Module 5 ntr dm htn ckd final

ชนิดา ปโชติการ
Nutritional Management in DM
HTN and Diabetes Nephropathy
ผศ ดร. ชนิดา ปโชติการ,PhD.,LD,MPH,CDT
สมาคมผูใหความรูโรคเบาหวาน
สมาคมนักกําหนดอาหารแหงประเทศไทย

ก. ข.
ค. ง. เกลือแกง

ก. ข.
ค. ง.
ขนมปงขาว

ก. ข.
ค. ง.
นํ้าตาลที่ไม่เหมือนใคร?

ก. ข.
ค. ง.
เงาะ 4 ผลฝรั่ง 1 ลูก
แกวมังกร 1 ผล กลวยหอม 1 ลูก
ข้อใดที่รับประทานแล้วให้ปริมาณสารอาหารที่ต่างกัน

ก. ข.
ค. ง.
นํ้ามันรําข ้าวนํ้ามันปาล์ม
นํ้ามันถั่วเหลือง นํ้ามันดอกทานตะวันนํ้ามันที่ไม่เหมือนใคร

บุคคลากรที่เกี่ยวข้องในการดูแล
ผู้ที่เป็ นโรคไตเรื้อรัง
ผู้ป่ วย
แพทย
พยาบาล
เภสัชกร
นักกําหนดอาหาร/
นักโภชนาการ/
โภชนากร
ที่มา: Jutamas Onnom
อสม
เจาหนาที่
สธ
นักกิจกรรม/
นักกายภาพ

องคความรูที่ควรมี
• •ความรูพื้นฐานดานโภชนาการ / โภชน
บําบัด
• •ความรูพื้นฐานดานของโรค NCD
• •ทักษะและเทคนิคในการใหคําปรึกษา

ลักษณะของทีมที่ประสบความสําเร็จในการ
ดูแลผู้ป่ วยด้านโภชนาการ
• ผู้ป่ วยเป็ นจุดศุนย์กลาง
• ตระหนักความสําคัญของการให้โภชนบําบัด
• มีความรู้และทักษะในการให้คําปรึกษาด้าน
โภชนาการ
• มีการติดตามและประเมินภาวะโภชนาการอย่าง
สมํ่าเสมอ
• มีทักษะในการสื่อสาร
• มีการทํางานแบบสหสาขาวิชาชีพซึ่งตระหนักถึง
บทบาทซึ่งกันและกันในการดุแลผู้ป่ วยในด้านอาหาร
และโภชนาการ

ตัวชี้วัด เป้ าหมาย
1. นํ้าตาลในเลือด (มก./
ดล.)
- อดอาหาร 8 ชม
2.ไขมันในเลือด (มก./
ดล.)
- คอเลสเตอรอล
(CHOL)
- แอลดีแอล (LDL)
- เอชดีแอล (HDL)
- ไตรกลีเซอไรด์ (TG)
80 - 100
น้อยกว่า 200
มากกว่า 40
120/80
18.5 - 22.9
เป้าหมายผลการตรวจเลือด

WHO ได ้แนะนําการบริโภคเพื่อลดปัญหา โรคหลอดเลือด
โรคมะเร็ง โรคอ ้วน และโรคเบาหวาน
ข ้อแนะนําคือ -- โปรตีนร ้อยละ 10-15 ของพลังงาน
=(8-12 ชต /วัน)
- ผักและผลไม ้วันละ 400 กรัมขึ้นไป
=(ผัก 4 ทัพพี ผลไม ้ 2 จานเล็ก)
- เกลือ ไม่เกินวันละ 5 กรัม (2400 มก)
= 4 ชช นํ้าปลา
-ออกกําลังกายโดยการเดินหรือกิจกรรม
= วันละ 1 ชั่วโมง
http://ftp.fao.org/es/esn/nutririon/diet_prevention_disease.pdf
อาหารสุขภาพ

WHO ได ้แนะนําการบริโภคเพื่อลดปัญหา โรคหลอดเลือด
โรคมะเร็ง โรคอ ้วน และโรคเบาหวาน
ข ้อแนะนําคือ
- จํากัดการบริโภคไขมันไม่เกินร ้อยละ 15-30 ของ
พลังงาน =(6-8 ชช)
- ไขมันอิ่มตัวน้อยกว่าร ้อยละ 10 (กินเนื้อสัตว์ไม่ติดมัน)
- คาร์โบไฮเดรตร ้อยละ 55-70 ของพลังงานทั้งวัน
=(2-3ทัพพีต่อมื้อ)
-การบริโภคนํ้าตาลไม่เกินร ้อยละ 10 ของคาร์โบไฮเดรต
= (6ชช)
http://ftp.fao.org/es/esn/nutririon/diet_prevention_disease.pdf
อาหารสุขภาพ

Prevention of
diet deficiency
disease
การขาดสารอาหาร
โรคเรื้อรัง
ความไมสมดุลจากการกิน

• กินให้ครบทั้ง 5 หมู่ให้สมดุลเหมาะสมตามวัยให้ได้
ปริมาณพลังงานและสารอาหารตามความต้องการของ
ร่างกาย
• อาหารที่บริโภคต้องสะอาด หรือสารต้องห้ามหรือ
สารเคมีเป็ นอันตรายต่างๆ
- ถ้าน้อยเกินไป โรคขาดสารอาหาร (diet deficiency
disease)
- ถ้ามากเกินไป โรคอ้วน โรคไม่ติดต่อเรื้อรังต่างๆ เช่น
โรคหัวใจขาดเลือด (coronary vascular disease,
CVD) ,โรคเบาหวาน (diabetes) ภาวะหลอดเลือดแดง
แข็งตัว(Atherosclerosis) , โรคมะเร็ง (cancer) ,โรค
ตับ (liver disease)
การบริโภคอาหารที่ถูกหลักโภชนาการ

ไขมันใน
เลือดสูง
ความอ้วน
โรคหัวใจ
ความดัน
โลหิตสูง
เบาหวาน
เมตาบอลิก ซินโดรม

เกณฑ์ของ NCEP ATPIII ในการ
วินิจฉัย metabolic syndrome จะต้อง
มีความผิดปกติอย่างน้อย 3 ข้อใน 5
ข้อต่อไปนี้
1. อ ้วนลงพุง เส ้นรอบเอวมากกว่า 90 ซม.
หรือ 36 นิ้ว ในผู้ชาย หรือ มากกว่า 80
ซม. หรือ มากกว่า 32 ในเพศหญิง
2. ระดับไตรกลีเซอไรด์ในเลือด มากกว่า
หรือเท่ากับ 150 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร

3. ระดับ HDL cholesterol น้อยกว่า
หรือเท่ากับ 40 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตร
ในผู้ชาย และ น้อยกว่าหรือเท่ากับ
50 มิลลิกรัมต่อเดซิลิตรในผู้หญิง
4. ความดันโลหิตมากกว่าหรือเท่ากับ
130/85 มิลลิเมตรปรอทหรือกินยา
ลดความดันอยู่
5. ระดับนํ้าตาลขณะอดอาหาร มากกว่า
หรือเท่ากับ 100 มิลลิกรัมต่อ
เดซิลิตร

ผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยง 3 ข ้อจะมีอัตราการ
เกิดโรคหัวใจเพิ่มขึ้น 2 เท่า
ผู้ที่มีปัจจัยเสี่ยง 4 ข ้อจะมีอัตราเสี่ยงต่อการ
เกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดสมองเพิ่ม 3
เท่า และเกิดโรคเบาหวานเพิ่ม 24 เท่า

การควบคุมระดับน้ําตาล
• เปาหมายที่ตองการคือกินใหระดับน้ําตาลขึ้นชาๆ
และไมขึ้นสูง อาหารที่สงผลตอการควบคุมระดับ
น้ําตาลมีดังนี้
– ปริมาณ น้ําตาล ขาว แปง
– ปริมาณใยอาหารที่กิน
– ปริมาณไขมันจากสัตวที่กิน
– ความบอยครั้งในการกิน

การควบคุมระดับน้ําตาล
กินน้ําตาล ขาว แปงมาก น้ําตาลในเลือด
กินใยอาหารมาก น้ําตาลในเลือด
กินไขมันจากสัตวมาก น้ําตาลในเลือด

