1. Modyul 3 – Mga Hamon sa Pamamahala ng Matatag na Republika
Mga Paksa:
1. Mga Layunin at Adhikain ng mga Pangkat-Etniko sa Cordillera na Magkaroon ng
Awtonomiya mula sa Pamamahala
2. Ang Dahilan at Paraan ng Pagsulong ng Pagsasarili ng mga Muslim sa Mindanao
Tema: D. Karapatan, Pananagutan at Pagkamamamayan
C. Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa
Bilang ng oras: apat (4)
Alignment Matrix
Paksa Sanggunian Ano ang kakayahang nakapaloob
sa sanggunian?
Saang gawain
makakamit ang
kakayahan?
Anong level of
assessment
nakapaloob ang
gawain?
Bilang
ng
oras
Mga Layunin at
Adhikain ng mga
Pangkat-Etniko sa
Cordillera na
Magkaroon ng
Awtonomiya mula
sa Pamahalaan
Negotiating for Peace in
Cordilleras
ni Abrino Aydinan , 1992
Natutukoy ang dahilan, layunin at
pamamaraan ng mga katutubo sa Cordillera
sa paghingi ng awtonomiya sa pamahalaan
Gawain 1 Knowledge
Skill/Process 1
Point 8 ng 1973 Draft of
NDF Program
Napahahalagahan ang pagkakaroon ng
pantay na karapatan at partisipasyon ng
mga katutubo sa Cordillera sa pamamahala
upang mapanatili ang katatagan ng
republika
Gawain 2 Knowledge
Skill/Process
Understanding
1
The Cordillera: Historical
Accounts on Regional
Identity, Development and
Autonomy in Chronology
(1565-2007)
March Faiza, 2012
Nasusuri ang kahalagahan ng pagbibigay
proteksiyon ng pamahalaan sa mga katutubo
mula sa mga pagbabagong dulot ng
modernisasyon upang maingatan ang
kanilang lupain at kultura
Gawain 3 Knowledge
Skill/Process
Ang Dahilan at
Paraan ng
Pagsulong ng
Pagsasarili ng mga
Moro sa Mindanao
Pahayag ng mga datu at
demonstrador sa Mindanao
ukol sa integrasyon ng
Mindanao sa Republika ng
Pilipinas
Nauunawaan ang dahilan, pananaw at
pamamaraan ng mga pinuno ng mga Muslim
sa pagsulong ng sariling malayang
pamahalaan
Gawain 4 Knowledge
Skill/Process
1
Muslim Separatism: The
Moros and the Malays
W.K. Che Man (1990)
Natataya ang mga pangyayaring nagbigay-
daan sa pagsulong ng mga Muslim ng
sariling pamamahala upang maiwasan ang
karahasan
Nauunawaan ang pag-iwas sa marahas na
pamamaraan at gawain bilang pagtugon sa
mga isyung pampolitika, lipunan at
kabuhayan
Gawain 5 Knowledge
Skill/Process
Understanding
Pahayag ni Senator
Domacao Alonto noong
1955 at 1956 at ni Dr. Cesar
Adib Majul noong 1968
Napahahalagahan ang pagkakaroon ng
pantay na representasyon sa kasaysayan at
edukasyong akma sa kultura at
pangangailangan ng mga pangkat-etniko
Gawain 6 Knowledge
Skill/Process
Understanding

2. Liham ni Datu Udtog
Matalam ng Muslim
Independence Movement
kay Pangulong Ferdinand E.
Marcos noong July 26,
1969
Naipakikita ang pagkilala at paggalang sa
karapatan ng mga Muslim sa Pilipinas na
magkaroon ng partisipasyon sa
pamamahala
Gawain 7 Knowledge
Skill/Process
Understanding
1
Para sa Guro
Ang modyul na ito ay tumatalakay sa mga hamon sa pamamahala ng isang matatag na
Republika. Sa araling ito ipinapaliwanag ang pakikibaka ng mga pangkat-etniko sa Cordillera at
Muslim sa Mindanao sa pagsusulong ng sariling pamamahala o awtonomiya. Layunin ng modyul
na ito na maunawaan ng mga mag-aaral ang kultura, paniniwala at kalagayang panlipunan,
pangkabuhayan at pampolitikal ng mga pangkat-etniko sa nabanggit na lugar upang magkaroon
ng tamang perspektibo ukol sa isyung ito na patuloy pa ding kinakaharap ng bansa. Inaasahan
na huhubugin sa mga mag-aaral ang pagiging sensitibo sa kalagayan at relihiyon ng mga
pangkat-etniko upang mas maisulong ang pangmatagalang kapayapaan at pagkakaisa na
magpapatatag sa bansa. Mahalaga ding sanayin ang mga mag-aaral na maging mapanuri at
mapagmuni upang lubos na maisulong ang pagwawaksi sa marahas na pamamaraan ng
pagsusulong ng adhikain at mabuo ng suhesyon kung paano makikipamuhay nang mapayapa sa
mga taong may iba’t ibang kultura. Sa ganito pamamaraan, mahuhubog ang tamang kaisipan,
kasanayan at pagpapahalaga na dapat taglayin sa pagharap sa mga hamon ng bansa.
Pagganyak
a. Ipakita ang dual picture trail ukol sa paniniwala ng mga taga-Cordillera at Muslim ng
Mindanao.
b. Sa pagsusuri ng mga larawan, gamitin ang mga pamprosesong tanong na nasa pahina
____.
Mga inaasahang sagot:
1. Ang mga pangkat-etniko sa itaas na bahagi ay mga taga-Cordillera, ito ay binubuo ng
mga pangkat-etniko na Ifugao, Igorot, Kankanaey, Ibaloi, Isneg, Kalinga, Tingguian at
Bontoc. Samantalang ang mga larawan na nasa ilalim na bahagi ay maaring Maranao,
Tausug, Badjao, Yakan, Samal, Iranun, Kalibugan at Maguindanaon.
2. Ang mga taga-Cordillera ay nag-aalay ng sayaw para sa kanilang Diyos na si Kabungian
samantalang ang mga Muslim naman ay nagpapatirapa (sujud) kay Allah.
*Ang sujud ay tumutukoy sa posisyon ng pagdadasal ng mga Muslim kung saan sila ay
nakaluhod, nakayuko at nakadikit sa lapag ang ulo, ilong, kamay at tuhod.
3. Ito ay maaaring magdulot ng di pagkakaunawaan, kaguluhan, diskriminasyon at labanan
na maaaring maging hamon sa katatagan ng isang pamahalaan.

