2. Процессор жұмысы программалардың басқаруымен жүзеге асады. Дербескомпьютерменалғаш танысқанда процессордың төрт құрылғыдан тұратынын байқаймыз: арифметикалы-логикалықұрылғы (АЛҚ, басқару құрылғысы (БҚ), жалпытағайындалуының регистрлері (ЖТР) және бүркеме жад ( кэш – память) Алқ деректеріндегіарифметикалылогикалыоперацияныорындайды. Аралық нәтижелер ЖТР-дасақталады.Бүркеме – жад (кэш память) жұмыссыз бос тұрып қалудың уақытын қысқарту жолыменпроцессордың жылдамәрекет етуінарттыруға қызмет етеді. БҚ кезекті команда адресінің қалыптасуына, яғни программадантұратын команданың орындалутәртібіне жауапты.
3. КЭШ (ағылш.Cach[a] немесе асқын жедел жад) – аса үлкен емес көлемді өте жылдам есте сақтау құрылғысы (СҚ), ол ақпараттың процессормен және одан жылдамдығы төмен жедел жадпен өңделуі жылдамдығының арасындағы айырмашылықтың орнын толтыру үшін микропроцессор мен жедел жад арасындағы мәліметтер айырбасы кезінде қолданылады.
4. Кэш-жадын арнайы құрылғы – конт роллер басқарады. Ол жақын уақытта процессорға қандай мәліметтер мен командалар қажет болуы ықтимал екенін алдын-ала көруге тырысады да, оларды кэш-жадына кіргізеді. КЭШ-жады DRAM-ға қарағанда жылдам әрекетті, қымбат және сиымдылығы төмен SRAM (Static RAM) статикалық жадының микросхемаларында жүзеге асады.
5. Қазіргі кездегі микропроцессорлардың ішіне орнатылған кэш-жады бар, аталмыш бірінші деңгейдегі өлшемі 8-16 Кбайт кэш. Бұдан басқа, компьютердің жүйелік платасында сиымдылығы 64 Кбайттан 256 Кбайт және одан жоғары екінші деңгейдегі кэш орнатылуы мүмкін.
6. Жүйелік шинаның негізгіқызметі процессорларарасындажәне дербескомпьютердің қалған басқа да құрылғылараның арасындаинформацияныжіберуболыптабылады. Жүйелік шинасыүш шинадантұрады: Басқару шинасы, дерекшинасыжәне адрес шинасы. Шиналарбойыншабасқару сигналдарын, деректерді (сан, символдар), жадтың ұяшық адресін (адреса ячеек памяти) және еңгізу-шығару құрылғысының номерінайналдырады.
7. Адрестікшина. Осы шинадан процессор орындалуға тиіскомандаларадрестеріноқиды. Қазіргі заманғы процессордаадрестік шина 32- разрядты, яғни ол 32 паралельдіөткізгіштерден құралады. Мәліметтер шинасы. Бұл шина арқылы оперативтіжарыданрегистрлергежәне керісіншемәліметтерді көшіру процесіжүреді. Командалық шина. Процессордаорындалған командалар осы шиналар мен оперативтікжадыданкеледі. Командаларбайттартүрінде көрсетіледі.Қарапайым командалар 1 байтқа сыйады, бірақ 2 немесеодан да көп байттысыйымдылықты қажет ететінкомандалардаболады. Қазіргі заманғы процессорлардың көп бөлігінде 32-разрядты командаларшинасыбар,соныменқатар 64- разрядтыкомандалық шинасы бар процессорлар да кездеседі.
8. Аналық тақшадағы шиналар тек процессорменбайланысорнатуүшін ғана қолданылмайды. Аналық тақшадағы ішкіқұрылғылар және де оған тікелейқосылатын құрылғылар бір-біріменшиналарарқылы байланысады, әрекеттеседі.
9. Аналық тақшалардың негізгішиналық интерфейстері. ISA (IndustryStandartArchitecture). Жүйелік блоктың барлық құрылғыларын байланыстыруға рұқсат береді, соныменқатар жаңа құрылғыларды стандарттыслоттарарқылы жеңіл қосуға мүмкіндіктер тудырады. Қазіргі заманғы компьютерлердежоғары өткізгіштікті керекетпейтінсыртқы құрылғылар да қолданады. (дыбыстық карталар, модемдержәне т.б.).
10. PCI( PeripherialComponentInterconnect). Pentiumпроцессорының негізіндедербескомпьютерлергеенгізілгенсыртқы құрылғылардың қосудың стандарты. Бұл сыртқы компоненттеріқосу үшін арналған бөліктеушілер мен локальді шина интерфейсі. Осы стандарттың жаңалығы олplug-and-playмеханизмі. Оның негізгі PCI шинасының ажыратылатынқосылысына сыртқы құрылғы физикалық қосылғаннан кейін осы құрылғының автоматикалық конфигурациясыжүзеге асырылады.
11. FSB (FrontSideBus).PentiumProпроцессорынанбастап, оперативтіжадыменбайланысорнатуүшін арнайы. FSB шинасының жүиелілігі негізгі параметр болыптабылады, дәл осы параметр аналық тақшаның спецификасынкөрсетеді. AGP (AdvancedGraphicPort). Беинеадаптерлердіқосу үшін арналған арнайышиналық интерфеис. USB(UneversalSerialBus). Бұл компьютерлердің перифериялық құрылғылармен байланысынанықтайтын біріненкейінбіріорындалатын.
