Scalone dokumenty (21)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Monika Sarzalska
Charakteryzowanie usług spedycyjnych
342[02].O1.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

1
Recenzenci:
prof. Jan Kulczyk
dr inż. Marek Młyńczak
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Halina Bielecka
Konsultacja:
mgr inż. Halina Bielecka
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 342[02].O1.02
Charakteryzowanie usług spedycyjnych zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik spedytor
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Podstawy działalności spedytora 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 13
4.1.3. Ćwiczenia 13
4.1.4. Sprawdzian postępów 14
4.2. Podstawy prawne działalności spedycyjnej 15
4.3. Funkcjonowanie rynku spedycji 20
4.4. Międzynarodowe wykładnie formuł handlowych – Incoterms 2000 25
4.5. Przewóz ładunków niebezpiecznych 37
4.6. Systemy lokalizujące ładunek i pojazd 45
5. Sprawdzian osiągnięć 49
6. Literatura 54

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o usługach spedycyjnych.
Poradnik ten zawiera:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności, które powinieneś mieć
opanowane, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej pod nazwą:
Charakteryzowanie usług spedycyjnych 342[02].O1.02.
2. Cele kształcenia programu jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną
literaturę oraz inne źródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają:
- wskazówki potrzebne do realizacji ćwiczenia,
- pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
- sprawdzian postępów.
4. Zestaw zadań testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności
z zakresu całej jednostki. Zaliczenie tego testu jest dowodem osiągnięcia umiejętności
określonych w programie jednostki modułowej.
Jednostka modułowa: „Charakteryzowanie usług spedycyjnych”, której treści teraz poznasz
jest jednym z elementów programu koniecznym do zapoznania się z działalnością
przedsiębiorstwa spedycyjnego.
Materiał nauczania jednostki modułowej jest bardzo obszerny, dlatego też, aby opanować
kompleksowo zalecany materiał i wykonać niektóre ćwiczenia będziesz musiał skorzystać
z wielu dodatkowych źródeł informacji wskazanych w bibliografii.

4
Moduł 342[02].O1
Podstawy spedycji
i transportu
Schemat układu jednostek modułowych
342[02].O1.01
Charakteryzowanie rynku
usług transportowych
342[02].O1.02
Charakteryzowanie usług
spedycyjnych
342[02].O1.03
Dobieranie środków
transportu
342[02].O1.04
Ubezpieczanie ładunków

5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− określać znaczenie transportu dla gospodarki narodowej,
− klasyfikować usługi transportowe,
− charakteryzować strukturę własnościową transportu w Polsce,
− określać podaż i popyt na rynku usług transportowych,
− wykazywać znaczenie transportu w międzynarodowej wymianie towarowej,
− wskazywać czynniki wpływające na pozyskiwanie klientów przez przedsiębiorstwa
transportowe,
− wskazywać sposoby realizacji usług transportowych,
− określać prawa i obowiązki przewoźnika,
− korzystać z różnych źródeł informacji.

6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− przedstawić genezę i rys historyczny działalności spedycyjnej,
− określić czynności wykonywane i organizowane przez spedytora,
− dokonać klasyfikacji usług spedycyjnych,
− ustalić warunki zawarcia umowy spedycyjnej,
− przyjąć zlecenie spedycyjne,
− pozyskać informacje do wykonania zlecenia spedycyjnego,
− rozróżnić zlecenie transportowe i zlecenie spedycyjne,
− określić zasady ustalania cen na usługi spedycyjne,
− sklasyfikować materiały niebezpieczne i określić warunki ich przewozu,
− przygotować dokumentację wymaganą w przewozie ładunków niebezpiecznych,
− zidentyfikować oznakowania stosowane w przewozie ładunków niebezpiecznych,
− zabezpieczyć prawa zleceniodawcy w przypadku wystąpienia szkody w przesyłce,
− określić zasady przewozu towarów, osób i zwierząt,
− określić zakres wykorzystywania środków łączności w spedycji,
− poinformować zleceniodawcę o miejscu pobytu i stanie ładunku,
− scharakteryzować rynek spedycyjny,
− określić podstawy funkcjonowania rynku spedycji,
− określić zadania krajowego stowarzyszenia spedytorów,
− określić podstawy prawne działalności spedycyjnej i sprzedaży usług spedycyjnych,
− określić uwarunkowania prawne zobowiązań,
− zastosować przepisy konwencji o działalności spedycyjnej,
− opisać międzynarodowe wykładnie formuł handlowych – Incoterms 2000

7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Podstawy działalności spedytora
4.1.1. Materiał nauczania
Wraz z rozwojem handlu powstało zapotrzebowanie na usługi związane
z przemieszczaniem towarów. Potrzeba ta spowodowała powstanie instytucji pośrednika
w przewozie, który działając na zlecenie zajmował się czynnościami związanymi
z przesyłaniem rzeczy. Pośrednik ten zawierał we własnym imieniu, lecz na rachunek swego
zleceniodawcy, umowy przewozu, organizował czynności związane z wydaniem rzeczy
przewoźnikowi itp. Z pośredników tych, działających już w XVII i XVIII wieku, wywodzą się
dzisiejsi spedytorzy. W miarę rozwoju handlu światowego wzrastała również rola i zakres
usług spedycyjnych.
Ze szczególnym rozwojem spedycji spotykamy się w drugiej połowie XIX wieku. Miał na
to wpływ szybki rozwój transportu kolejowego i żeglugi parowej. Podkreślić należy, iż
spedytor, który zawodowo świadczy usługi, daje gwarancje fachowego ich wykonania, przy
czym usługi te świadczone na dużą skalę są stosunkowo tanie. Korzystanie z tych usług jest
opłacalne dla potencjalnych zleceniodawców spedytora, którzy nie muszą utrzymywać
własnych służb spedycyjnych.
Z ekonomicznego punktu widzenia, spedycja jest to zorganizowanie przemieszczenia
ładunków przy zastosowaniu odpowiednio dobranych środków transportu i sposobu
przewozu, w wyniku czego następuje przesłanie ładunków od dostawcy do odbiorcy.
Spedycja nie obejmuje samego przewozu, tj. fizycznego przemieszczenia ładunku.
Spedycja nie jest przewozem, a spedytor w istocie swej funkcji usługowej nie transportuje
ładunków, lecz zajmuje się ich przesłaniem i zorganizowaniem transportu. Działalność
spedycyjna obejmuje wszystkie czynności konieczne do przesłania ładunku, również te
wynikające ze specjalnego życzenia zleceniodawcy, ale z wyłączeniem samego przewozu.
Pojęcie „usługa spedycyjna” wiązać natomiast należy z rynkową, zarobkową działalnością
przedsiębiorstwa spedycyjnego wykonywaną na zlecenie. Takie podejście ma swoje
uzasadnienie w ekonomii, i w prawie, gdyż pojęcie „usługa” to czynność wykonywana dla
kogoś innego niż sam jej wytwórca. Należy rozróżniać „działalność spedycyjną” w ogóle od
„usługi spedycyjnej”, rozumianej jako przedmiot i efekt działalności przedsiębiorstwa
spedycyjnego, świadczonej odpłatnie i na zlecenie odrębnego podmiotu gospodarczego.
Przyjęta interpretacja pojęć „działalność spedycyjna” i „usługa spedycyjna” pozwala
określić, kto to jest spedytor. W rozumieniu dosłownym spedytorem jest osoba wykonująca
czynności spedycyjne. Przy czym jest obojętne, czy działa on w ramach firmy produkcyjnej,
handlowej, przedsiębiorstwa przewozowego, czy też w ramach oddzielnej firmy usług
spedycyjnych.
Zakres usług spedycyjnych jest więc bardzo szeroki i w zasadzie obejmuje wszystko to, co
jest związane z przewozem przesyłki, za wyjątkiem samego przewozu. Jako najbardziej
typowe czynności spedycyjne wymienia się:
− poradnictwo spedycyjne w szerokim tego słowa znaczeniu, obejmujące porady udzielane
eksporterom, importerom i producentom m.in. w sprawach wyboru gestii transportowej,
środka transportu i drogi przewozu, przygotowania ładunku do przewozu (opakowanie,
oznakowanie, ocechowanie, kompletowanie, formowanie jednostek ładunkowych itp.),
− zorganizowanie dostawy towaru do miejsca załadunku na główny środek transportu
i w tym zakresie opracowanie i przesłanie wysyłającemu towar instrukcji wysyłkowej,