3. Paalala: Mahalaga ipaliwanag ang kahulugan ng kultura bilang gabay sa pagsagot sa mga
pamprosesong tanong.
Ang kultura ay tumutukoy sa materyal at di-materyal na bagay na gawa ng tao. Ang mga
materyal na kultura ay makikita tulad ng mga gusali, sining, kagamitan at iba pang tulad nito
na gawa na tao. Samantala, ang di-materyal na kultura naman ay tumutukoy sa paniniwala,
tradisyon, relihiyon at iba pang katulad nito (Jose Rizal Sanchez, 2002). Ang pag-unawa sa
kultura ng isang pangkat ay makakatulong sa pag-unawa sa kanilang kamalayan at pag-
uugali.
Mahalaga ring tandaan na ang una at ikalawang larawan na nasa itaas na bahagi ng
picture trail ay tumutukoy sa aspetong pangkultura ng mga taga-Cordillera at ang nasa ilalim
na larawan naman ay ang mga Muslim sa Mindanao.
Inaasahan din na iuugnay ang sagot sa ikatlong bilang sa pangunahing paksa ng modyul.
Maaaring isaad na ang mga nabanggit na sagot sa ikatlong tanong ay mga hamon sa
katatagan ng isang pamahalaan. Mahalagang banggitin na ang mga susunod na babasahing
sanggunian ay makakatulong sa pagkakaroon ng malalim na pag-unawa sa dahilan, layunin at
pamamaraan ng mga taga-Cordillera at Muslim sa Mindanao sa pagsusulong nito ng sariling
pamamahala
Pagtalakay sa Panimula
a. Talakayin ang panimula upang lubos na maunawaan ang kadahilanan at adhikain ng mga
taga-Cordillera at Moro/Muslim sa Mindano sa pagsulong ng sariling pamamahala.
b. Sa talakayan, maaaring gamitin ang sumusunod na istratehiya:
b.1. Flow Chart – Ipatala ang mga hamon na kinaharap ni Pangulong Diosdado
Macapagal sa unang kahon at ipatala naman sa ikalawang kahon ang mga isyung
hinarap ni Pangulong Ferdinand Marcos. Inaasahan na bibigyang-diin na ang mga
hamon sa administrasyon ni Pangulong Macapagal ay minana ni Pangulong Marcos.
Mahalaga ding banggitin na ang huling nabanggit na hamon sa panunungkulan ni
Pangulong Marcos ang bibigyang pokus sa modyul na ito.

4. b.2. Mind Map - Iminumungkahi na gumamit ng mapa ng Pilipinas upang mapagyaman
ang kaalaman sa heograpiya at ang epekto nito sa pagbubuo ng kasaysayan. Ituro
ang kabuuang sakop ng Cordillera Administrative Region (CAR) at Autonomous
Region of Muslim Mindanao (ARMM). Pagkatapos ay ipasulat sa callout box ang
mga dahilan ng paghahangad ng sariling pamamahala ng mga pangkat-etniko sa
Cordillera at Mindanao.
Mungkahing Istratehiya
Panunungkulan ni Pangulong
Diosdado Macapagal
 Suliranin sa lupa
 Pagbaba ng halaga ng piso
 Mataas na utang panlabas sa IMF at
WB
Mga Hamon sa Pamamahala ng Matatag na Republika
Panunungkulan ni Pangulong
Fedinand Marcos
 Digmaan sa Vietnam
 Kahirapan
 Pagtataas ng presyo ng bilihin at
langis
 Korapsyon sa pamahalaan
 Paglakas ng CPP/NPA
 Pagsusulong ng sariling
pamamahala ng mga taga-Cordillera
at Mindanao
Pigura 1. Flow Chart ng mga Hamon sa Pamamahala nina Diosdado Macapagal at Ferdinand Marcos

5. c. Gamitin ang mga mungkahing gabay na tanong sa talakayan upang mabuo ang mga
gawain sa mga mungkahing istratehiya:
c.1 Ano ang mga suliraning pangkabuhayan at pampulitikal ang hinarap nina
Pangulong Diosdado Macapagal at Ferdinand Marcos?
c.2. Bakit isinulong ng mga taga-Cordillera at Muslim sa Mindanao ang pagkakaroon
ng sariling pamamahala?
c.3. Maaari bang makaapekto sa katatagan ng isang bansa ang paghahangad ng
sariling pamamahala? Ipaliwanag ang kasagutan.
Makaapekto sa katatagan ng isang bansa ang paghahangad ng sariling
pamamahala ng mga pangkat-etniko dahil ito ay maaaring magdulot ng mga labanan
at karahasan sa bansa.
 Mapabuti ang kalagayang
panlipunan at kabuhayan
 Mapangalagaan ang mga
lupaing sakop ng kanilang
ninuno (ancestral domain)
 Mapangalagaan ang
karapatanat kultura ng
mga Muslim
 Mabigyang
proteksyon mula sa
diskriminasyon at
karahasan
Pigura 2. Mind Map
Mungkahing Istratehiya

