grafika-inxhinierike-pdf

Dr.sc. Ilir Doçi, Grafika inxhinierike-Vizatimi teknik – Prezentime Kapitulli XI
GRAFIKA INXHINIERIKE
KAPITULLI XI
DIMENSIONIMI DHE KUOTIMI

11. DIMENSIONIMI DHE KUOTIMI
• Të gjitha detalet që paraqiten në Vizatim teknik i kanë edhe
përmasat e tyre fizike.
• Për te qenë vizatimi i një pjese komplet ne bazë te cilit mund të
punohet pjesa makinerike, duhet qe te vendosen përmasat e pjesës
në vizatim.
Fig. 11.1. Shembull i detalit të dimenzionuar
80/45° 140
4528
10
32 4 6
Ø10
2 vr.
R6
16
R10

• Këto përmasa në mënyra të caktuara duhet të paraqiten
në vizatime. Në këtë mënyrë janë krijuar rregullat e
dimensionimit të vizatimeve me qëllim të paraqitjes së
përmasave gjatësore (horizontale, vertikale, të pjerrëta),
përmasave të harqeve, rrathëve, këndeve, vrimave,
filetove, etj. Më tutje do të tregojmë se si paraqiten
dimensionet në vizatime.
• Përmasat e gjatësisë në vizatimin teknik në makineri
ipen me njësin në mm, ndersa ato të këndeve në gradë,
minuta dhe sekonda. Shenimi i madhësisë së
përmasave bëhet me numra. Për madhësin e gjatësisë
numri nuk shoqerohet me shenimin mm, ndërsa për
këndet numri shoqerohet me shenimin shkallë ( o )
minuta (‘) dhe sekonda ( ‘’) .
• Kuotizimi paraqet mënyrën e vendosjes së
dimenzioneve në vizatimin teknik.

• Kuotizimi përbëhet nga
këto elemente:
• -vija e vlerësimit
• -vija ndihmëse e
përmasës
• -shigjeta
• -vlera
80
shigjeta
Vija ndihmëse e
përmasës
Vija e përmasës
Vija e përmasës
Vlera
vlera

Fig. 11.3. Paraqitja e rregullave themelore të elementeve të kuotimit

9.1. Dimensionimi i i konturave në gjatësi dhe
gjerësi
• Dimensionimi i konturave në gjatësi dhe gjerësi bëhet me dimensionimin e
përmasave horizontalisht dhe vertikalisht, ku vlerat (numrat) paraqiten:
• për konturat horizontale - mbi shigjetë, në mes,
• për konturat vertikale- e rrotulluar për 90°, majtas nga shigjeta, në mes

9.1. Dimensionimi i i konturave në gjatësi dhe
gjerësi
Dimensionimi
paralel
Dimensionimi
progresiv
Dimensionimi
zingjiror

9.2. Dimensionimi i rrathëve
Dimensionimi i rrathëve koncentrik
Rrathët, vrimat dhe konturat tjera rrethore gjithmonë paraqiten me shenjën e rrethit Ø dhe vlerës
pas tij, ndërsa vendosja mund të bëhet si në Fig., ku dimensioni mund të parqitet jashtë rrethit dhe
brenda rrethit, varësisht nga pozicioni i rrethit në vizatim. Përmasa me vlerë - 2vr. Ø20 nënkupton se në
detalin e dimensionuar kemi dy vrima me përmasa të njejta.

Paraqitja e përmasave gjatësore nën kënd
të caktuar
• Përmasat gjatësore nën kënd të caktuar mbajnë distancën standarde nga kontura e
trupit, por janë paralele me vi të konturës (Fig.11.6.b – pjerrtësia 40 mm). Vlerat
(numrat) paraqiten gjithmonë mbi shigjetë të kuotimit pa marrë parasysh këndin e
pjerrtësisë (Fig.11.6.a).
• Në raste të caktuara, kontura e pjerrët mund të dimensionohet me dimensione
horizontale apo vertikale (Fig.11.6.b – përmasa vertikale - 60 mm dhe horizontale- 80
mm). Në rast se nuk dihet pjerrtësia e konturës, e duhet paraqitur, atëherë paraqitet
këndi që e formon ajo me aksin horizontal apo vertikal (Fig.11.6.b – këndet 30°, 45°
dhe 60°).
Fig.11.6.b
Fig.11.6.a

Dimensionimi i këndeve

11.3. Dimensionimi i vrimave
Në Fig.11.9 dhe Fig.11.10, t – paraqet trashësinë e detalit, e cila paraqitet vetëm në
rastin kur projeksioni anësor nuk paraqitet, ose nuk ka nevojë të paraqitet.

