës.
 Të demonstrojnë eksperimentalisht gatitjen e acetonit.
6.10 Ushtrime të zgjidhura
 Të përcaktojnë tipet e reaksioneve.
 Të gjejnë formulat e përbërjeve të reduktuara me anë të
njehsimeve stekiometrike.
 Të kryejnë njehsime për reduktimin e substancave.
6.11 Provoni veten
6.12 Projekt

Kimia 11 baza20
TEMA: LIDHJET KIMIKE DHE NUMRI I OKSIDIMIT
OBJEKTIVAT:
Në fund të orës së mësimit nxënësit do të jenë të aftë të:
• Të tregojnë ç’është numri i oksidimit dhe ç’janë lidhjet kimike
• Të krahasojnë numrin e oksidimit me valencën në lloje të ndryshme lidhjesh
kimike
• Të listojnë të gjitha llojet e lidhjeve kimike
• Të argumentojnë mbi mënyrën e realizimit të lidhjeve kimike
KONCEPTET KRYESORE Lidhje kimike, lidhje kovalente, lidhje
kovalenete polare, lidhje jonike, elktrovalencë, kovalencë, numër oksidimi
Struktura e Mësimit
Fazat e
strukturës
Strategjitë
mësimore
Veprimtaritë e
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi Brain storming Diskutimi i ideve Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
Përmbledhje
pohim mbështetje
Ndërtimi i shprehive
Studimore
Punë me grupe
Përforcimi Veprimtari
praktike
Nxitja e diskutimit Punë individuale
Mjetet e punës:teksti, shkumësa, letra formati
PARASHIKIMI:5’
Brain storming në dyshe
Mësuesi :
Prezantoj para nxënësve temën e mësimit
Lidhjet kimike dhe numri i oksidimit
U kërkoj nxënësve që në grupe dyshe në letra formati të realizojnë stuhi
mendimesh
Mendimet e tyre në dyshe kalojnë më pas në diskutim me të gjithë klasën
Të gjitha mendimet hidhen në tabelë

Kimia 11 baza 21
Lidhje kimike
Bashkërenditëse
valencë
Çifte elektronike
janë forca që mbajnë
atomet në molekula
midis atomeve
midis molekulave
lidhje jonike (jone)
Kovalente
kovalente polare
NDËRTIMI I NJOHURIVE 30’
Pohim –mbështetje
Mësuesi:
Kjo teknikë synon në dhënien e pohimit bazë dhe mbështetjen e këtij pohimi me
anë të fakteve, statistikave, analizave, të dhënave e shembujve përkatës
Në lidhje me këtë:
1- Ndahen nxënësit në grupe të vogla me 2-3 nxënës secili
2- Lexojnë me kujdes informacionin e tekstit
3-U jepen nxënësve disa tabela në një format të tillë, ku ata do të orientohen në
mënyrën e dhënies së përgjigjeve dhe arsyetimeve përkatëse
Pyetja kryesore Ç’është numri i oksidimit
Pohimi përgjigjja
Fakte Përbërje të ndryshme që lidhen në lidhje kimike
Statistika Informacione të sakta në lidhje me lidhjen kimike
Shembuj shembuj të ndryshëm
Autoriteti i ekspertit Analizë e pohimit bazë
Logjika dhe arsyetimi Nxjerrje konkluzionesh dhe përfundimesh
Ju lë kohë nxënësve rreth 10’
Kaloj me kujdes tek secili grup dhe orientoj ata në punën e tyre
Diskutoj së bashku me nxënësit dhe ndërkohë mendimet e tyre hidhen në tabelë

Kimia 11 baza22
Pyetje: Ç’është numri i oksidimit?
Pohim
Mbështetje (në lidhej me pohimin bazë )
Hapi 1
Fakte :
Atomet e H dhe O lidhen bashkë në molekulën e H2O
Atomet e metaleve lidhen me atomet e jometaleve në molekula
Atomet e H lidhen me atomet e jometaleve S, N, P, F, J, Cl etj., në
molekula
Atomet e metaleve lidhen me atomet e O në molekula
Atomet e jometaleve lidhen me atomet e O në molekula etj.
Dy ose më shumë atome lidhen me njëri-tjetrin në molekula
Hapi 2
Statistika:
Lidhja kimike realizohet me:
Çifte elektronike të përbashkët Midis joneve me shenjë të kundërt
lidhje kovalente lidhje jonike
kovalente polare kovalente e pastër
midis dy atomeve midis dy atomeve të njëjtë
të ndryshëm
Hapi 3
Shembuj
Përbërje me lidhje kovalente të pastër
H2 , O2 , N2 , F2 ,Cl2, J2, Br2 ,O3 , P4, S8
Përbërje me lidhje kovalente polare. Në përgjithësi realizohet midis
Numri i oksidimit është valenca e një atomi e shoqëruar me shenjë
Valenca përfaqëson nr. e lidhjeve kimike që ka formuar një atom i lidhur
në molekulë ose kristal

Kimia 11 baza 23
jometaleve me njëri-tjetrin
NH3, H2O, HCl ,PCl3, SF4, H2S, SO2, P2O5 etj.
Përbërje me lidhje jonike, në përgjithësi kjo lidhje realizohet midis një
metali tipik dhe një jometali tipik
NaCl, NaBr, CaCl2, CaO, Na2O, NaNO3 , K2SO4 etj
Hapi 4
Autoriteti i ekspertit
• Natyra e lidhjes kimike është një e vetme dhe nuk ka ndryshime parimore në
mekanizmin e formimit të lidhjeve kovalente, kovalente polare dhe jonike.
Këto dallohen vetëm nga shkalla e polarizimit të resw elektronike të
përbashkët. Kur polarizimi mungon, lidhja është kovalente e pastër, kur
polarizimi është i vogël, lidhja quhet kovalente polare dhe kur polarizimi
është i madh lidhja quhet jonike.
Llogjika dhe arsyetimi
Numri i oksidimit është nr. i çifteve elektronike që zhvendosen pjesërisht ose
plotësisht nga një atom tek tjetri
Lidhje kovalente e pastër Lidhje kovalente polare Lidhje jonike
Midis çifteve të
përbashkët
Dy atomeve të njëjtë
Dy jometale të njëjtë
0∆ =En
Molekula polare
Çifti vendoset në mes
dhe i takon njëkohësisht
të dy atomeve
H H| 
Kovalenca = 0
n.o = 0
Midis çifteve të
përbashkët
Dy atomeve të ndryshëm
që kanë shumë elektrone
në shtresën e jashtme
Dy jometale të ndryshëm
1.7∆ ≤En
Molekula e polarizuar
drejt elementit më
elektronegativ
Çifti zhvendoset pjesërisht
drejt elementit më
elektronegativ
H Clδ δ+ −
 
H Cl+ −

Valenca =Kovalencën= 1
(nr. i çifteve të përbashkët
që krijohen gjatë lidhjes )
Midis joneve
Dy atomeve që kanë
ndryshim të madh në
numrin e elektroneve në
shtresën e jashtëme
Një metali dhe një
jometal
1.7∆ ≥En
Molekula shume e
polarizuar, formohen
jonet
Çifti zhvendoset
plotësisht drejt
elementit elektronegativ
Na Cl+ −
 
Valenca=Elektrovalencën =1
(nr. i elektroneve që jepen
dhe merren )

Kimia 11 baza24
PËRFORCIMI 5’
veprimtari praktike:
Mësuesi:
Duke patur parasysh që numri i oksidimit është valenca e shoqëruar me shenjë
dhe shpreh numrin e çifteve elektronikë që zhvendosen pjesërisht ose
plotësisht, përcaktoni numrat e oksidimit në përbërjet e mëposhtme:
H2O, CaF2, H2S, KCl, MgCl2
Cl
-
Ca
2+
Cl
-
no 0=∑
H
+
O
2-
H
+
no 2 2 0=+ − =∑
Vlerësimi i nxënësve
Për përgjegjësinë e punës në grup
Nxënësit i vlerësoj për aftësinë e tyre për të konceptuar numrin e oksidimit
dhe lidhjen kimike
Aftësia për të krahasuar dhe analizuar lidhjet kimike me njëra-tjetrën

Kimia 11 baza 25
TEMA: REAKSIONET REDOKS, OKSIDIMI DHE REDUKTIMI
OBJEKTIVAT:
Në fund të orës së mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
• Të identifikojnë një reaksion redoks nga një reaksion jo redoks
• Të përshkruajnë procesin e oksidimit dhe procesin e reduktimit
• Të specifikojnë saktë agjentët oksidues dhe agjentët reduktues
KONCEPTET KRYESORE Oksidim, reduktim, agjent oksidues, agjent
reduktues, reaksion redoks
Fazat e
strukturës
Strategjitë
mësimore
Veprimtaritë e
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi Diskutimi i
njohurive
paraprake
Diskutimi i ideve Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
Marrëdhënie
pyetje-përgjigje
Studimore
Punë me grupe
Përforcimi Tryezë rrethore Nxitja e diskutimit Punë individuale
Mjetet e punës:lapsa me ngjyra, letra formati, libri
PARASHIKIMI: 5’
Diskutimi i njohurive paraprake
Mësuesi:
Kërkoj nga nxënësit që të grupohen në dyshe
Përgatis disa fletë pune për secilën dyshe
Në secilën fletë pune paqes dy grupe reaksionesh
0 0 3 2
2 2 3Fe O Fe O+ −
+ → 2NaOH HCl NaCl H O+ → +
2 2Zn HCl ZnCl H+ → + ( )2 2
CaO H O Ca OH+ →
3 2 2NH N H→ + 2 3 2 2H SO SO H O→ +