จากอาหารสูน้ําตาลในคนปกติ
นํ้าตาล
ในเลือด เนื้อเยื่อเอา
นํ้าตาลไปใช้
ได้พลังงาน
ทําให้ร่างกาย
ทํางานได้ตามปกติ
อินซูลิน
ที่มา ศัลยา คงสมบูรณเวช
กิน
ข้าว แป้ ง

จากอาหารสูน้ําตาลในคนเบาหวาน
ในเลือด เนื้อเยื่อเอา
นํ้าตาลไปใช้
ไม่ได้
นํ้าตาลใน
เลือดสูง
อินซูลิน
ที่มา ศัลยา คงสมบูรณเวช
กิน
ข้าว แป้ ง

เวลาทีใชในการเปลียนไปเปนนําตาลของ
อาหารชนิดตางๆ
ชนิดอาหาร %ที่เปลี่ยนไป เวลาที่ใชในการ
เปลี่ยนเปนน้ําตาล
น้ําตาล 100% 15 – 30นาที
ขาว แปง ผลไม 90-100% 30 - 90 นาที
เนื้อสัตว นม ไข 58% 3 - 4 ชั่วโมง
ไขมัน 10-30% หลายชั่วโมง

เป้ าหมายในการควบคุมเบาหวาน
การตรวจ ดี ต้องปรับปรุง
นํ้าตาลในเลือดขณะอดอาหาร(มก./ดล.) 80-120 >140
นํ้าตาลในเลือดหลังอาหาร 2 ชม(มก./ดล.) 80-160 >180
น้ําตาลเฉลี่ยสะสมHbA1c (%)
<7 >8
โคเลสเตอรอลรวม (มก./ดล.) <200 >250
LDL- โคเลสเตอรอล(มก./ดล.)-ตัวไม่ดี <100 >130
HDL- โคเลสเตอรอล (มก./ดล.)-ตัวดี >45 <35
ไตรกลีเซอไรด(มก./ดล.) <200 >400
ดัชนีมวลกาย (กก./ตารางเมตร) 20-25 >27
ความดันเลือด (มม.ปรอท) ≤130/85 >160/90

เป้ าหมายในการคุมนํ้าตาลในGDM

A1C ~ “นํ้าตาลเฉลี่ยสะสม”
American Diabetes Association
A1C eAG
% mg/dL mmol/L
6 126 7.0
6.5 140 7.8
7 154 8.6
7.5 169 9.4
8 183 10.1
8.5 197 10.9
9 212 11.8
9.5 226 12.6
10 240 13.4
Formula: 28.7 x A1C - 46.7 - eAG

ปริมาณคาร์โบไฮเดรตในระดับแคลอรีต่างๆ
พลังงาน คาร์โบไฮเดรต (กรัม) คาร์โบ (Choice/carb)
(แคลอรี)
1200 150 10
1500 190 12 1/2
1800 225 15
2000 250 16 1/2
2200 285 18 1/2
2400 300 20
ที่มา: ศัลยา คงสมบูรณเวช

ไม่ควรกินนํ้าตาลเกิน
(10%พลังงาน/วัน)
1 ช ้อนชา = ข ้อนิ้วหัวแม่มือ
กินนํ้ามันชนิดดีไม่เกิน 9 ช ้อนชาหรือ 3 ช ้อนโต๊ะต่อวัน
กินนํ้าตาลไม่เกิน 6 ช ้อนชาหรือ 2 ช ้อนโต๊ะต่อวัน
ที่มา: ศัลยา คงสมบูรณเวช

น้ําตาลที่พบในอาหาร
• น้ําตาลในผักผลไม
• นํ้าตาลทราย
• นํ้าตาลมะพร้าว
• นํ้าตาลในนม

นํ้าตาลจากเครื่องดื่ม
ที่มา: ฝายโภชนาการ ร.พ.พระมงกุฎ
นํ้าตาล 1 ช้อนชาให้พลังงาน = 20 แคลอรี

ปริมาณนํ้าตาลในอาหารและเครื่องดื่ม
ผลิตภัณฑ์ ปริมาณนํ้าตาล
(ช้อนชา)
นมเปรี้ยว (รสผลไม้รวม) 27 กรัม 2 ½
นมเปรี้ยว(รสธรรมดา) 120 ซีซี 3
นมเปรี้ยว(รสสตอเบอร์รี) 120 ซีซี 3
คอฟฟีพลัส 1 ซอง 20 กรัม 3
กาแฟ 3 in one (26 กรัม) 3
กองโภชนาการ กรมอนามัยและ สถาบันโภชนาการ ม มหิดล

ผลิตภัณฑ์ ปริมาณนํ้าตาล (ช้อนชา)
นํ้าขิง 1 ซอง (18 กรัม ) 3 ½
เครื่องดื่มชูกําลัง 100 ซีซี 3 ½
กาแฟ 1 กระป๋ อง 180 กรัม 3 ½
นมถั่วเหลือง250 ซีซี 3 ½
โยเกิร์ตผสมวุ้นมะพร้าว 150 กรัม 4
นมปรุงแต่งรสช็อคโกแลต 200 ซีซี 4
นํ้าผลไม้ (รสส้ม) 240 ซีซี 4 ½
โยเกิร์ตผสมธัญญาพืช 150 กรัม 4 ½

ผลิตภัณฑ์ ปริมาณนํ้าตาล
(ช้อนชา)
นํ้าส้ม 25% ผสมวุ้นมะพร้าว 400 ซีซี 7
นํ้าส้ม 1 กระป๋ อง 325 ซีซี 7 ½
นํ้าอัดลม 1 กระป๋ อง325 ซีซี 8
ชาเขียว 500 ซีซี 12

ปริมาณนํ้าตาลในขนม
ชื่อขนม ปริมาณนํ้าตาล
(กรัม) (ช้อนชา)
ขนมเปียกปูน 1 ชิ้น 10 2 1/2
ข้าวต้มมัดไส้กล้วย 1 ชิ้น 11 2 3/4
ข้าวเหนียวสังขยา 1 ห่อ 19 4 3/4
ข้าวเหนียวหน้าปลาแห้ง 1 ห่อ 22 5 1/2
ขนมทอดหยอด 1 ลูก 5 1 1/4
ขนมเม็ดขนุน 1 เม็ด 3 3/4
ขนมฝอยทอง 1 แพ 13 3 1/4

ควรเลือกรับประทานขนมชนิดใดบ้างเลือกมา 3 ชนิด
1. ลูกชุบ
2. กล ้วยไข่เชื่อม
3. ข ้าวต ้มมัด
4. ฟักทองนึ่ง
5. ถั่วเขียวต ้มนํ้าตาล
6. ฝอยทอง
7. ทองหยิบ

ควรเลือกรับประทานขนมชนิดใดบ้างเลือกมา 3 ชนิด
1. ลูกชุบ
4. ฟักทองนึ่ง
5. ถั่วเขียวต ้มนํ้าตาล
  

ADI
(mg/
kg
body
wt)
นํ้าอัดลม 1
กระป๋ อง
(mg)
จํานวน
นํ้าอัดลมที่
ดื่มแล ้วเกิด
อันตราย
(ADI for
60-kg
person)
จํานวน
เทียมที่กิน
แล ้วเป็น
อันตราย
(mg)
จํานวน
เทียมที่กิน
แล ้วเป็น
อันตรายเป็น
ซอง ADI
for 60-kg
Acesulfame K 15 40 25 50 18
Aspartame 50 200 15 35 86
Saccharin 5 140 2 40 7.5
Sucralose 5 70 4.5 5 60
นํ้าตาลเทียม

ควรจะกินอยางไร?
•ควรเลือกกินขาว แปงที่มีใยอาหารสูง
ซึ่งก็คืออาหารประเภท ธัญพืชที่ไมได
ขัดสีตางๆ เลือกขาวซอมมือแทนขาว
ขัดขาว

ผัก 3 ทัพพี+ ผลไม้ = 15-20 ชิ้นคํา
ข้าวกล้อง + ถั่ว = 7 ทัพพี
ปริมาณใยอาหารที่ควรกิน

กินผลไม 1 จานเล็ก = 8-10 ชิ้นคํา
•เลือกผลไมสีสม /เหลือง วันละครั้ง
•เลือกผลไมที่มีรสเปรี้ยว(มีวิตามินซีสูง)
•เลือกตามฤดูกาล

กินผลไมจานเล็กตอมื้อ
7-8 ชิ้นคํา 7-8 ชิ้นคํา 1/2 ลูก
3-4 ลูก 3-4ลูก 3-4 ลูก
1 จานเล็ก =

