1. 1 Keuzen voor
Gemeentelijke Samenwerking
Dr. Jo Horn
Drs. Hero Zuidema
April 2013

2. Samenwerking voor Gemeenten noodzaak
 De Nederlandse gemeenten ontkomen er de komende jaren
niet aan om samen te werken.
 Het kabinet zal gemeenten daartoe linksom of rechtsom
dwingen
 Het is daarom goed dat de gemeenten zelf het initiatief
nemen
 Een zorgvuldig proces is essentieel over (1) de wens om
samen te werken, (2) het besluit om samen te gaan werken,
(3) de uitwerking leidend tot de beslissing over de
samenwerkings-vorm en de realisatie ervan.
 Uit de praktijk blijkt dat een zorgvuldige voorbereiding
zichzelf terugverdient in een snelle(re) realisatie
Keuzen voor samenwerking 2

3. Motieven om samen te werken
 Leren van elkaar
 Betere kwaliteit van de gemeentelijke voorzieningen, de
uitvoering van gemeentelijke taken en het niveau van
dienstverlening aan burgers, bedrijven en instellingen;
 Continuïteit van de organisatie
 Druk op de kosten
 Toegenomen complexiteit van (overgedragen rijks)taken
Keuzen voor samenwerking 3

4. Samenwerkingsvormen
 Verplichte samenwerking  Vrijwillige samenwerking
 Met meerdere partijen  Bilaterale samenwerking
 Blijvende samenwerking  Tijdelijke samenwerking
 Publieke samenwerking  Privaatrechtelijke samenw.
 Gedeelde  Opdrachtgever-
verantwoordelijkheid opdrachtnemerrelatie
Keuzen voor samenwerking 4

5. Wat moet samenwerking opleveren
 Beter schaalniveau om bedrijfsvoering te organiseren
 Beter schaalniveau voor beleidsontwikkeling
 Beter schaalniveau voor aantrekken nodige disciplines in
complexere uitvoering
 Beter schaalniveau voor netwerken met externe partners
op arbeidsmarkt, woningmarkt, economische ontwikkeling
 Beter schaalniveau als gesprekspartner provincie en andere
netwerken
Keuzen voor samenwerking 5

6. Ontwikkelingen schaalgrootte
 Wettelijke eisen aan uitvoering nemen toe en vereisen
meer deskundigheid
 Ontwikkeling rond samenhang in frontoffice-ontwikkeling
en IT ondersteuning, compliceert sterk
 Veel beleidsontwikkeling steeds meer in samenhang, op
groter schaalniveau
 Decentralisatie brengt complexe vraagstukken met
ongekend grote risico’s
 Veel meer programma’s vragen projectmatige inbreng van
marktpartijen en derden. Aansturing en regie worden
complexer
 Druk op de uitvoeringskosten
Keuzen voor samenwerking 6

7. Conclusie Schaalgrootte
 De toegenomen complexiteit vergt een ander schaalniveau dan nu
 Taken zullen niet meer op één niveau, maar op verschillende
georganiseerd worden; taken moeten georganiseerd worden op het
optimale schaalniveau voor kwaliteit en efficiency en nabijheid voor de
burger
 Kleine gemeenten zullen in toenemende mate onder druk komen te
staan omdat er onvoldoende ervaring is in specialisme vragende
projecten om deze vraagstukken zelf op te pakken
 Voor een zeer groot deel van het lokale takenpakket zal in 2020 een
organisatie met de diversiteit en specialisatie nodig zijn die je op een
niveau van 70.000 inwoners aantreft waar dat begin deze eeuw nog op
40.000 lag
 De uitdaging om taken die op een veel kleiner schaalniveau het best
kunnen worden uitgevoerd, dicht bij de burger, én de democratische
nabijheid, vragen extra aandacht
Keuzen voor samenwerking 7

8. Ontwikkeling rond schaalgrootte
2000 2020
Grote stedenbeleid, partner in innovatie
van provincie en Rijk.
Grote stedenbeleid, Centrumgemeenten in
Pilots decentralisatie, Economie
100.000 regio-ontw.
Centrumgemeente regionale
+ Projecten rond grote voorzieningen
ontwikkelings- beleid en
bedrijventerreinen
Eisen in samenhang soc-ec en zorg/wmo,
Centrumgemeente regionale
awbz compliceren zodanig dat meer
ontwikkelings- beleid en
inhuur nodig is om beleid en
70.000 bedrijventerreinen. Meer disciplines rond
programma’s.
zorg, WMO, stedelijke problematiek
VHT geregionaliseerd, informatiebeleid
VHT in huis of in samenwerking
(architectuur, gegevens, veiligheid)
Frontoffice-ontwikkeling, beleid is volgend
Grote lijnen het hele beleidspakket
innovatie wordt uitbesteed, deel back-
40.000 Meeste enkelvoudige projecten
office VHT, uitvoering soc wetgeving,
Veel uitbesteding grote plannen, control
kleine projecten, piofa zonder i
Burgerzaken, sociale wetgeving,
1elijnloket, onderhoud, “welzijn”, deel
10.000 onderhoud, “welzijn”, VHT, piofah-taken.
piofah
‘volgend in beleid’
Keuzen voor samenwerking 8

