1. Հայոց եկեղեցու
մասնակցությունը 19-րդ դարի
վերջի և 20-րդ դարի սկզբի
ազատագրական պայքարին
Թուրքական իշխանությունները ,օգտագործելով մեծ տերությունների
միջև առկա հակամարտությունները, ոչ միայն չիրականացրին
բարենորոգումներ,այլև ավելի դաժան հալածանքներ սկսեցին
արևմտահայության դեմ: Թուրքական կառավարող շրջանները
ցանկանում էին հայազրկել ողջ Արևմտյան Հայաստանը և
արմատախիլ անել ազգային-ազատագրական շարժումը:
Ազատագրական շարժումը բազմաթիվ գործիչների հետ ղեկավարում
էին նաև հոգևորականները: Հայ եկեղեցականները զենքը ձեռքին
պայքարել են թշնամու դեմ՝ պաշտպանելով ժողովրդի կյանքն ու
պատիվը: 1877-1878թթ. Զեյթունի ապստամբության ղեկավարն էր
Ֆռնուզի վանահայր Նիկողայոս եպիսկոպոսը:
2. Հակոբ սարկավագ Ղևոնդյանը իր
բանաստեղծություններում
ժողովրդին զենքի էր կոչում:
1890-ական թվականներին
հայկական ջարդերի և
թուրքական վայրագությունների
դեմ իր ձայնը բարձրացրեց Հայոց
եկեղեցին: Հոգևոր բազմաթիվ
գործիչներ կանգնեցին
ազատագրական շարժման գլուխ՝
խոսքով ու գործով ոգևորելով
ժողովրդին: Այդպիսի հոգևոր
գործիչնեից էին Դերիկի վանքի
վանահայր Բագրատ վարդապետ
Թավաքալյանը, Տարոնի
առաջնորդ Ներսես եպիսկոպոս
Խարախանյանը ,Մշո Սուրբ
Կարապետ վանքի վանահայր
Վարդան վարդապետը:
6. Հայ հոգևորականության
մասնակցությունը
ազատագրական շարժմանը
• Զեյթունի 1895թ. Ինքնապաշտպանության հայտնի
գործիչներից էր Ֆռնուզի Սուրբ Կարապետ վանքի միաբան
Բարդուղիմեոս վարդապետը,որի սրի տակով գլուխները
խոնարհած անցել են Զեյթունի թուրքական կայազորի գերի
հանձնված շուրջ 700 զինվոր: Բազմաթիվ մարտերում
հայրենասեր հոգևորականները աչքի են ընկել քաջությամբ՝
փառքով պսակելով իրենց անունը: Մալաթիա քաղաքի
հայկական թաղամասերի 1895թ. հոկտեմբերի
ինքնապաշտպանության ղեկավարն էր Եղիշե քահանա
Խաչատրյանը: Ազատագրական շարժմանը մասնակցել են
հոգևորականներ Հակոբ քահանա Սառիկյանը, Գրիգոր
քահանա Ավագյանը, Խորեն վարդապետ Վարդանյանը,
Աղթամարի միաբանության անդամ Գևորգ վարդապետ
Նալբանդյանը, Սասունի ապստամբությանը մասնակցած
Քերոբ քահանա Շահնազարյանը:
7. • Ազատագրական շարժմանը մասնակցել են
հոգևորականներ Հակոբ քահանա
Սառիկյանը, Գրիգոր քահանա Ավագյանը,
Խորեն վարդապետ Վարդանյանը, Աղթամարի
միաբանության անդամ Գևորգ վարդապետ
Նալբանդյանը, Սասունի ապստամբությանը
մասնակցած Քերոբ քահանա Շահնազարյանը: