2. SARRERA
Digestio-aparatua gorputzera sartzen
Oinarri Biologikoak
diren elikagaiak organismoaren zelulak
erabiltzeko substantzia bihurtzeko parte hartzen
duten organo eta prozesuek osatzen dute.
2
3. FUNTZIOAK
Liseri aparatuak elikagaiak konposatu sinpleagotan
eraldatzea du helburu, eta prozesu honi liseriketa deritzo.
Oinarri Biologikoak
Liseriketa hodian gertatzen da (ahoa, faringea,
hestegorria, urdaila eta hesteak).
Eraldaketa ekintza mekaniko eta kimikoei esker
gertatzen da
Digestio prozesua berdina da urdail bakarreko animalia
guztietan, hau da, gluzido, lipido eta proteinak unitate
sinpleagoetan bihurtzen dira digestio entzimei esker,
xurgatu eta odolean beren garraioa posible eginez.
3
4. LISERI APARATUAREN ANATOMIA
Digestio-aparatuaren atalak
Gorputz guztia zeharkatzen duen hodi hau zenbait ataletan
bereiz daiteke:
Oinarri Biologikoak
Ahoa: aurpegiaren azpiko aldean.
Faringea: ahoa eta hestegorria hasi arteko hodi zatia.
Hestegorria: faringearen ondoren dagoen zatia; 25 cm-ko
luzera du, eta urdaileraino doa.
Urdaila: hestegorriaren amaieran dago
Hesteak: urdaila bukatu ondoren dagoen hodia da; oso
luzea denez, tolestura ugari ditu abdomeneko barrunbera
moldatzeko. Diametro ezberdina duenez, bi ataletan
banatuko dugu:
Heste meharra: duodenoa, jejunoa eta ileona bereizten dira.
Heste lodia: kolon itsua, goranzko kolona, zeharkako kolona,
beheranzko kolona, sigma eta ondestea bereizten dira.
4
6. BASKULARIZAZIOA
Liseri aparatuaren irrigazioa aortak egiten
du. Bertatikan hiru adar ateratzen dira:
Oinarri Biologikoak
1. Enbor ziliakoa: hestegorria, urdaila,
gibela eta barea odoleztatzen ditu.
2. Goiko arteria mesenterikoa: heste
meharra, area, barea eta eskuineko heste
lodia irrigatzen ditu.
3. Beheko arteria mesenterikoa:
ezkerreko heste lodia irrigatzen ditu.
6
11. AHOA
ANATOMIA
Hortzak
Oinarri Biologikoak
– Motak:
• Esneko hortzak: 20 pieza, 6 urte arte
• Helduetan:
– 8 intzisibo, mozteko
– 4 kaninoak, zarrasteko
– 8 premolarrak, txikitzeko
– 12 agina, xehatzeko
– Zatiak:
• Sustraia: gordeta
• Koroa: ikusten dena
11
• Pulpa: sakonean hutsa
12. AHOA
FISIOLOGIA
FUNTZIOA: Elikagaien irensketa eta
Oinarri Biologikoak
mastekatzea
• Eginkizun nagusiak:
– Mastekatu: jakiak moztu eta xehatu digestio mekanikoa
– Listuztatu: jakiak eta listua nahaztu boloa osatu
• Boloa: injestioa orofaringea Hestegorria
12
13. AHOA
FISIOLOGIA
Murtxikapenean parte hartzen dute:
Oinarri Biologikoak
1. Muskuluak
Mihia
– Muskulu maseteroak, tenporalak eta
pterigoideak baraila igo eta jaitsi
– Muskulu milohioideak, genihioideak
eta digastrikoak baraila behera eta
atzera
13
14. AHOA
FISIOLOGIA
Murtxikapenean parte hartzen dute:
Oinarri Biologikoak
2. Gurinak
– Gurina parotidoak (2) listua likidoa
– Gurina sublingualak (2) listua
mukosoa
– Gurina submaxilarrak (2) listua
mukoserosoa
14
17. HESTEGORRIA
Faringea eta urdaila lotzen dituen eraztun
gihartsuez osaturiko hodia da. Eraztunen
mugimenduek elikadura urdailera bidaltzen dute.
