1. РЕФОРМИТЕ УДРИЈА ПО КРЕДИТИТЕ
СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ НА КАПИТАЛ | БРОЈ 1 | НОЕМВРИ 2011 WWW.KAPITAL.MK
СЕКОЈ ПОСЛЕДЕН ЧЕТВРТОК ВО МЕСЕЦОТ
ДЕБАТА
ЖИВКО МУКАЕТОВ ЉУБЕ ТРПЕСКИ ДИМИТАР БОГОВ СВЕТОЗАР ЈАНЕВСКИ ГЛИГОР БИШЕВ ЉУПЧО ЗИКОВ
Алкалоид професор гувернер на Народна Банка едукативниот центар М6 Стопанска банка Капитал Медиа Груп
ФИКСЕН
VS.
ФЛУКТУИРАЧКИ КУРС
ДИМИТАР БОГОВ
ГУВЕРНЕР НА НАРОДНАТА БАНКА НА МАКЕДОНИЈА
Мора да ја подобриме
конкурентноста на економијата

3. КАПИТАЛ БАНКАР 24 НОЕМВРИ 2011 3
СОДРЖИНА
П
Многу нови нешта од Капитал!
Почитувани читатели на изданијата на Капитал Медиа Гроуп
Кој ги чува, а кој ги движи
Пред вас е првиот број на специјалниот месечен прилог “Банките и Бизнисот”
или скратено “ББ”.
Нашата многуилјадна деловна заедница од денес добива уште еден силен, важен,
парите во Македонија 10
концептуално прецизно поставен и одлично дизајниран текст. Многу важен
за македонскиот бизнис…
“ББ” е месечен прилог кој си зададе мисија да ја разработува врската меѓу банките
и реалниот сектор – компаниите! Ќе ја анализира позицијата на банките во однос на
развојот на економијата. Банкарските предизвици на патот кон остварувањето на целите
на секоја економска политика - отворањето нови работни места преку магичната тема,
ИНВЕСТИЦИИТЕ. Само со овие прашања ќе се занимаваме на ова место.
“ББ” е наменет за делот од деловната заедница во кој поединците размислуваат за
иднината на своите компании. За нови инвестиции, како и за перспективите на своите
122
сегашни инвестиции. За оној дел од македонската деловна заедница кој размислува за
112
119 паричните текови во својата компанија…
106 Во декемврискиот број ќе се занимаваме со проекциите и со иднината
102
на македонскиот бизнис во 2012 година.
Движење на обем Капитал Медиа Гроуп, почитувани наши верни читатели, како што гледате, не може да
75,9 на кредити за “седи мирен”. Месецов на медиумскиот пазар лансиравме два нови сегменти – овој што во
приватни фирми моментов го држите во рака, како и прилогот “Менаџер“, предводен од нашиот интелигентен
во Македонија
58,9 уредник Игор Петровски. “Менаџер”, кој стана составен дел на магазинот “Капитал“.
40,9
46,8 А еве уште што друго направивме…
8
35,6 ВО МИЛИЈАРДИ ДЕНАРИ Магазинот “Капитал“, чиј одговорен уредник е нашата посветена одговорна уредничка
Билјана Здравковска, кој до пред две недели излегуваше во петок, од минатата недела
Извор: НБРМ
излегува во среда.
Оваа измена ја направивме од две причини:
18.500
ПАРИЧНА извор: НБРМ
Првата, помала причина е што излегувајќи во среда, сега нашите илјадници претплатници
18.000
МАСА ќе можат навреме да го добиваат магазинот (до петок) преку поштата, што им е одлична
(МИЛИОНИ ДЕН 17,9
АРИ)
17,6 17,6 можност за читање преку викендот.
16,9 Втората причина е поголема и е важна… Наскоро, многу брзо, нашата компанија подготвува
16,2 16,3 ново изненадување за своите верни читатели… Станува збор за обемен и концептуално
широко поставен викенд-број на дневниот весник “Капитал“. Станува збор за сосема нов
петочен број на весникот, на кој едноставно нема да му одолеете и да стигнете да го
прочитате за три дена (петок, сабота и недела). Ќе биде составен од сегашниот “Капитал“
14,4
14,2 14,1 со својот концепт, како што го гледате денеска, но и со два нови сегменти – Политика (како
втор сегмент) и Уметност на живеењето, стилот и уживањето (како трет сегмент)… Со оглед
14.000
2003
3 2004 2005
00
05
0 2006
2006 2007 2008 2009 2010
0 avg. 2011
на тоа што немам доволно простор да ви објаснам с$ на ова место, ве замолувам за трпение,
13
па наскоро да видите…
4 Овие концептуално дизајнерски измени што утрово можете да ги почувствувате се случуваат
во последните два месеци, паралелно со лансирањето на цел еден сосема нов оддел во
компанијата, а тоа е Капитал Академија, предводен од мојата неуморна колешка Гордана
Михајловска.