11.3. Dimensionimi i vrimave
Dimensionimi i vrimave këndëdrejta
Dimensionimi i vrimave këndëdrejta – me thellësi të definuar

11.4. Dimensionimi i harqeve

Fig.11.11. Rregulla të kuotimit të konturave harkore

Fig. 11.12. Dimensimi i harqeve me përdorimin e simbolit  (sipas DIN ISO 7083)

Fig.11. 13.Shembuj dimensionim i harqeve

11.5. Dimensionimet e përmasave paralele
Fig.11. 14. Dimensionimet gjatësore paralele Fig. 11.15. Kuotimet paralele të këndeve
b) mirë b) gabim

11.6. Dimensionimi i sipërfaqeve rrethore
• Dimensionimi i sipërfaqeve rrethore në projeksionin ku nuk mund të
vërehet se është konturë rrethore bëhet me përdorimin e simbolit Ø
që tregon se bëhet fjalë për sipërfaqe rrethore. Këtu kemi kuotimin e
boshteve, konturave të ndryshme rrethore, vrimave.
Dimensionimi i boshteve te
nderlikuara
Dimensionimi i boshteve te
thjeshta
Paraqitja e teheve të thyera (l x α°) ose
(l/ α°).
Në këtë bosht është treguar mënyra e
paraqitjes së teheve të thyera, p.sh. 1.5
- thellësia x 45° - këndi i përpunimit

Dimensionimi i seksioneve rrethore të
shkallëzuara
Dimensionimi i prerjeve – prerjet rrethore
me gjatësi të madhe, ku bëhet ndërprerja
Dimensionimi i akseve dhe vrimave
rrethore të lakuara

Ø20
Ø40
Ø60
Ø30
Ø10
Ø40
Ø20
Ø40
Ø60
Ø30
Ø10
Ø40
Fig. 11.17. Dimensionimi i seksioneve rrethore – prerje e plotë dhe gjysmëprerje
Pamja aksonometrike

11.7. Dimensionimi i filetos
• Filetimi është pjesë përbërëse e shumë detajeve
makinerike. Në vizatim duhet paraqitur, ashtu që të
dallohet nga detajet e pafiletuara. Filetimet rregullohen
sipas ISO 6410. Simboli kryesor i filetimit është simboli
M, por ka edhe definime tjera, si në tabelën më poshtë.

11.7. Dimensionimi i filetos

11.8. Dimensionimi i detajeve të imta
• Në rast të detajeve shumë të imta në vizatim, në detalin ku
ndodhet pjesa e imët paraqitet vetëm me një rreth të zbrazët
së bashku me numrin referues, p.sh. I, II,... ndërsa anash
vizatimit paraqitet detali i referuar, duke e definuar edhe
përpjesën e paraqitur.

11.9. Kuotimi i sipërfaqeve të pjerrëta
• Sipërfaqet e pjerrëta mund të definohen në rast se kërkohet
pjerrtësia në raport me ndonjë sipërfaqe tjetër apo boshtit të
simetrisë. Simboli i pjerrtësisë është trekëndëshi kënddrejtë dhe
shkalla e pjerrtësisë definohet me raportin A:B.

11.9. Kuotimi i pjerrtësisë së koneve
• Sipërfaqet konike kanë pjerrtësi të caktuar. Definimi bëhet me anë të
simbolit të trekëndëshit dhe shkallës së pjerrtësisë. Me këtë
vlerësim bëhet definimi i konicitetit dhe pjerrtësisë. Paraqiten rastet
e konit dhe vrimës konike. (ISO 3040).

11.10. Dimensionimi i konturave katrore
• Konturat katrore definohen me përmasën
dhe simbolin □ para përmasës së katrorit.

11.11. Dimensionimi i konturave sferike
• Konturat sferike definohen me përmasën dhe simbolin S
para përmasës së sferës.

11.12. Përmasat ndihmëse
• Përmasat ndihmëse përdoren vetëm për përkrahje në
identifikimin e një përmase e cila vetëm ndihmon, pasi
që me mbledhjen e përmasave ekzistuese del vlera e
saj. Përdoret me simbolin e kllapave ( ...).
Fig. 11.25. Definimi i përmasave ndihmëse

11.12. Dimensionimi brenda konturave
• Dimensionimi brenda konturave të objektit mund të
bëhet me qëllim që japin kuptim më të përshtatshëm të
përmasës. Këto përmasa nuk duhet të ndërhyjnë në vijat
e konturës dhe të mos pengojnë përmasat tjera.

11.13. Thjeshtësimet gjatë dimensionimit
• Në raste të caktuara, me qëllim të evitimit të ngarkimit të
vizatimit me vija të përmasave, mund të bëhet thjeshtësimi i
tyre, ashtu që disa elemente me përmasa të njejta mund të
paraqiten me një përmasë të përbashkët, siç është treguar në
tabelë.