6. *Ang mga kasagutan sa bilang 1 ay makikita sa pigura 1 habang ang bilang 2 ay
matutunghayan sa pigura 2.
d. Ipaliwanag ang pangkalahatang tanong sa pagtalakay at pagsusuri ng mga sanggunian sa
modyul. Ang tanong ay “Paano nakaaapekto ang pagkakaroon ng iba’t ibang
pananampalataya at paniniwala sa pamamahala ng isang bansa?.”
e. Maaaring magbigay ng maikling pagsusulit upang malaman kung naunawaan ng mga
mag-aaral ang mahahalagang konsepto ng paksa. Tiyakin na ang bubuuing pagsusulit ay
batay sa aspeto ng pag-unawa.
Pagsuri sa mga Sanggunian
Mga Layunin at Adhikain ng mga Pangkat-Etniko sa Cordillera na Magkaroon ng Awtonomiya
sa Pamamahala
Sanggunian 1- Negotiating for Peace in Cordillera ni Abrino Aydinan
a. Ipabasa ang sanggunian 1.
b. Ilahad ang mga salitang nasa glosari upang mas maunawaan ng mga mag-aaral ang
nilalaman ng sanggunian.
c. Iminumungkahing magbigay ang patnubay na mga tanong sa pagbabasa ng sanggunian
upang mas maunawaan ng mga mag-aaral ang nilalaman nito.
d. Pangkatin ang klase sa lima at bigyan ng 5 minuto ang mga mag-aaral na isulat sa
metacards ang sagot sa tanong na nasa loob ng mountain web.
e. Magkaroon ng malayang talakayan sa pagwawasto ng gawain ng bawat pangkat.
Gawain 1 - Akyatin at Alamin Adhikain ng Kapatid Natin!
1. Ignacio Capengsan, Jingjing Carino, Mario Pugong, Moises Linggayo, Fr. Bruno Ortega at Fr.
Conrado Balweg
2. 1970 – paglaganap ng NPA sa Ifugao, Mountain Province at Benguet dahil sa pagnanais na
mapaangat ang kalagayang panlipunan
Bahagi ng Sanggunian Patnubay na Tanong sa Pagbasa ng Sanggunian
Unang Talata Ano ang dahilan ng mga taga-Cordillera sa pagsanib sa
CPP/NPA?
Paano unti-unting lumaganap ang CPP/NPA sa Cordillera?
Ikalawang Talata Bakit humiwalay ang mga lider ng Cordillera sa CPP/NPA?
Ikatlong Talata Ano ang naging posisyon ng CPP/NPA sa pagsusulong ng
awtonomiya ng mga lider sa Cordillera?
Paano isinulong ng mga taga-Cordillera ang kanilang
awtonomiya?

7. 1974 – paglaganap ng NPA sa Kalinga dahil sa pagtutol sa proyekto ng World Bank sa Ilog Chico-
Pasil
1979 – pagpasok ng NPA sa Abra dahil sa pagtutol ng Tinguians sa proyekto pang-agrikultura sa
kanilang kagubatan
3. Hangarin nila na mapabuti ang kalagayan at magkaroon ng self-determination o sariling
pagpapasya.
4. Maitaguyod ang sariling pamamahala upang maiwasan ang pang-aapi sa kanilang pangkat at
mapangalagaan ang kanilang kultura at lupain
Sanggunian 2- Point 8 of 1973 Draft of the NDF Program
Sanggunian 3-The Cordillera: Historical Accounts on Regional Identity, Development and
Autonomy in Chronology (1565-2007) ni March Faiza
1. Maaring mamili sa dalawang mungkahing paraan sa pagbabasa ng mga sanggunian at
pagsasagawa ng gawain:
1.1. Ipabasa ang Sanggunian 2 at pangunahan ang pagsagot sa Gawain 2. Maaaring
ipasulat ng guro ang sagot sa metacard at ipaskil ito sa mga bunga ng tree web.
Para sa Sanggunian 3, pangkatin ang klase sa lima. Ang bawat pangkat ay bibigyan
ng mga sumusunod na taon na kanilang babasahin:
a. 1964 c. 1968 e. 1972
b. 1966 d. 1970
1.2. Hatiin ang klase sa anim na pangkat at ibigay ang sumusunod na sanggunian at
gawain:
Pangkat Sanggunian Gawain
I Sanggunian 2 Gawain 2
II Sanggunian 3 – 1964 Gawain 3 – 1964
III Sanggunian 3 – 1966 Gawain 3 – 1966
IV Sanggunian 3 – 1968 Gawain 3 – 1968
V Sanggunian 3 – 1970 Gawain 3 – 1970
VI Sanggunian 3 – 1972 Gawain 3 – 1972
2. Maaaring gamitin ang sumusunod na pamprosesong tanong upang lalo pang
mapalalalim ang talakayan ng mga sanggunian:
1. Matagumpay ba ang mga proyektong inilunsad ng pamahalaan upang matugunan ang
pangangailangan ng mga taga-Cordillera? Kung oo, maglahad ng patunay. Kung hindi,
ano ang naging dahilan ng pagkabigo nito?
Inaasahang Sagot:
Ang mga proyektong inilunsad ng pamahalaan upang matugunan ang
pangangailangan ng mga taga-Cordillera ay bigo sapagkat ang mga ito ay hindi
naaangkop sa kultura ng mga taga-Cordillera at ang inilaan na pondo para sa
pagpapaunlad ng rehiyon ay hindi nagamit mabuti ng MPDA.
2. Paano makakabuo ang pamahalaan ng mas epektibong programa na aangkop sa mga
indigenous people tulad ng mga taga-Cordillera?

8. Inaasahang Sagot:
Makakabuo ang pamahalaan ng mas epektibong programa sa mga indigenous
people tulad ng mga taga-Cordillera sa pamamagitan ng pagkakaroon ng kanilang
kinatawan sa pamahalaan.
Paalala: Ang sagot sa mga tanong na nasa talahanayan ay maaaring iba iba kaya maaaring
tanggapin ang ibang sagot mula sa mga mag-aaral. Himukin ang mga mag-aaral na ilahad ang
kanilang saloobin at ideya ukol sa mga tanong.
Gawain 2 - Pagpapayabong ng Karapatan
1. Mga sagot sa tree web:
a. Mapalaya sa kahirapan c. Pagkakapantay-pantay ng mga lahi
b. Magpasya para sa kanilang pangkat d. Lumaya sa mapang-aping pamamahala
2. Mga sagot sa tanong sa talahanayan:
a. Upang maiangat ang kanilang kabuhayan at maprotektahan ang sariling kultura at
lupain.
b. Oo, sa bisa ng RA 6766 ay nagkaroon ng awtonomiya ang mga taga-Cordillera
upang maprotektahan ang kanilang kultura at magkaroon ng partisipasyon sa
pamamahala.
c. Oo, sapagkat mahalagang magkaroon ng partisipasyon sa pamamahala ang lahat ng
tao lalong-lalo na ang mga indigenous people upang maging angkop at sensitibo sa
paniniwala at kultura ang mga programa at patakarang isasabatas ng pamahalaan.
Gawain 3 – Pagtahak sa Nakaraan
Taon Pangyayari Bunga
1964 Komperensya ng Mt. Provincial
Economic Council
Nabuo ang MPDA kung saan naglaan
ng 300 milyong piso noong 1966 ang
pamahalaan upang mapaunlad ang
Cordillera
1966 Pagpirma sa RA 4071 at RA 4695 Nagkaroon ng sariling rehiyon ang
Benguet, Ifugao at Kalinga-Apayao
1968 Paghingi ng MPLM na alisin ang
MPDA
Walang nagawang programa ang
MPDA at iminungkahi na hayaan na
lamang ang apat na probinsya na
humawak ng pondo ng MPDA
1970 Pagpasok ng NPA sa Cordillera at
pagtatatag ng ILA at FTL
Isinulong ng ILA at FTL ang
awtonomiya ng Cordillera
1972 Paglabasa ng Presidential Order 1 Tuluyang nawalan ng awtonomiya
ang mga probinsiya sa Cordillera.