Choosing of fruits and vegetables with various color
and varieties help to ensure we are getting a variety of
phytochemicals
เน้นผักผลไม้ 5 สี

ดัชนีนํ้าตาล (glycemic index)
เป็ นตัวเลขบอกปริมาณนํ้าตาลในเลือดที่
เพิ่มขึ้นหลังการรับประทานอาหารแต่ละชนิด
เทียบกับการรับประทานนํ้าตาลกลูโคสใน
จํานวนคาร์โบไฮเดรตที่เท่ากัน นํ้าตาล
กลูโคสมีดัชนีนํ้าตาลเท่ากับ 100%

ดัชนีนํ้าตาล
• ดัชนีนํ้าตาลตํ่า = 0-55
• ดัชนีนํ้าตาลปานกลาง = 56-69
• ดัชนีนํ้าตาลตํ่า = 70-100

ดัชนีนํ้าตาลของอาหารไทยบางชนิด
ชนิดอาหาร ดัชนีนํ้าตาล(%)
• กลูโคส 100
• ข้าวเหนียว 75
• ข้าวจ้าว 71
• ก๋วยเตี๋ยวเส้นใหญ่ 54
• ก๋วยเตี๋ยวเส้นหมี่ 53
• วุ้นเส้น (แป้ งปลอดโปรตีน) 45
ที่มาสุรัตน โคมินทร

ดัชนีนํ้าตาลของผัก
บร๊อคโคลี่ = 10
กระหลํ่าปลี = 10
ผักกาดแก ้ว = 10
เห็ด = 10
หัวหอม = 10
พริกหยวก = 10
ถั่วพีแห้ง = 28
แครอท = 49
ถั่วเม็ดเขียว = 48
ข้าวโพด = 60
ฟักทอง = 75

ค่าดัชนีนํ้าตาลในผลไม้
• มะม่วงเสวยดิบ
(28),
• ฝรั่ง (34)
• ส้มสายนํ้าผึ้ง (44)
• ลําไย (44),
• เงาะ (55),
 แตงโมกินรี (58),
 มะม่วงนํ้าดอกไม้สุก
(64),
 มะละกอ (65)
 สับปะรด (72)

ธงโภชนาการ
ขาว 8-12 ทัพพี
ผลไม 3-5 สวน
เนื้อสัตว 6-12 ชอนโตะ
ผัก 4-6 ทัพพี
นม 1-2 แกว
น้ํามัน นาตาลและ
เกลือ เล็กนอย
การกินเพื่อปองกัน

ปรามิด เบาหวาน
ผัก 4-5 ทัพพี
ขาว แปง 4-5 ทัพพี
ถั่ว 1-2
การออกกําลังกาย
และควบคุมน้ําหนัก
ผลไม 4-5 สวน
น้ํามันพืช 3-4 ชอนชา
ถั่วตางๆ 1-2ทัพพี ธัญพืช 1-2ทัพพี
น้ํา 5-6แกว
กินวันละเทาไร
เนื้อสัตว ปลา ไข 2 สวน
วิตามิน
หลีกเลี่ยงอาหารที่หวานจัดลดกินเนื้อแดงและเนย
คนไขไตตอง
ระวังผัก
และผลไมที่มี
โพแทสเซียมสูง
และอาจตอง
จํากัดเนื้อสัตว
นมพรองมันเนย 1 แกว

ตักข้าว = 1 ทัพพีหมอ

กินใหถูกตองนะคะ
ไตจะไดเสื่อมชาลง
ทําอยางไร?ที่จะชะลอการลางไต

โรคไตจากเบาหวาน
• โรคเบาหวานเปนสาเหตุหนึ่งที่ทําให
เกิดโรคไตถาไมควบคุมระดับน้ําตาลใน
เลือด
• หนวยกรองของเสียในไตจะถูกทําลาย
ทําใหมีโปรตีนหลุดออกมาในปสสาวะ

ผูปวยที่เสี่ยงที่จะเปนโรคไต
1. เปนเบาหวานนานกวา 10 ป
2. มีประวัติครอบครัวที่เปนโรค
ไตวายจากเบาหวาน
3. ควบคุมน้ําตาลในเลือดไมดี

ผูปวยที่เสี่ยงที่จะเปนโรคไต
4. มีความดันโลหิตเพิ่มขึ้น
5. ตรวจพบประสาทตาเสื่อมจาก
เบาหวาน
6. ตรวจพบโปรตีนในปสสาวะ

เบาหวานลงไต
• หนาที่ไตทํางานมากขึ้น
• ปสสาวะมีโปรตีนบางครั้ง
• ปสสาวะมีโปรตีนเล็กนอย
• ปสสาวะมีโปรตีนมาก
• ไตวายเรื้อรัง

0
20
40
60
80
100
120
140
160
180
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30
อัตราการกรอง (GFR, ml/min)
เวลาที่เปนเบาหวาน (ป)
หนาที่ไตปกติ
คุมความดันโลหิต
คุมอาหารเค็ม
คุมไขมันในเลือด
คุมอาหาร
โปรตีน
ล้างไต
เปลี่ยนไต
ตรวจตา หัวใจ
หลอดเลือด
คุมนํ้าตาลใน
เลือด + ยา
ACEI
ที่มา:อุดม ไกรฤทธิชัย

ระยะ
ของโรค
1
2
3
4
5
ไตเรื้อรังระยะสุดทาย
เตรียมตัวฟอกเลือด
การทํางาน ของไตลดอยางมาก
เหลือต่ํากวารอยละ 30
การทํางาน ของไตลดบาง ประมาณครึ่ง
ไตผิดปกติและมีการทํางาน ลดบาง
ไตเริ่มเสื่อมแตการทํางานปกติ
อัตราการขจัดของเสีย
ที่ไต
มิลลิลิตร/นาที
> 90
60 – 89
30 – 59
15 – 29
< 15
< 10
ความชุกใน
ประชากร > 20 ปี
64%
31%
4.3%
0.2%
0.2%
ฟอกเลือดด้วยเครื่องไตเทียม หรือ
ด้วยวิธีล้างไตทางช่องท้อง
ระยะต่างๆ ของโรคไตเรื้อรัง
โรคไตเรื้อรัง (0.1%)
Stage 3 – 5 CKD = 4.5% x 40 M. = 2 ลานคน

การแบ่งโรคไตเรื้อรังออกเป็ นระยะต่าง ๆ
ระยะ ความหมาย %การทํางานที่เหลืออยู่
1 ไตเริ่มถูกทําลายเล็กน้อย > 90
แต่การทํางานของไตยังปกติอยู่
2 ไตทํางานลดลงเล็กน้อย 60-89
3a ไตทํางานลดลงเล็กน้อยถึงปานกลาง 45-59
3b ไตทํางานลดลงเล็กน้อยถึงปานกลาง 30-44
4 ไตทํางานลดลงอย่างมาก 15-29
5 ไตเรื้อรังระยะสุดท้าย <15
(หรือต้องทําการล้างไต) NKF-K/DOQI, 2002

ไมอยากลางไตตองทําอยางไร
•ลดเค็ม
•ลดโปรตีน
เอกหทัย แซ่เตีย นักกําหนดอาหาร สถาบันไตภภูมิราชนครินทร์

ปริมาณโปรตีน กรัม/
นํ้าหนักตัว 1 กก/วัน
ระยะของการเป็ นโรคไตเรื้อรัง
โปรตีน 0.8-1.0 กรัม/น้ําหนักตัว 1 กก/วัน ผูปวยโรคไตเรื้อรังระยะที่ 1-2
โปรตีน 0.6-0.8 กรัม/น้ําหนักตัว 1 กก/วัน ผูปวยโรคไตเรื้อรังระยะที่ 3
โปรตีน 0.3-0.6 กรัม/น้ําหนักตัว 1 กก/วัน* ผูปวยโรคไตเรื้อรังระยะที่ 3
โปรตีน 0.6 กรัม/น้ําหนักตัว 1 กก/วัน ผูปวยโรคไตเรื้อรังระยะที่ 4-5
โปรตีน 0.3-04 กรัม/น้ําหนักตัว 1 กก/วัน* ผูปวยโรคไตเรื้อรังระยะที่ 4-5
โปรตีน 0.3-04 กรัม/น้ําหนักตัว 1 กก/วัน** ผูปวยโรคไตเรื้อรังระยะที่ 5
โปรตีน 1.0-1.5 กรัม/น้ําหนักตัว 1 กก/วัน ผูปวยที่รับการบบัดทดแทนไต
ปริมาณโปรตีนที่ต้องการในผู้ป่ วยไตเรื้อรังระยะต่างๆ
ที่มา: สมาคมโรคไตแห่งประเทศไทย 2553