9. Samenwerkingsmodellen
Type Model Kenmerk
Netwerkmodel Lichte vorm van samenwerking waarbij
ambtenaren in eigen organisatie blijven. Delen
van kennis is belangrijk over beleidsthema of
vraagstuk
Matrixmodel Samenwerkende gemeenten nemen elk een of
meer taakvelden of beleidsterreinen voor hun
rekening en voeren die voor alle deelnemende
gemeenten uit. Overgang van personeel naar
betreffende gemeente of detachering
Integratiemodel Samenvoeging grootste deel ambtelijk apparaat
in een nieuwe organisatie-eenheid die op
contractbasis diensten verleent aan
deelnemende gemeenten. Medewerkers gaan
over al dan niet op contractbasis.
Centrummodel Een grotere gemeente vervult de rol van
centrumgemeente voor andere gemeenten
Herindeling
Nieuw gevormde gemeente vormt nieuwe
organisatie waarin taken en personeel
opgeheven gemeenten opgaan
Keuzen voor samenwerking 9

10. Juridische constructie samenwerking
Privaatrechtelijk Publiekrechtelijk Outsourcing
Openbaar
lichaam
Overeenkomst Uitbesteding
Openbaar
Orgaan
Rechtspersoon
BV Zware of lichte
PPS
Stichting GR
CV
Keuzen voor samenwerking 10

11. Aspecten bij afweging
 Behoefte aan behoud autonomie en regie
 Herkenbaarheid voor burgers
 Gelijkwaardigheid in samenwerking
 Eigen kwetsbaarheid
 Aantoonbare meerwaarde
 Exclusiviteit of meerdere samenwerkings-partners
 Inhoud en ambitie leidend.
 Schaalgrootte
 Samenwerking op een of meerdere deelterreinen
 Een positieve business case
 Sociaal plan
 Risico inventarisatie en -analyse
 Due diligence samenwerkingspartners
 Governance
Keuzen voor samenwerking 11

12. Samenwerking op verschillend niveau
Regio-
naal
Uitbestedi
Wisse-
ng aan de
lend
markt
Gemeente
X
Met
Sub-
buurgeme
regio-naal
en-te(n)
Boven-
regio-naal
Keuzen voor samenwerking 12

13. Iedere taak heef een optimale schaal
Gemeente zelf Buurgemeente Subregionaal Regionaal
Bedrijfsvoering, Beleid, complexe Complexiteit,
Burgercontact en
uitvoering, opera- uitvoering, kaders positionering,
leefbaarheid
tioneel beleid bedrijfsvoering lobby
Max 25.000 Rond 100.00 300.00- 500.00
Arbeidsmarktbe- Ruimtelijk/
Operationeel leid economisch
Kleinschalige beleid rond Idem woningmarkt Vervoer/verkeer
plannen economie en Transitie AWBZ Veiligheid
Balies burgers en ruimte Transitie WWnV Jeugdzorg
bedrijven Ingenieursbureau Netwerken Ontwikkeling agro
Klachten Sociale ondernemers RUD
Leefbaarheid dienst/WMO SSC ICT en Afval
kernen Financiën processen Belastingen
Welzijn HRM Inkoop Inkoop
Sport Facilitair Juridische control Waterbeheersing
Onderwijs- Externe relaties Lobby-netwerken
accommodaties
Keuzen voor samenwerking 13

14. Samenwerking op inhoud en
bedrijfsvoering
Inhoudelijke
Bedrijfsvoering
thema’s
Ruimte
ICT
Economie P&O
Sociale
Juridisch
domein
Infrastructuur Vastgoed
14

15. Organiseren naar boven en naar beneden
Provinciaal
niveau
Regionaal beleid/ Boven 1 miljoen/samenwerking
Economie/ lobby/ruimte regionaal meerdere regio’s
Beleid/ 2e lijn uitvoering/ Regionaal 300.000- 500.000
beleid bedrijfsvoering niveau Maximaal 5 gemeenten
Beleid/ 2e lijn uitvoering Subregio- 80.000/ 100.000
naal niveau
Eenvoudige lokale taken/ Lokaal Tot 45/50.000 maximaal
eerste lijn uitvoering niveau
Eigen leefomgeving Kernen/wijk 1000 – 2500 inwoners
en
15

16. Samenwerking bedrijfsvoering
 Planning en Control (concerncontrol)
 Interne controle (IC)
 Bestuurlijk / Juridische advisering
 Communicatie
 P&O
 Vastgoed, huisvesting en Services
 Informatisering (DIV en ICT)
 Financiële en administratieve ondersteuning
 Treasury
 Verzekeringen
 Inkoop
 Administratieve organisatie 16

17. Randvoorwaarden
 Gelijkwaardigheid in bestuur en aansturing,
 Perspectief gezamenlijk open op verdere ontwikkelingen
 Bij alleen ambtelijk: zorgen voor tegenwicht, opdrachtgeving,
control over SLA, etc. tegen uitvoerende partner
 Zorgen voor evenwichtige spreiding van activiteiten en
mensen over locaties
 Goede spelregels als werkgever
 Goede procesgang zodat medewerkers ook werken aan “hun
nieuwe omgeving” vanuit bestuurlijke regie
 Procesgang waarbij externe stakeholders op juiste momenten
worden betrokken
Keuzen voor samenwerking 17

18. Wij staan open voor reacties, aanvullingen
opmerkingen
Keuzen voor samenwerking
Jo Horn Hero Zuidema
06 54244305 06 653367207
jo@horn-amsterdam.nl hero@shift-aim.nl
18