9. Ang Dahilan at Paraan ng Pagsulong ng Pagsasarili ng mga Muslim sa Mindanao
Sanggunian 4 - Pahayag ng mga Datu at Demonstrador sa Mindanao ukol sa Integrasyon ng mga
Muslim sa Republika ng Pilipinas
Sanggunian 5 - Muslim Separatism: The Moros and the Malays ni W.K. Che Man
Sanggunian 6 - Pahayag ni Senator Domacao Alonto sa Second National Conference sa Marawi
City noong October 11-16, 1956
Pahayag ni Senator Domacao Alonto sa First National Muslim Convention sa
Cotabato, Cotabato noong Hunyo 8-12, 1955
Pahayag ni Dr. Cesar Adib Majul sa First National Symposium sa UP Diliman,
Quezon City noong December 21, 1968
1. Iminumungkahi ang sumusunod na pamamaraan upang maisagawa ang mga gawain sa
itinakdang oras:
1.1. Ang Sangguniang 4 at Gawain 4 ay maaaring maging bahagi ng panimulang gawain
kung saan pangungunahan ang pagbasa at pagkuha ng sagot mula sa mga mag-aaral.
1.2. Matapos ang panimulang gawain, hatiin ang klase sa anim na pangkat. Banggitin na
ang bawat pangkat ay pipili ng tagapag-tala sa mga sagot na kanilang napagpasyahan.
Iaatas sa bawat pangkat ang mga sumusunod na sanggunian at gawain:
Bilang ng
Pangkat
Sanggunian at Bahagi nito Gawain
I Sanggunian 5 / Jabidah Massacre (1968) Gawain 5
II Sanggunian 5 / Manili Massacre (1971) Gawain 5
III Sanggunian 5 / Election of 1971 Gawain 5
IV Sanggunian 5 / Declaration of Martial Law in 1972 Gawain 5
V Sanggunian 6 / Una at Ikatlong Sipi Gawain 6
VI Sanggunian 6 / Ikalawang Sipi Gawain 6
Bigyan ng activity card ang mga pangkat na bubuo ng Gawain 5 upang maisagawa
ang cross examination activity sheet. Habang ang pangkat na itatalaga sa pagbubuo
ng Gawain 6 ay maaaring bigyan ng metacards.
2. Hayaang pumuli ang bawat pangkat ng isang kinatawan upang ipaliwanag ang sagot sa
mga gawain.
Paalala: Upang maiwasan ang pagkalito sa paggamit ng terminolohiya, iminumungkahi na
ipaliwanag na ang pangkat-etnikong Muslim sa Mindanao ay tinatawag ding Moro. Ang salitang
“Moro” ay ginamit ng mga Espanyol sa mga Muslim na nagmula sa Morroco na sumakop sa
kanilang estado. Nang dumating ang mga Espanyol sa bansa ito na din ang salitang ginamit nila
sa mga Muslim sa Timog na bahagi ng Pilipinas.

10. Maging maingat sa pagtalakay ng Sanggunian 4. Maaring isaad ang sumusunod na
paliwanag sa ni Glang (1969) sa kanyang aklat na “Muslim Session or Integration?” ukol sa
pagkakaroon ng negatibong damdamin ng mga lider na mga Muslim noong 1901 sa mga
Kristiyanong Pilipino. Ayon sa kanya:
“…the Muslim profroundly resented the participation of the Christian converts in
the Spanish-initiated crusade to suppress the religion of Islam. This resentment had
deep effects in the Muslims who regarded these converts as tools of Spain’s dream of
coquest and expansion in Asia. Such resentment could account for their refusal to
accept the appellation “Filipino” and their attitude of indifference and negativism vis-à-
vis the government.
With the coming of the Americans, the Muslims’ resentment against all forms of
foreign authority was more or less assuaged by a demonstration of altruism. The
American policy of attraction undoubtedly struck a responsive chord in the minds of the
Muslims who had long been exposed to the tyrannies of Spanish military authorities.
Their preference for American rule was evident in the statement of one Datu Amain
Baning of Mindanao who said: “we Moros wish the protection of America. We wish to
stay under the American flag.”
The inference of the statement is clear. Having had unpleasant experience under
the Spanish authorities, the Muslims regarded generally the adoption of Catholicism by
the Filipino converts and Western culture as an acceptance of Spanish political
orientation. So that when the Americans decided to relinquish the Philippines under a
policy of self-determination, the Muslim Filipinos feared that the atrocities of the
Spanish regime would be repeated under the newly oriented political system of the
country, hence the preference for American rule”.
Gawain 4 – Damit ng Pag-Unawa
Pinagmulang
Sipi
Dahilan Pamamaraan
Datu Sacaluran Di pagnanais na mapunta sa mga
Pilipino ang pamumuno sa Mindanao
Pakikipaglaban
Unnamed
Muslim Datu
Di pagpayag na mapasailalim sa
pamumuno ng mga Pilipino
Pakikipaglaban
Muslim
Demonstrator
in Zamboanga
Pagnanais na magkaroon ng hiwalay
na pamamahala sa Luzon at Visayas
Paghingi ng pagbubuo ng sariling
pamahalaang hiwalay sa Luzon at
Visayas
Mga inaasahang sagot sa Pamprosesong Tanong
1. Ang ipinakitang reaksiyon o emosyon ay galit at matinding pagtutol sa pagpapailalim sa
pamumuno ng mga Kristiyanong Pilipino.