การแนะนําอาหารในผู้ป่ วย
โรคไตเรื้อรังระยะที่ 1-2
• ควรเน้นในเรื่องการ ควบคุมความดันโลหิตให ้
น้อยกว่า 130-139/80-89 มิลลิเมตรปรอท
• ควบคุมระดับนํ้าตาลสะสมในเลือดHbA1c ไม่ให ้
เกิน 7%
• โดยลดการบริโภคเค็ม(2 กรัม/วัน) จํากัด
ปริมาณแป้งและนํ้าตาลรวมทั้งไขมันชนิดอิ่มตัว
และตรวจนํ้าตาลก่อนและหลังอาหารสองชั่วโมง
อย่างสมํ่าเสมอ

การนับ
คาร์โบไฮเดรต
ตรวจนํ้าตาลก่อนและ
หลังอาหารสองชั่วโมง
ควบคุมนํ้าตาล
ออกกําลังกาย

อะไรที่ทําให้ความดันสูง ?
• เกลือแร่ ชื่อ โซเดียม
• พบใน เกลือ นํ้าปลา เบเกอรี
• อาหารแปรรูป เช่น ปลาเค็ม อาหาร
กระป๋ องไส้กรอก
• อาหารตากแห้ง

ในธรรมชาติ ถ ้าไม่ปรุงอะไรเลยในอาหาร
เราจะได ้โซเดียมประมาณ 800-1000
มิลลิกรัม ที่เหลือมาจากการปรุงอาหาร
โซเดียมพบได ้
เกลือ
เครื่องปรุงรส เช่น นํ้าปลา
อาหารเบเกอรี(ผงฟู)
อาหารกระป๋ อง(สารกันบูด)
จํากัดเกลือโซเดียม
2000 มก/วัน

การปรับพฤติกรรม วิธีการ ประโยชน์ในการลด
Systolic blood
pressure
ลดนํ้าหนัก ควบคุม BMI 18.5-24.9 kg/m2 5-20 mmHg/นน ตัวที่
ลด 10 kg
ลด Na ไม่ให้เกินวันละ 100 mmol,Na 2.4 g
( เกลือแกง 6 กรัม หรือ ประมาณ 1 ช้อนชา)
2-8 mmHg
เพิ่มผัก ผลไม้ ลด
ไขมันอิ่มดัว
กินผัก ผลไม้ และนมที่มีไขมันตํ่า, ลดไขมันรวม และ
ไขมันอิ่มตัว
8-14 mmHg
ออกกําลังกาย ออกกําลังกายแบบแอโรบิคสมํ่าเสมอ เช่น เดินเร็วๆ
อย่างน้อยวันละ 30 นาที 4 วัน/สัปดาห์
4-9 mmHg
ดื่ม alcohol
พอประมาณ
ผู้ชาย No more than 2 drinks/day
เบียร์ 720 ml, ไวน์ 300 ml วิสกี้ 90 ml/วัน
ผู้หญิงหรือผู้ที่รูปร่างเล็กให้ลดขนาดของ alcohol
ลงครึ่งหนึ่ง
2-4 mmHg
ควบคุมความดันโลหิต DASH: Dietary Approaches to Stop HT

ปริมาณโซเดียม
• เกลือ(โซเดียมคลอไรด์)
– 1 ช ้อนชา (ช.ช) 5000มก = โซเดียม 2000 มก
– เกลือ มีโซเดียม = 40%
• นํ้าปลาและซีอิ๊ว 1ช.ช= โซเดียม 400 มก
• ซอสมะเขือเทศ 1 ช.ช = โซเดียม 55 มก
• ซอสหอยนางรม 1 ช.ช = โซเดียม 140-160 มก
• นํ้าจิ้มไก่1 ช.ช = โซเดียม 67-76 มก
• บะหมี่กึ่งสําเร็จรูป 60 กรัม = โซเดียม 1,500 มก.
• โจ๊กกึ่งสําเร็จรูป 42 กรัม = โซเดียม 1,000 มก.
• ***สรุปใช ้นํ้าปลาได ้ไม่เกินวันละ 3- 4 ช ้อนชา***

ชนิดา ปโชติการสถาบันวโภชนาการ มหาวิทยาลัยมหิดล 71
ปริมาณโซเดียมในไข่
90 mg
440-590 mg
480 mgไข่ต้ม 1 ฟอง (50 ก)
ไข่เจียว 1 ฟอง
ไข่เค็ม 1 ฟอง (50 ก)

ชนิดา ปโชติการ72
ปลาสลิดทอด 1 ตัว = น้ําปลา 2 ชอนชา
นอกเครื่องปรุงแลวยังพบเค็มในของ
หมักดอง เบเกอรี่ ของตากแหง
ปลาสดมีโซเดียมน้อยมาก
ที่มา: ยุพา ชาญวิกรัย

ชนิดา ปโชติการ74
น้ําปลา 1 ชอนชาปาท่องโก๋ 3-4 คู่
เบเกอรี่ อาหารสําเร็จรูป
=
ผงฟู
ที่มา: ยุพา ชาญวิกรัย

ควรเลือกรับประทานขนมกรุบกรอบประเภทใด?
ก. Snack jack
ข. Conne cheese
ค. Cereal mix
ง. แครกเกอร์ Luxury กล่องเขียว

โซเดียม ?
โจ๊กหมู

ประเภท ขนาด/ปริมาณ ปริมาณโซเดียม
(มิลลิกรัม)
โจ๊กหมู 35 กรัม/ 1ซอง 1000
2 ½ ช้อนชา

ปลากระป๋ อง

ปลากระป๋ อง 155 กรัม/1 กระป๋ อง 640

บะหมี่กึ่งสําเร็จรูป

บะหมี่กึ่งสําเร็จรูป 60 กรัม/1 ห่อ 1500
4 ช้อนชา

มันฝรั่งทอด

มันฝรั่งทอด 60 กรัม/ซอง 280
¾ ช้อนชา

ปลาสวรรค์อบ

ปลาสวรรค์อบ 36 กรัม/ซอง 1000

ขาไก่

ขาไก่ 40 กรัม/ซอง 600

แอปเปิ้ลอบกรอบ

แอปเปิ้ลอบกรอบ 150 กรัม/ซอง 0
= 0

การแนะนําการลดเค็ม
• เปลี่ยนพฤติกรรมในการปรุงรส
• ใช ้มะนาว พริก เครื่องเทศปรุงอาหารแทนเกลือหรือ
นํ้าปลา
• ถ ้าซื้ออาหารกระป๋ องต ้องอ่านสลากอาหารเพื่อดู
ปริมาณสารอาหารเลือกที่มีเกลือตํ่า
• กินอาหารสด เช่น เนื้อสัตว์ ผัก หรือผลไม ้แทนการ
รับประทานอาหารที่ผ่านขบวนการถนอมอาหาร
• ไม่เติมเกลือหรือนํ้าปลาเพิ่มในอาหารที่ปรุงเสร็จ

• อาหารตากแห ้ง เช่น ปลาเค็ม เนื้อเค็ม หอยเค็ม กุ้ง
แห ้ง ปลาแห ้ง
• เนื้อสัตว์ปรุงรส ได ้แก่ หมูหยอง หมูแผ่น กุนเชียง
• อาหารกึ่งสําเร็จรูป เช่น บะหมี่สําเร็จรูป โจ๊กซอง ซุป
ซอง
• อาหารสําเร็จรูป เช่น มันฝรั่งแผ่น อาหรกระป๋ อง
• เครื่องปรุงรสที่มีเกลือมากเช่น ซุปก ้อน ผงปรุงรส
ผงฟู
• อาหารหมักดองเค็ม เช่น กะปิ เต ้าหู้ยี้ ปลาร ้า ไตปลา
ไข่เค็ม ผักดอง ผลไม ้ดอง
การแนะนําการลดเค็ม