Станува збор за образовно-едукативен оддел кој почна многу обуки важни за учесниците на
македонската професионално-деловна и бизнис-сцена. Досега организиравме четири обуки,
Тези и антитези кои поминаа извонредно, а учесниците ги испративме дома задоволни и со барање да не
4
застануваат во потрагата по знаење и пак да ни дојдат. Убави се овие доживувања…
КОЈА Е ОПТИМАЛНАТА МОНЕТАРНА Со оваа програма Капитал Медиа Гроуп има намера да направи интеграција и вистинска
синергија меѓу своите медиуми, својата публика и деловната заедница, во која ги
СТРАТЕГИЈА ЗА ПОБРЗ РАСТ?
вбројуваме менаџерите, инвеститорите, сопствениците на бизниси, корпоративните
директори, акционерите – големи и мали, државните функционери, директорите и членовите
на бордови во јавните компании, агенциите, разните регулаторни тела, политичките партии,
разните комисии за монополи, регулаторните тела…
Сакам на ова место да укажам и на потребата нашата мисија – да нудиме квалитетни
Interview решенија на деловната заедница - да ја насочиме и кон највредното на македонската
деловна и воопшто, бизнис-сцена, па ако сакате и политичка сцена. Тоа се младите луѓе.
Димитар Богов Студентите.
гувернер на Народната банка на Македонија Нема повредно нешто за иднината на оваа наша кревка држава од оваа група граѓани,
оти тие едноставно се нашата надеж. Вистинска надеж.
МОРА ДА ЈА ПОДОБРИМЕ Оттука, во наредниот период со своите изданија и проекти Капитал Медиа Гроуп ќе посвети
8
посебно место за оваа наша многуилјадна заедница преку посебно место на своите страници
КОНКУРЕНТНОСТА во разните сегменти.
Почитувани читатели, како што можете да почувствувате, утрово во рацете држите еден
НА ЕКОНОМИЈАТА елегантно дизајниран и напишан број на дневниот весник, збогатен со овој месечен прилог.
Дневниот весник “Капитал“ секојдневно го пишува една силна, млада и високомотивирана
екипа на новинари на Капитал, со силна визија за новото време, предводени од нашиот
неуморен одговорен уредник Спасијка Јованова.
Изданијата се дизајнирани од мојот висококреативен колега
Финансиска криза
13
Николај Томашевски, на кого му благодарам за сите свои
одрекувања во последните два месеци, за неспаните ноќи
РЕФОРМИТЕ УДРИЈА покрај компјутерот, каде што го создаваше ова вредно и
слободно би рекол, врвно дизајнерско остварување.
ПО КРЕДИТИТЕ За крај на овој краток расказ за нас, само да потсетам
дека денешното прво издание на “Банките и Бизнисот“
решивме да биде подарок за читателите. Со овој прв
број на “ББ” имавме потреба на македонската
деловна јавност да & дадеме нешто вредно, без
да очекуваме да ни врати…
Ве поздравувам со нашата вечна парола,
силно врежана во свеста на нашата
прогресивна публика… Само идејата е
Капитал, с$ друго е пари…
Со почит,
Љупчо Зиков

4. 4 БАНКАР 24 НОЕМВРИ 2011 КАПИТАЛ
ТЕЗИ И АНТИТЕЗИ
18.500
ПАРИЧНА извор: НБРМ
МАСА
(МИЛИОНИ ДЕНА
18.000 РИ)
17,9 17,6
17.500
17,6
17.000
16,9
16.500
16,2 16,3
16.000
15.500
15.000
14.500 14,4
14,2 14,1
14.000
2003
03 avg. 2011
ФИКСЕН VS.
ФЛУКТУИРАЧКИ КУРС
Која е оптималната монетарна
стратегија за побрз раст?
Може ли монетарната политика, покрај макроекономската стабилност, да обезбеди услови Дел од економистите сметаат дека денарот е прејак во
однос на еврото и дека тој е главниот виновник за слабиот
за пораст на капиталот во приватниот сектор и забрзување на економскиот развој?! Дел
извоз и ниското производство.