8
− zawieranie umów z przewoźnikami oraz innymi przedsiębiorstwami biorącymi udział
w usłudze przemieszczania ładunku (z przeładowcami, składownikami, kontrolerami,
rzeczoznawcami itp.), zlecając im wykonanie koniecznych usług,
− sporządzanie i/lub kompletowanie dokumentów przewozowych i innych wymaganych
kontraktem i przepisami krajów eksportera, importera oraz państw tranzytowych, ich
dystrybucja zgodnie z życzeniem zleceniodawcy,
− w odniesieniu do przesyłek drobnych - organizowanie przewozów zbiorowych
i konsolidowanych,
Rys. 1. Czynności wykonywane organizowane przez spedytora [2]
− na życzenie zleceniodawcy – ubezpieczanie towarów,
− organizowanie odprawy celnej towaru i załatwianie spraw związanych z obligatoryjnie
obowiązującymi czynnościami kontrolnymi,

9
− monitorowanie czynności związanych z załadunkiem, przeładunkiem i przewozem
towarów w eksporcie i awizowanie eksportera, względnie importera lub osób przez
nich wskazanych o dokonanym załadunku na statek lub inny środek transportu,
a w przypadku importu, awizowanie zleceniodawcy (importera) o nadejściu przesyłki,
− w odniesieniu do ładunków specjalnych (ciężkich, ponadgabarytowych lub
niebezpiecznych) opracowanie koncepcji przewozu,
− zabezpieczenie interesów zleceniodawcy (eksportera, importera) w przypadku
stwierdzenia uszkodzeń i ubytku towaru, względnie innych ewentualnych strat (np.
wynikających z opóźnień dostawy itp.) poprzez sporządzanie lub spowodowanie
sporządzenia odpowiedniej dokumentacji szkodowej,
− przy imporcie, kiedy gestia transportowa leży po stronie importera, utrzymanie
kontaktu
z dostawcą/eksporterem zagranicznym w celu ustalenia gotowości towaru do wysyłki
i zorganizowanie jego odbioru i przewozu do miejsca wyznaczonego przez
zleceniodawcę (importera),
− regulowanie należności z tytułu kosztów przewozu oraz innych usług świadczonych na
rzecz ładunku, jeżeli koszty te obciążają zleceniodawcę,
− w wielu przypadkach udział w realizacji bankowego inkasa dokumentowego.
Spedycja to usługi polegające na wykonywaniu czynności, których celem jest
zorganizowanie przewozu rzeczy (np. zawarcie umowy przewozu, nadanie i odbiór przesyłki).
Realizacja kontraktu handlowego, szczególnie międzynarodowego, wymaga bowiem
przygotowania i wykonania wielu fachowych czynności poprzedzających przewóz,
realizowanych w trakcie przewozu, jak i po zakończeniu samego przewozu, co sytuuje
spedytora pomiędzy eksporterem i importerem, stronami tegoż kontraktu.
Spedytor jest pełnomocnikiem zleceniodawcy – eksportera lub importera,
współuczestniczącym, jak i współdziałającym z różnymi jednostkami (urzędy, firmy)
obsługującymi ładunki w procesie transportowym. Organizowanie przewozu rzeczy
– szczególnie w obrocie międzynarodowym – zwykle wykracza poza zakres obowiązków
przewoźnika i niekiedy również wiedzę zleceniodawcy. Wcześniej jednak spedytor może
udzielić praktycznych rad przydatnych w trakcie negocjacji handlowych, np.: realizacji
transportowej kontraktu, w tym gestii transportowej.
Inne czynności spedycyjne to, np.: przygotowanie ładunku do przewozu (kompletowanie,
pakowanie, ważenie, cechowanie); dowóz ładunku do miejsca nadania; załadunku na główny
środek transportowy; sporządzenie dokumentów przewozowych oraz kompletowanie innych
niezbędnych w czasie przewozu (celnych, standaryzacyjnych, faktur itp.); ubezpieczenie
ładunku; dokonanie zgłoszenia celnego ładunku; zawarcie umowy przewozu; konwojowanie
ładunku w czasie przewozu; informowanie zleceniodawcy o aktualnym miejscu pobytu
i stanie ładunku; odbiór przesyłki; uiszczenie należności przewozowych; stwierdzenie jakości
ładunku, ewentualnie czasowe składowanie ładunku lub nawet sprzedaż. Niektóre z tych
czynności spedytor wykonuje bezpośrednio (czynności spedycyjne), inne związane
z przemieszczaniem bądź dodatkowe zleca specjalistycznym przedsiębiorstwom
transportowym lub innym, co prezentuje rys.1. Niekiedy spedytor posiadający tabor
przewozowy dokonuje też przewozu ładunku, jak i czynności za- i wyładunkowych.
Z przedstawienia typowych czynności spedytorskich wynika, iż mogą one występować
w różnych fazach procesu transportowego, w zależności od zakresu kontraktu handlowego,
rodzaju ładunku i użytych środków przewozowych.
Spedytor może wykonywać jedną, kilka lub cały komplet czynności spedycyjnych
związanych z przewozem danego towaru. Decyduje o tym konkretna treść umowy spedycji.