11. 2. Dahil ang pamumuno ng bansa sa panahong iyon ay hawak lamang ng mga Pilipinong
Kristiyano.
* Ang sagot ng mga mag-aaral ay maaaring iba-iba.
Gawain 5 – Ating Suriin Kamalayang Pangkapayapaan
1. Jabidah Massacre
Lugar: Corregidor
Sangkot sa Pangyayari: Narecruit na mga Moro at Philippine Army
Pangyayari: Pagpatay sa mga Moro
Dahilan: Pagtanggi ng mga Moro sa pagsalakay sa Sabah at takot na mabunyag ang
“Operation Merdeka”
Karapatang Pantaong Nilabag: Karapatang mabuhay at maipahayag ang posisyong
pampolitikal
Naramdaman sa Pangyayari: Galit, Awa, Inis (Tanggapin ang ibang sagot sa bahaging ito)
Solusyon ng Pamahalaan: Panagutin ang mga sangkot sa pangyayari at humingi ng
paumanhin sa pamilya ng mga biktima
Pagpapahalaga na Natutuhan: Paggalang sa paninindigan ng kapwa
2. Manili Massacre
Lugar: Manili, North Cotabato
Sangkot sa Pangyayari: Muslim na naninirahan sa Manili at Ilagas
Pangyayari: Pagpatay ng Ilagas sa mga Muslim sa loob ng Mosque
Dahilan: Hidwaang pampolitika
Karapatang Pantaong Nilabag: Karapatang mabuhay
Naramdaman sa Pangyayari: Galit, Awa, Inis (Tanggapin ang ibang sagot sa bahaging ito)
Solusyon ng Pamahalaan: Papanagutin ang mga Ilagas
Pagpapahalaga na Natutuhan: Paggalang sa relihiyon at posisyon sa politika ng kapwa
3. Election of 1971
Lugar: Mindanao
Sangkot sa Pangyayari: Ilaga, PMA, Blackshirt at Barracudas
Pangyayari: Karahasan sa pagitan ng mga Muslim at Kristiyano
Dahilan: Paglipat ng kapangyarihang pampolitikal sa Mindanao sa mga Kristiyano
Karapatang Pantaong Nilabag: Karapatang mabuhay at maihayag ang katuyuang
pampolitika
Naramdaman sa Pangyayari: Pagkadismaya (Tanggapin ang ibang sagot sa bahaging ito)
Solusyon ng Pamahalaan: Pagbuwag sa mga pribadong armadong pangkat ng mga
politiko
Pagpapahalaga na Natutuhan: Paggalang sa posisyon pampolitikal ng kapwa
4. Martial Law
Lugar: Pilipinas
Sangkot sa Pangyayari: Pamahalaan at mga Muslim

12. Pangyayari: Pagdami ng radikal na pangkat
Dahilan: Pagdedeklara ng Martial Law
Karapatang Pantaong Nilabag: Karapatang umanib sa isang pangkat, maipahayag ang
saloobin at magpagpasa ng petisyon sa pamahalaan
Naramdaman sa Pangyayari: Pagkadismaya, pagkabahala (Tanggapin ang ibang sagot sa
bahaging ito)
Solusyon ng Pamahalaan: Pagpapairal at pagtataguyod sa demokrasya at karapatang
pantao
Pagpapahalaga na Natutuhan: Paggalang sa karapatang pantao at pagmamahal sa
demokrasya
Mga Inaasahang sagot sa pamprosesong tanong:
1. Ang paggalang sa karapatan pantao, relihiyon at paniniwala ay mahalaga upang
maiwasan ang karahasan at mapanatili ang kapayapaan.
2. Maisusulong ang isang mapayapang lipunan sa kabila ng iba’t-ibang kultura sa
pamamagitan ng paggalang sa karapatang pantao at pagiging sensitibo sa kultura ng
iba.
Gawain 6 – Gulong sa Pag-Unawa sa Ugat ng Hidwaan
1. Kasaysayan – Isinantabi ang mga kontribusyon ng mga Muslim sa pagbubuo ng
kasaysayan at pagsusulong ng kasarinlan ng bansa.
- Nakaramdam ang mga Muslim ng diskriminasyon dahil sa bansag na
pirata, mamamatay tao at rebelde.
2. Edukasyon – Hindi angkop ang edukasyon sa kultura at pangangailangan ng mga
Muslim
3. Politika at Ekonomiya – Malayo ang agwat ng katayuang pangkabuhayan at
pampolitikal ng mga Muslim sa mga Kristiyano
Mga inaasahang sagot sa pamprosesong tanong:
1. Upang maramdaman ng mga Muslim na sila ay bahagi ng Pilipinas at
pinapahalagahan ang kanilang kontribusyon sa pagbubuo ng kasaysayan.
2. Mahalaga sa isang tao ang pagkakaroon ng edukasyon upang mapaunlad at
malinang ang kanyang sarili at katayuan sa buhay. Sa ganitong paraan ang isang
indibidwal ay magiging produktibo na makatutulong sa pagpapaunlad ng kanyang
pamayanan. Kung ang pamayanan ay maunlad kasabay na uunlad din ang bayan.
* Ang sagot ng mga mag-aaral ay maaaring iba-iba.
Sanggunian 7 - Liham ni Datu Udtog Matalam ng Muslim Independence Movement kay
Pangulong Ferdinand E. Marcos noong July 26, 1969
1. Lahat ng mag-aaral ay atasang basahin ang kabuuan ng liham ni Datu Udtog
Matalam kay Pangulong Ferdinand Marcos. Mahalagang ipaliwanag ang mga
mahihirap na salita gamit ang glosari bago ipabasa ang sanggunian.