од економистите сметаат дека денарот е прејак во однос на еврото и дека тој е главниот Поради тоа многу бизнисмени, водени од аргументите
виновник за слабиот извоз и ниското производство. Поради тоа, многу бизнисмени дека македонските извозници страдаат поради “силниот
денар“ се залагаат за депресијација на денарот во однос
водени од аргументите дека македонските извозници страдаат поради “силниот денар“ на еврото, што практично значи девалвација. Главниот
се залагаат за депресијација на денарот во однос на еврото, што практично значи аргумент на оваа теорија, е дека послабиот денар ќе го
девалвација. Главниот аргумент на оваа теорија е дека послабиот денар ќе го поевтини поевтини извозот и ќе го зголеми обемот на извезени
стоки кон странство. Спротивно на тоа, компаниите што
извозот и ќе го зголеми обемот на извезени стоки кон странство. Спротивно на тоа, повеќе увезуваат отколку што извезуваат, ќе треба поскапо
компаниите што повеќе увезуваат отколку што извезуваат ќе треба поскапо да го платат да го платат увозот и тие веднаш ја отрфлаат идејата за
промена на фиксниот курс на денарот.
увозот и тие веднаш ја отфрлаат идејата за промена на фиксниот курс на денарот Во исто време, многу поддржувачи на идејата за
депресијација на курсот на денарот, недоволно придаваат
Александар Јанев важност на една од основните карактеристики на
македонската економија - високиот степен на eвроизација
М
janev@kapital.com.mk
(кредити со девизни клаузули, кредити од странство).
оже ли монетарната политика, покрај инвестициите и отворање на нови работни места, оствари својата примарна цел да ги стабилизира цените Поради фактот што поголемиот број финансиски обврски
макроекономската стабилност, да до крајната цел - забрзување на економскиот раст и да ја одржи инфлацијата на ниско ниво, но го закочи на компаниите, директно или индиректно се поврзани
обезбеди услови за пораст на капиталот како клучен сегмент во општеството, Капитал Медиа процесот на намалување на каматите. Вообичаено за со курсот, секоја поизразена промена во вредноста на
во приватниот сектор и забрзување на Гроуп заедно со бизнисмените од Стопанската комора земји каде што подолг период се одржува ценовна домашната валута ќе биде придружена со значителни
економскиот развој?! Прашањето за на Македонија се обидоа да ги извадат на маса сите стабилност е каматните стапки исто така да паѓаат, но трошоци.
политиката на девизниот курс е меѓу аргументи за и против промена на фиксниот курс на во Македонија, иако подолг период инфлацијата е ниска, Овие тези и антитези всушност ја отвораат дилемата,
најдискутираните меѓу економистите, а денарот во функција на подобрување на перформансите сепак поради поддршката на фиксниот девизен курс, кое е оптималното монетарно правило што ќе ја одржи
секоја дебата за промена на монетарната стратегија на реалната економија. каматите се одржуваат на високо ниво. Оваа монетарна макроекономската стабилност на ниво на потенцијалниот
како магнет веднаш го привлекува вниманието на Главен дефект на домашната економија е всушност стратегија постигна апсолутна стабилност на девизниот економски раст?