10
Usługi te mogą poprzedzać proces przewozu towaru, mogą być wykonywane w trakcie tego
przewozu, w każdej jego fazie, jak również po nadejściu towaru do miejsca przeznaczenia.
W Polsce ustawa Kodeks cywilny formułując definicję umowy spedycji stanowi, że
przedmiotem tej umowy jest: wysłanie przesyłki, jej odbiór, dokonanie innych usług
związanych z przewozem przesyłki (art. 794 k.c.).
Umowa spedycji uregulowana jest w kodeksie cywilnym w artykułach od 794 do 804.
Występuje ona w tej regulacji jako odrębna umowa nazwana. Zgodnie z art. 795 k.c. przepisy
kodeksu cywilnego o spedycji stosuje się do spedycji, o ile nie jest uregulowana odrębnymi
przepisami (w aktualnym stanie prawnym brak jest tego rodzaju przepisów). W sprawach
nieuregulowanych w kodeksie, jak również nieuregulowanych w przepisach odrębnych, do
umowy spedycji stosuje się odpowiednio przepisy o umowie zlecenia (art. 796 k.c.). Strony
mogą przyjąć umownie do stosowania Ogólne Polskie Warunki Spedycyjne (OPWS), które
zawierają szczegółowe regulacje z zakresu umowy spedycji. OPWS mają charakter
fakultatywny tzn. obowiązują, jeżeli strony tak się umówiły.
Zgodnie z art. 794 k.c. przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za
wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru
przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem. Spedytor może
występować w imieniu własnym albo w imieniu dającego zlecenie. Umowa spedycji jest
odmianą umowy zlecenia, co wynika z art. 796 k.c., zgodnie z którym do umowy spedycji
posiłkowo stosuje się przepisy o umowie zlecenia. W związku z tym, iż spedytorem
może być osoba posiadająca odpowiedni status (musi to być osoba świadcząca usługi
zawodowo i zarobkowo) umowę spedycji zalicza się do tzw. umów kwalifikowanych. Umowa
spedycji jest umową wzajemną (obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie
jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej), odpłatną i konsensualną (do jej
zawarcia wystarcza złożenie oświadczenia woli przez strony). Zakres przedmiotowy umowy
spedycji wskazuje, iż usługi spedycyjne mają pomocniczy charakter w stosunku do umowy
przewozu.
Umowa spedycji związana jest z przewozem rzeczy (przesyłek) a nie osób. W umowie
spedycji występuje z jednej strony zleceniodawca spedytora, z drugiej spedytor. Zleceniodawcą
spedytora jest najczęściej nadawca lub odbiorca przesyłki.
Spedytorem może być tylko ten, kto zawodowo i za wynagrodzeniem, w imieniu własnym
albo w imieniu dającego zlecenie, na rachunek zleceniodawcy, podejmuje się wysłania lub
odbioru przesyłki oraz innych czynności związanych z jej przewozem. Bez względu na to czy
spedytor działa w imieniu własnym, czy też w imieniu dającego zlecenie, zawsze działa na
rachunek swego zleceniodawcy. Gospodarcze skutki działania spedytora zawsze będą
dotyczyły jego zleceniodawcy.
Umowa spedycji jest umową konsensualną, a zatem do jej zawarcia wystarczające jest
złożenie przez strony stosownych oświadczeń woli. Przepisy kodeksu cywilnego nie
przewidują dla umowy spedycji żadnej szczególnej formy.
Wola osoby zawierającej umowę spedycji może być wyrażona przez każde zachowanie się
tej osoby, które ujawni jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej
woli w postaci elektronicznej (art. 60 k.c.). Oświadczenie woli złożone w postaci
elektronicznej, opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym, weryfikowanym przy
pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu, jest równorzędne z oświadczeniem woli
złożonym w formie pisemnej (art. 78 § 2 k.c.). Umowa spedycji może więc być zawarta
w formie pisemnej, ustnej, telegraficznej, telefonicznej, elektronicznej itp. Mając na uwadze
bezpieczeństwo obrotu zaleca się stosowanie formy pisemnej.
Do zawarcia umowy spedycji dochodzi z reguły poprzez przyjęcie przez spedytora zlecenia
spedycyjnego. Zgodnie z art. 736 k.c. kto zawodowo trudni się załatwianiem czynności dla

11
drugich, powinien, jeżeli nie chce zlecenia przyjąć, zawiadomić o tym niezwłocznie dającego
zlecenie. Przepis ten ma odpowiednie zastosowanie do umowy spedycji (art. 796 k.c.). Brak
takiego niezwłocznego zawiadomienia spowoduje, iż spedytor będzie ponosił
odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną z tego tytułu zleceniodawcy. Także uwagi i
zastrzeżenia co do treści powinny być zgłoszone niezwłocznie.
Ogólne Polskie Warunki Spedycyjne (OPWS) z 2002 w § 8.2 zalecają, aby zlecenia
spedycyjne były wystawiane lub potwierdzane w formie pisemnej lub podobnej (fax, e-mail).
Zgodnie z § 8.3 OPWS 2002 zlecenie powinno zawierać wszystkie niezbędne informacje
o przesyłce i jej właściwościach, znaki i numery poszczególnych sztuk (opakowań), ich liczbę,
ciężar, wymiary, kubaturę, a także określać zakres zleconej usługi oraz wszelkie inne dane i
dokumenty potrzebne dla prawidłowego wykonania zlecenia.
Konsekwencje udzielenia zlecenia niekompletnego, podania w nim nieprawdziwych
danych, nawet gdy nieprawidłowości te powstały bez jego winy, ponosi zleceniodawca
(§ 8.4). Przy towarach niebezpiecznych, zleceniodawca przekazując zlecenie winien w nim
określić konkretny rodzaj niebezpieczeństwa i poinformować spedytora o koniecznych
środkach ostrożności (§ 8/7 OPWS 2002). Spedytor nie ma obowiązku, lecz jest uprawniony
do sprawdzenia, czy przedstawione w zleceniu dane są poprawne i wyczerpujące (§ 8.5 OPWS
2002).
ZLECENIE SPEDYCYJNE
Eksporter: Importer:
Opis towaru:
Port docelowy:………………………………. Kraj……………………………………………
Termin gotowości towaru…………………... Towar dostarcza………………………………
Oznakowanie………………………………... Masa brutto……………………………...……
Wymiary opakowań…………………………………………………………………………………
Właściwości towaru……………………………………………….…
Odprawa celna: tak nie
Dodatkowe ubezpieczenie: tak nie
Uwagi:………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………….
Warunki dostawy wg INCOTERMS 2000:…………………………………………………………
Uzgodniona stawka:………………………………………………………………………………….
Koszty obsługi wg TABELI OPŁAT:………………………………………………………………
Osoba prowadząca kontrakt:………………………………………………………………………
ZLECAM I AKCEPTUJĘ KOSZTY
……………………………………….
Data:……………………………………
PRZYJMUJĘ ZLECENIE
……………………………………….
Data:……………………………………
Rys. 2. Zlecenie spedycyjne [ 1 ]

12
Zlecenie powinno zawierać wszelkie potrzebne dane, by spedytor organizując proces
przemieszczenia towaru, mógł ten proces tak zorganizować, by nie wystąpiły w nim
nieprawidłowości wpływające negatywnie na przebieg dostawy towaru od dostawcy do
odbiorcy i realizacji płatności za towar.
Zlecenie spedycyjne jest dokumentem, na podstawie którego spedytor podejmuje się
zorganizowania transportu. Zgodnie z art. 6 OPWS, umowę spedycji uważa się za zawartą
w chwili otrzymania przez spedytora zlecenia, chyba że spedytor bez zwłoki zawiadomi
dającego zlecenie o odmowie jego przyjęcia. Zlecenie spedycyjne może być przekazane ustnie,
telefonicznie, faksem, droga elektroniczną itp. Art. 10 OPWS podkreśla jednak, że spedytor
nie jest odpowiedzialny za następstwa błędów i nieporozumień wynikłych
w związku z otrzymaniem zlecenia ustnie lub telefonicznie. Art. 6 OPWS określa, że zlecenie
przekazane faksem, telefaksem, telefonicznie lub ustnie wymaga niezwłocznego potwierdzenia
pisemnego. Warto zwrócić uwagę, że w OPWS nie ma odniesienia do elektronicznego
przekazu zleceń. Należy też dodać, że zgodnie z art. 75 kodeksu cywilnego, jeżeli
wynagrodzenie spedytora z określonej umowy spedycji będzie przekraczać 2000 zł, to umowa
taka powinna być stwierdzona pismem dla celów dowodowych.
Spedytor podejmujący się wykonania określonych czynności spedycyjnych na rzecz
eksportera czy importera nie podpisuje na ogół z nim specjalnej umowy spedycyjnej, gdyż
samo przyjęcie zlecenia oznacza zawarcie umowy. W praktyce zlecenie spedycyjne
przekazywane jest najczęściej w formie pisemnej (w tym również elektronicznej),
a dodatkowe, uzupełniające zlecenia często telefonicznie. Należy dodać, że zgodnie z art.
9 OPWS spedytor ma prawo sprawdzania prawdziwości podpisów i uprawnień osób
podpisanych na zleceniach
Standardowe formularze ułatwiają sporządzanie zleceń eksporterom i importerom, którzy
muszą wypełnić tylko określone rubryki. Stosowanie takich standardowych formularzy jest tym
bardziej istotne, że zgodnie z art. 8 OPWS zleceniodawca ma obowiązek zapewnienia, aby
zlecenie było prawidłowe i kompletne. Zleceniodawca ponosi następstwa niedokładnych,
niekompletnych lub nieprawidłowych danych wymienionych w zleceniu.
Treść zlecenia spedycyjnego w sposób ogólny określa art. 7 OPWS, stwierdzający, iż
powinno ono zawierać zakres zlecanej usługi, rodzaj i właściwości przesyłki, znaki i numery
poszczególnych sztuk, ich liczbę, ciężar, wymiary, kubaturę oraz wszelkie inne dane potrzebne
do należytego wykonania zlecenia. Do zlecenia powinny być dołączone dokumenty potrzebne
do jego wykonania.
Wśród danych, które zawiera zlecenie spedycyjne, można wyszczególnić:
− dane dotyczące importera i eksportera oraz – jeśli są inne podmioty – bezpośredniego
dostawcy i odbiorcy, numer kontraktu i nazwisko osoby odpowiedzialnej za jego
realizację,
− informacje dotyczące towaru, w tym nazwa w językach polskim i obcym (zgodnie
z kontraktem, a także z akredytywą, jeżeli zastosowano tę formę płatności),
− warunki, na jakich zawarto kontrakt: baza dostawy, warunki płatności, zwłaszcza jeśli ma
zastosowanie akredytywa (termin jej ważności, określony w akredytywie termin wysyłki
towaru), czy dozwolone są dostawy częściowe, przeładunki, warunki płatności frachtu
itp.,
− liczba, rodzaj i sposób wystawienia dokumentów przewozowych, sposób awizacji
o przebiegu procesu transportowego zainteresowanych podmiotów,
− dane dotyczące odprawy celnej – miejsca jej przeprowadzenia, przekazania odpowiednich
informacji w celu sporządzenia dokumentów celnych,
− ewentualne dane dotyczące ubezpieczenia towaru,