13. 2. Pangunahan ang pagsagot sa mga kategorya na nasa bangka. Hayaan ang mga
mag-aaral na isulat ang kanilang sagot sa metacards.
3. Matapos mapunan ang bangka, hatiin ang klase sa apat na pangkat upang sagutan
ang mga pamprosesong tanong sa Gawain 7. Ang bawat pangkat ay bibigyan
lamang ng isang tanong na kanilang tatalakayin sa loob ng 5 hanggang 7 minuto
upang isagawa ang brainstorming activity.
4. Hayaan ang bawat pangkat na ibahagi ang kanilang napagkasunduan sagot sa
klase. Gayundin, himukin ang ibang pangkat na magbigay din ng kanilang opinyon
ukol sa mga tanong.
Paalala: Maari sumanggunin sa mga sumusunod na web link upang magkaroon ng mas malalim
pang kaalaman at pag-unawa sa posisyon ng Pamahalaan at mga Muslim sa Mindanao sa Isyu
ng Sabah at Jabidah Massacre.
Web Link ukol sa Isyu ng Sabah
1. Sabah Claim, November 29, 2012, www.epilipinas.com/SabahClaim.htm
2. Philippine Claim Over Sabah, November 29, 2012,
bulatidnl.wordpress.com/2012/04/22/on-the-philippines-claim-to-sabah
3. Sabah, Juan Ponce Enrile, November 29, 2012,
www.jpenrile.com/advocacies/article.asp?advocacy=reform&folder=speech&article=007
4. The Corregidor Masscre-1968, Paul F. Whiteman,
www.corregidor.org/heritage_battalion/jabidah.html
Gawain 7 – Layag sa Pagsasarili
1. Karanasan ng mga Muslim na nagpasidhi ng Pagnanais ng mga Moro na Magkaroon ng
Sariling Pamamahala:
a. Paggamit sa mga Muslim sa propaganda ng pamahalaan ukol sa isyu ng Sabah noong
June 12, 1968
b. Pagtrato sa mga Muslim bilang second class citizen
c. Pagrehistro ng Philippine Constabulary sa mga Muslim bilang alien o dayuhan
d. Pagpapadala ng sundalo sa Cotabato upang supilin ang naising magkaroon ng
awtonomiya
e. Pagdami ng mga Kristiyano mula sa Luzon at Visayas sa Mindanao
2. Karapatan ng mga Muslim – Katarungan, pagkamit ng kaligayahan, karapatang mabuhay at
maisulong ang katarungan, pantay na pagbibigay ng
oportunidad at paninindigan.
3. Katangian ng mga Muslim – Ang Muslim sa mga isla ng Mindanao, Sulu at Palawan ay
mayroong mayamang kultura at natatanging kasaysayan.

14. Mga inaasahang sagot sa pamprosesong tanong:
1. Nakaramdam ako ng awa sa kalagayan ng mga Muslim at naunawaan ang dahilan ng
kanilang ipinaglalabang awtonomiya.
2. Oo, upang mapabuti ang kalagayan at mabigyang proteksyon ang sariling kultura at
relihiyon.
Hindi, dahil maaaring makipag-usap sa mapayapang pamamaraan sa pamahalaan upang
maresolba ang mga isyung nabanggit.
3. Makatwiran dahil nais lamang niyang maprotektahan ang interes ng kanyang kababayan at
mapangalagaan ang kanilang karapatan upang mapaunlad ang kanilang pangkat.
Hindi, sapagkat maari namang maisulong ang kanyang hangarin sa pamamagitan ng
mapayapang pakikipag-ugnayan sa mga pinuno ng pamahalaan.
4. Magkaroon ng kinatawan ang mga Muslim sa pamahalaan upang maingatan ang kanilang
interes at kultura. Mahalaga din na sila ay konsultahin sa mga patakarang papairalin
upang ito ay maging angkop sa kanilang kalagayan at relihiyon.
* Ang sagot ng mga mag-aaral ay maaaring iba-iba.
Produkto / Pagganap
1. Hatiin ang klase sa anim na pangkat at bigyan ang bawat pangkat ng activity card na
nagsasaad ng bahagi ng kasunduan na susuriin.
Pangkat Kasunduan
I 1, 2, at 3.1
II 3.2, 3.3. at 3.4
III 3.5, 3.6 at 3.7
IV 3.8, 3.9 at 3.10
V 3.11 at 3.12.a hanggang 3.12. d
VI 3.13, 3.14, 3.15 at 3.16
2. Ipaliwanag na ang susuriin ay ang kalakasan at kahinaan ng bawat kasunduan.
3. Maaaring pangunahan ang pagsusuri sa kalakasan at kahinaan ng isang kasunduan upang
magkaroon ng halimbawa ang mag-aaral. Minumungkahi din na bumuo ng mga gabay na
tanong ang guro sa bawat kasunduan upang matulungan ang mga mag-aaral sa pagsagot
sa katanungan.
4. Bago isagawa ang gawain mahalagang ipaliwanag ang pamantayan sa rubric.
5. Kung hindi sapat ang oras para sa pangkatang gawain, maaaring ibigay ito bilang takdang
aralin at paalalahanan ang bawat pangkat na ibabahagi ang kanilang pagsusuri
kinabukasan.

15. Mga Inaasahang Sagot:
Unang Pangkat:
Nakalahad na Kasunduan sa
1976 Tripoli Agreement
Kalakasan
Kalakasan Kahinaan
The establishment of Autonomy
in the Southern Philippines
within the realm of the
sovereignty and territorial
integrity of the Republic of the
Philippines.
Matitigil ang armadong
labanan sa pagitan ng mga
Moro o Muslim dahil sa
pagbibigay ng awtonomiya ng
pamahalaan sa kanilang
pangkat.
Maaring may mga batas o
patakaran ang mga Muslim na
naayon sa Shari’ah Law subalit
taliwas sa mga patakarang
itinadhana ng Kongreso.
The areas of the autonomy for
the Muslims in the Southern
Philippines shall comprise the
following:
1. Basilan
2. Sulu
3. Tawi-Tawi
4. Zamboanga del Sur
5. Zamboanga del Norte
6, North Cotabato
7. Maguindanao
8. Sultan Kudarat
9. Lanao del Norte
10. Davao del Sur
11. South Cotabato
12. Palawan
Ang mga Muslim ay
magkakaroon pagkakataon na
mamahala sa kanilang
lalawigan. Sa ganitong paraan
ay magiging angkop sa
kanilang kultura ang mga
patakarang papairalin.
Maaring ang mga patakarang
papairalin ay hindi angkop sa
mga Kristiyanong naninirahan
sa mga lalawigang nabanggit.
Foreign Policy shall be of the
competence of the Central
Government of the Philippines.
Magkakaroon pa din ng isang
posisyon ang bansa ukol sa
mga isyung panlabas.
Maaring magkaroon ng
pagkakaiba ng opinyon ang
pamahalaan at liderato ng
mga Muslim sa mga isyung
kinasasangkutan ng mga
Muslim na bansa. Isa sa
halimbawa nito ay ang isyu ng
Sabah.