Kimia 11 baza26
Ndarja në dy grupe e reaksioneve kimike, sigurisht është me një synim të
caktuar
Vazhdoj më tej në fazën e ndërtimit të njohurive
Marrëdhënie pyetje-përgjigje
Mësuesi:
Kërkoj nga nxënësit të përcaktojnë numrat e oksidimit të reaksioneve kimikë
Ju jap mundësinë nxënësve të punojnë për rreth 10’
Më pas fillojmë të diskutojmë së bashku
Përcaktojmë së bashku numrat e oksidimit duke i paraqitur në dërrasën e zezë
0 0 3 2
2 2 3Fe O Fe O+ −
+ → 1 1 1 1 1 1 1 2
2Na OH H Cl Na Cl H O+ − + − + − + −
+ → +
0 1 1 2 1 0
2 2Zn H Cl Zn Cl H+ − + −
+ → + ( )
12 2 1 2 2
2 2
Ca O H O Ca OH
−+ − + − +
+ →
3 1 0 0
3 2 2
N H N H− +
→ + 1 4 2 4 2 1 2
2 4 2 2
H S O S O H O+ + − + − + −
→ +
Mësuesi:
Çfarë vini re ?
Nxënësi:
Vëmë re se ka dy grupe reaksionesh, reaksione në të cilat nuk ndryshon numri i
oksidimit dhe reaksione në të cilat ndryshon numri i oksidimit
Mësuesi:
Si do quhen këto reaksione kimikë
Nxënësi:
Reaksionet të cilat shoqërohen me ndryshim të numrit të oksidimit quhen “reaksione
redoks”.
Mësuesi:
Çfarë ndodh në një reaksion redoks, le të marrim një shembull
0 1 1 2 1 0
2 2
Zn H Cl Zn Cl H+ − + −
+ → +
o 2
Zn 2e Zn− +
− → oksidim, agjenti reduktues
0
2
2H 2e H+ −
+ → reduktim, agjenti oksidues
Mësuesi:
Ka rëndësi nr. i elektroneve që jepen dhe merren gjatë reaksionit redoks?

Kimia 11 baza 27
Nxënësi:
Nr. i elektroneve që jepen të jetë i barabartë me ato që merren.
Po është e rëndësishme që në një reaksion redoks numri i elektroneve të dhëna
nga agjenti reduktues gjatë procesit të oksidimit të jetë i barabartë me nr. e
elektroneve të marra nga agjenti oksidues gjatë procesit të reduktimit
0
Zn 2e−
− 2
Zn+
2H+
2e−
+
0
2H
Pra, është e rëndësishme të themi që oksidimi dhe reduktimi janë dy procese të lidhur
fort midis tyre, pa oksidim s’ka reduktim dhe anasjellas, pa reduktim s’ka oksidim.
PËRFORCIMI 5’
Tryeza rrethore
Mësuesi:
Ndaj klasën në disa grupe në varësi të rreshtave (ose i vendos në formë
rrumbullake)
Kërkoj që loja duhet të mbështetet në reaksionet redoks
Vendos në secilin grup një nxënës që do të fillojë lojën i pari, i jap një letër dhe
laps, dhe kërkoj të shkruajnë një substancë kimike p.sh. hekur, squfur, azot
Pasi plotësohet nga nxënësi i parë, letra paloset dhe i jepet shokut pasardhës në
mënyrë që të vazhdojë në plotësimin e idesë (që duhet të jetë reaksion kimik)
Në fund të kësaj loje nxënësi i fundit hap letrën dhe lexon të gjitha shënimet e
paraqitura
I takon nxënësit të fundit të tregojë nëse reaksioni do të jetë apo jo redoks
Minitest:
Tregoni nëse reaksionet e mëposhtme janë apo jo redoks
2 2 2K S H O KOH H S+ → + 2 4 4 2Cu H SO CuSO H+ → +
2 2 2 3Na O CO Na CO+ →
Për përgjegjësinë e punës në grup
Për përcaktimin e saktë të numrave të oksidimit
Aftësia për të dalluar një reaksion redoks nga një reaksion joredoks
Aftësia për të përshkruar një gjysmë reaksion oksidimi dhe reduktimi

Kimia 11 baza28
TEMA: RASTE TË ELEKTROLIZËS
Objektivat:
Në fund të orës së mësimit nxënësit do të jenë në gjendje:
• Të shkruajnë reaksionet për secilën elktrodë
• Të përshkruajnë produktet e elektrolizës për raste të ndryshme
• Të shkruajnë saktë reaksionin e përgjithshëm të elektrolizës
• Të argumentojnë mbi mjedisin që përftohet gjatë elektrolizës së tretësirave
ujore të elektrolitëve të ndryshëm
KONCEPTET KRYESORE: elektrolizë, elektrolit, mbitension, radhë
aktiviteti, elektrodë
Fazat e
strukturës
Strategjitë mësimore Veprimtaritë e
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi Alfabeti i
njëpasnjëshëm
Zhvillimi i fjalorit Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
Mendo/puno/shkëmbe
mendim në dyshe
Nxit ndërtimin e
shprehive të të
shkruarit
Punë me grupe
Përforcimi Përvijimi i
koncepteve
studimore
Punë me dyshe
Mjetet e punës fletë të bardha, lapsa me ngjyra, teksti
PARASHIKIMI: 10’
Alfabeti i njëpasnjëshëm
I jepet secilit nxënës një kopje e alfabetit të njëpasnjëshëm i paplotësuar
Kërkoj nga nxënësit që të shkruajnë një term, një fjalë, një veti në mënyre
rastësore sipas shkronjave të alfabetit
Pasi secili e plotëson, e këmben alfabetin me shokun ngjitur dhe ky veprim
përsëritet disa herë zinxhir për rreth 5 min

Kimia 11 baza 29
A
Anodë
Anione
Aktiv
B
Burim rryme
P
Platini
Përcjellës
O
Oksidim
D DH
E
Elektroda
Elektrolit
Elektrolizier
Energji
R
Reaksion
Radhë
aktivitet
Reduktim
F
Fortë
Gj
Gjysmë
reaksion
H
Hidrogjen
J
Jone
pozitivë
negativë
L
Lëvizje e
drejtuar
K
Katodë
Katione
P
Produkt
elektrolize
G T Q
Qark i
jashtëm
brendshëm
Sh
Shkrirë
Shpërbashkim
Shkarkohet
Z
Zink
V
Volt
N M
Mbitension
Y
Ndërtimi i njohurive
Mendo /shkëmbe mendim /puno në dyshe
Mësuesi:
Organizoj nxënësit në dyshe
Përgatis fletë pune për secilën dyshe
Secila fletë pune përmban një pyetje, e cila kërkon përgjigje nga nxënësit
Pyetja Përgjigjja përkatëse
Elektroliza e
( )t4ZnSO
Elektroliza e
( )t2CaCl
Elektroliza e
( )2 4 t
H SO
Orientoj nxënësit për gjithçka që ata mund të jenë të paqartë
Nxënësit duke punuar me tekstin dhe duke u bazuar në njohuritë e mësimit të
kaluar japin përgjigjet përkatëse
Në fund nxënës të ndryshëm paraqesin punët e tyre

Kimia 11 baza30
DYSHJA E PARË
Elektroliza e
( )t4ZnSO
A(+) K(-)
→ H2O→ H+
+ OH-
→ ZnSO4 →Zn2+
+ SO4
2-
K H+
, 2
Zn +
për shkak të efektit mbitension në katodë veçohet Zn
A OH−
, 2
4SO −
në anodë shkarkohen jonet sepse janë më pak aktive
(ka më pak oksigjen)
K(−) 2
Zn 4e 2Zn+ −
+ →
A(+) 2 24OH 4e 2H O O− −
→ +−
2
2 2
4 2 2 2 2 4
2Zn 4OH 2Zn 2H O O
2ZnSO 4H O 2Zn 2H O O 2H SO
+ −
+ → + +
+ → + + +
4 2 2 2 42ZnSO 2H O 2Zn O 2H SO+ → + + mjedis acid
DYSHJA E DYTË
Elektroliza e
( )t2CaCl
A(+) K(-)
→ H2O→ H+
+ OH-
→ CaCl2 →Ca2+
+ 2Cl
-
K H+
, 2
Ca +
në katodë veçohen jonet më aktiv të cilat janë jonet H+
A Cl−
, OH−
Në anodë veçohen jonet Cl−
si më pak aktive
( ) 2K 2H 2e H+ −
− + →
( ) 22e ClA 2Cl −−
→+ −
2 22H 2Cl H Cl+ −
+ → +
( )2 2 2 2 2
2H O CaCl H Cl Ca OH+ → + + mjedis bazik

Kimia 11 baza 31
DYSHJA E TRETË
Elektroliza e
( )2 4 t
H SO
A(+) K(-)
→ H2O→ H+
+ OH-
→ H2SO4 →2H+
+ SO4
2-
K 2H+
, H+
Në katodë veçohen jonet H+
që vinë nga acidi
A OH−
, 2
4SO −
Në anodë shkarkohen jonet OH−
sepse janë më
pak aktive (ka më pak oksigjen)
2 ( ) 2K 2H 2e H+ −
− + →
1. ( ) 2 24e 2HA 4OH O O−−
→+ − +
2 2 22H 4OH 2H O O 2H+ −
+ → + +
2 4 2 2 4 2 2 2H SO 2H O H O HSO 2H O+ → ++ +
thjeshtoj subsatncat në të dyja anët e barazimit
2 2 22H O 2H O→ +
Ndodh elektroliza e ujit ,mjedisi që përftohet është asnjanës
PËRFORCIMI
Përvijimi i koncepteve
:
Mësuesi:
Bashkë me nxënësit realizojmë një sintezë të elektrolizës
Elektroliza është procesi që shndërron energjinë elektrike në kimike
Elektroliza ndodh në elektrolizier
Elektrolizieri është i ndërtuar nga:
o Qarku i jashtëm (lëvizje e drejtuar e elektroneve)
o Qarku i brendshëm (lëvizje e drejtuar e joneve: Jonet pozitive drejt katodës.
Jonet negative drejt anodës)
o Dy elektroda anoda (+) oksidimi; Katoda (-) reduktimi
Elektroliza mund të ndodhë:
Në elektrolit në gjendje të shkrirë
Në elektrolit në tretësirë ujore
Elektroliza me anodë të tretshme