13
− zakres zlecanych czynności spedycyjnych, w tym dotyczących kontroli ilościowej
i jakościowej (np. 100-procentowe liczenie worków w porcie).
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak rozwój handlu przyczynił się do wyodrębnienia spedycji jako samodzielnej działalności
gospodarczej?
2. Jaki jest podstawowy zakres usług spedytora?
3. Jakie przepisy regulują umowę spedycji w Polsce?
4. Jaki jest charakter prawny umowy spedycji?
5. Jak można zdefiniować spedytora?
6. Czym różni się działanie spedytora we własnym imieniu od działania spedytora
w imieniu zleceniodawcy?
7. Czym jest i co powinno zawierać zlecenie spedycyjne?
8. Jakie informacje potrzebne są spedytorowi do wykonania zlecenia spedycyjnego?
9. Jakie są podstawowe prawa i obowiązki spedytora?
10. Wyjaśnij istotę usługi spedycyjnej i jej miejsce w systemie usług w handlu zagranicznym
11. Wymień typowe czynności mieszczące się w pojęciu „usługa spedycyjna”
12. Jakie główne funkcje wykonuje spedytor?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zdefiniuj podstawowe pojęcia:
− spedycja -………………………………………………………………………………
− spedytor - ……………………………………………………………………………...
− usługa spedycyjna -…………………………………………………………………….
− usługa transportowa -………………………………………………………………….
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania związanym z działalnością spedytora,
2) podać definicje.
Ćwiczenie 2
Na podstawie opracowanych i w praktyce stosowanych ujednoliconych formularzy zleceń
transportowych i spedycyjnych, dokonaj ich porównania.
1) zapoznać się z materiałem nauczania związanym z działalnością spedytora
2) wykorzystać komputer z dostępem do Internetu,
3) zapoznać się z formularzem zlecenia transportowego i spedycyjnego,
4) porównać w tabelce poszczególne punkty formularzy.

14
Wyposażenie stanowiska pracy:
− komputer z dostępem do Internetu,
− formularze zleceń.
Ćwiczenie 3
Korzystając z dostępnych informacji przeanalizuj umowę spedycyjną i czynności
wykonywane przez spedytora i wyjaśnij:
─ W jaki sposób dochodzi do zawarcia umowy spedycji i jaką rolę spełnia w tym zlecenie
spedycyjne?
─ Czy zlecenie spedycyjne udzielone spedytorowi, nazwane jako zlecenie transportowe
powoduje określone skutki prawne w stosunku do spedytora wykonującego to zlecenie?
1) zapoznać się z materiałem nauczania związanym z działalnością spedytora
2) zapoznać się przepisami prawnymi kodeksu cywilnego,
3) odpowiedzieć na pytania.
─ kodeks cywilny.
Ćwiczenie 4
Korzystając z dostępnych źródeł informacji przygotuj potrzebne informacje i dokumenty do
wykonania zlecenia spedycyjnego w:
─ eksporcie towarów,
─ imporcie towarów,
─ wysłaniu towarów lub sprowadzeniu drogą lądową,
─ przesyłkach lotniczych.
1) zapoznać się z materiałem nauczania związanym z działalnością spedytora,
2) zapoznać się z procedurą importu i eksportu,
3) przygotować dokumenty potrzebne do wykonania zlecenia spedycyjnego.
− komputer z dostępem do Internetu i zainstalowanym odpowiednim oprogramowaniem do
przeglądania stron internetowych,
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcia: spedytor, spedycja, usługa spedycyjna?  
2) scharakteryzować usługę transportową?  
3) określić dane, które zawiera zlecenie spedycyjne?  
4) rozróżnić wzory zleceń spedycyjnych?  
5) wymienić czynności spedycyjne?
6) wypełnić formularz zleceń?  