16. Ikalawang Pangkat:
Nakalahad na Kasunduan sa
1976 Tripoli Agreement
Kalakasan Kahinaan
The National Defense Affairs
shall be the concern of the
Central Authority provided that
the arrangements for the joining
of the forces of the Moro
National Liberation Front with
the Philippine Armed Forces be
discussed later.
Ang pagsasanib ng
sandatahang lakas ng Pilipinas
at Moro National Liberation
Front ay isang paraan ng
pagsusulong ng mas
matagalang kapayapaan.
Walang kalinawan ang
pagpapatupad ng naturang
kasunduan sapagkat hindi
isinaad ang panahon kung
kailan pag-uusapan ang
naturang kasunduan.
In the areas of the autonomy,
the Muslims shall have the right
to set up their own Courts which
implement the Islamic Shari’ah
laws. The Muslims shall be
represented in all Courts
including the Supreme Court.
The representation of the
Muslims in the Supreme Court
shall be upon the
recommendation from the
authorities of the Autonomy and
the Supreme Court. Decrees will
be issued by the President of the
Republic of their appointments
taking into consideration all
necessary qualifications of the
candidates.
Ang pagkakaroon ng
kinatawan ng mga Muslim sa
sangay ng hudikatura ay
nagpapakita ng hangarin ng
pamamahalaan na maging
makatarungan sa paglilitis sa
mga kasong kinasasangkutan
ng mga Muslim.
Hindi isinaad sa kasunduan na
may kinatawan na Muslim sa
komite na bubuo ng listahan
ng itatalagang hukom sa Korte
Suprema.
Authorities of the autonomy in
the South of the Philippines shall
have the right to set up schools,
colleges and universities,
provided that matters pertaining
to the relationship between
these educational and scientific
organs and the general
education system in the state
shall be subject of discussion
later on.
Ang edukasyong maibibigay sa
mga Moro o Muslim ay aakma
sa kanilang pangangailangan,
kultura at relihiyon.
Walang kalinawan kung kailan
isasakatuparan ang naturang
kasunduan.

17. Ikatlong Pangkat:
Nakalahad na Kasunduan sa
1976 Tripoli Agreement
Kalakasan Kahinaan
The Muslims shall have their
own administrative system in
compliance with the objectives
of the autonomy and its
institutions. The relationship
between this administrative
system and the Central
administrative system to be
discussed later.
Maaaring mapanatili ng mga
pinunong lokal ang kanilang
mga titulo sapagkat ang
bubuuing pamunuan ay
naayon sa kanilang kaugalian
at tradisyon. Sa ganitong
paraan maiiwasan ang
hidwaang pampolitikal.
Hindi isinaad ang magiging
tungkulin ng pamahalaang
nasyonal sa rehiyon.
The authorities of the autonomy
in the South of the Philippines
shall have their own economic
and financial system. The
relationship between this
system and the Central
economic and financial system
of the State shall be discussed
later.
Mas mapapaunlad ang mga
lalawigan sa Mindanao dahil
sa magiging angkop sa
katangian heograpikal at
kabuhayan ang mga
programang
pangekonomiyang itataguyod
ng kanilang mga pinuno.
Maaring magkaroon ng
kalituhan sa tungkulin ang
pamahalaang sentral sa
gawaing pang-ekonomiya ng
mga nabaggit na lalawigan
dahil hindi isinaad ito sa
kasunduan.
The authorities of the autonomy
in the South of the Philippines
shall enjoy the right of
representation and participation
in the Central Government and
in all other organs of the State.
The number of representatives
and ways of participation shall
be fixed later.
Maipaparating ng mga Muslim
ang kanilang hinaing sa
pamahalaan at maiingatan ang
kanilang kapakanan dahil
pagkakaroon ng kinatawan sa
pamahalaan. Magiging
sensitibo din sa kultura at
paniniwala ng mga Muslim ang
itatadhanang pambansang
batas.
Ang hindi pagsasaad ng tama
at angkop na bilang ng
kinatawan ng mga Muslim sa
pamahalaang sentral ay
maaring makaapekto sa
pagsasakatuparan ng naturang
kasunduan.

18. Ika-apat na Pangkat
Nakalahad na Kasunduan sa
1976 Tripoli Agreement
Kalakasan Kahinaan
Special Regional Security Forces
are to be set up in the area of
the Autonomy for the Muslims
in the South of the Philippines.
The relationship between these
forces and the Central security
forces shall be fixed later.
Ang pagkakaroon ng sariling
sandatahang pangseguridad ay
isang pamamaraan upang
mapanatili ang kaayusan at
kapayapaan ng mga lalawigan.
Hindi isinaad kung ang bubuo
sa Special Regional Security
Forces ay pawang mga Muslim
o mayroong Pilipinong
Kristiyano. Ang hindi
pagkakaroon ng malinaw na
ugnayan ng pamahalaan at ng
SRSF ay maaaring magkaroon
pagkalito sa pagtugon sa
suliraning panseguridad ng
mga lalawigan
A Legislative Assembly and an
Executive Council shall be
formed in the areas of the
Autonomy for the Muslims. The
setting up of the Legislative
Assembly shall be constituted
through a direct election, and
the formation of the Executive
Council shall take place through
appointments by the Legislative
Assembly. A decree for their
formation shall be enacted by
the President of the Republic
respectively. The number of
members of each assembly shall
be determined later on.
Makakapili ang mga
mamamayan ng kinatawan na
sa tingin nila ay nararapat at
may kakayahan na isulong ang
kanilang pangkat.
Maaaring mahaluan ng politika
ang pagpili sa kinatawan sa
Executive Council.
Mines and mineral resources fall
within the competence of the
Central Government, and a
reasonable percentage deriving
from the revenues of the mines
and minerals be fixed for the
benefit of the areas of the
autonomy.
Ang ilalaang bahagi ng
pamahalaang nasyonal mula
sa minahan sa Mindanao ay
makakatulong sa
pagtataguyod ng mga
programang pangkabuhayan
ng mga lalawigan.
Ang hindi pagsasaad ng
eksaktong paglalaanan ng
pondo mula sa kita ng mga
minahan ay maaaring
magbunga ng korapsyon.