Kimia 11 baza32
Gjatë elektrolizës në gjendje të shkrirë (elektroda inerte)
në katodë depozitohen jonet pozitivë
në anodë depozitohen jonet negative
Gjatë elektrolizës në tretësirë ujore (elektroda inerte)
Në katodë depozitohet H2 kur shkon një metal aktiv dhe hidrogjeni
Në katodë depozitohet metali kur shkon hidrogjeni dhe një metal kalimtar
Është e rëndësishme që të dimë që në katodë depozitohet joni më aktiv
Në anodë depozitohet jonet negative që janë më pak aktivë në radhën e
aktivitetit ose kanë më pak oksigjene
Gjatë elektrolizës me anodë aktive
Anoda përfaqësohet nga një pllakë metali
(aktiv që merr pjesë realisht në elektrolizë )
Katodë Elektrodë inerte
Bazohet në aktivizimin e tyre në orën e mësimit
Vlerësimi i nxënësve:
Saktësinë në aftësinë e të shkruarit të gjysmë reaksioneve në elektroda
Shkrimin saktë të reaksionit të përgjithshëm

Kimia 11 baza 33
TEMA: USHTRIME PËR NJEHSIMIN E FORCËS ELEKTROMOTORE DHE
PËR ELEKTROLIZËN
Objektivat:
• Të shkruajnë reaksionet redoks që ndodhin në elektroda gjatë elektrolizës dhe
elementit galvanik
• Të shkruajnë reaksionin e përgjithshëm të elektrolizës dhe elementit galvanik
• Të njehsojnë forcën elektromotore të një elementi galvanik
• Të realizojnë lidhjen midis elektrokimisë dhe njehsimeve stekiometrike
KONCEPTET KRYESORE: element galvanik, elektrolizë, elektroda, oksidim,
reduktim etj.
Fazat e
strukturës
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi Pyetja sjell pyetjen Diskutimi i ideve Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
Grupet e ekspertëve Ndërtimi i shprehive
Studimore
Punë me grupe
Përforcimi Përmbledhje e
strukturuar
Nxitja e diskutimit Punë individuale
Mjetet e punës: tabela, kompjuter, letra të bardha, lapustina
PARASHIKIMI: 5’
Pyetja sjell pyetjen
Mësuesi:
A mund të hartoni disa pyetje për njeri-tjetrin në lidhje me elektrokiminë?
Nxënësi 1
Ç’është elektrokimia ?
Nxënësi 2
Një degë ndërmjet kimisë dhe fizikës.
Nxënësi 3
Çfarë studion ajo?

Kimia 11 baza34
Nxënësi 4
Objekti i studimit të elektrokimisë është elektroliza dhe elementi galvanik.
Nxënësi 5
A mund të konceptojmë elektrolizën dhe elementin galvanic ?
Nxënësi 6
Elektroliza është procesi fiziko-kimik gjatë të cilit energjia elektrike kthehet në energji
kimike si pasojë e ndodhjes së reaksioneve redoks në tretësirën ujore të një elektroliti
Nxënësi 7
Po elementin galvanik?
Nxënësi 8
Elementi galvanik është një proces fiziko-kimik ku energjia kimike kthehet në energji
elektrike në sajë të ndodhjes së reaksioneve redoks në tretësirat ujore të dy elektroliteve.
Nxënësi 9
Ku ndodhin këto procese?
Nxënësi 10
Elektroliza ndodh në elektrolizier, ndërsa elementi galvanik ndodh në një aparat të
ndërtuar nga dy elektroda të ndara nga njëra-tjetra.
Nxënësi 11
Si janë të ndërtuara këto aparate?
Nxënësi 12
Aparati për funksionimin e elementit është i ndërtuar nga tre pjesë:
qarku i jashtëm (përcjellës i lidhur me një llambë )
qarku i brendshëm ( ura prej qelqi )
dy elektrodat ( pllaka metalike të zhytura në tretësirën e elektrolitit përkatës)
Nxënësi 13
Po elektrolizieri ka të njëjtin ndërtim?
Nxënësi 14
Po, kanë të njëjtin ndërtim, pra:
qarku i jashtëm
qarku i brendshëm
dy elektrodat
Ndryshimi qëndron në faktin se tek elektroliza, elektrodat nuk janë të veçuara nga
njëra-tjetra
Nxënësi 15
Si funksionon elektroliza? Po elementi galvanik?.........

Kimia 11 baza 35
Ndërhyn mësuesi:
Më pëlqen që jeni të aftë të ndërtoni pyetje dhe të përgjigjeni njëkohësisht, por për
këto do të diskutojmë më gjerë së bashku në pjesën tjetër.
Grupet e ekspertëve 35’ ;
Mësuesi:
Tani do të realizojmë një veprimtari me të ndryshuar vendet.
Do të numëroj nga 1 tek 5, ku çdo numër i korrespondon një eksperti.
Do t’ju jap në tavolinat tuaja pesë pyetje, për secilin ekspert.
Secili prej jush duhet të jetë në gjendje të japë një përgjigje të sakte për secilën prej tyre.
Në këtë moment në tavolinën e parë mblidhen vetëm 1-shat; në të dytën vetëm 2-shat;
në të tretën vetëm 3-shat; në të katërtën vetëm 4-rat dhe në të pestën vetëm 5-sat
Secili grup do të jetë përgjegjës për pyetjen e tij. Diskutoni në grup përgjigjen
dhe vendoseni sesi t’i përgjigjeni. Duhet ta mësoni këtë përgjigje sepse do t’ia
mësoni grupit bazë. Keni 8 minuta kohë për ta mësuar secili anëtar i grupit
Pasi ta keni mësuar, secili prej jush do të kthehet në grupet bazë ku keni
përgjegjësinë të mësoni njëri-tjetrin.
Përfaqësues të ekspertëve do të shkruajnë në tabelë konkluzionet përkatëse p.sh.,
eksperti me numrin 1 jep përgjigjen e ekspertit 3 etj.
Eksperti nr. 1
Si funksionon elementi galvanik
Mg/Mg2+
// Cu 2+
/Cu? Me sa
gram do të rritet masa e katodës
n,q,s anoda do të tretet me 2,4 gr.?
Eksperti nr. 2
Si ndodh elektoliza
Ca Cl2 (t)?
Eksperti nr. 5
N.q.s. duam të veshim një enë me
baker, atëherë çfarë roli do
të luajë ky metal në elementin
galvanik dhe në elektrolizë?
Eksperti nr. 3
Gjeni f.e.m. në temperaturën 25°c të
elementit galvanik të përbërë nga
një elektrodë zinku e zhytur në një
tretësirë 1M Zn(NO3)2dhe një
elktrodë bakri zhytur në tretësirën
1MCu(NO3)2
Eksperti nr. 4
5oo ml tretësirë 2,5M ZnSO4 i
nënshtrohen procesit të
elektrolizës. Gjeni sa litra gaz
do të veçohen në anode.

Kimia 11 baza36
Përfaqësuesi i ekspertit nr. 1
A (−) K ( +)
Mg/Mg2 +
Cu 2+
/Cu
( ) 2
A Mg 2e Mg− +
− − → ( procesi i oksidimit, reagenti oksidues )
( ) 2
K Cu 2e Cu+ −
+ + → ( procesi i reduktimit, reagenti reduktues)
2 2
Mg Cu Mg Cu+ +
+ → + ( reaksioni i përgjithshëm )
N.q.s. anoda do të tretet me 2,4 gr., sasia e katodës do të rritet me:
Nga barazimi arsyetoj :
1 mol Mg 24gr Mg 2,4gr Mg
6,4gr Cu
1 mol Cu 64gr Cu x
= = =
A(+) K(-)
→ 2H O H OH+ −
→ +
→
2
2CaCl Ca 2Cl+ −
→ +
( ) 2K 2H 2e H+ −
− + →
( ) 2A 2Cl 2e Cl−
+ − →
2 22H 2Cl H Cl+ −
+ → +
( )2 2 2 2 2
2H O CaCl H Cl Ca OH+ → + +
A(-) K(+)
2
Zn Zn + 2
Cu Cu+
( ) 2
A Zn 2e Zn− +
− − →
( ) 2 0
K Cu 2e Cu+ −
+ + →
2 2
Zn Cu Zn Cu+ +
+ → +
( )2 2K A Cu Cu Zn Zn
fem E E E E 0.34V 0.76V 1.1V+ +
= − = − = − − =

Kimia 11 baza 37
→ 2H O H OH+ −
→ +
→
2 2
4 4ZnSO Zn SO+ −
→ +
H1. Gjejmë produktet e elektrolizës të ZnSO4
( ) 2
K 2Zn 4e 2Zn+ −
− + →
( ) 2 2A 4OH 4e 2H O O− −
+ − → +
2
2 2
4 2 2 2 2 4
2Zn 4OH 2Zn 2H O O
2ZnSO 4H O 2Zn 2H O O 2H SO
+ −
+ → + +
+ → + + +
4 2 2 2 42ZnSO 2H O 2Zn O 2H SO+ → + +
H2. Gjejmë vëllimin e oksigjenit të çliruar gjatë elektrolizës
V = 5ooml= 0,5l
CM =2,5 VO2 =
M M
n
C n C V 2.5 0.5L 1.25mole
V
M
L
= ⇒ = × = × =
Nga barazimi 4
2
2
2 mole ZnSO 2 mole 1.25 mole
14 l O
1 mol O 22.4 l x
= = =
Që të veshim një metal me një metal tjetër, si në elektrolizë edhe në elementin galvanik do të
luajë rolin e katodës sepse në të dyja rastet anoda tretet, ndërsa katoda trashet
A) Elktroliza me anodë të tretshme
Ky proces në industri njihet me emrin
‘Galvanostegji’, sepse funksionon njëlloj si elementi galvanik
Nikelimi
Kromimi
Bakërimi
………….. etj.