целата јавност. неконкурентноста на производите на странските пазари курс за сметка на висока варијабилност во нивото на Аргументи “за“ промена на курсот
Водени од идејата да се создадат подобри услови главно поради повисоката цена на капиталот во споредба каматните стапки и реалниот сектор - производството Централната банка има своја цел - да го брани курсот
за работење на компаниите, зголемување на со конкурентите од европскиот пазар. Фиксниот курс ја и вработеноста. на денарот, преку што постигнува ценовна стабилност,

5. КАПИТАЛ БАНКАР 24 НОЕМВРИ 2011 5
ТЕЗИ И АНТИТЕЗИ
Глигор Бишев Живко Мукаетов Љубе Трпески Димитар Богов Светозар Љупчо Зиков
генерален директор на
Стопанска банка
генерален директор
на Алкалоид
универзитетски
професор
гувернер на
Народна банка
Јаневски директор на
Капитал Медиа Гроуп
претседател на Управниот
Без огледе дали девизниот е
режим фиксен или Монетарната политикана
може и треба да биде Македонијаземји во
од двете
е една
Фиксниоттуку предност. Тојне
курс на денарот
е слаба страна на домашната
одбор на едукативниот
центар М6 Оваа монетарнаистратегија
е одбранбена не е во
Цврстатаи монетарна знак
флексибилен, најдобро е да алатка за поттикнување светот кои со закон економија, функција на забрзување
раководен од пазарните сили поголем економски развој имаат флексибилен бара поголема дисциплина политика и нејзиното на растот на домашната
и да ги одразува економските во земјата. курс, а во реалноста од фискалната политика затегање при најмал економија. Курсот на денарот
фундаменти. Јас мислам дека Сите извозници тој де факто е фиксен. бидејќи во таква ситуација на економско заживување не може да биде единствена
доколку сега се смени курсот во Македонија се Најголемиот број научници таа е многу помоќна во и политика на дефакто цел сама за себе, особено
во флекисбилен, најпрво би се ссогласуваат дека се сложуваат дека коригирање на нерамнотежите девизниот курс како крајна не кога имаме тотално
соочиле со апрецијација. Но раковедено флуктуирачки во економијата. Погрешно е цел влијае на зголемување неконкурентна економија со
промените на курс е најдобар режим,
најбитно за нашата економија е монетарната стратегија да се врзува економскиот раст на трошоците на работење, мали компании, слаб извоз,
да се зголеми конкурентноста, притоа науката сугерира со политиката на курсот. На особено трошоците дезинвестиции, огромна
може да ги направат поголемите земји да
да се обидеме да привлечеме домашните извозни растот влијаат многу други на финансирање. Тоа невработеност и неадекватна
странски капитал и повеќе си дозволат поголеми позначајни фактори. Во мала, уште повеќе ја влошува јавна потрошувачка. Зошто
компании уште флуктуирања додека отворена економија со висока
инвестиции со што ќе расте поуспешни и кај помалите економии, состојбата со внатрешнта се води ваква рестриктивна
извозот и вработеноста. За да евроизација на билансите на неликвидност - внатрешниот монетарно-кредитна
поконкурентни што ќе маргините на флуктуирање сите економски субјекти –
се намали цената на капиталот,
капитал придонесе за побрз да бидат пониски. Ако не долг помеѓу компаниите политика каде што дежурна
клучно е да се намалат населението, претпријатијата постојано се зголемува, реченица е дека денарот
развој на економијата. постои спремност ниту кај и банките, како што е
маргините. Постојат земји ссо централната банка ниту а компензацијата станува е сидро на стабилноста на
флуктуирачки девизен курс кои Основна цел на измените Македонија, самата најава за систем наместо исклучок. монетарната економија.
на економските и кај Владата за промена напуштање на политиката на
имаат висок економски раст на девизниот режим, Доаѓа до поевтинување Значи денарот е стабилен,
или пак лоши резултати и земји
зе монетарните политики стабилен курс би предизвикала на увозот ,а влошување сите се стабилни а ништо не
треба да биде најдобро би било курсот нестабилност. Не се согласувам
со флуктуирачки девизен кукурс да се озакони, значи да на позицијата на мрда напред. Курсот треба да
кои остваруваат подем или пак зголемување на имаме фиксен курс на дека флуктуирачкиот курс на извозниците и опаѓањето биде алатка за постигнување
доживуваат фијаско - завршуваат
заврш извозот. Само на тој ова ниво 61 денар за едно денарот и многу веројатната на профитабилноста на одредени цели – развој,
со висока инфлација и стагнација.
стагн начин компаниите ќе евро со закон. Разликата е депресијација која би следела компаниите. Банките се инвестиции и отворање на
Но резултатите недвосмилн
недвосмилнено можат да ги зголемат што централната банка се би го поттикнале извозот. Во дестимулирани да се нови работни места. Ниеден
фото: ФИЛИП ПОПОВСКИ
укажуваат дека и фиксниот и инвестициите, да ослободува од секојдневни македонскиот извоз доминираат изложат кон стопанството, инвеститор нема да дојде
флуктуирачкиот девизен кукурс отворат нови интервенции, а доколку металите и текстилот со учество а наместо како кредити, во земјава ако знае дека
мора да ги рефлектираат и во нив капацитети кои ќе курсот е нереален ќе се од 50%, а во нивниот финален парите ги вложуваат во трошоците кај другите земји
да се вградени фундаменти на
фундаментите отворат нови работни појави паралелен див производ увозните инпути државни хартии од конкуренти се
економијата. места. пазар. учествуваат со 80% до 90%. вредност. пониски.
a фиксниот девизен курс од интермедијарна цел на да се зголеми производството и степенот на конкурентност дека фиксниот курс на денарот треба да се замени со
монетарната политика, се трансформира во крајна цел.