19. Ikalimang Pangkat:
Nakalahad na Kasunduan sa
1976 Tripoli Agreement
Kalakasan Kahinaan
A Mixed Committee shall be
composed of representatives of
the Central Government of the
Republic of the Philippines and
the representatives of the Moro
National Liberation Front. The
Mixed Committee shall meet in
Tripoli during the period from
the Fifth of February to a date
not later than the Third of
March 1977. The task of said
Committee shall be charged to
study in detail the points left for
discussion in order to reach a
solution thereof in conformity
with the provisions of this
agreement.
Binibigyang garantiya nito na
ang mga bahagi ng kasunduan
na hindi malinaw ay isasaayos
ng Mixed Committee.
Ang Tripoli sa Libya ay hindi
isang patas na lugar para
pagdausan ng pulong sapagkat
ang pamahalaan ng Libya ay
kilalang sumusuporta sa
MNLF.
Cease-fire shall be declared
immediately after the signature
of this agreement, provided that
its coming into effect should not
exceed the 20th January 1977. A
Joint Committee shall be
composed of the two parties
with the help of the
Organization of the Islamic
Conference represented by the
Quadripartite Ministerial
Commission to supervise the
implementation of the cease-
fire.
The said Joint Committee
shall also be charged with
supervising the following:
a. A complete amnesty in
the areas of the
autonomy and the
renunciation of all legal
claims and codes
Ang pagtatag ng Joint
Committee ay nagbibigay ng
garantiya na magkakaroon ng
tigil putukan sa pagitan ng
pamahalaan at MNLF. Sa
ganitong paraan ay
magkakaroon ng kapayapaan.
Ang pagbibigay amnestiya,
pagpapalaya sa mga political
prisoner at pagpapabalik sa
mga mamayang tumakas sa
lalawigan dulot ng labanan at
karahasan ay makakatulong
upang maipakita ang
sensiridad ng pamahalaan sa
rekonsilyasyon na kanilang
ibinibigay sa mga Muslim.
Ang pagtigil ng mga labanan sa
nasabing lugar ay maaaring
hindi maganap sapagkat
maliban sa MNLF ay mayroong
mga pangkat na nagsusulong
ng awtonomiya mula sa
pamahalaan.

20. resulting from events
which took place in the
South of the Philippines.
b. The release of all the
political prisoners who
had relations with the
events in the South of
the Philippines.
c. The return of all refugees
who have abandoned
their areas in the South
of the Philippines.
d. To guarantee the
freedom of movements
and meetings.
Ikaanim na Pangkat:
Nakalahad na Kasunduan sa
1976 Tripoli Agreement
Kalakasan Kahinaan
A joint meeting be held in
Jeddah during the first week of
the month of March 1977 to
initial what has been concluded
by the Committee referred to in
Para. 11.
Makakatulong ang
pagpupulong upang
maunawaan at mabatid ng
dalawang partido ang
napagkabuuan ng Mixed
Committee.
Hindi isinaad kung maaaring
umapila ang pamahalaan at
MNLF sa napagkabuuan ng
Mixed Committee.
The final agreement concerning
the setting up of the autonomy
referred to in the first and
second paragraphs shall be
signed in the City of Manila,
Republic of the Philippines,
between the Government of the
Philippines and Moro National
Liberation Front, and the Islamic
Conference represented by the
Quadripartite Ministerial
Commission and the Secretary
General of the Organization of
Islamic Conference.
Ang kasunduan ay magiging
makapangyarihan sapagkat ito
ay nilagdaan sa sentro ng
pamahalaan ng bansa.
Ipinapakita din nito na bagamat
kinilala ng pamahalaan ang
karapatan ng mga Moro at
Muslim sa pamamahala sila ay
bahagi pa din ng Pilipinas.
Maipaparating sa mga
mamamayan ang
napagkasunduan sa pagitan ng
pamahalaan at MNLF sa
pamamagitan ng media.
Maaaring magdulot pa din ito
ng kaguluhan sapagkat
maliban sa MNLF mayroong
mga pangkat ng Muslim na
nagsusulong ng sariling
pamamahala.

21. Immediately after the signature
of the Agreement in Manila, a
Provisional Government shall be
established in the areas of the
autonomy to be appointed by
the President of the Philippines;
and be charged with the task of
preparing for the elections of
the Legislative Assembly in the
territories of the Autonomy; and
administer the areas in
accordance with the provisions
of this agreement until a
Government is formed by the
elected Legislative Assembly.
Ang pagbubuo ng pamahalaan
ng Provisional Government na
mangangasiwa sa eleksiyon ay
paraan ng pagsusulong ng
demokrasya sa lalawigan.
Magkakaroon din ng
kasiguraduhan na
maipapatupad ang mga
nilalaman ng kasunduan.
Hindi isinaad ang mga
kakatawan sa Provisional
Government.
The Government of the
Philippines shall take all
necessary constitutional
processes for the
implementation of the entire
Agreement.
Sinisigurado nito na naaayon sa
Konstitusyon ang proseso ng
pagpapatupad ng kasunduan.
Maaaring may mga probisyon
sa Saligang Batas na hindi
tugma sa batas ng Shari’ah na
siyang sinusunod ng mga
Muslim.