15
4.2. Podstawy prawne działalności spedycyjnej
W Polsce umowa spedycyjna jest regulowana w kodeksie cywilnym (k.c.) z 1964r.
w artykułach 794 – 804. Mają one zastosowanie zarówno do spedycji krajowej, jak
i międzynarodowej. Jeżeli w tych artykułach nie można znaleźć odpowiedzi na pytania
związane z umową spedycji, to stosuje się przepisy o umowie zlecenia.
Prawa i obowiązki oraz zakres odpowiedzialności stron dotyczące spedycji mogą być
uregulowanie w indywidualnie wypracowanych umowach między zleceniodawcami
a spedytorami. Postanowienia dotyczące kwestii prawnych, zawartych w takich umowach,
mają pierwszeństwo przed postanowieniami kodeksu cywilnego.
Stronami umowy spedycji są spedytor i właściciel lub dysponent przesyłki zwany
zleceniodawcą. Zleceniodawcą może być dowolna osoba fizyczna lub prawna, z wyjątkiem
przewoźnika, gdyż z celu i sensu działalności spedycyjnej wynika, że polega ona na opiece nad
przesyłką z ramienia użytkownika transportu.
Zawarte porozumienie można uznać za umowę spedycji, gdy jej przedmiot stanowi
wykonanie przez spedytora czynności prawnych związanych z przewozem przesyłki (tzn.
spedycji czystej). Jeżeli oprócz czynności organizacyjnych spedytor wykonuje także czynności
związane z transportem przesyłki (przeładunek, składowanie, pakowanie, zjednostkowanie
przesyłki itp.), to wykonanie całego takiego zespołu czynności stanowi także przedmiot
umowy spedycji.
Artykuł 800 k.c. brzmi: „Spedytor może sam dokonać przewozu. W tym przypadku
spedytor ma jednocześnie prawa i obowiązki przewoźnika”. Jeżeli więc spedytor wykonuje
przewóz zleconych mu do obsługi spedycyjnej ładunków własnymi pojazdami, stanowi to
przedmiot umowy spedycyjnej. Jednakże prawa i obowiązki spedytora są wówczas regulowane
odrębnymi przepisami, dotyczącymi umowy o przewóz, zawartymi w kodeksie cywilnym.
Koszty własne firmy spedycyjnej oraz poniesione na zakup usług podwykonawców są
podstawą do kalkulowania ceny usługi spedycyjnej. Ceny za usługi spedycyjne mają z reguły
charakter cen umownych. Większe firmy spedycyjne operują wprawdzie taryfami, a więc
stawkami taryfowymi, ale zazwyczaj są one tylko punktem wyjścia do negocjowania ceny
z klientem.
Ceny usług spedycyjnych mają charakter stawek umownych, chociaż występują zarówno
w postaci negocjowanej, jak i taryfowe.
Występują one w trzech postaciach:
─ ryczałtu spedycyjnego,
─ stawek czynnościowych,
─ prowizji spedytorskiej.
Ryczałt spedycyjny jest ceną negocjowaną, ustalaną na etapie zawierania umowy
spedycyjnej. Nie zawiera kalkulacji szczegółowej i nie jest kwota globalną.
O poziomie ryczałtu spedycyjnego decydują:
─ pracochłonność zleconego zadania spedycyjnego,
─ wielkość przesyłki i jego podatności transportowej,
─ relacja, na której odbywa się przemieszczenie ładunku i w związku z tym jego obsługa,
─ zakres czynności dodatkowych, które będą towarzyszyć przemieszczeniu.
Stawki czynnościowe są cenami za wykonanie ściśle określonych prac spedycyjnych.
W związku z tym są taryfowane i w pewnym okresie nie ulegają zmianie. Taryfy stawek
czynnościowych ogłaszają duże przedsiębiorstwa spedycyjne, o istotnym strumieniu

16
jednorodnych zleceń. Negocjowanie każdorazowo ceny za wykonanie typowych usług
spedytorskich nie jest ekonomicznie uzasadnione.
Prowizje spedytorskie stosuje się tylko w przypadkach, w których ujawnia się wartość
transakcji handlowej bądź ostateczną wartość sprzedanych ładunków. Spedytor ma wtedy
udział w całości operacji gospodarczej. Prowizja spedytorska zależy wówczas od sprawności
przebiegu całego procesu transportu i handlu, jednak jest istotnym bodźcem dla szczególnie
starannego wykonania swoich zadań.
W stosunkach między spedytorem a jego zleceniodawcą występują dwa podstawowe
sposoby rozliczeń wzajemnych: ryczałtowy i czynnościowy.
W cenie zryczałtowanej ujęte są zarówno koszty własne spedytora, jak i koszty usług
zakupionych u podwykonawców. Zakres zryczałtowania może być różny. W skrajnym
przypadku ceną ryczałtową może być stawka obejmująca wszystkie czynności i usługi
wchodzące w cały proces przesłania towaru według zlecenia klienta. Jest to tzw. „stawka
tutto”. Ta metoda rozliczeń jest dogodna dla obu stron i jest często stosowana na
międzynarodowym rynku usług spedycyjnych.
Niekiedy jednak klienci chcą wiedzieć, jak wyceniane są koszty poszczególnych faz,
a nawet czynności danego procesu transportowego i chcą, aby były one oddzielnie
specyfikowane. Wówczas spedytor wyszczególnia je na wystawionej przez siebie fakturze.
Uwidoczniona w niej kwota ostatecznie obejmuje zarówno należność za czynności
wykonywane przez spedytora we własnym zakresie, jak i zakupione u podusługodawców oraz
narzut w postaci prowizji spedycyjnej.
Spedytor może wykazać w swojej fakturze inną cenę niż faktycznie zapłacił za usługi
zakupione u podusługodawców, ponieważ mógł u nich wynegocjować znaczne rabaty/upusty,
a te słusznie należą się jemu. Rabaty i upusty otrzymywane od firm, z których usług korzystał
spedytor mogą występować niezależnie od wynegocjowanych z nimi ulg od ich stawek
podstawowych. Rabaty/upusty należą się spedytorowi, natomiast z ulgami obniżającymi stawki
podstawowe spedytor zwykle dzieli się ze swoim klientem.
Przewóz towarów, osób i zwierząt.
Transport pasażerski określają trzy podstawowe warunki:
─ dostatek podaży usług dobrej jakości, odpowiadającej potrzebom społecznym
i indywidualnym, po akceptowalnych cenach,
─ odpowiednio gęsta i właściwie wyposażona sieć dworców i przystanków,
─ fachowa obsługa pasażerów.
Spełnianie tych warunków wymaga od wielu przedsiębiorstw modernizacji taboru
i zaplecza technicznego oraz poprawienia organizacji pracy. Są one warunkiem
konkurencyjności na rynku, przyczyniając się do racjonalnego zaspokajania potrzeb
przewozowych przy uwzględnieniu interesów przewoźnika i pasażera.
Podstawowymi kryteriami efektywności rynkowej dla przedsiębiorstw oferujących
przewozy pasażerskie, są:
─ stopień, w jakim oferowane są usługi przewozowe odpowiadające potrzebom nabywców,
─ sprawność wykorzystania przez przewoźnika posiadanych zasobów w celu zaspokajania
tych potrzeb.
Rynek przewozów pasażerskich w Polsce charakteryzuje się dużą liczbą przewoźników
prywatnych, którzy w ciągu ostatnich dziesięciu lat przejęli ponad połowę pasażerów
korzystających wcześniej z przewozów organizowanych przez PKP oraz PKS.
Wielkość przewozów w transporcie w ostatnich pięciu latach minimalnie się zmniejsza,
natomiast wielkość pracy przewozowej rośnie. Transport drogowy wykonuje około 30%
wszystkich przewozów krajowych, a w zakresie pracy przewozowej ponad połowę.

17
Transport zwierząt powinien odbywać się zgodnie z przepisami określonymi
w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 6 października 2003r. w sprawie szczególnych
warunków i sposobu transportu zwierząt ( Dz. U. z 2003r. Nr 185 poz. 1809).
Szczegółowe wielkości powierzchni ładownej w środku transportu dla poszczególnych
gatunków i przedziałów wiekowych zwierząt określone są w załączniku nr 1 do w/w.
rozporządzenia.
Przewoźnik może przyjąć do przewozu zwierzęta tylko wówczas, gdy:
─ został wyznaczony konwojent zwierząt,
─ lekarz weterynarii wydał: świadectwo zdrowia zwierząt, inne dokumenty identyfikacyjne,
jeżeli odrębne przepisy tak stanowią, orzeczenie, że zwierzęta nadają się do transportu
jeśli nie jest wymagane świadectwo zdrowia zwierząt,
─ nadawca złożył pisemne oświadczenie, że zwierzęta zostały odpowiednio przygotowane
do transportu.
Wykonywanie zarobkowego transportu drogowego zwierząt może odbywać się wyłącznie
przy użyciu środków transportu dopuszczonych do tego celu. Decyzję w sprawie dopuszczenia
środka transportu drogowego do użycia w transporcie zwierząt wydaje powiatowy lekarz
weterynarii na wniosek zainteresowanego przewoźnika. Odpowiedzialność za przestrzeganie
zasad i warunków transportu zwierząt ponosi przewoźnik.
W Polsce do aktów prawnych tworzących prawo o ruchu drogowym zalicza się:
─ ustawa "Prawo o ruchu drogowym" z dnia 20 czerwca 1997 r. wraz ze wszystkimi jej
nowelizacjami - zwaną błędnie, aczkolwiek popularnie kodeksem drogowym.
─ kilkanaście rozporządzeń ministra infrastruktury, precyzujących rozmaite aspekty
stosowania wcześniej wspomnianej ustawy, m.in: rozporządzenie w sprawie warunków
technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia - określające np. jakie
światła i hamulce powinny posiadać różne typy pojazdów, rozporządzenie w sprawie
znaków i sygnałów drogowych - definiujące wzory znaków drogowych i sygnałów, seria
rozporządzeń określających zasady przyznawania i odbierania uprawnień do prowadzenia
pojazdów, rozporządzenia w sprawie kontroli ruchu drogowego i zasad karania za
naruszenia prawa o ruchu drogowym.
Ponadto, Polska ratyfikowała 24 lutego 1988 r. Konwencję o Ruchu Drogowym,
sporządzoną w Wiedniu, a zatem wszelkie akty prawne regulujące ruch drogowy powinny być
z tą konwencją w pełni zgodne.
1. Jakie są regulacje prawne działalności spedytora?
2. Jaki charakter mają ceny usług spedycyjnych?
3. Co to jest ryczałt spedycyjny?
4. Co decyduje o poziomie ryczałtu spedycyjnego?
5. Czym są stawki czynnościowe?
6. Kiedy stosuje się prowizje spedytorskie?
7. Jakie warunki określają transport pasażerski?
8. Jak wygląda rynek przewozów pasażerskich w Polsce?
9. Jakie przepisy określają transport zwierząt?