р , тран
р
Во услови на опаѓање на инфла
инфлацијата, заради потребата
во услови на тешко достапен и многу поскап капитал,
во споредба со другите европски земји. Што е фиксен, а што раководено флуктуирачки. Според него, новата функција
на централните банки како носители на економските
од одржување на фиксен девизен курс и одредено ниво “Еден од најтешките проблеми за бизнис секторот е флуктуирачки курс? политики, освен грижата за ценовната стабилност, треба
на девизни резерви, каматните стапки на пазарот на пари недостигот од пари. Фирмите обвинуваат дека банките Флуктуирачки девизен курс - понекогаш се да биде и економскиот развој.
се одржуваат на високо ниво, а пристапот до капитал е креираат кредитна политика со високи камати за нарекува и флексибилен девизен курс, е вид “Македонија е една од двете земји во светот кои со закон
всушност главната кочница за развојот на бизнисот. поголема профитабилност, банките пак обвинувањата ги на режим на размена при што на една валута и имаат флексибилен курс, а во реалноста тој де факто
Анализата на Стопанската комора за резултатите од овој префрлаат кај Народната банка дека води рестриктивна се дозволува да ја менува својата вредност во е фиксен. Најголемиот број научници се сложуваат
девизен режим со кој денарот се одржува де факто кредитна политика и го ограничува нивото на пари склад со странските девизни пазари на кои таа дека раковедено флуктуирачки курс е најдобар режим,
фиксен покажува голема нерамнотежа во економијата. за кредитирање. Според НБМ, рестриктивноста е во се разменува. Значи, вредноста на оваа валута притоа науката сугерира поголемите земји да си дозволат
Макероекономската стабилност е постигната но само функција на одржување на макроекномската стабилност се определува со понудата и побарувачката поголеми флуктуирања додека кај помалите економии,
во потесна смисла на зборот бидејќи ниското ниво на и стабилност на денарот. Така се вртиме во волшебен на девизниот пазар. Валутата што го користи маргините на флуктуирање да бидат пониски. Ако не
инфлација само по себе не може да услови намалување триаголник, но прашање е како да го унапредиме ваквиот режим на размена станува позната постои спремност ниту кај централната банка ниту кај
на каматните стапки а со тоа и поевтин пристап до производството и извозот без поволни кредити“, истакна како флуктуирачка (пливачка) валута. Опозит Владата за промена на девизниот режим, најдобро би
финансиски капитал. Бранко Азески, претседател на Стопанската комора на на овој вид размена е фиксниот девизен курс. било курсот да се озакони, значи да имаме фиксен курс
Макроекономската позиција на земјата подолг период Македонија. Економистите генерално сметаат дека на ова ниво 61 денар за едно евро со закон. Разликата
се карактеризира со изразен дефицит во платниот Бизнисмените коментираат дека фиксниот девизен флуктуирачкиот курс во многу околности е што централната банка се ослободува од секојдневни
биланс, кој основните корени ги влече од дефицитот курс на долг рок може да стане контрапродуктивен - е подобар од фиксниот курс затоа што е интервенции, а доколку курсот е нереален ќе се
во надворешната трговија. Проблематично е што земјата ја губи конкурентноста кон странство, реалните во состојба да реагира на промената на појави паралелен див пазар. Во тој случај централната
потрошувачката во Македонија е значително повисока каматни стапки остануваат високи, профитабилноста ситуацијата на девизниот пазар. Сепак, банка ќе може да се посвети и на поголема кредитна
од производството, при што вишокот се финансира опаѓа, приливот на странски капитал се намалува, фиксниот курс, во одредени ситуации, може активност, бидејќи според коефициентот на финансиска
од странски извори (инвестиции, кредити и дознаки економскиот раст е под потенцијалниот, или во екстремни да биде попожелен поради поголемата интермедијација по која се мери кредитната активност
на граѓаните). Во услови на недоволно производство, случаи, економијата може да се соочи со продолжена стабилност што и ја дава на валутата. или степенот на монетаризираност на една економија,
потребите за лична потрошувачка се надоместуваат со стагнација. Во светот не постои валута чија вредност е ние сме на дното. Значи, има простор за поголема
увоз на стоки однадвор. Нерамнотежата во надворешно- “Оваа монетарна стратегија е одбранбена и не е одредена само од понудата и побарувачката кредитна активност на банките, а со поголемата
трговската размена условува рестриктивна монетарна во функција на забрзување на растот на домашната на девизниот пазар. Во случај на екстремно кредитна активност на банките ќе се раздвижи оваа
политика, реализирана преку одржувањето на стабилноста економија. Курсот на денарот не може да биде зголемување на вредноста (апресијација) или згрчена економија и оваа неликвидност којашто постои
на девизниот курс, односно ограничување на паричната единствена цел сама за себе, особено не кога имаме обезвреднување (депресијација), Централната меѓу стопанските субјекти каде што никој никому не
маса за негова одбрана, што условува високи каматни тотално неконкурентна економија со мали компании, банка ќе интервенира со цел да се стабилизира плаќа, без да има опасност од инфлаторни ефекти“,
стапки. НБМ за да ја контролира инфлацијата преку слаб извоз, дезинвестиции, огромна невработеност и валутата. Според тоа, режимот на размена изјави Трпески.