เติมผักในตํารับอาหาร

ใชเครื่องเทศตางๆ
พริก ตะไคร
กระเทียมขิงขา
กระเพรา

วิธีเลือกกินอาหาร:เครื่องเคียง
94
กินอาหาร
ไฟแดงคู่
กับผัก ช่วย
ควบคุม
ความดัน
กินแต่อาหาร
ไฟแดง
ความดันขึ้น
สูง
กินอาหารไฟ
เขียว ความ
ดันไม่ขึ้น
แกงกะทิ น้ําพริก
น้ําพริก ผักผัก
ผัก ผลไม
ที่มา: ปรารถนา ตปนีย

การอ่านฉลาก
อ่านฉลากโภชนาการ เลือกอาหารที่มีโซเดียม
น้อย นํ้าตาน้อย ควรเลือกอาหารว่างที่
โซเดียม < 100 มิลลิกรัมต่อห่อ
ที่มา: เอกหทัย แซเตีย

การอ่านฉลากโภชนาการ
แบบเก่า
แบบใหม่(GDA)
(ฉลากหวาน
มัน เค็ม)
ที่มา: เอกหทัย แซเตีย

ผู้ป่ วยเป็ นโรคไตเรื้อรัง
ระยะที่ 3 หรือมากกว่า
• ควรจํากัดปริมาณโปรตีน(0.6-0.8 กรัม/นนตัว
1 กก/วัน
• ติดตามปริมาณนํ้าและเกลือแร่โดยเฉพาะ ระดับ
โพแทสเซียม ฟอสฟอรัสในเลือด
• ระดับของพลังงานควรจะประมาณ 35 กิโล
แคลอรี่ /นํ้าหนักตัว 1 กก /วันใน ผู้ป่ วยที่อายุ
น้อยกว่า 60 ปี และ 30 กิโลแคลอรี่ ในผู้ป่ วยที่
อายุมากกว่า 60 ปี

เป้ าหมายในการจัดการด้านโภชนาการ
•ชะลอการเสื่อมของไต
•ลดอาการยูรีเมีย
•ลดความผิดปกติของขบวนการเมตาบอริกซึม
•รักษาสมดุลย์ของ fluid และ electrolyte
•ผู้ป่ วยอยู่อย่างมีคุณภาพชีวิต

จะจัดอาหารไดอยางไร?
1. ประเมินความต ้องการโปรตีนและพลังงานให ้
เหมาะกับนํ้าหนักตัวและระยะของการเป็นโรคไต
เรื้อรัง
2. วางแผนสัดส่วนอาหาร 5 หมู่ตามความต ้องการ
3. ให ้ความรู้โดยการเอื้ออํานาจให ้ผู้ป่ วย
(empowerment)
4. ติดตามและประเมิน
5. ให ้ความรู้เพิ่มเติม

การประเมิน:นํ้าหนักที่ควรเป็ น
 การหา น.น ที่น่าจะเป็ นอย่างง่าย.และเมื่อคนไข้บวม
ผู้ชาย = ส่วนสูง(ซม) - 100
ผู้หญิง = (ส่วนสูง(ซม) – 105
+ (3-5 ก.ก) ขึ้นกับโครงสร้าง
ตัวอย่างผู้ป่ วยเพศหญิงสูง 165ซ.ม. นํ้าหนักที่ควรเป็ น ?
นํ้าหนักที่ควรเป็ น = (165-105)
= 60 ก.ก.

เราหาส่วนสูงได้จากที่ไหนบ้าง?
1. จากบัตรประชาชน
2. การวัดโดยการกางแขน(arm span).
Arm span ทําการวัดจาก sternal notch จนถึงโคนนิ้วที่ยาวที่สุดของแขนขางที่ถนัด แลวคูณดวย 2Arm span ทําการวัดจาก sternal notch จนถึงโคนนิ้วที่ยาวที่สุดของแขนขางที่ถนัด แลวคูณดวย 2Arm span ทําการวัดจาก sternal notch จนถึงโคนนิ้วที่ยาวที่สุดของแขนขางที่ถนัด แลวคูณดวย 2Arm span ทําการวัดจาก sternal notch จนถึงโคนนิ้วที่ยาวที่สุดของแขนขางที่ถนัด แลวคูณดวย 2
วัดจากจุดกึ่งกลาง
ยอดกระดูกอกถึง
ปลายโคนนิ้วที่ยาว
ที่สุดข้างที่ถนัด

วิธีวัดส่วนสูงโดยใช้การวัด ulna
วัดได ้ 28 ซม

การประมาณสวนสูงโดยใช Ulna
ความยาว
Ulna (ซม.)
ประมาณความสูง(เมตร)
ผู้ชาย อายุ<
65
ผู้ชาย อายุ>
65
ผู้หญิงอายุ
< 65
ผู้หญิง
อายุ> 65
28.0 1.80 1.75 1.73 1.71
28.5 1.82 1.76 1.75 1.73
29.0 1.84 1.78 1.76 1.75
29.5 1.85 1.79 1.77 1.76
30.0 1.87 1.81 1.79 1.78
30.5 1.89 1.82 1.80 1.79
31.0 1.91 1.84 1.81 1.81
31.5 1.93 1.86 1.83 1.83
32.0 1.94 1.87 1.84 1.84
Source: Malnutrition Advisory Group. The "MUST" explanatory booklet. British Association for Parenteral and Enteral Nutrition.
http://www.bapen.org.uk/the-must.htm1

การหาค่า BMI อย่างง่าย
ถ ้า MAC <23.5 cm BMI จะประมาณ < 20 กก/ม 2 บงบอกภาวะการขาดสารอาหาร
ถ ้า MAC > 32 cm BMI จะประมาณ > 30 กก/ม 2 บงบอกภาวะนํ้าหนักเกิน/อ ้วน

1
การกําหนดโปรตีนตามGuideline ของสมาคมโรคไต

ปริมาณโปรตีน กรัม/
นํ้าหนักตัว 1 กก/วัน
ระยะของการเป็ นโรคไตเรื้อรัง
โปรตีน 0.8-1.0 กรัม/น้ําหนักตัว 1 กก/วัน ผูปวยโรคไตเรื้อรังระยะที่ 1-2
โปรตีน 0.6-0.8 กรัม/น้ําหนักตัว 1 กก/วัน ผูปวยโรคไตเรื้อรังระยะที่ 3
โปรตีน 0.3-0.6 กรัม/น้ําหนักตัว 1 กก/วัน* ผูปวยโรคไตเรื้อรังระยะที่ 3
โปรตีน 0.6 กรัม/น้ําหนักตัว 1 กก/วัน ผูปวยโรคไตเรื้อรังระยะที่ 4-5
โปรตีน 0.3-04 กรัม/น้ําหนักตัว 1 กก/วัน* ผูปวยโรคไตเรื้อรังระยะที่ 4-5
โปรตีน 0.3-04 กรัม/น้ําหนักตัว 1 กก/วัน** ผูปวยโรคไตเรื้อรังระยะที่ 5
โปรตีน 1.0-1.5 กรัม/น้ําหนักตัว 1 กก/วัน ผูปวยที่รับการบบัดทดแทนไต
ปริมาณโปรตีนที่ต้องการในผู้ป่ วยไตเรื้อรังระยะต่างๆ
ที่มา: สมาคมโรคไตแหงประเทศไทย 2553

พลังงานที่ต้องการ
• อายุ > 60 ปี = 30 kcal /นนตัว 1 kg/day
• อายุ < 60 ปี = 35 kcal /นนตัว 1 kg/day
• ถ ้าอ ้วน = 20-25 kcal /นนตัว 1 kg/day
• ถ ้าผอมมาก = 35-40 kcal /นนตัว 1 kg/day
NKF-K/DOQI, 2002

ปริมาณโปรตีนที่ควรได้รับ(คนปกติ)
ตัวอย่าง
• นํ้าหนัก 60 กิโลกรัม อายุ 65 ปี
• โปรตีนที่ควรกิน = 0.8 กรัมต่อนํ้าหนัก
ตัว 1 กิโลกรัม
• ควรกินโปรตีน 0.8 x 60 = 48 กรัมต่อ
วัน
• พลังงาน =60 X 30 =1800 แคลลอรี

ปริมาณโปรตีนที่ควรได้รับเมื่อไตเสื่อม
ระยะที่ 3
• นํ้าหนัก 70 กิโลกรัม
• โปรตีนที่ควรกิน = 0.6-0.8 กรัมต่อ
นํ้าหนักตัว 1 กิโลกรัม
• ควรกินโปรตีน 0.6 x 60 = 36 กรัมต่อวัน
• พลังงาน =60 X 30 =1800 แคลลอรี

อาหารที่ผูปวยรายนี้ควรไดรับ
• โปรตีน 36-40 กรัมต่อวัน
1800 แคลลอรี 2 กรัม
sodium
• แปลเป็ นอาหารโรคไตเรื้อรังได้
อย่างไร?