18
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Korzystając z Kodeksu cywilnego omów następujące zagadnienia:
− podstawowe prawa i obowiązki spedytora wynikające z umowy spedycji,
− podstawowe obowiązki zleceniodawcy spedytora,
− odpowiedzialność stron umowy spedycyjnej,
− prawa i obowiązki spedytora, który dokonuje sam przewozu,
− termin przedawnienia roszczeń z umowy spedycji,
− termin przedawnienia roszczeń przysługujący spedytorowi przeciwko przewoźnikom
i dalszym spedytorom.
Sposób wykonania ćwiczenia
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym podstaw prawnych działalności
spedycyjnej,
2) skorzystać z Kodeksu cywilnego,
3) przeanalizować paragrafy dotyczące umowy spedycji,
− Kodeks cywilny
Ćwiczenie 2
Spedytor a przewoźnik – wyjaśnij wzajemne relacje obu tych podmiotów usługowych.
spedycyjnej,
2) skorzystać z kodeksu cywilnego,
3) przeanalizować role przewoźnika i spedytora,
4) wyjaśnić wzajemne powiązania spedytora i przewoźnika.
− Kodeks cywilny.
Ćwiczenie 3
Na podstawie posiadanych informacji przeanalizuj przesłanki, uwarunkowania
i płaszczyzny współdziałania firm spedycyjnych.
spedycyjnej,
2) skorzystać z Internetu, w celu wyszukania informacji o firmach spedycyjnych,
3) przeanalizować przesłanki, uwarunkowania i płaszczyzny współdziałania firm
spedycyjnych.

19
− pracownia komputerowa z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 4
Porównaj propozycje cenowe usług spedycyjnych dwóch dowolnych firm transportowo
-spedycyjnych.
spedycyjnej,
2) wykorzystać komputer z dostępem do Internetu,
3) posłużyć się wyszukiwarką internetową w celu wyszukania odpowiednich firm,
4) wydrukować cennik usług spedycyjnych dowolnych firmy.
Ćwiczenie 5
Na podstawie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 października 2003r.
w sprawie szczególnych warunków i sposobu transportu zwierząt ( Dz. U. z 2003r. Nr 185
poz. 1809)wyjaśnij, jak powinien odbywać się transport zwierząt.
spedycyjnej,
2) wykorzystać komputer z dostępem do Internetu w celu wyszukania rozporządzenia
Ministra Infrastruktury z dnia 6 października 2003r. w sprawie szczególnych warunków i
sposobu transportu zwierząt ( Dz. U. z 2003r. Nr 185 poz. 1809),
3) opisać jak powinien odbywać się transport zwierząt.
1) scharakteryzować ceny usług spedycyjnych?  
2) określić ryczałt spedycyjny?  
3) wymienić przepisy prawa dotyczące transportu zwierząt?  
4) rozróżnić czynności transportowe i organizacyjne spedytora?  

20
4.3. Funkcjonowanie runku usług spedycyjnych
Klasyfikacja przedsiębiorstw spedycyjnych
Na rynku usług spedycyjnych funkcjonuje wiele podmiotów, które mimo iż działają
w jednym sektorze różnią się od siebie istotnie zakresem wykonywanych usług.
Ze względu na zakres wykonywanych czynności przedsiębiorstwa spedycyjne dzieli się na:
─ przedsiębiorstwa spedycji czystej, zajmujące się wykonywaniem tylko tych czynności,
które określane są mianem spedycji właściwej;
─ przedsiębiorstwa spedycji mieszanej, do których zalicza się: przedsiębiorstwa
spedycyjno-transportowe, przedsiębiorstwa spedycyjno-przeładunkowe lub
przedsiębiorstwa spedycyjno-składowe.
─ Spośród podmiotów spedycyjnych mieszanych można wyodrębnić:
─ przedsiębiorstwa spedycyjno-przewozowe – w których przychody z działalności
spedycyjnej są dominujące oraz przedsiębiorstwa przewozowo-spedycyjne, w których
przychody z działalności przewozowej mają charakter dominujący, czyli takie, które są
w stanie swoim potencjałem wykonać czynności przemieszczania,
─ przedsiębiorstwa spedycyjno-przeładunkowo-składowe – które przy wykorzystaniu
własnych narzędzi pracy są w stanie wykonać czynności przemieszczania i czynności
dodatkowe,
─ przedsiębiorstwa spedycyjno-składowe – które poza czystą spedycją zajmują się
wykonywaniem innych czynności procesu transportowego z wyjątkiem przewozu,
załadunku, wyładunku czy przeładunku.
Ze względu na formę własności na rynku usług spedycyjnych wyróżnia się:
─ przedsiębiorstwa państwowe,
─ przedsiębiorstwa prywatne (jeden właściciel),
─ przedsiębiorstwa własności grupowej (przedsiębiorstwa działające w formie spółek lub
spółdzielni).
Z punktu widzenia dziedziny, w obsłudze której specjalizuje się przedsiębiorstwo
spedycyjne, należy wymienić następujące branże: handlową, budowlaną, przemysłową, rolną.
Ze względu na strukturę rodzajową obsługiwanych ładunków wyróżnia się:
─ przedsiębiorstwa specjalizujące się w organizacji przewozów ładunków drobnicowych,
─ przedsiębiorstwa specjalizujące się w obsłudze ładunków masowych,
─ przedsiębiorstwa obsługujące jednostki ładunkowe.
Ze względu na środowisko, w którym działa przedsiębiorstwo spedycyjne, wprowadza się
klasyfikację na:
─ przedsiębiorstwa spedycji lądowej, w ramach których wyróżnia się takie, które specjalizują
się w organizowaniu przewozów transportem drogowym, kolejowym oraz śródlądowym,
─ przedsiębiorstwa spedycji morskiej: portowej i żeglugowej,
─ przedsiębiorstwa spedycji lotniczej.
Najliczniejszą grupę na rynku stanowią przedsiębiorstwa spedycyjne wykorzystujące
transport samochodowy i najczęściej zajmują się oni także wykonywaniem przewozów oraz
czynnościami składowymi.
Z punktu widzenia stopnia uczestnictwa przedsiębiorstwa spedycyjnego w procesie
transportowym należy wyodrębnić spedycję modalną i typu operatorskiego. W praktyce
pokrywa się to z podziałem na spedytorów gałęziowych (wykorzystujących tylko jedną gałąź