одбраната на фиксниот девизен курс, преземa мерки неадекватна јавна потрошувачка. Зошто се води ваква на флуктуирачките валути може технички да Според една пресметка, доколку се случела девалвација
во нејзиниот домен и врши затегнување на монетарната рестриктивна монетарно кредитна политика каде што биде познат и како надгледуван девизен курс на денарот за 5% во 2008 година, домашната економија
политика со зголемување на каматните стапки на дежурна реченица е дека денарот е сидро на стабилноста би загубила околу 250 милиони евра. Извозниците на
благајничките записи и воведување на задолжителен на монетарната економија. Значи денарот е стабилен, стоки би добиле 135 милиони евра повеќе, додека пак
депозит за банките со што дополнително се ограничува сите се стабилни а ништо не мрда напред. Курсот треба отворање нови работни места. компаниите што увезуваат би загубиле 222 милиони
нивото на кредитирање. да биде алатка за постигнување на опдредени цели – Генералниот директор на фармацевтската компанија евра. Оние што штедат во девизи или во денари со
развој, инвестиции и отворање на нови работни места. Алкалоид, Живко Мукаетов, изјави дека монетарната девизна клаузула би добиле 89 милиони евра, додека
Податоците за движењето на паричната маса покажуваат Ниеден инвеститор нема да дојде во земјава ако знае дека политика и девизниот курс треба да бидат алатки за пак оние што имаат кредити би платиле 80 милиони евра
дека во периодот од 2002 година досега, готовите трошоците кај другите земји конкуренти се пониски“, поттикнување на поголем економски развој. повеќе за нивна отплата. Странскиот долг на државата и
пари во оптек се задржуваат скоро на исто ниво, иако изјави еден од панелистите на дебатата, директорот на "Основна цел на измените на економските и компаниите би се зголемил за 165 милиони евра.
паричната маса значително расте главно поради порастот Капитал Медиа Гроуп, Љупчо Зиков. монетарните политики треба да биде зголемување на Овој девизен режим со кој се одржува ценовната
на депозитните пари. Уделот на готовите пари во оптек, извозот. Само на тој начин компаниите ќе можат да ги стабилност се применува од 1995 година, кога
во вкупната парична маса, се намали од 17,5% во 2003 Големите извозници кои користат домашни суровини за зголемат инвестициите, да отворат нови капацитети најпрвинденарот беше врзан фиксно за германската
година на само 7% минатата година. Вредноста на парите производство, сугерираат дека промена на девизниот кои ќе отворат нови работни места“, потенцира марка, а од 2002 година за еврото.
што се извлекува од промет преку сите инструменти на курс и депресијација на денарот ќе ги направи многу Мукаетов. Зошто фиксен курс?