Kimia 11 baza38
PËRFORCIMI:
Mësuesi:
Përmbledhje e strukturuar
Me dy tre fjali përmbledh pikat kryesore në të cilat kaloi mësimi i ditës
Theksoj momentet në të cilat nxënësit duhet të synojnë më fort
Insistoj në atë që duhet të ushtrohen sa më shumë në punimin e ushtrimeve
Jap detyrat përkatëse
Vlerësoj nxënësit në lidhje me faktin se sa:
- U aktivizuan dhe morën pjesë në orën e mësimit, sa origjinalë ishin.
- Sa dhanë mendime të sakta dhe të pjekura në lidhje me problemet e trajtuara gjatë
punës në grup, ku vlerësoj nxënësin më aktiv të grupit.
- Sa janë të afte të krahasojnë elektrolizën me elementin galvanik.

Kimia 11 baza 39
TEMA: PËRBËRJET INORGANIKE DHE ORGANIKE
Objektivat:
• Të përshkruajnë përbërjet organike si përbërje të karbonit
• Të identifikojnë elementet kryesorë të përbërjeve organike
• Të listojnë disa nga karakteristikat kryesore të përbërjeve organike
• Të krahasojnë përbërjet organike me ato inorganike
• Të rendisin disa nga dallimet midis përbërjeve organike dhe atyre inorganike
• Të argumentojë në bazë të veçorive unitetin e përbërjeve inorganike me ato
organike
KONCEPTET KRYESORE: përbërje organike, kimi organike, kimia e
karbonit
Fazat e
strukturës
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi Lëviz /ndalo /krijo
dyshe
Diskutimi i ideve
Zhvillimi i fjalorit
Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
Lexim përmbledhje
në dyshe
Nxit ndërtimin e
shprehive të të
shkruarit
Punë me grupe
Përforcimi Role të specializuara
në diskutim
Nxitja për të
përsosur të
shkruarit
Punë me grupe
Mjetet e punës: tabela, letra të bardha, shkumësa
PARASHIKIMI
Lëviz/ndalo / krijo dyshe
:
Mësuesi :
Ju bëj të njohur nxënësve se do hyjmë në studimin e një pjese të re të kimisë, e
cila është ‘Kimia organike’
Në këtë fazë të mësimit zbatoj teknikën lëviz/ndalo /krijo/ dyshe

Kimia 11 baza40
Nxënësit lëvizin në klasë dhe me dhënien e komandës ‘ngrij’ ata në mënyrë të
rastësishme bëhen partnerë dhe diskutojnë në dyshe me shokun /shoqen që kanë
pranë në lidhje me pyetjen
Çfarë dini ju për përbërjet organike?
Nxënësit marrin kohën e duhur për të diskutuar me njëri-tjetrin
Me komandën ‘shkrij’ të gjithë nxënësit shkojnë nëpër vendet e tyre
Në dyshe, secili nxënës tregon për mendimin e thëne nga shoku përkatës
Disa nga opinionet dhe mendimet e tyre në dyshe i paraqesim më poshtë
Dyshja e parë
Janë përbërje kimike thotë ANA
Fjala organike i kujton të gjallën, kështu që IRA mendon se përbërjet organike
janë brenda së gjallës
Dyshja e dyte
Në biologji ne kemi përmendur si përbërje të tilla: lyrat, karbohidratet,
proteinat dhe acidet nukleike, tha ENDRI
Ndërsa DANIELI mendon se këto përbërje duhet t’i studiojë kimia organike,
që ju mësuese përmendët në fillim të orës së mësimit
Dyshja e tretë
Dyshja jonë kishte mendimin që përbërjet organike prodhojnë ose janë burim
energjie
Dyshja e katërt
Krista më tregoi se në lidhje me përbërjet organike në një emision në TV,
kishte kuptuar që gjithçka që ne konsumojmë në jetën e përditshme është me
natyrë organike …………………………..
Po është e vërtetë, edhe pijet, parfumet, detergjentet, kremrat, esencat etj...
NDËRTIMI I NJOHURIVE
Lexim përmbledhje në dyshe
Mësuesi:
Synoj në marrjen e njohurive mbi përbërjet organike, për
këtë realizoj teknikën ‘lexim përmbledhje në dyshe’
Mësimi ndahet në paragrafë ku nxënësit në dysh, njëri bën pyetjen, tjetri
përmbledh me fjalët e veta
Për secilin paragraf synoj të aktivizoj disa dyshe

Kimia 11 baza 41
PARAGRAFI I PARË (Dyshja e parë)
Nx. 1 Si i grupojmë përbërjet në natyrë ?
Nx. 2 Përbërjet në natyrë i grupojmë në inorganike dhe organike.
Nx. 3 Cilat u quajtën substanca organike?
Nx. 4 Substanca organike janë ato që merreshin nga e gjalla.
PARAGRAFI I DYTË (Dyshja e dytë)
Nx. 5 Ç’janë përbërjet organike?
Nx. 6 Përbërjet organike janë të gjitha ato përbërje që kanë elementin karbon, atomet
e të cilit lidhen me njeri-tjetrin për të formuar vargje karbonik.
Mësuesi:
Kërkoj që nxënës të tjerë të përsërisin konceptin në formën e një loje, ku secili
nxënës i lë ‘pas’ shokut ose shoqes së vet konceptin “përbërje organike”.
Nx. 7 Përbërjet organike ndodhen vetëm tek organizmat e gjalla?
Nx. 8 Jo, në ditët e sotme me zhvillimin e shkencës dhe teknikës ato mund të
prodhohen në mënyrë sintetike.
Dyshja e tretë PARAGRAFI I TRETË
Nx. 9 Si mund të dallojmë përbërjet organike nga ato inorganike ?
Nx. 10 Janë disa veti që bëjnë dallimin midis këtyre përbërjeve
Nx. 11 Përbërjet organike:
janë vetëm të përbëra
Kanë një numër të vogël elementësh (C, H,O,N,S,P,Cl..)
Numri i tyre arrin deri në pesë milion
Kanë lidhje kovalente polare dhe kovalente
Mund të denatyrohen në mënyrë të parikthyeshme
Ndodhen shume pak në gjallesa dhe shumë në gjallesa
Kanë pikë vlimi të ulët
Shumica treten në alkal eter disa në ujë
Reaksionet kimike zhvillohen ngadalë
PËRFORCIMI:
Role të specializuara në diskutim
Mësuesi:
Organizoj nxënësit në grupe sipas inteligjencave dhe aftësive të tyre

Kimia 11 baza42
Gr. gjykues (Gjykatësi dhe dy ndihmës gjyqtarë)
Roli i tyre është të përcaktojnë se kush janë më të domosdoshme për njeriun:
përbërjet organike apo ato inorganike, pra japin vendimin
Gr. i hetimit (Hetuesit dhe ndihmësit e tij)
Grumbullojnë informacione dhe ja japin trupit gjykues
Gr. i të drejtave (të përbërjeve organike dhe inorganike)
Evidenton anët pozitive të përbërjeve organike dhe inorganike
Gr. i krijuesve luajnë rolin e dëshmitarëve
Mësuesi:
Është roli i gjykatësit që të përcaktojnë se cilat përbërje jnaë më të
rëndësishme për njeriun
Pasi dëgjohen me vëmendje të gjithë dëshmitarët, analizojnë të gjitha
informacionet, arrijnë në konkluzionin se:
‘’Të gjitha përbërjet kimike janë të rëndësishme, qofshin këto organike apo
inorganike’’
-Janë të thjeshta dhe të përbëra
-Kanë një numër të madh elementesh
(C,,O,N,S,P,Cl,Na,Zn,K Cu, Fe, Cr)
Numri i tyre arrin deri në 800 mijë
-mbizotëron lidhja jonike
- Mund të shndërrohen nga njëra
formë në tjetrën në mënyrë të
rikthyeshme.
Ndodhen më shumë te jo e gjalla.
Kanë pikë vlimi të lartë.
Shumica treten në ujë, disa në alkol
eter
Reaksionet kimike zhvillohen shpejt
Substancat inorganike shndërrohen në
organike.
Shndërrimet kimike ju nënshtrohen të
njëjtave ligje
Gr. i Hetuesve
Gjykatësi me ndihmës gjyqtarët
Janë vetëm të përbëra
Kanë një numër të vogël elementësh
(C,H,O,N,S,P,Cl..)
Numri i tyre arrin deri në pesë milion.
Kanë lidhje kovalente polare dhe
kovalente
Mund të denatyrohen në mënyrë të
parikthyeshme
-Ndodhen më shumë në gjallesa
Kanë pikë vlimi të ulët
Shumica treten në alkol eter, disa në
ujë
Reaksionet kimike zhvillohen ngadalë
Substancat organike shndërrohen në
inorganike.
Shndërrimet kimike ju nënshtrohen të
njëjtave ligje.
Gr. i letrarëve
(dëshmitarë)
P organike P inorganike

Kimia 11 baza 43
TEMA: GATITJA DHE VETITË KIMIKE TË ALKANEVE
Objektivat:
• Të rendisin vetitë fizike të alkaneve
• Të përshkruajnë disa prej këtyre vetive
• Të shkruajnë reaksionet e gatitjes të alkaneve
• Të japin informacion mbi aktivitetin kimik të alkaneve
• Të argumentojnë mbi vetitë kimike të alkaneve me anë të reaksioneve kimikë
KONCEPTET KRYESORE: veti fizike, veti kimike, temperature vlimi,
reaksion zëvendësimi radikalor, izomerë pozicioni
Fazat e
strukturës
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi Lapsat në mes Zhvillimi i fjalorit Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
Ditar dy pjesësh Nxit ndërtimin e
shprehive të të
shkruarit
Punë me grupe
Përforcimi Rishikimi në dyshe Ndërtimi i shprehive
studimore
Punë me grupe
Mjetet e punës: dërrasë e zezë, shkumës, tabela të gatshme
PARASHIKIMI:
Lapsat në mes
Mësuesi:
Nxënësit i grupojmë në grupe të vogla me tre-katër nxënës
Shkruaj në tabelë disa përfaqësues të alkaneve
CH3 CH2 CH2 CH2 CH2 CH3
CH3 CH CH2 CH2 CH CH2 CH3
CH3 CHCH3 CH3