21
transportu) oraz przedsiębiorstwa spedycji międzygałęziowej, gdzie angażowane są różne
gałęzie transportu, a spedytor występuje w roli operatora transportu multimodalnego.
Biorąc pod uwagę dostępność do usługi spedycyjnej rozróżnia się: spedycję publiczną,
spedycję branżową, spedycję własną.
Z usług spedycji publicznej może korzystać każdy na równych warunkach, a do jej
podstawowych zadań zalicza się:
─ przejmowanie organizacji i przemieszczania wszystkich ładunków drobnych oraz
odciążenia kolei od niektórych przesyłek całowagonowych wykonywanych w krótkich
relacjach,
─ scentralizowanie obsługi stacji kolejowych, portów morskich, rzecznych i lotniczych,
─ organizowanie i wykonywanie czynności związanych z regularnym przewozem drogowym
przesyłek oraz z przewozem wykonywanym w ramach wykorzystania próżnych
przebiegów ciężarowych pojazdów samochodowych,
─ rozwijanie przewozów specjalizowanych mających charakter publiczny (przeprowadzki,
przewozy ładunków ciężkich, obsługa targów),
─ aktywne kształtowanie ogólnokrajowego układu sieci regularnej komunikacji towarowej,
─ wdrażanie nowoczesnych technologii przemieszczania i przeładunkowych.
Spedycja branżowa świadczy usługi na rzecz podmiotów działających w określonych
działach gospodarki. Usługi te wykonują przedsiębiorstwa transportowo-spedycyjne zaliczane
do przedsiębiorstw, tak zwanego transportu branżowego. Branżowość spedycji wynika ze
specyfiki obsługi procesów transportowych w różnych dziedzinach gospodarki, co z kolei ma
wpływ na rodzaj i zakres świadczonych usług przez przedsiębiorstwa spedycji branżowej, do
których zalicza się:
─ wybór sposobu wykonywania przewozu przesyłek,
─ organizowanie i wykonywanie we współdziałaniu z różnymi rodzajami środków
transportowych przewozu przesyłek i związanych z tym prac ładunkowych,
─ organizowanie i wykonywanie czynności związanych z przewozem przesyłek
ponadgabarytowych i ciężkich,
─ wykonywanie wszystkich czynności dodatkowych na rzecz ładunku.
W powyższych przypadkach spedycja występuje jako usługa materialna, mająca charakter
działalności publicznej, do której dostęp mają inni uczestnicy rynku. Spedycja może być
również świadczeniem nieodpłatnym, do którego ma dostęp jej bezpośredni wytwórca.
Wywołuje ona wówczas działanie spedycyjne, jednak zamyka się ono w ramach organizacji,
której zasadnicza działalność jest inna. Spedycja taka określana jest jako spedycja własna
i charakterystyczne dla niej jest brak ceny sprzedaży, a koszty z nią związane są wkalkulowane
w ciężar kosztów innej produkcji finalnej.
Rynek usług spedycyjnych
Rynek usług spedycyjnych jest rynkiem mocno zróżnicowanym. Przedsiębiorstwa
funkcjonujące w tym sektorze nie są podmiotami jednorodnymi i zajmują się wykonywaniem
różnorodnych usług na rzecz ładunku. Oferta firm rzadko więc ogranicza się do usług na
organizowanie przewozu ładunku, a rosnące wymagania ze strony zleceniodawców sprawiają,
że przedsiębiorstwa spedycyjne starają się być najbardziej uniwersalne i oferować nie tylko
usługi organizowania transport, ale wykonywanie maksymalnej liczby czynności na rzecz
ładunku.
W dniu 1 lutego 2002 r. rozpoczęła działalność Polska Izba Spedycji i Logistyki, zwana
dalej Izbą. Izba jest sukcesorem działającego do dnia 3 stycznia 2002 r. Polskiego Związku
Spedytorów Międzynarodowych. Polską Izbę Spedycji i Logistyki utworzono na podstawie
ustawy z dnia 30 maja 1989 r. o izbach gospodarczych (Dz.U. z 1989 r. Nr 35, poz. 195) i na

22
przepisach tej ustawy oparto działalność PISiL. Według przywołanej ustawy izba gospodarcza
jest organizacją samorządu gospodarczego, reprezentującą interesy gospodarcze zrzeszonych
w niej podmiotów w szczególności wobec organów państwowych. PISiL jest zatem
dobrowolną organizacją samorządu gospodarczego, zrzeszającą przedsiębiorstwa prowadzące
działalność gospodarczą w sektorze usługowym, głównie w zakresie usług spedycyjnych,
logistycznych, przewozowych, agencji celnych i innych usług związanych z obsługa obrotu
towarowego.
Polska Izba Spedycji i Logistyki używa następującego skrótu: PISiL. W stosunkach
z zagranicą Izba używa tłumaczenia swojej nazwy w brzmieniu: Polish International Freight
Forwardes Association, w skrócie PIFFA, obok nazwy polskiej. Izba działa i posiada
osobowość prawną na podstawie wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Izba działa na
obszarze Rzeczypospolitej Polskiej i poza jej granicami. Siedzibą Izby jest miasto Gdynia. Czas
trwania Izby jest nieograniczony. Izba może być członkiem wszystkich dopuszczonych prawem
organizacji krajowych i zagranicznych o podobnym profilu działania oraz współpracować z
każdą organizacją realizującą cele zbieżne z celami Izby. Jest także uprawniona do tworzenia
jednostek terenowych.
Podstawowym przedmiotem działania Izby jest reprezentowanie interesów gospodarczych
jej członków w zakresie prowadzonej przez nich działalności. Przedmiot działalności Izby,
o którym mowa, Izba realizuje przez wykonywanie zadań określonych w statucie lub
powierzonych jej w drodze stosownych aktów prawnych.
Do zadań Izby należy:
─ ochrona prawą i reprezentowanie interesów członków Izby wobec organów administracji
rządowej i samorządowej, a także wobec innych organizacji,
─ reprezentowanie interesów zrzeszonych w Izbie członków wobec międzynarodowych
organizacji o podobnym lub zbliżonym przedmiocie działalności oraz uczestniczenie
w ich pracach,
─ zapewnienie profesjonalnego poziomu usług świadczonych przez członków na rzecz
kontrahentów przez prowadzenie szkoleń, kursów, konferencji, sympozjów i kongresów,
a także poprzez propagowanie nowoczesnych technik i metod pracy,
─ kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki zawodowej członków Izby i pośredniczenie
w polubownym załatwianiu sporów,
─ popieranie poczynań zmierzających do zacieśnienia współpracy pomiędzy członkami Izby,
─ służenie bieżącym poradnictwem członkom Izby w zakresie problematyki transportu,
spedycji i międzynarodowego obrotu towarowego,
─ opracowywanie Ogólnych Polskich Warunków Spedycyjnych,
─ inicjowanie i współudział w pracach nad ustalaniem ujednoliconej dokumentacji,
usprawnianie zasad i form współpracy pomiędzy uczestnikami międzynarodowego obrotu
towarowego,
─ inicjowanie i współudział w tworzeniu aktów prawnych dotyczących problematyki
transportowej, spedycyjnej i międzynarodowego obrotu towarowego, a także opiniowanie
projektów tychże aktów prawnych,
─ przeciwdziałanie nieuczciwej konkurencji,
─ wydawanie periodyków oraz publikacji specjalistycznych w zakresie przedmiotu działania
Izby,
─ działanie na rzecz integracji środowiska,
─ ustanawianie ekspertów w zakresie przedmiotu działalności Izby,
─ wydawanie opinii w zakresie istnienia i kształtowania zwyczajów związanych
z transportem, spedycją i międzynarodowym obrotem towarowym.