НБМ од година во година се зголемуваше. поконкурентни на странските пазари, со што бизнисот И поранешниот гувернер на НБМ, Љубе Трпески, оцени Додека економистите ги спротивставуваат своите
Менаџерите коментираат дека имагинарно е очекувањето дополнително ќе се развива преку нови инвестиции и

6. 6 БАНКАР 24 НОЕМВРИ 2011 КАПИТАЛ
ТЕЗИ И АНТИТЕЗИ
тези – која монетарна стратегија ќе и даде поголем Тој се обврза дека Народната банка и понатаму ќе ја влошува состојбата со внатрешнта неликвидност -
простор за развој на реалната економија, гувернерот
на НБМ, Димитар Богов, ги закопа нивните дилеми со Страв од релаксира монетарната политика за да ги поттикне
банките да им дадат уште поголема финансиска
внатрешниот долг помеѓу компаниите постојано се
зголемува, а компензацијата станува систем наместо
диктаторски став дека курсот на денарот останува флуктуирачки курс поддршка на компаниите. исклучок. Доаѓа до поевтинување на увозот, а
В
фиксен, а националната валута стабилна по секоја ообичаено слободниот флуктуирачки Професорот и поранешен вицегувернер на НБМ, Томе влошување на позицијата на извозниците и опаѓањето
цена. курс ја зголемува девизната Неновски пак, изјави дека македонската економја се на профитабилноста на компаниите. Банките се
“Фиксниот курс на денарот не е слаба страна на нестабилност. Постојат економисти кои уште силно ги чувствува последиците од кризата и дестимулирани да се изложат кон стопанството, а
домашната економија, туку предност. Тој бара поголема мислат дека ова би можело да предизвика затоа според него, не е момент да се размислува за наместо како кредити, парите ги вложуваат во државни
дисциплина од фискалната политика, бидејќи во сериозни проблеми, особено во земјите во промена на курсот на денарот, бидејќи ќе создаде уште хартии од вредност. Освен монетарната политика, за
таква ситуација таа е многу помоќна во коригирање развој. Нивните економии имаат финансиски повеќе проблеми наместо позитивни ефекти. да се релаксираат трошоците на компаниите треба да
на нерамнотежите во економијата. Погрешно е да се сектор со еден или повеќе од следните се менува и даночната политика. На пример, цените на
врзува економскиот раст со политиката на курсот. На услови: “Иако порано застапував тези дека фиксниот курс енергенсите во земјава се дополнително оптоварени,
растот влијаат многу други позначајни фактори. Во треба да се промени, од денешен агол, во услови бидејќи ДДВ се плаќа на вкупната цена со акциза“,
мала, отворена економија со висока евроизација на висока задолженост (обично во долари) на нестабилност велам, курсот да не го чепкаме. Да изјави Светозар Јаневски, претседател на Управниот
билансите на сите економски субјекти – населението, финансиска ранливост не направиме проблем онаму каде што го немаме одбор на едукативниот центар М6.
претпријатијата и банките, како што е Македонија, силни промени во билансите на состојба во моментот. Ако го пуштиме курсот слободно да Курсот е (и)релевантен
самата најава за напуштање на политиката на флуктуира, тој ќе придонесе да извршиме депресијација
стабилен курс би предизвикала нестабилност. Не се Кога задолженоста се искажува во странска односно девалвација а ефектот од тоа ќе биде многу за економскиот развој?!
согласувам дека флуктуирачкиот курс на денарот и валутa, а вредноста на средствата во локална повеќе негативен отколку позитивен бидејќи вредноста Генералниот директор на Стопанска банка, Глигор
многу веројатната депресијација која би следела би валута, неочекуваните депресијациии на на депозитите на граѓаните и компаниите ќе се Бишев, пак, коментира дека курсот на националната
го поттикнале извозот. Впрочем, тоа го потврди и девизниот курс ги влошуваат банкарските намали, државните долгови кон странство во денарска валута е ирелевантен за економскиот раст. Според
девалвацијата од 16% во 1997 година. Во македонскиот биланси и билансите на состојба на противвредност ќе се зголемат, банкарскиот капитал него, новата економска слика на светот после големата
извоз доминираат металите и текстилот со учество од претпријатијата, и претставуваат закана ќе се намали, неспорно е дека извозниците ќе добијат криза и закната за повторување на рецесијата создава
50%, а во нивниот финален производ увозните инпути за стабилноста на домашниот финансиски но увозниците ќе изгубат. Во време на криза, кога тотална неизвесност во кој никој неможе да предвиди
учествуваат со 80% до 90%“, изјави гувернерот на НБМ, систем. загубите и така ни се трупаат поради настаните што со сигурност што ќе се случува ниту во наредната
Димитар Богов потенцирајќи зошто не планира да ја Земјите во развој чувствуваат поголем не опкружуваат, треба да бидеме многу внимателни“, година. Тоа значи дека дури и тие стратегии кои
менува постојната монетарна стратегија. страв да се соочат со флуктуирачкиот курс, порача професорот Томе Неновски. во минатото се покажале како успешни, во новите
Богов обелодени дека курсот на денарот според бидејќи тие имаат многу помали промени Според него, монетарната политика треба да биде опкружувања може да бидат несоодветни.