Kimia 11 baza44
Kërkoj të emërtojnë alkanet e mësipërme
Nxënësi 1 kërkon të thotë idenë e tij dhe ngre lapsin
Ky nxënës nuk duhet të flasë derisa të gjithë të tjerët të vënë lapsat mbi tavolinë
Në momentin kur nxënësi nuk ka më gjë për të thënë, thotë ‘PAS’ duke ulur lapsin
Kaloj në të gjitha grupet, zgjedh një laps dhe pyes të zotin
Vazhdohet kështu duke kaluar në të tëra grupet.
Ditar dy pjesësh
Mësuesi:
Përgatis fletë pune për nxënësit në çdo grup
Ç’do fletë ka një pyetje dhe kërkon komentin nga ana e nxënësit
Nxënësit plotësojnë kolonën komente me njohuritë e marra nga teksti
Fletët e punës të përgatitura për nxënësit janë si më poshtë.
Pyetja Komenti i nxënësve
Vetitë fizike të
alkaneve
Gatitja e
alkaneve
Veti kimike të
alkaneve
Mendimet e nxënësve nga grupe të ndryshëm pasi diskutohen dhe përpunohen
më tej, paraqiten në dërrasën e zezë në formë të tillë.
Një rol të rëndësishëm në përmbledhjen e materialit ka sigurisht mësuesi.
Vetitë fizike të
alkaneve
Janë në gjendje të ndryshme agregate
C1 C4− të gaztë
C5 C16− të lëngët
C16−  të ngurtë
Temperatura e vlimit në përpjesëtim të drejtë me masën molare
Nuk treten në ujë (sepse janë molekula apolare)
Treten në tretësa organikë

Kimia 11 baza 45
Gatitja e
alkaneve
M1:Nga hidrogjenimi i alkeneve
2 2 2
R CH CH R ' H R CH CH R '− = − + → − − −
M2:Duke u nisur nga kripërat e acideve karboksilikë (piroliza e kripërave )
2 3R COONa NaOH R H Na CO− + → − + psh:
3 2 2 3 2 3 2 3CH CH CH COONa NaOH CH CH CH Na CO− − − + → − − +
M3:Sinteza e Wurcit (bazohet në bashkëveprimin e halogjen alkaneve me Na)
R Cl Na Cl R ' R R ' NaCl− + + − → − + R R '= → 1 izomerë
R R '≠ → 3izomerë p.sh.
3 3 3 3CH Cl Na Cl CH CH CH NaCl− + + − → − +
Veti kimike të
alkaneve
Nuk janë shumë aktivë sepse kanë lidhje të qëndrueshme midis C dhe
H
Japin reaksione djegie:
4 2 2 2CH 20 CO 2H 0+ → +
4 10 2 2 2
13
C H O 4CO 5H O
2
+ = +
( )n 2n 2 2 2 2
3n 1
C H O nCO n 1 H O
2
+
+
+ = + +
Japin reaksione zëvendësimi radikalor RS
h
4 2 3CH Cl CH Cl HClλ
+ +→
h
2 6 2 2 5C H Cl C H Cl HClλ
+ +→
n 2n 2 2 n 2n 1C H Cl C H Cl HCl+ ++ → +
Alkanet me më shumë karbone në vargun kryesor gjatë zëvendësimit
të atomeve të hidrogjenit me atome klor japin izomerët e pozicionit
p.sh.:
3 2 2 3 2 3 2 2 2CH CH CH CH Cl CH CH CH CH Cl− − − + → − − −
Klor-1butan
3 2 2 3 2 3 2 3CH CH CH CH Cl CH CH CHCl CH− − − + → − − −
Klor -2 butan

Kimia 11 baza46
PËRFORCIMI:
Rishikimi në dyshe
Mësuesi :
U jap nxënësve dy ushtrime:
Ushtrimi 1: Gatisni metil 2 butan
dimetil 2,5 hegzan
Ushtrimi 2: Si vepron butani dhe metil 3 pentan me a) O2
b) Cl2
Nxënësit lejohen të diskutojnë në dyshe për ushtrimet e mësipërme pas punës
individuale
Pas diskutimit që zgjat rreth 5 minuta, ftoj nxënësit në një diskutim të
përbashkët në zgjidhjen e dy ushtrimeve
Bazohet në aktivizimin e tyre në orën e mësimit
Saktësinë në aftësinë e të shkruarit të reaksioneve kimike
Dhënia e ushtrimeve mbi gatitjet dhe vetitë e alkaneve është mënyrë shumë
efikase
Nga përvoja
për të fiksuar reaksionet kimikë

Kimia 11 baza 47
TEMA ALKINET, STRUKTURA, EMËRTIMI
Objektivat:
• Të shkruajnë formulën molekulare të alkineve
• Të përcaktojnë strukturën e alkineve dhe tipin e hibridizimit
• Të emërtojnë përbërje të alkineve kur jepet struktura
• Të ndërtojnë strukturen e një alkini kur jepet emri
KONCEPTET KRYESORE: Alkin, lidhje trefishe, hibridizim sp
Fazat e
strukturës
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi Diskutimi i njohurive
paraprake
Diskutimi i ideve
Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
Hartë koncepti Nxit ndërtimin e
shprehive të të
shkruarit
Punë me grupe
Përforcimi Diagarami i Venit Nxitja për të përsosur
të shkruarit
Punë me grupe
PARASHIKIMI
Diskutim për njohuritë paraprake
• Shënoj në tabele temën e mësimit
• Hartoj pyetje që mbështeten në studimin në pamje të
parë të një alkani, alkeni apo alkini:
Mësuesi: Analizoni nga ana cilësore këto përbërje, çfarë vini re?
3 2 3CH CH CH− − 2 2CH CH=
3 3CH CH CH CH− = − 2 2 3CH C CH CH CH≡ − − −
Nxënësi:Vëmë re se të treja këto përbërje kanë në strukturën e tyre elementet C, H, O
Mësuesi: Atëherë si i quajmë këto përbërje?
Nxënësi :Hidrokarbure
Mësuesi: A mund të shkruajmë formulën molekulare për secilin komponim?
Nxënësi: Po, ne i njohim formulat molekulare për secilin komponim dhe ato janë
respektivisht: CnH2n+2, CnH2n , CnH 2n -2

Kimia 11 baza48
Mësuesi: A mund të flasim për grup funksionor tek alkinet ?
Nxënësi: Po, ashtu si tek alkenet që lidhjen dyfishe e konsideruam si grup funksionor
(përgjegjës për vetitë fizike dhe kimike ), edhe tek alkinet lidhjen trefishe mund ta
konsiderojmë si grup funksionor.
Mësuesi: Ç’mund të thoni për lidhjen trefishe?
Analizojmë etinin si përfaqësuesin më të thjeshtë
CH CH≡ lidhja trefishe →realizohet midis dy karboneve të hibridizimt sp
Lidhja përbëhet nga një lidhje ∂ dhe dy lidhje π yπ dhe zπ
Hartë koncepti
Mësuesi:
Klasa organizohet në tre grupe të mëdha
Çdo grup do zhvillojë praktikisht zbërthimin e një pyetjeje të caktuar
Pyetjet: - Si emërtohen alkinet?
- Si paraqitet izomeria tek alkinet?
- Ç’mund të themi për vetitë fizike të alkineve?
Për rreth 10’ nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur për t’ju përgjigjur
pyetjeve të mësipërme
Duke marrë mendimet e nxënësve plotësojmë tabelën e mëposhtme
Emërtimi Izomeria Vetitë fizike
Ndjek të njëjtat rregulla si për tek
alkenet, por vetëm se ndryshon
prapashtesa nga en → in
 Gjejmë vargun më të gjatë
 Përcaktojmë radikalet
 Fillojmë numërimin nga është lidhja
trefishe më afer
 Jap emrin
Radikal + pozicioni i radikait + rrënje
+ in + pozicioni i lidhje shumëfishe
CH3 CH CH2 C CH
C2H5
Metil 4 hegzin
B) emërtimi i vjetër
CH CH≡ 3CH C CH− ≡
acetilen metil acetilen
3 3CH C C CH− ≡ −
dimetil acetilen
-Shfaqin izomeri vargu dhe
pozicioni
P.sh.:paraqesim izomerët e :
5 8C H
3 2 2CH CH CH C CH− − − ≡
pentin- 1
3 2 3CH CH C C CH− − ≡ −
Pentin -2
CH3 CH C CH
CH3
Metil3 butin (1)
PS: në karbonet e lidhjes
trefishe nuk vihen radikale
Nuk shfaqin izomeri
gjeometrike
- Janë gaze (me pak
C në varg )
- Tvl , Tsh janë pak
më të larta se tek
alkenet

Kimia 11 baza 49
PËRFORCIMI:
Diagrami i Venit
 Orientoj nxënësit në grupet bazë dhe kërkoj prej tyre të ndërtojnë
‘Diagramin e Venit’ ku të krahasojnë alkanet me alkenet dhe alkinet në bazë të të
dhënave që morën deri në këtë moment dhe njohurive nga mësimet e kaluara.
Alkan Alken – Alkin
Të ngopur
Lidhje njëfishe
sp3
S’kanë izomeri
gjeometrike
S’kanë grup funksionor
Të pangopur
Lidhje dyfishe dhe trefishe
sp2
dhe sp
Kanë izomeri gjeometrike
(alkenet)
Kanë grup funksionor
Janë
hidrokarbure
Kanë
hibridizim
2 2 2O CO H O+ → +
Kanë izomeri strukture
dhe pozicioni
Kanë temperatura të
ulëta vlimi
Detyrë
Paraqisni të gjithë izomerët e mundshëm të përbërjes me formulë 6 10C H dhe 5 10C H
Përcaktoni izomerët e strukturës dhe të pozicionit
Nxënësit i vlerësoj në lidhje me faktin sesa janë të aftë ata të
krahasojnë grupe të ndryshme përbërjesh, (pra alkanet alkenet, alkanet)
Vlerësimi i nxënësit