11.13. Thjeshtësimet gjatë dimensionimit

11.14. Dimensionimi i vizatimit në pamje
aksonometrike
• Dimenzionimi i vizatimeve në pamje aksonometrike
bëhet me rregulla të njejta si të vizatimeve në rrafsh, por
vijat e përmasës duhet të jenë paralele me rrafshin të
cilit i takon përmasa që matet.
Fig.11. 28. Dimensionimi i vizatimit në pamje aksonometrike

11.14. Dimensionimi i vizatimit në pamje
aksonometrike
Fig.11. 28. Dimensionimi i vizatimit në pamje aksonometrike dhe ortogonale

11.15. Paraqitja e numrave të detajeve të
tërësisë në vizatim
• Numrat që definojnë detajet e tërësisë në vizatim duhet të jenë të
dallueshme, të paraqiten jashtë konturave të objektit që e tregojnë dhe të
dallohen nga kuotimet tjera. Numrat duhet të jenë së paku dy herë më të
mëdhenjë se numrat e kuotimeve. Vijat e referimit duhet të jenë në pozitë
që të tregojnë qartë pjesën e tërësisë që referojnë. Vijat e referimit nuk
guxojnë të kryqëzohen. (ISO 6433).

11.16. Veprimet e sakta dhe të gabueshme të
dimensionimit

11.17. Dimensionimi i përmasave me devijime
të lejueshme dhe tolerancave
• Gjatë përpunimit të detajeve makinerike vështirë arrihet përmasat e
kërkuara nominale. Në këtë rast mund të bëhet tlerimi i përmasave me
devijime të lejueshme, të cilat në vizatim shënohen pas përmasave
nominale me shenjën ±. (sipas ISO 3898). Në raste të caktuara jepet edhe
plotësimi me përqindje të devijimit të lejueshëm të verifikuar Fig. b.

11.17. Dimensionimi i përmasave me devijime
të lejueshme dhe tolerancave
• Me qëllim që vizatimi të mos ngarkohet me numra të
devijimeve të lejueshme, në sistemin ISO të tolerancave
për përmasa gjatësore është bërë shënimi me shkronja
dhe numra. Sipas këtij sistemi pozita e fushës toleruese
për vrima shënohet me germa të mëdha, për akse me
germa të vogla, kurse cilësia e tolerancës me numra.

11.17. Dimensionimi i përmasave me devijime të lejueshme dhe
tolerancave
Fig. 11.34. Paraqitja e përmasave të tolerancave

11.18. Tolerimet e formës dhe pozitës
• Pasi që është e pamundur të prodhohen pjesë
makinerike të formës gjeomerike ideale, shprehet
patjetër devijimi i pjesës makiniste nga forma ideale
gjeometrike dhe pozita e saj në vet çiftin mbërthyes të
montimit. Tolerimet dhe devijimet e formës së punuar të
pjesës makinerike prej formës së saj ideale dhe pozitës
në çiftin mbërthyes përkatës shënohen me simbole dhe
lloje të shenjave që definohen me standardin ISO 1101.
• Zonë e tolerimit quhet zona në të cilën duhet të
qëndrojnë të gjitha pikat e një elementi gjeometrik: pika,
vija rrafshi dhe rrafshi qëndror. Në vizatim, zona,
varësisht nga lloji i tolerimit, devijimi nga forma ose
pozita dhe shenja, mund të jetë: sipërfaqja e përfrshitë
me rrethin, sipërfaqja ndërmjet dy rrathëve koncentrik,
sipërfaqja në mes të dy vijave ekuidistante ose dy
drejtëzave paralele, hapësira e përfshirë me sferën-
cilindrin, etj.

• Tolerimi i formës kufizon devijimin e një elementi
prej formës së tij ideale gjeometrik dhe cakton
zonën e tolerimit, në të cilën elementi i vështruar
mund të qëndrojë dhe guxon të ketë formë arbitrare.
• Tolerimet e pozitës, që nënkuptojnë tolerimet e
drejtimi të vendit ose saktësisë së rrotullimeve,
kufizojnë devijimet e lejuara nga pozita gjeometrike
ideale e dy ose më shumë elementeve përkundrejt
njëri-tjetrit, nga të cilët njëri tashmë është
përvetësuar si element nismëtar, përkatësisht
referent. Elementi referent, sipas formës duhet të
jetë mjaft i saktë, sepse për funksionin e makinës së
punuar shërben si bazë nismëtare.
• Në tabelën më tutje janë paraqitur llojet e tolerimit të
formës dhe pozitës me simbole përkatëse.

Paraqitja e simboleve shtesë

Fig. 11.41. Shembuj të paraqitjes së tolerancës së formës dhe pozitës

grafika-inxhinierike-pdf

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

grafika-inxhinierike-pdf