Oinarri Biologikoak
25 zm-ko hodi bertikala
2 esfinter:
-Goikoa
-Behekoa
Behealden mukosa jariatzen da
17
21. URDAILA
Litro eta erdiko edukiera duen zakutxo
baten antza du. Urdailaren sarrerari
Oinarri Biologikoak
kardia deitzen zaio eta irteerari piloroa.
Bere funtzioa elikadura jaso eta digestioa
egin
Zatiak:
Kardias: gertuko zatia mukosaren jariaketa
Fundus: goiko zatia jasotzailea
Gorputza: zati handiena az. kloridrikoa
jariatu
Antro: urrutiko zatia pepsinogeno jariaketa 21
22. URDAILA
FISIOLOGIA
2 esfinter ditu:
Oinarri Biologikoak
Goikoa: hestegorriaren behekoa
Behekoa: edo Pilorikoa
Barrualdea tolesdura eta mikrobiloak
kontaktuko gainaldea ↑(1 zm² batek 500 zm²
funtzionaletan bihurtzen dira)
22
24. URDAILA
FISIOLOGIA
• Jariaketaren berezitasunak:
• pH oso baxua azidosia
• Jariatze bolumena: 2,5-3 l/egun
Oinarri Biologikoak
Konposaketa:
• Ura (%98)
• Gatzak
• HCl (hormetako zeluletan).
• Mukoproteinak (zelula mukosoak)
• Protienak zatitzeko entzimak pepsinogenoa
• Bit B12 garraitzeko Faktore Intrinsekoa
Jariaketaren erregulazioa: hormona
gastrikoa sistema nerbioso Eragin
mekanikoa
sinpatiko eta parasinpatikoa
Liseriketa mekanikoa: Boloa kimoan bihurtzen da. 24
25. URDAILA
FISIOLOGIA
Oinarri Biologikoak
• Azidotasunak: bakterien sarrera ekiditzen du
• HClak: haragiaren fibrina eta kolagenoa bigundu egiten
du.
• pH baxuak: Pepsinogenoa pepsinan bihurtzen da eta
honek kolagenoa hautsi eta proteinak aminoazido eta
peptidoetan bihurtzen du
• Muki babeslea jariatzen du: Epitelioa Hclarengandik
babesten du
• Mugimendu peristaltikoak: Janaria mugiarazi eta nahastu
egiten du, birrinduz.
• Piloroa: Kimoa duodenora pasabidea kontrolatzen du 25
26. HESTE MEHEA
ANATOMIA
• 6-7 m luzera
Oinarri Biologikoak
1. ZATIAK:
-DUODENO:
-Area inguratzen du
-Ez du peritoneorik
-Sabeleko hormetara
Itsatsita dago
-Tolesdura ugari
xurgaketa erraztuz
26
27. HESTE MEHEA
2. ZATIAK:
Oinarri Biologikoak
-JEJUNO (6):
- Erdian kokatzen den
zatia da
-Sabelean inongo
loturarik gabe
-Peritoneoak eusten
du
-Hemen ere tolesdura
ugari daude
xurgaketaren efikazia
handituz 27
28. HESTE MEHEA
3. ZATIAK:
Oinarri Biologikoak
-ILEONa (7):
-Azkenengo zatia da
-Sabelean libre
-Peritoneoak eusten
du
- Ia ez ditu
tolesdurarik
28
29. HESTE MEHEA
OSAKERA
1. KANPOKO SEROSA:
Oinarri Biologikoak
- edo mintza serosa
- peritoneoz osatuta
- ehun epiteliala
2. GERUZA MUSKULARRA:
- Kanpokoa: luzetarako disposaketa
- Nerbio zelulak: sistema autonomoa:
- Barrukoa: zirkularra
3. MEISSNER-en nerbio plexua sistema autonomoaren
bukaerak
4. MUKOSA-AZPIA: Ehun konektiboa. Odol eta linfa
hodiak kokatzen dira. Nebio zuntzak ere
5. MUKOSA:
- Mikrobiloak
29
• Gainazala handitzen du
• Funtzioa xurgaketa
30. HESTE MEHEA
FISIOLOGIA
Jariatzea:
Oinarri Biologikoak
– Jariatze zelulak
• Zelula kaliziformeak: mukosa epitelioa babestu