Kimia 11 baza50
Tabelë koncepti
Alkan Alken Alkin
n 2n 2C H +
sp3
Të ngopur
------
Rrënja + an
Kanë izomeri vargu dhe
pozicioni
n 2nC H
sp2
Të pangopur
Lidhja dyfishe
Rrënja + en
Kanë izomeri vargu,
pozicioni, gjeometrike
n 2n 2C H −
sp
Të pangopur
Lidhja trefishe
Rrënja + in
Kanë izomeri vargu dhe
pozicioni
M1:Nga hidrogjenimi i
alkeneve
2 2 2 3 3
CH CH H CH CH= + → −
M2: Duke u nisur nga kripërat
e acideve karboksilikë
2 3
R COONa NaOH
RH Na CO
− +
→ +
M3: Sinteza e wurcit
(bazohet në bashkëveprimin e
R-Cl +Na)
R Cl Na Cl R '
R R ' NaCl
− + + −
→ − +
R R '= → 1izomerë
R R '≠ → 3izomerë
M1 Duke u nisur nga alkolet
2 4
3 2
H SO
2 4 2
CH CH OH
C H H O
−
+→
M2 Duke u nisur nga R-Cl
CH3 CH2
Cl
KOH
Et
C2H4 + KCl+ OH2
M3 Duke u nisur nga R-Cl2
CH2 CH2
ClCl
C2H4 + ZnCl2
Zn
M1 Në industri: (etini)
3 2CaCO CaO CO→ +
2CaO C CaC CO+ → +
2 2 2 2 2CaC H O C H Ca(OH)+ → +
M2 Në laborator :
CH2 CH2
ClCl
KOH
Et
C2H2 +2KCl+ 2H2O
I) Djegia e alkaneve
4 2 2 2CH 2O CO 2H O+ → +
II) Reaksione të zëvendësimit
radikalor
h
4 2 3CH Cl CH Cl HClλ
→+ +
Adicioni
2 2 2 3 3CH CH H CH CH= + → −
CH2 CH2
ClCl
+ Cl2CH2 CH2
CH3 CH2
Cl
+ HClCH2 CH2
CH3 CH2
OH
+ H2OCH2 CH2
II) Oksidimi
2 2 4 2
2 2 2
CH CH KMnO H O
CH OH CH OH MnO KOH
= + + →
− + +
4KMnO
OH
R CH CH R 2RCOOH−→− = −
III) Polimerizimi
[ ]POL
2 2 2 2CH CH CH CH→= − − −
n - polieten
I) Adicioni
2 3 3CH CH 2H CH CH≡ + → −
2 2 2CH CH 2Cl CHCl CHCl≡ + → −
2 3CH CH 2HCl CHCl CH≡ + → −
CH2 CH2
HOH
+ H2OCH2 CH2
Hg2+
II) Oksidimi
4
OH
R CH CH R ' KMnO
2RCOOH
−
→
− ≡ − +
III) Polimerizimi
pol
6 6CH CH C H→≡
IV )Aciditeti
( )3 2
3 2
R C CH Ag NH OH
R C CAg 2NH H O
− ≡ +
→↓ − ≡ + + +

Kimia 11 baza 51
TEMA: ARENET
Objektivat:
• Të tregojnë pse quhen hidrokarbure aromatike
• Të shkruajnë formulën molekulare të areneve
• Të identifikojë rrjedhësit e benzenit dhe të realizojë emërtimin e tyre
• Me anë të reaksioneve kimike të përshkruajë gatitjen dhe vetitë kimike të
benzenit
• Të argumentojë se pse arenet japin reaksione zëvendësimi elektrofilik dhe
adicioni
KONCEPTET KRYESORE: Arene, homologë të benzenit, reaksion
zëvendësimi elektrofilik, lidhje δ , lidhje π , ç’ lokalizim, hibridizim
Fazat e
strukturës
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi Çfarë dimë /ç’farë
duam të dimë /
studimore
Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
çfarë mësuam &
mendo, puno,
shkëmbe mendim në
dyshe
Nxit ndërtimin e
shprehive të të
shkruarit
Punë me grupe
Përforcimi Tryezë e
rrumbullakët
Nxitja për të përsosur
të shkruarit
Punë me grupe
Mjetet e punës: Librat, tabela të ndryshme
PARASHIKIMI:
Çfarë dimë /çfarë duam të dimë /
Mësuesi:
Duke synuar nxitjen dhe përfitimin e sa më shumë ideve në lidhje me temën e re hartoj
pyetjen:
Çfarë dini për arenet?
-Janë hidrokarbure
-Janë aromatike sepse kanë aromë

Kimia 11 baza52
-Përfaqësues kryesorë benzeni me formulë C6H6 → Raporti C me H është 1:1
-Kanë strukturë të ç’lokalizuar ,
- 2
→C sp ( )2
2 3+ →s p sp
-Një orbital pz i secilit karbon shërben për të formuar lidhjet π
- Pra, në ciklin e benzenit kemi tre lidhje dyfishe dhe elektronet e lidhjet π i
takojnë njëkohësisht të gjashtë karboneve të ciklit
Mësuesi:
Si emërtohen arenet?
Nxënësi
Në të njëjtën mënyrë si cikloalkanet
Mësuesi:
Emërtoni këto përbërje / Nxënësit emërtojnë të pavarur nga njëri-tjetri dhe japin
përgjigjet përkatëse:
CH3
CH3
CH3
CH3
CH3CH3
Metil benzene dimetil 1,3benzen trimeti 1, 3, 5 benzen
(toluene) meta ksilen
CH3
CH3
CH3
CH3
CH3
t-butil beneni izopropil benzeni
Mësuesi:
E çfarë duhet të dimë më shumë për arenet?
Përfaqësuesit kryesorë
Vetitë e tyre fizike dhe kimike
Reaksionet e gatitjes
Çfarë reaksionesh karakteristikë japin?
…………………………..
Trajtimi i tyre bëhet në fazën e ndërtimit të njohurive

Kimia 11 baza 53
Çfarë mësuam & Mendo / puno në dyshe / shkëmbe mendim
Mësuesi/udhëzoj
Të organizuar në dyshe, duke lexuar tekstin gjeni përgjigjet e pyetjeve që hartuat
më sipër
Në punën në dyshe njëri nga ju duhet të marrë rolin e “udhëzuesit"dhe tjetri
rolin e “dëgjuesit”
Është e rëndësishme që të ndërrohen rolet brenda dyshes nga njëra pyetje tek
tjetra
Mësuesi:/ Veprimtaritë që do kryeni
Orientoj nxënësit që të japin përgjigje për pyetjen e parë
N.q.s mbaruat me pyetjen e parë, kaloni në pyetjen e dytë duke ndërruar
njëkohësisht edhe rolet
Kështu vazhdoj të ndërhyj në momentet e ndërrimit të pyetjeve duke ju lënë
kohën e duhur për secilën pyetje
Është e rëndësishme që brenda secilës dyshe të ketë diskutim dhe shkëmbim
mendimesh
Pyetjet në të cilat do të përqendrohen nxënësit janë:
Përfaqësuesit kryesorë
Vetitë e tyre fizike
Vetitë e tyre kimike
Me përgjigjet e marra nga nxënësit dhe sugjerimet e mësuesit plotësoj kolonën
“Çfarë mësuam”
Insistoj që të gjithë nxënësit të jenë pjesëmarrës dhe të japin mendimet e tyre
Pas plotësimit, tabela duhet të ketë një formë të tillë paraqitje
Çfarë mësuam?
Përfaqësues kryesorë të areneve
CH3
figurat
Toluen ksilen orto meta para

Kimia 11 baza54
Vetitë e tyre fizike
Lëng pa ngjyrë
Ka erë karakteristike
Dendësi më të vogël se uji
Treten pak në ujë, por treten në tretësa organikë
Janë tretësa shumë të mire
Avujt e benzenit janë të dëmshëm
Kujdes, benzeni mund të marrë flakë gjatë punës
M1 Duke u nisur nga etini
pol
6 63CH CH C H≡ →
M2 Duke u nisur nga ciklohegzani
23H
6 12 6 6C H C H−
→
M3 Duke u nisur nga kripërat e acideve karboksilikë RCOONa
2 3Ar COONa NaOH Ar H Na CO− + → − +
Mund të përmendim edhe:
a) nga produktet e përpunimit të naftës
b) nga produktet e distilimit të thatë të qymyrgurit
Vetitë e tyre kimike
Japin reaksione zëvendësimi elektrofilik
(për shkak të strukturës së ç‘lokalizuar nuk sillen si hidrokarbure të pangopur)
o Halogjenimi i benzenit 3AlCl
6 6 6 5C H C H Cl HCl→ +
o 3FeBr
6 6 2 6 5C H Br C H Br HBr+ → +
o Nitrimi i benzenit 2 4H SO
6 6 3 6 5 3 2C H HNO C H NO H O+ → +
o Sulfonimi i benzenit 6 6 2 4 6 5 3 2C H H SO C H SO H H O+ → +
Në disa raste mund të japin reaksione adicion
Hidrogjenimi i benzenit Pt/Pd
6 6 2 6 12C H 3H C H+ →
Halogjenimi në prani të dritës ( )h
6 6 2 6 6 6C H 3Cl C H Cl lindanλ
+ →
Japin reaksione djegie
6 6 2 2 2
15
C H O 6CO 3H O
2
+ → +
Mund të oksidohen
4KMnO
6 5 3 6 5C H CH C H COOH− →
Metil benzen ac benzoik
4KMnO
6 5 6 5C H R C H COOH− → −