หมู่อาหาร
(โปรตีน)
แบบแผนการบริโภค
ปริมาณโปรตีน (กรัม/วัน)
โปรตีน/
หน่วย
พลังงาน
เฉลี่ย
(แคลอรี)
20 30 35 40 50 60
เนื้อสัตว์
(1 ชต)
3.5 70 3 5 6 8 10 12
แป้ ง
(1 ทัพพี)
2.0 70 3 4 ½ 5 4 5 6
แป้ งปลอด
( 1ทัพพี)
- 70 2 2 2 3 1 1
ผัก(1ทัพพี) 1.0 25 3 3 3 3 4 5
ผลไม้
(1 จานเล็ก)
0.5 70 2 2 2 2 2 2
(1 ชช)
- 20 6 6 6 6 6 6
นํ้ามัน
(1 ชช)
- 45 8 8 8 8 8 8

จํางายๆโปรตีนและพลังงานในอาหาร
โปรตีน พลังงานเฉลี่ย
7 70
1
1/2
25
70
2 70

โปรตีนและพลังงานในอาหาร
โปรตีน พลังงาน
0 45
0 20
น้ํามัน 1 ชอนชา
น้ําตาล 1 ชอนชา

หมวดเนื้อสัตว์ 2 ช้อนโต๊ะแลกอะไรได้
ให้ โปรตีน 7 กรัม พลังงาน 70 แคลอรี
2 = ชอนโตะ
4-5 ตัว 1 ตัวเล็ก
ไขทั้งฟอง 1 ฟอง ไขขาว 2 ฟอง 4-5 ลูก
กลองไมขีดไฟ
1 กลองเล็ก
=
=
= =
=

กลุมถั่วเมล็ดแหง
• มีโปรตีนสูงแตคุณภาพต่ําและมีปริมาณเกลือแร
ฟอสฟอรัสสูง
• ใหโปรตีน 7 กรัมพลังงาน 70 กิโลแคลอรี่
เตาหูเหลือง 1/2 แผน เตาหูขาว 1/2 หลอด

1 ทัพพี
1 ทัพพี
1 แผน1/2 กอน
1/2 ทัพพี4-6 แผน
หมวดข้าวและแป้ ง 1 ทัพพีแลกอะไรได้
โปรตีน 2 กรัม พลังงานเฉลี่ย 70 แคลอรี
= =
= =

ใหเลือกอาหารในจานเพื่อแทนการรับประทานไข 2 ฟอง
ง. ปลาทู 1 ตัวเล็ก และ กุง 4 ตัว
ก. เนื้อสัตว 2 ชอนโตะ
ข. เนื้อสัตว 3 ชอนโตะ
ค. ลูกชิ้น 4 ลูก

ให้เลือกอาหารเพื่อทดแทนการ
รับประทานข้าวเหนียว 2 ทัพพี
ก. ขนมปัง 1 แผ่น
ข. ข ้าวโพด ½ ฝัก
ค. ข ้าว 2 ทัพพี
ง. ข ้าว 3 ทัพพี และ ขนมปัง 1 แผ่น

แปงที่มีปริมาณ โปรตีนต่ํา
1 ทัพพีใหโปรตีนนอย ใหพลังงาน = 70 แคลอรี
•วุนเสน
•แปงมัน
•สาคู
•เสนเซี่ยงไฮ

1 ทัพพี 1 ทัพพี 1 ทัพพี
1 ทัพพี 1 ทัพพี 1 ทัพพี
หมวดผัก 1 ทัพพี
ผักสุก 1 ส่วน = 1กรัมโปรตีน พลังงาน 25แคลอรี่
ผักดิบ 2 ทัพพี=ผักสุก1 ทัพพี
==
= =

หมวดผลไม 1 จานเล็ก
7-8 ชิ้นคํา 7-8 ชิ้นคํา
1 ลูก
3-4 ลูก 4-5 ลูก 3 -4ลูก
ผลไม้ 1 ส่วน = 0.5 กรัมโปรตีน พลังงานุเฉลี่ย 70 แคลอรี่
==
=
=

ใหเลือกผลไมมา 4 สวน และใหบอกวาใหพลังงานเทาไร
คิดเปนปริมาณคารโบไฮเดรตกี่กรัม
ก. 260 kcal, 65 g
ข. 280 kcal, 60 g
ค. 300 kcal, 75 g
ง. 320 kcal, 80 g

หมวดไขมัน
- นํ้ามันพืช นํ้ามันหมู 1 ช้อนชา
ไขมัน 1 ส่วน
- เนย, มาการีน 1 ช้อนชา
- สลัดนํ้าใส 1 ช้อนชา
- สลัดนํ้าข้น 1 ช้อนโต๊ะ
- ครีมเทียม 2 ช้อนชา
ไขมัน 1 ชช. ใหพลังงาน 45 กิโลแคลอรี่

น้ําตาล1 ชช= พลังงาน 20 แคลอรี
ผูที่เปนเบาหวานใชน้ําตาลไดแตไมเกิน 10%
ของพลังงานที่ไดรับใน1 วัน(ประมาณ 6 ชช)

2 ชต4 ชต
2 2
3ทัพพี (3) 1 1
2 จานเล็ก (1) 1 1
3 ทัพพี 1
แผนการบริโภค40 กรัมโปรตีน พลังงาน1600Cal
10 ชช 3 3 4
แปง
เนื้อสัตว
ผัก
ผลไม
แปงปลอด
ไขมัน
หมูอาหาร เชา กลางวัน เย็น
1 1
2 ชต
จํานวนสวน
(โปรตีน)
4ทัพพี (8)
1
8 ชต(28)
-
น้ําตาล* 6 ชช 2 2 2
*ถาไมเปนเบาหวาน ถาเปนเบาหวานใชแปงปลอดโปรตีนแทน)

การให้ความรู้และคําปรึกษา
ด้านโภชนาการ
• อธิบายหลักการและวัตถุประสงค์ของการให้
โภชนบําบัด
• อธิบายวัตถุประสงค์ของการควบคุมอาหาร
และผลของอาหาร ต่อภาวะโภชนาการ
• แนะนําให้ผู้ป่ วยปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการ
บริโภคอาหารอย่างค่อยเป็ นค่อยไป
• ให้ความรู้แหล่งอาหารที่มีโปรตีน พลังงาน
และสารอาหารแต่ละชนิด

การให้ความรู้และคําปรึกษา
ด้านโภชนาการ
• แนะนําการหลีกเลี่ยงบริโภคอาหารที่มี
โซเดียมสูง
• แนะนําปริมาณอาหารและชนิดอาหารที่ควร
กินในแต่ละวัน และให ้ตัวอย่างรายการอาหาร
• แนะนําให ้หลีกเลี่ยงอาหารที่มีโพแทสเซียม
และฟอสฟอรัสสูง เมื่อมีระดับโพแทสเซียม
และฟอสฟอรัสในเลือดสูง

สื่อการสอน Food Model
ที่มา: สมาคมนักกําหนดอาหารแหงประเทศไทย

สอนเรื่องสัดส่วนอาหารโดยนักกําหนดอาหาร/
นักโภชนาการ/โภชนากร

แล้วเรากิน
อะไรกันดี ?