анализите на НБМ во последните осум години реално на номиналниот девизен курс, иако се приспособена на она што економијата го бара, а тоа “Без оглед дали девизниот режим е фиксен или
депресирал за 10% ако се мери според инфлацијата, соочуваат со поголеми шокови во движењето значи да се обезбеди ликвидност во економијата флексибилен, најдобро е да е раководен од пазарните
бидејќи нашите најголеми трговски партнери имале за на каматните стапки и девизните резерви. којашто ќе биде во функција на посакуваната стапка сили и да ги одразува економските фундаменти.
толку повисока инфлација отколку во Макеоднија. Тоа Бројот на земји кои се соочиле со стравот од на економски раст. Кога ќе се определи колакав е Јас мислам дека доколку сега се смени курсот во
според него значи дека конкурентноста на економијата флуктуирачкиот курс значително се зголемил потребниот обем на ликвидност во економијата што флекисбилен, најпрвин би се соочиле со апресијација.
е подобрена. во текот на 90-тите години од 20 век. ќе ги задоволи барањата и потребите на економијата Но најбитно за нашата економија е да се зголеми
Гувернерот ги фрла во вода и тезите на бизнисмените за раст и обратно, колкав е вишокот на пари што би конкурентноста, да се обидеме да привлечеме странски
и економистите кои тврдат дека монетарната политика требало да се стерилизара, ќе се создаде рамнотежа во капитал и повеќе инвестиции со што ќе расте извозот
е рестриктивна, а банките недоволно ја поддржуваат стапки на кредитен раст. економијата без да има силни инфлациски и притисоци и вработеноста. За да се намали цената на капиталот,
реалната економија. Просечната годишна стапка на Постои едно непишано правило дека стапката на врз девизниот курс на денарот. клучно е да се намалат маргините“, изјави Бишев.
кредитен раст во последните 15 години додека водиме кредитен раст треба да биде двапати поголема од Дел од бизнисмените исто така во одбрана на Според Бишев, постојат земји со флуктуирачки девизен
политика на стабилен девизен курс, изнесува 17,4%. номиналниот раст на бруто домашниот производ. актуелната монетарна стратегија, коментираат курс кои имаат висок економски раст или пак лоши
Бидејќи просечната инфлација во истиот тој период Ние сме тука некаде и очекуваме наредните години дека позитивните ефектите од девалвацијата на резултати и земји со флуктуирачки девизен курс
изнесувала 2%, реалниот раст на кредитите изнесувал кредитите да растат со стапка од 15% до 20%. Лекциите националната валута би биле краткорочни. За нив кои остваруваат подем или пак доживуваат фијаско
околу 15%. од финансиската криза не научија дека повисок раст клучно е олабавувањето на монетарната политика и - завршуваат со висока инфлација и стагнација.
“Нема централен банкар во светот кој би рекол дека од тоа би бил ризичен и треба да се избегнува. Нема полесен пристап до кредити. Но, резултатите недвосмилнено укажуваат дека и
стапка на кредитен раст од 15% е ниска. Видовме што се дилеми дека во поголем дел од овој период каматните “Цврстата монетарна политика и нејзиното затегање и фиксниот и флуктуирачкиот девизен курс мора да ги
случи во 2008 година после неколку години на годишни стапки беа прилично високи, но, исто така, факт е при најмал знак на економско заживување и политика рефлектираат и во нив да се вградени фундаментите
стапки на кредитен раст од 50% па и 100% во поголем дека во моментов, тие се најниски во последните на де факто девизниот курс како крајна цел влијае на економијата. И во случај на фиксен и во случај
број земји од Централна и Источна Европа. Верувајте, дваесет години - денарските се 8,9%, а девизните на зголемување на трошоците на работење, особено на флуктуирачки девизен курс најдобри резултати
ниедна централна банка веќе нема да дозволи такви 7,5%“, потенцира Богов. трошоците на финансирање. Тоа уште повеќе ја оствариле земјите каде што фундаменталните фактори
детерминирале тој курс да биде стабилен.
Receivables management
Int_rnati_nal
Debt Collection_
With EOS you fill in the gaps
and improve your cashflow.
International Debt Collection
Think global – act local!
With head and heart in finance

7. www.sparkasse.mk
8,5%

8. q
ZZZVSDUNDVVHPN

9. ²