Kimia 11 baza 55
PËRFORCIMI:
Tryeza rrethore
Ndaj klasën në disa grupe në varësi të rreshtave
(ose i vendos në formë rrumbullake)
Vendos në secilin grup një nxënës që do të fillojë lojën i pari, i jap një letër
dhe laps dhe kërkoj të shkruaj një veti, një karakteristikë apo një përbërje të
benzenit
Pasi plotësohet nga nxënësi i parë, letra paloset dhe i jepet shokut pasardhës
në mënyrë të vazhdueshme derisa të mbarojnë të gjithë personat e grupit
Në fund të kësaj loje nxënësi i fundit hap letrën dhe lexon të gjitha shënimet e
paraqitura në letër
Sa të gatshëm janë treguar nxënësit në orën e mësimit
Vlerësime
Sa janë të aftë të emërtojnë arene të ndryshme
Sa janë të aftë të kuptojnë dhe shkruajnë reaksionet kimikë

Kimia 11 baza56
TEMA: PUNË LABORATORI. GATITJA DHE VETITË E ETENIT DHE
ETINIT
Objektivat:
• Të aftësohen në përgatitjen dhe përdorimin e mjeteve laboratorike
• Të përshkruajnë mënyrën e gatitjes së etenit dhe etinit
• Të demonstrojnë nëpërmjet eksperimentit gatitjen e etenit dhe etinit
• Të identifikojnë vetitë kimike të etenit dhe etinit
KONCEPTET KRYESORE: Reaksion test, veti kimike, gatitje,
Fazat e
strukturës
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi Përmbledhje e
strukturuar
studimore
Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
Mbajtja e
strukturuar e
shënimeve
Nxit ndërtimin e
shprehive të të
shkruarit
Punë me grupe
Përforcimi Organizues grafik i
analogjisë
të shkruarit
Punë me grupe
Mjetet e punës:
PARASHIKIMI:
mbajtëse metalike, ballon me gyp zhvillimi,
cilindri i shkallëzuar, pipetë, kristalizator, rrjetë azbesti, llamba
alkooli, mbajtëse me provëza, tretësire e KMnO4, H2SO4, karbit
(CaC2)
Përmbledhje e strukturuar
Mësuesi:
Njoh nxënësit me temën e punës së laboratorit
Citoj shkurtimisht katër eksperimentet që do të zhvillohen gjatë kësaj ore
Paraqes disa nga objektivat e kësaj pune laboratori
Kërkoj vëmendje dhe përgjegjësi në realizimin e punës
NDËRTIMI I NJOHURIVE:
Mbajtja e strukturuar e shënimeve
Mësuesi:
Pas etapës së parashikimit kalojmë në etapën e ndërtimit
të njohurive me anë të mbajtjes se strukturuar të shënimeve

Kimia 11 baza 57
Ndaj klasën në tetë grupe me nga tre–katër nxënës secili
Duke patur parasysh që janë katër eksperimente, theksoj se çdo eksperiment do të
kryhet nga dy grupe njëkohësisht
Grupet në mënyrë paralele punojnë për eksperimentet përkatëse
Kujdes!
Çdo grup realizon eksperimentin dhe mban shënime të kujdesshme në
përfundim të tij
Gr 4
Eksp 1
Eksp 2
Eksp 1
Eksp 4
Gr 3
Gr 8Gr 1
Gr 2
Gr6
Gr 7
Gr
Eks. 1 gatitja e etenit (gr 1+5)
Mësuesi:
Përgatisni aparatin
Zhvilloni eksperimentin
çfarë pyetjesh ju lindin
mbani me kujdes shënimet
përkatëse
Nxënësi:
PseH2SO4 gjatë zhvillimit të
eksperimentit shtohet me ngadalë ?
Eks. 3 djegia e etenit dhe etinit (gr 3+7)
Mësuesi:
Zhvilloni me kujdes eksperimentin
Çfarë vini re
Si digjet gazi eten dhe etin
Nxënësi:
Pse eteni dhe etini digjen në flakë
të ndyshme
Eks. 2 Gatitja e etinit (Gr 2+5)
Mësuesi:
Hidhni karbitin në një ballon
Shtoni me kujdes ujin
Çfarë vini re
Shënoni gjithçka që vini re
Nxënësi:
Pse duhet të kemi shumë kujdes gjatë
zhvillimit të reaksionit
Mësuesi: përgjigjen do ta zbuloni vetë gjatë
eksperimentit
Eks. 4 ç’ngjyrosja e KMnO4(Gr 4+8)
Mësuesi:
Si reagojnë këto dy gaze me KMnO4
A ç’ngjyroset KMnO4
Nxënësi :
Vemë re se KMnO4 ç’ngjyroset, por
a mund ta paraqesim këtë me anë të
reaksioneve

Kimia 11 baza58
Acidi luan rolin reaksioni është
e katalizatorit shumë egzotermik
2 4H SO
3 2 2 2 2CH CH OH CH CH H O− − → = + ( )2 2 2
CaC H O CH CH Ca OH+ → ≡ +
ngjyrë të kaltër flakë të errët
2 4 2 2 2C H O CO H O+ → + 2 2 2 2 2C H O CO H O+ → +
Ç’ngjyrosin KMnO4 Ç’ngjyrosin KMnO4
R CH CH R' + KMnO4 + H2O R CH CH R'
OH OH
MNO2 + KOH+
Vlerësimi i nxënësve :
Vlerësoj nxënësit në lidhje me faktin se sa:
- U aktivizuan dhe morën pjesë në orën mësimit
- Sa dhanë mendime të sakta në lidhje me problemet e trajtuara gjatë punës në grup,
ku vlerësoj nxënësin me aktiv të grupit
-Sa origjinalë ishin në punën tyre dhe me sa lehtësi përdorën mjetet laboratorike
Eteni Etini
Gatitja dhe vetitë e
etenit dhe etinit
+O2
KMnO4

Kimia 11 baza 59
TEMA: ALKOLET
Objektivat
Në fund të orës së mësimit nxënësit do të jenë në gjendje të
:
• Të konceptojë drejt grupin funksionor
• Të përshkruajë ç’janë alkolet dhe të indetifikojë grupin funksionor të tyre
• Të emërtojnë alkole me të paktën 7C në vargun kryesor
• Të shkruajë formulat strukturore të alkooleve të ndryshme në bazë të emrit
të dhënë
KONCEPTET KRYESORE: grupfunksionor, alkole, diole, triole, alkole
parësorë, dytësorë, tretësorë
Fazat e
strukturës
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi Parashikim nga
termat
Diskutimi i ideve
Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
Lexim i drejtuar
/tabela e pyetjeve
Nxit ndërtimin e
shprehive të të
shkruarit
Punë me grupe
Përforcimi Marrëdhëniet pyetje
përgjigje
të shkruarit
Punë me grupe
PARASHIKIMI
-Parashikim nga termat paraprakë
Mësuesi:
.-Synoj që në këtë fazë të ngacmoj imagjinatën e nxënësve në lidhje me temat që do të
trajtohen në mësimet që do të vijnë
Në lidhje me këtë, me fjalët:
alkool
industri
udhëtim
helmues
-Udhëzoj nxënësit të hartojnë një tregim të shkurtër ku të përdorin këto fjalë
-Nxënësit punojnë në mënyrë të pavarur për rreth 3’

Kimia 11 baza60
-Dëgjohen disa nga krijimet më të mira
Në fund të kësaj faze është e rëndësishme të theksohet ideja se do hyjmë në një
pjesë të re të përbërjeve organike, të përbërjeve që në strukturën e tyre kanë
oksigjen dhe përfaqësuesit e parë që do studiohen janë pikërisht alkoolet
Lexim i drejtuar / tabela e pyetjeve
Mësuesi:
Në lidhje me alkoolet, çfarë do të dëshironit të dinit?
Të gjitha pyetjet e hartuara nga nxënësit shënohen në një kënd të klasës dhe
përfaqësojnë atë që quhet tabela e pyetjeve.
Kjo tabelë mund të plotësohet në vazhdimësi gjatë mësimit ose edhe gjatë
orëve të tjera.
Disa nga pyetjet e formuluara nga nxënësit janë:
TABELA E PYETJEVE
1-Ç’janë alkoolet?
2-Ç’përfaqëson grupi –OH?
3-Si i klasifikojmë alkoolet?
4-A ndiqen të njëjtat rregulla për emërtimin e alkooleve, si dhe për hidrokarburet?
5-Si gatiten?
6-Veti fizike, kimike …………………………………etj.
Mësuesi:
Lexoni me vëmendje tekstin dhe gjeni përgjigjet e pyetjeve tuaja
Në këtë orë mësimi ju do ti përgjigjeni vetëm katër pyetjeve të para
Kjo veprimtari duhet të zgjasë rreth 10’
Mësuesi kontrollon në vazhdimësi punën e secilit nxënës
PËRFORCIMI:
Marrëdhëniet pyetje-përgjigje
Mësuesi:
Është e rëndësishme të theksohet fakti se kjo fazë si më e rëndësishmja në këtë
orë mësimi duhet të zhvillohet midis jush në formën e pyetjeve dhe përgjigjeve.
Ç’janë alkoolet ?
Alkoolet janë përbërje organike me oksigjen që në strukturën ë tyre kanë grupin –OH

Kimia 11 baza 61
Ç’ përfaqëson grupi –OH
Grupi –OH përfaqëson një grup atomesh që i japin përbërjes veti fizike kimike te ngjashme
Përbërje të ndryshme kanë grup të ndryshëm funksionor
Ç’mund të themi për alkoolet ?
Janë përbërje organike
Përveç C dhe H kanë edhe elementin O
Kanë formulë CnH2n+O
Përftohen kur një hidrogjen i alkaneve zëvendësohet nga një grup OH
A mund t`i grupojmë alkoolet?
Po, alkoolet mund t’i grupojmë në varësi të: A) strukturës së tyre
B) pozicionit të grupit –OH
C) nr. të grupeve -OH
Si i klasifikojmë në varësi të strukturës?
Në alkoole të ngopura ALKANOLE CnH2n!OH 3 2 2CH CH CH OH− − −
Propanol -1
Në alkoole të pangopura 1- ALKENOLE CnH2n−1OH
CH3
1
CH
2
CH
3
CH
4
CH3
5
OH
Penten3,ol2
2- ALKINOLE CnH2n−3OH CH
5
C
4
CH2
3
CH
2
CH3
1
OH
Po në varësi të pozicionit të grupit – OH?
Kemi alkoole parësore, dytësore, tretësore
3 2
CH CH OH− CH3
1
CH2
2
C CH2
4
CH3
5
OH
CH3
3
Etanol CH3
1
CH
2
CH3
3
OH
Metil 3, pentanol 3
Propanol 2