ผลไม้
1 จาน
เล็ก
1 2
4 3
1 แก้ว
ส่วนที่ 1 หมายถึง ¼ ของจานเป็ นอาหารหมวดข้าว แป้ ง
ส่วนที่ 2 หมายถึง ¼ ของจานเป็ นอาหารหมวดเนื้อสัตว์
และผลิตภัณฑ์จากเนื้อสัตว์
ส่วนที่ 3และ4 หมายถึง ½ ของจานเป็ นอาหารหมวดผัก
การจัดอาหารผู้ป่ วยไตเรื้อรังอย่างง่าย
แบ่งจานอาหารขนาดมาตรฐาน 9 นิ้วออกเป็ น 4 ส่วน

ฝาบาตรพระ = 9 นิ้ว
ที่มา: ฝายโภชนาการ รพ. สงฆ

จัดเมนูตามท้องถิ่น

ส่วนที่1
จัดอาหารลงจานตามส่วน
ผู้ป่ วยควรได้รับพลังงานให้เพียงพอ เพื่อป้ องกัน
โปรตีนถูกดึงไปใช้เป็ นพลังงานทําให้เกิดภาวะขาด
อาหารได้ ควรบริโภคข้าว แป้ งที่มีดัชนีนํ้าตาลตํ่า
อย่างน้อยมื้อละ 2 ทัพพี หลีกเลี่ยงแป้ งที่มีส่วนผสม
ของผงฟู เช่น ขนมปัง เบเกอรี

ตักข้าว = 1 ทัพพีหมอ
ฝายโภชนาการ รพ. พระมงกุฏ

ใช้แป้ งโปรตีนตํ่าในการเพิ่มพลังงาน
แต่ไม่เพิ่มโปรตีน
1 ทัพพีให้โปรตีนน้อย ให้พลังงาน = 70 แคลอรี
• วุ้นเส้น
• แป้ งมัน
• สาคู
• เส้นเซี่ยงไฮ้

ต้วอย่างอาหารที่ทําจากแป้ งโปรตีนตํ่า
สาคู กวยเตี๋ยวเซี่ยงไฮ
วุนเสนผัดไท ยําวุนเสน

ข้าวแป้ งที่มีฟอสฟอรัสสูง
• หมวดข้าว แป้ ง ขนมปัง:
• ข้าวกล้อง ขนมปังโฮลวีด เบ
เกอรี่
• ควรหลีกเลี่ยงเมื่อมีระดับ
ฟอสฟอรัสในเลือดสูง

• ส่วนที่ 2 หมายถึง ¼ ของจานเป็ นอาหาร
หมวดเนื้อสัตว์และผลิตภัณฑ์จากสัตว์
• เลือกกิน ปลา เนื้อไก่ เนื้อหมู ไข่ขาว โดย
กิน มื้อละ กี่ช้อนโต๊ะ (ขึ้นกับนนํ้าหนักตัว)
และระยะของการเป็ นโรคไต
ส่วนที่ 2

• เพศหญิง สูง 155 เซนติเมตร เป็นโรคไต
เรื้อรังที่ยังไม่ได ้เข ้าสู่การบําบัดทดแทนไต
จะกินเนื้อสัตว์และไข่ขาวได ้วันละกี่ช ้อนโต๊ะ
ต้องกินเนื้อสัตว์กี่ช้อนโต๊ะ

ปริมาณโปรตีนที่ควรได้รับใน 1 วันของผู้ทียัง
ไม่ล้างไต เป็ นช้อนโต๊ะ ตามช่วงนํ้าหนักตัว
นํ้าหนักตัว
(กิโลกรัม)
โปรตีนที่ควร
ได้รับ
(กรัมต่อวัน)
ปริมาณเนื้อสัตว์ที่
รับประทาน (ช้อนโต๊ะต่อ
วัน)
40-50 30 6
51-60 35 7
ตั้งแต่ 60 ขึ้นไป 40 8

ปริมาณเนื้อสัตว์ที่ควรกินใน 1 วัน
6-8ช ้อนโต๊ะต่อวัน

ปริมาณเนื้อสัตว์
• ปริมาณเนื้อสัตว์ 2 ช้อนโต๊ะ
= =
= =
ที่มา:เอกหทัย แซเตีย สถาบันโรคไตภูมิราชนครินทร

แหล่งโปรตีนในท้องถิ่น

ปริมาณ EPA & DHA : เนื้อปลานํ้าจืดไทย
(% นําหนัก/นํ้าหนักของกรดไขมันทั้งหมด)
ปลานํ้าจืด EPA DHA
ปลาช่อน 1.77 5.48
ปลาดุกด ้าน 0.68 5.56
ปลานิล 2.66 7.19
ปลาสลิด 3.39 7.45
ปลากดเหลือง 1.44 7.54
ปลาหมอไทย 2.01 7.77
ปลาเนื้ออ่อน 2.59 9.32
ปลากราย 2.54 13.55
ปริมาณ EPA & DHA : เนื้อปลาทะเลไทย
(% นําหนัก/นํ้าหนักของกรดไขมันทั้งหมด)
ปลาทะเล EPA DHA
ปลากะพงขาว 2.96 18.72
ปลาจาละเม็ดดํา 3.23 19.35
ปลาตาเดียว 1.72 22.77
ปลาช่อนทะเล 1.57 23.36
ปลากระพงแดง 1.97 23.80
ปลาทูแขก 2.66 25.57
ปลาโอลาย 1.18 33.55
ปลาดาบลาว 1.02 36.28
ปลาในไทยที่มี นํ้ามันปลาโอเมก ้า-3

เนื้อสัตวที่มีฟอสฟอรัสสูง
หมวดเนื้อสัตว : ปลาซารดีน ปลาทูนา
ปลาดุก ปลากระปอง ปู หอย หอยเชลลชุบ
เกล็ดขนมปง และทอด ( 4 - 6 ชิ้น)
กุงชุบเกล็ดขนมปงและทอด (10 - 11 ชิ้น)
แกะ ตับ หมู เนื้อลูกวัว
ผลิตภัณฑนม : นม นมช็อคโกแลต ช็อค
โกแลต พุดดิ้ง เนย (สวิส) โยเกิรต

ทําอย่างไรถ้าต้องกินโปรตีนตํ่า
แต่แอลบูลมินตํ่า
•เพิ่มพลังงานโดย เพิ่มเมนู
จากแป้ งปลอด
•ดัดแปลงเมนูจากไข่ขาว

ฝ่ายโภชนาการโรงพยาบาลพระนั่งเกล้า
มหัศจรรย์ไข่ขาว
www.thaidietetics.org

เมนูไขขาว www.thaidietetics.org

ผงโรยข้าวโปรตีนสูง (ไข่ขาว)
ที่มา: จุฑามาศ ออนนอม

อาหารเสริม
สูตร high calories, low K, Na, Low Chol
ที่มา ฝ่ ายโภชนาการโรงพยาบาลพระมงกุฏเกล้า

• ส่วนที่ 3 และ 4 หมายถึง ½ ของจานเป็ นอาหาร
หมวดผัก
• ควรเลือกกินผักสุกมื้อละ 2 ทัพพี
• ควรเลือกกินผักสีอ่อนๆ เช่น บวบเหลี่ยม แตงกวา
(เอาเมล็ดออก) แตงร้าน ฟักเขียว หอมหัวใหญ่
ผักกาดขาว พริกหวาน
• หลีกเลี่ยงการกินผักที่มีโพแทสเซียมสูงเมื่อระดับ
โพแทสเซียมเกิน 5.5 mg/dl เห็ดโคน ผักโขม
ชะอม หน่อไม้ฝรั่ง มันเทศ มันฝรั่ง มะเขือเทศ
บร็อคโคลี่ แครอทดิบ
ส่วนที่ 3-4

หมวดผัก = 1 ทัพพีสุก=ผักดิบ 2 ทัพพี
ที่มา: Sallaya Kongsomboonvech MA.,RD.