• Zelula epitelialak: entzimak (enterokinasak,
amilasak, peptidasa, disakaridasak eta lipasak)
• Babes zelulak: inmunoglobulinak A eta M
– Duodenoa
• Are eta gibelaren jariatzea (behazun besikularen
zehar) kimoaren neutralizazioa eta elikagaien
digestioa xurgatzea
• Mukosaren jariatzea hormonak: sekretina eta
pankreozimina ura, gatzen eta entzimen jariatzea
bultzatzen dute
• Propultsio mugimenduak
30
31. HESTE LODIA
ANATOMIA
• ZATIAK:
1. ITSUA:
Oinarri Biologikoak
• Balbula ileozakala: ileon-
en jarraipena
2. KOLON: 4 zati:
• Goranzko kolon
• Zeharkako kolon
• Beheranzko kolon
• Kolon sigmoide
3. ONDESTEA:
• OSAKETA:
1. Geruza azpimukosaa:
linfozito ugari, fibroblastoak,
plasmozitoak, eta
makrofagoak bakterien
kontrola 31
2. Ez dago xurgaketarik → ez
ditu mikrobiloak
32. HESTE LODIA
FISIOLOGIA
Oinarri Biologikoak
1. Ur gehiena bertan xurgatzen da, gorotzak solidifikatuz
2. Heste lodiaren mugimenduak;
• Gorozkien pilaketan eta solidifokazioan laguntzen du
• Mugimendu luzeak dira
32
33. HESTE LODIA
FISIOLOGIA
1. Mugimenduen kontrolerako sistemak:
Oinarri Biologikoak
– Kontrol nerbiosoa:
• estimulu parasimpatikoa Uzkurduraren
maiztasuna areagotu
• estimulu simpatikoa Uzkurduraren maiztasuna
gutxitu
– Kontrol hormonala:
• Gastrina, kolezistokininak eta serotoninak
mugikortasuna bultatzen dute
• Glukagoiak eta sekretinak kolona erlaxatzen dute
2. Farmakoak:
– Morfina eta antzekoak mugikortasuna handitzen dute
– Espasmolitikoak eta antikolinergikoak kolona
erlaxatzen dute
33
3. Stress eta urduritasunak erlaxazioa eragiten dute
libratzea erraztuz
34. AREA
ANATOMIA
• HOSTO ANTZEKO ORGANOA
Oinarri Biologikoak
• DUODENOAK INGURATZEN DU
• ZATIAK:
1.- Endokrinoa: hormonen sintesia Intsulina eta
glukagoia
2.- Exokrinoa: dudenora jariatzen diren sustantziak
ekoizten du
34
35. GIBELA ETA BEHAZUN BESIKULA
Gibela:
• Gizakiaren gibelak 1.3-3 Kg-ko pisua dauka.
Oinarri Biologikoak
• Lau lobulutan banatuta dago, eta horietako bakoitza hainbat
segmentutan
Funtzioak
•Behazuna ekoizten du lopidoak liseritzeko
•Metabolismoaren erregulazioaz arduratzen da
•Babes sistemako proteina eta proteina plasmatiko gehienak
sintetizatzen ditu
•Gai desberdinen gordailua da; lipidoak,
proteinak, bitaminak, hormonak eta burdina metatzen dira
•Detoxifikazioaz eta gaien iraizpenaz arduratzen da
35
37. LISERIKETAKO PROZESUAK
1. Ingestioa: Janaria barneratu ahotik
2. Liseriketa: Elikagaiak osagai sinpleetan
Oinarri Biologikoak
bihurtzen duen prozesua da. Helburua
xurgapena erraztea da.
3. Mugikortasuna: Liseri aparatuan gertatzen
diren mugimenduak dira, liseriketa mekanikoa
barne. Peristaltismoa eta segmentazioa.
4. Jariaketa: Liseri urinak ekoiztu eta jariatu
5. Xurgapena: Elikagaiak hodiaren mintza
zeharkatzen dute odolera pasatuz.
6. Kanporatzea: Hondakinak uzkitik kanporatu
7. Erregulazioa: Sistema osoa koordinatu 37