Kimia 11 baza62
Në varësi të nr. të grupeve OH i klasifikojmë në:
Alkoole me një grup OH Alkoole me dy grupe OH Alkoole me tre grupe
OH
3 2 2
CH CH CH OH− − −
3 2
CH CH OH−
1 2 3
CH3 CH CH3
OH
|
− −
3 3CH CH CH CH
OH OH
| |
− − −
Butan diol 2,3
2 2
CH CH CH
OHOH OH
|| |
− −
Propantriol 1,2,3
Detyrë:
Shkruaj në dërrasën e zezë formulën molekulare të 6 14C H O
Kërkoj nga nxënësit që duke u mbështetur në njohuritë e marra tek hidrokarburet të:
a) japin format izomere të alkooleve me gjashtë atome karboni
b) emërtojnë secilën prej tyre

Kimia 11 baza 63
TEMA: GATITJA DHE VETITË E ALKOOLEVE
Objektivat:
• Të përgjithësojnë vetitë fizike të alkooleve me numër të ndryshëm atomesh
karboni
• Të krahasojnë dhe shpjegojnë vetitë fizike të alkooleve me ato të
hidrokarbureve me masa molare të përafërta me to
• Të shkruajnë reaksionet që paraqesin vetitë kimike të alkooleve
• Të njohin reaksionet e gatitjes të alkooleve
• Të zbatojnë në praktike gatitjen e alkooleve të ndryshme
KONCEPTET KRYESORE: lidhje hidrogjenore, veti fizike, veti kimike
Fazat e
strukturës
nxënësve
Organizimi i
nxënësve
Parashikimi Diskutim për
njohuritë paraprake
Diskutimi i ideve
Punë me klasën
Ndërtimi i
njohurive
Veprimtari e leximit
të drejtuar
Nxit ndërtimin e
shprehive të të
shkruarit
Punë me grupe
Përforcimi Harta e konceptit
Parashikimi me
terma paraprake
të shkruarit
Punë me grupe
Mjetet e punës: tabela, letra të bardha, shkumësa
PARASHIKIMI:
Diskutimi i njohurive paraprake
Mësuesi:
Në tabelë shkruhen formulat strukturore të disa alkooleve
Nga nxënësit kërkoj:
Të emërtojnë këto përbërje
Të grupojnë alkoolet në varësi të strukturës, pozicionit të grupit –OH dhe nr. të
grupeve -OH

Kimia 11 baza64
Veprimtari e leximit të drejtuar (V/L/D)
Mësuesi:
• Pas etapës së parashikimit kaloj në etapën e ndërtimit të njohurive me
veprimtarinë e leximit të drejtuar
• Ndaj klasën në tre grupe të mëdha dhe përgatis nga një pyetje për secilin grup
Vetitë fizike të alkooleve
Vetitë kimike të alkooleve
Gatitja e alkoleve
Mësuesi:
-Mbasi ndaj mësimin në tre paragrafë kryesore, rekomandoj nxënësit të lexojnë në
heshtje, secili grup paragrafin përkatës për t’ju dhënë përgjigje pyetjeve të hartuara.
-Një ose disa përfaqësues nga secili grup duke plotësuar mendimin e njeri-tjetrit japin
përgjigje për pyetjet e parashtruara më sipër.
Mësuesi: Cilat janë vetitë fizike të alkoleve?
Nxënësi 1: ( Përfaqësues i grupit të parë )
Pasi diskutuam së bashku në grup menduam të listojmë disa nga vetitë fizike të
alkooleve
1) Alkoolet me nr. të vogël karbonesh 1-3 treten mirë në uje
2) Me rritjen e nr. të karboneve në varg tretshmëria e tyre ulet
3) Alkoolet janë në gjendje agregate të ndryshme
C1- C11 janë lëngje
C11 e sipër janë të ngurta
Mësuesi:
Pyes nxënësit nëse kanë paqartësi dhe ftoj një nxënës tjetër të vazhdojë
mendimin e shokut
Nxënësi 2: (Përfaqësues i grupit të parë )
4) temperaturat e vlimit dhe të shkrirjes të alkooleve janë më të mëdha se të
hidrokarbureve me masë të përafërt me to, p.sh. etanoli me masë molare 46g/mol vlon
në 780
C , ndërsa propani me masë molare 44g/mol është gaz
Grupi i parë
Grupi i dytë
Grupi i tretë

Kimia 11 baza 65
5) alkolet shërbejnë si tretësa të përbërjeve organike
Mësuesi:
Pse ndodh një dukuri e tillë?
Nxënësi 2:
Sepse molekulat e alkooleve lidhen me lidhje hidrogjenore, arsye kjo që ndikon dhe
në tretjen e alkooleve në ujë
Mësuesi:Si paraqiten alkoolet përsa i takon vetive kimik
Nxënësi 3: (Përfaqësues i grupit të dytë)
Po, mund të themi se vetitë kimike të alkooleve i dedikohen grupit –OH Alkoolet
janë aktivë nga pikëpamja kimike dhe shfaqin disa lloj reaksionesh
1) veprimi i alkooleve me metalet tregon aciditet
3 3 2
1
CH OH Na CH ONa H
2
+ → +
Mësuesi: Si shfaqen vetitë acide tek alkoolet
Nxënësi 3:
Vetitë acide janë shumë të dobëta, kripa e formuar mund të shpërbëhet nga uji
3 2 3
CH ONa H O CH OH NaOH+ → +
Mësuesi: Mund të vazhdojë një nxënës tjetër?
Nxënësi 4: (Përfaqësues i grupit të dytë)
Në lidhje me mendimin e shokut mund të themi:
2) Meqë kanë veti acide të dobëta alkoolet nuk mund të veprojnë me bazat
3
CH OH NaOH s'vepron+ →
3) Por alkoolet mund të veprojnë me acidet
2 4H SO
3 3 2
CH OH HCl CH Cl H O+ +→
Mësuesi: A japin alkoolet reaksione djegie ?
Nxënësi 4:
4) Po, alkoolet japin reaksione djegie
3 2 2 2
3
CH OH O CO 2H O
2
+ → +
5) Alkoolet mund të oksidohen dhe të japin aldehide dhe ketone
|3 2 3 2
CH CH OH CuO CH O Cu H OC
H
− − + → − = + +
etanol etanal

Kimia 11 baza66
|3 3 3 3 2
CH CH ' CuO CH CH Cu H OCH C
OOH
− − + → − − + +

propanol propanon
Mësuesi: si gatiten alkoolet
Nxënësi 5: (Përfaqësues i grupit të tretë)
Alkoolet mund t’i përftojmë në dy mënyra kryesore:
M1 Duke u nisur nga halogjen alkanet me baza alkaline
3 3CH Cl Na OH CH OH NaCl− + → − +
R Cl NaOH ROH NaCl− + → +
M2: hidratimi i alkeneve
2 4H SO
3 2 2 3 3
CH CH CH H O CH CH CH
OH
←− = + − −

PËRFORCIMI:
Harta e konceptit
Parashikim me terma paraprake
Mësuesi:
Gjatë kësaj faze u kërkoj nxënësve të plotësojnë tabelën e mëposhtme. Pas
plotësimit nga ana e nxënësve, tabela duhet të ketë këtë pamje

Kimia 11 baza 67
Vetitë fizike Vetitë kimike Gatitja
1) Alkoolet me
nr. të vogël
karbonesh 1-3
treten mirë në
ujë
2) Me rritjen e
nr. të karboneve
në varg
tretshmëria e
tyre ulet
3) Alkoolet
janë në gjendje
agregate të
ndryshme të
lëngët ngurtë
4) temperaturat
e vlimit dhe të
shkrirjes të
alkooleve janë
më të mëdha se
të
hidrokarbureve
më masë të
përafërt me to
për shkak të
lidhjes
hidrogjenore
5) alkoolet
shërbejnë si
tretësa të
përbërjeve
organike
1) veprimi i alkooleve me metalet
3 3 2
1
CH OH Na CH ONa H
2
+ → +
2) veprimi i alkooleve me bazat
3CH OH NaOH s'vepron+ →
3) veprimi i alkooleve me acidet
2 4H SO
3 3 2CH OH HCl CH Cl H O+ → +
4) djegia e alkooleve
3 2 2 2
3
CH OH O CO 2H O
2
+ → +
5) oksidimi i alkoleve
3 2 3 2
H
CH CH OH CuO CH O Cu H OC
|
− − + → − = + +
3 3 3 3 2CH CH CH ' CuO CH C CH Cu H O
OOH
− − + → − − + +
| 
M1 Duke u nisur nga halogjen
alkanet me baza alkaline
R Cl NaOH ROH NaCl− + → +
3 3CH Cl Na OH CH OH NaCl− + → − +
M2: hidratimi I alkeneve
2 4H SO
3 2 2 3 3CH CH CH H O CH CH CH
OH

−= + → − −
Mësuesi:
Për të përfunduar mësimin ju jap nxënësve fjalët
Alkool
Udhëtim
Trishtim
24 ore
Ju lë 5’ kohë për të krijuar një tregim të shkurtër. Paraqes më poshtë disa nga punimet
e nxënësve

Liber mesuesi-kimi11-baza

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

En vedette

En vedette (20)

Plus de irena kotobelli

Plus de irena kotobelli (20)

Liber mesuesi-kimi11-baza