ผักพื้นบ้าน

ผักที่มีโพแทสเซียมต่ํา
1 ทัพพี

ผักที่มีโพแทสเซียมปานกลาง
1 ทัพพี

ควรหลีกเลี่ยงอาหารที่มีโพแทสเซียมสูง
เมื่อมีระดับโพแทสเซียมในเลือดเกิน 5มก/ดล

• ควรเลือกผลไม้วันละ 1-2 จานเล็ก
• 1จานเล็ก = ผลไม้ 8-10 ชิ้นคําหรือผลไม้ขนาด
กลาง 4 ผลหรือ ผลไม้ขนาดใหญ่ 1 ผล
• เลือกกินผลไม้ที่มีโพแทสเซียมตํ่าและปานกลาง
ได้แก่ ชมพู่ เงาะ สับปะรด มังคุด องุ่นเขียว
• ผลไม้ที่มีโพแทสเซียมสูง ได้แก่ ทุเรียน กล้วย
ลําไย น้อยหน่า ขนุน มะเฟือง แคนตาลูป และ
ผลไม้แห้ง
ผลไม

ผลไม้และอาหารที่มีโพแทสเซี่ยมสูง

พลังงาน
• แหล่งของพลังงานส่วนใหญ่มาจาการกิน
ข้าว แป้ งปลอดโปรตีน นํ้าตาลและนํ้ามัน
• พลังงานที่ผู้ป่ วยควรจะได้รับขึ้นอยู่กับ
ผู้ป่ วยแต่ละราย
• ควรได้รับพลังงานจากอาหารให้เพียงพอ
ในแต่ละวันเพื่อป้ องกันไม่ให้เกิดภาวะ
กล้ามเนื้อลีบ
• ชนิดของไขมันส่วนใหญ่ ควรเป็ นไขมันดี
(ไขมันไม่อิ่มตัว)

ชนิดา ปโชติการเซลไขมัน
ไขมัน
ควบคุมไขมัน

นํ้ามันที่ควรใช้ในการประกอบอาหาร
• นํ้ามันปาล์มไว้ทอด
• นํ้ามันรําข้าว นํ้ามันดอกทานตะวัน นํ้ามัน
ถั่วเหลือง ใช้สลับกันในการผัด
• หลีกเลี่ยงไขมันทรานซ์(เนยขาว)
ที่มา: เชาวลิต รัตนกุล

นํ้า
ผู้เป็ นโรคไตดื่มนํ้าได้เท่าไร?
• ขึ้นกับปริมาตรของปัสสาวะที่ขับถ่ายต่อ
วัน
– วันละประมาณ 500-1,000 ซี.ซี. + ปริมาตร
ของปัสสาวะที่ขับถ่ายต่อวัน
– แต่ถ้าปัสสาวะได้น้อยกว่า 500 มิลลิลิตร/
วัน ควรจํากัดนํ้าให้เหลือ 750-1,000
มิลลิลิตร/วัน

เครื่องดื่ม
• หลีกเลี่ยง นมเปรี้ยวพร ้อมดื่ม ไอศกรีม
เนย หลีกเลี่ยงนํ้าอัดลมสีเข ้ม ชา กาแฟที่
มีรสแก่จัด ช ้อคโกและเครื่องดื่ม
แอลกอฮอล์
• ปริมาณ= ปริมาตรของปัสสาวะ 24 ชม. +
500 cc
1
แก้ว

ชนิดา ปโชติการที่มา: ฝายโภชนาการ รพ. สงฆ

กินอาหารปลอดภัย
อาหารสด อาหารพรอมปรุง อาหารสําเร็จรูป

2
16
11
6
อาหารจานสุขภาพ
เครื่องปรุง
เลขที่ควรจํา =?
6 ชช นํ้าตาล 6ชช นํ้ามัน 1ชช เกลือ
3-4 ชชนํ้าปลา
ผัก ½ จาน ข้าว ¼ จาน เนื้อสัตว์
4-6 ชต

การประเมินโดยใช ้EDA

ควรมีการเยี่ยมบานอยางสม่ําเสมอ
- ประเมินสัมพันธภาพสมาชิกในครอบครัว
- ควรแนะนําการเตรียมสิ่งแวดลอมใหเหมาะสม
กับการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม
- หาแนวทางการแกไขปญหารวมกับผูปวยและ
ครอบครัว เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีของผูปวย
การเยียมบาน

การสงตอและสรางเขื่อขาย
• รพศ รพช รพสต อสม
รพท

ตัวอยางแผนการใหความรูแกผูปวย
เดือน ฉาย
วิดีทัศน์
พยาบาล (30นาที) นักกําหนด
อาหา
(30นาที)
(15นาที)
นัก
กายภาพบําบั
ด (15นาที)
แพทย์
(15นาที)
0 • เชิญผู้ป่ วยเข ้ากลุ่ม
เพื่อค ้นหาปัญหา
และวางแผนการ
รักษา
• ให ้ผู ้ป่ วยทํา
แบบทดสอบก่อน
เรียนครั้งที่ 1
• ให ้ความรู้เรื่อง
“การวินิจฉัยและ
รักษาโรคไต
เรื้อรัง”
โดยใช ้แผ่นพับชุด
ที่ 1
ให ้ความรู้
เกี่ยวกับ
อาหาร
สําหรับ
ผู ้ป่ วย
โรคไต
เกี่ยวกั
บยา
สําหรั
บ
ผู ้ป่ วย
โรคไต
ให ้คําแนะนํา
ออกกําลัง
กายสร ้าง
ความ
แข็งแรง
ด ้วยยางยืด
ท่าที่ 1
และ 2
แจ ้งผล
การ
วินิจฉัย
และให ้
การ
รักษา
สถาบันไตภูมิราชนครินทร

อาหาร/
(30นาที)
(15นาที)
นัก
กายภาพ
บําบัด
(15นาที)
แพทย์
(15นาที)
1 เรื่อง
“วิธีการ
รักษา
ผู้ป่ วย
โรคไต
ก่อน
การ
บําบัด
ทดแท
นไต”
• เชิญผู้ป่ วยเข ้ากลุ่ม
เพื่อติดตามปัญหา
รักษา
• ให ้ผู ้ป่ วยทํา
• ให ้ความรู้เรือง “แบบ
แผนอาหารสําหรับ
ผู้ป่ วยโรคไตเรื้อรัง”
โดยใช ้แผ่นพับชุดที่
2
เรื่องการ
จัดส่วน
อาหาร
และการ
จด
บันทึก
รายการ
อาหาร
เกี่ยวกั
บ
วิธีการ
อ่าน
ฉลาก
ยาและ
การใช ้
ยาให ้
ถูกต ้อง
ให ้
คําแนะ
นําออก
กําลัง
กาย
สร ้าง
ความ
แข็งแร
ง
ด ้วยยาง
ยืดท่าที่
1 และ
2
แจ ้งผลการ
ตรวจ
ทาง
ห ้องปฏิ
บัติการ
และให ้
การ
รักษา
สถาบันไตภูมิราชนครินทร

อาหาร
(30นาที)
(15นาที)
นัก
กายภาพบํา
บัด
(15นาที)
แพทย์
(15นาที)
3 • เชิญผู้ป่ วยเข้ากลุ่ม
เพื่อติดตามปัญหา
รักษา
• อภิปรายข้อมูลจาก
การเยี่ยมบ้านเดือน
ที่ 2
• ให้ผู้ป่ วยทํา
• ให้ความรู้เรือง “การ
ควบคุมความดัน
โลหิตให้เหมาะสม
ช่วยชะลอไตเสื่อม”
โดยใช้แผ่นพับชุดที่
3
สาธิต
วิธีการ
ปรุง
อาหาร
ที่มี
ปริมาณ
เกลือ
โซเดีย
มตํ่า
ไขมันตํ่า
ให้ความรู้
เรื่อง
“ยาลด
ความ
ดัน
โลหิตที่
ช่วย
ชะลอ
การ
เสื่อม
ของไต
ให้
คําแนะ
นําออก
กําลัง
กาย
สร้าง
ความ
แข็งแรง
ด้วยยาง
ยืดท่าที่
3, 4 และ
5
แจ้งผลการ
ตรวจ
ทาง
ห้องปฏิ
บัติการ
และให้
การ
รักษา

สรป
• การดูแลโภชนาการในผู้ที่เป็ นเบาหวานที่มีภาวะ
ไตเรื้อรังต้องประกอบด้วยสหสาขาวิชาชีพที่
ทํางานสัมพันธ์กัน ทราบหน้าที่และบทบาทของ
กันและกันและร่วมกันทํางานเป็ นทีม
• ให้ความรู้และคําปรึกษาด้านโภชนบําบัดที่
ถูกต้องและเหมาะสมและสอดคล้องกับวิถีชีวิต
ของผู้ป่ วย จะช่วยชะลอการเสื่อมของไตใน
ผู้ป่ วยโรคไตเรื้อรัง

ความคงอยูของสิ่งที่เรียนรูภายหลัง 24 ชั่วโมง
นําความรูไปสอนผูอื่น / ใชทันที
ฟงบรรยาย
อาน
ฝกปฏิบัติ
เขากลุมอภิปราย
สาธิต
สื่อ / โสต
5
10
20
3050
75
90
The National Training Laboratories of Bethel, Maine

Module 5 ntr dm htn ckd final

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

En vedette

En vedette (11)

Similaire à Module 5 ntr dm htn ckd final

Similaire à Module 5 ntr dm htn ckd final (20)

Plus de CAPD AngThong

Plus de CAPD AngThong (20)

Module 5 ntr dm htn ckd final