23
Polska Izba Spedycji i Logistyki z tytułu członkostwa w CLECAT ( Europejska Federacja
Spedytorów) posiada dostęp do informacji związanych z działalnością tej organizacji. Jest to
bardzo istotne dla polskiej spedycji, ponieważ CLECAT posiada statut konsultanta Unii
Europejskiej do spraw związanych z transportem i spedycją oraz z obrotem towarowym
w szerokim zakresie.
Izba przyczyniła się na swoim obszarze działania do tworzenia warunków rozwoju
członków oraz wspiera inicjatywy gospodarcze członków. Jej najlepsi specjaliści uczestniczą w
pracach instytucji doradczo – opiniodawczych oraz ustawodawczych (komisje i podkomisje
sejmowe itp.)
1. Jak dzielą się przedsiębiorstwa spedycyjne ze względu na zakres wykonywanych
czynności?
2. Jak wyróżniamy przedsiębiorstwa spedycyjne ze względu na formę własności?
3. Jak można wyróżnić przedsiębiorstwa spedycyjne mieszane?
4. Jak można wyróżnić przedsiębiorstwa spedycyjne ze względu na strukturę rodzajową
obsługiwanych ładunków?
5. Jak można sklasyfikować przedsiębiorstwa spedycyjne ze względu na środowisko
w którym działa?
6. Jaki jest podział spedycji z uwagi na dostępność do usług?
7. Jakie są zadania spedycji publicznej?
8. Jak działa spedycja branżowa?
9. Jaka jest geneza powstania PISiL?
10. Jak działa PISiL?
11. Jaką rolę pełni Ogólnokrajowe Zrzeszenie Spedytorów?
12. Czym jest organizacja CLECAT?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Korzystając z dostępnych źródeł informacji wyszukaj dane historyczne dotyczące
organizacji zrzeszających firmy spedycyjne w Polsce.
1) zapoznać się z materiałem nauczania podstaw funkcjonowania rynku spedycji
i krajowego stowarzyszenia spedytorów,
2) korzystać z różnych źródeł informacji (Internet, specjalistyczne oraz popularne
czasopisma, środki masowego przekazu i inne),
3) znaleźć dane historyczne organizacji spedycyjnych w Polsce.
− pracownia komputerowa z dostępem do Internetu

24
Ćwiczenie 2
Korzystając z dostępnych źródeł informacji, wypisz z jakimi organizacjami współpracuje
Polska Izba Spedycji i Logistyki i jakie z tego korzyści wynikają dla polskiego środowiska
spedytorów.
2) skorzystać z różnych źródeł informacji (Internet, specjalistyczne oraz popularne
czasopisma, środki masowego przekazu, kontakt bezpośredni z firmą i inne),
3) wyszukać informacje o międzynarodowych organizacjach spedycyjnych.
Ćwiczenie 3
Korzystając z dostępnych źródeł informacji, scharakteryzuj:
− typowe przedsiębiorstwo spedycyjne – wymogi jego tworzenia i funkcjonowania,
− główne tendencje rozwojowe sektora usług transportowych w skali globalnej,
− polski rynek usług spedycyjnych i cechy charakterystyczne jego funkcjonowania.
2) korzystać z różnych źródeł informacji (Internet, specjalistyczne oraz popularne
czasopisma, środki masowego przekazu, kontakt bezpośredni z firmą i inne),
3) powtórzyć informacje o rynku usług transportowych i przedsiębiorstwie spedycyjnym.
1) scharakteryzować PISiL?  
2) określić zadania PISil?  
3) rozróżnić spedycje ze względu na dostępność do usług?  
4) sklasyfikować przedsiębiorstwa spedycyjne  

25
4.4. Międzynarodowe wykładnie formuł handlowych –
Incoterms 2000
Do międzynarodowych wykładni formuł handlowych stosowanych w obrotach handlu
zagranicznego należą:
− Incoterms,
− Znowelizowane Amerykańskie Definicje w Handlu Zagranicznym ( Revised American
Foreign Trade Definitions – RAFID ),
− Combiterms.
Najbardziej znaną i najpowszechniej stosowaną jest wykładnia Incoterms, opracowana
przez Międzynarodową Izbę Handlową w Paryżu, działającą od 1920 r., a mającą bardzo duże
osiągnięcia w ujednolicaniu zasad praktyki obrotu międzynarodowego.
Choć w skali międzynarodowej Incoterms są powszechnie akceptowane, to jednak
w kontaktach z eksporterami i importerami z USA niezbędna jest znajomość
Znowelizowanych Amerykańskich Definicji w Handlu Zagranicznym (RAFTD) z 1941r.
W wyniku działań podjętych przez Międzynarodową Izbę Handlową Incoterms są w USA
coraz bardziej znane i coraz częściej stosowane, jednak interpretacja przyjęta przez RAFTD
nadal jest stosowana. Niektóre formuły handlowe, mimo identycznego brzmienia z Incoterms,
mają odmienną interpretację. Chcąc uniknąć nieporozumień w handlu z firmami z USA należy
precyzyjnie określić, jakie zasady interpretacji formuł obowiązują – Incoterms czy RAFTD.
Jeśli w kontrakcie nie odwołano się do określonej interpretacji formuł to w handlu do/z USA
sądy amerykańskie przyjmują najczęściej interpretację RAFTD.
Combiterms zawierają te same formuły i tę samą ich interpretację co Incoterms. Tym co
różni je od Incoterms jest uwzględnienie szczegółowego podziału kosztów między kupującego
i sprzedającego, każda formuła Combiterms, oprócz części A ujmującej obowiązki
sprzedającego i części B ujmującej obowiązki kupującego, zawiera część C dotycząca
szczegółowego podziału kosztów między nimi. Podział kosztów w Incoterms nie jest tak
szczegółowo określony. Znajomość Combiterms ułatwia eksporterom, importerom
i działającym na ich rzecz spedytorom posługiwanie się Incoterms. Combiterms zostały
opracowane pod kątem rozwijających się dostaw towarów w kontenerach, głównie
zbiorowych. Ponieważ podkreślono w nich szczególną rolę spedytora przy organizacji tego
typu dostaw, stały się one przedmiotem zainteresowania najpierw FIATA, a potem przy
kolejnej nowelizacji Incoterms, również Międzynarodowej Izby Handlowej. Zostały one
opublikowane przez Zrzeszenie Spedytorów Szwedzkich.
Incoterms 2000 zawierają interpretację 13 formuł, z których każda oznaczona jest
trzyliterowym skrótem. Skróty te pochodzą od pierwszych liter ich angielskich nazw. Formuły
uszeregowane są w ten sposób, że pierwsza zwiera minimum, a ostatnia maksimum
obowiązków sprzedającego. Wszystkie formuły podzielono na cztery grupy, oznaczone
literami E, F, C, D (nazwy formuł w poszczególnych grupach zaczynają się na daną literę),
przy czym kryterium podziału stanowi zakres obowiązków i ryzyka sprzedającego
i kupującego ( tabela 1).

26
Tabela 1. Incoterms 2000
Incoterms 2000
Formalności
eksportowe
Formalności
importowe
Zlecenie
transportowe
Miejsce
dostawy
Przekazanie
ładunku
Koszty
przekazania
Ubezpieczenie
K EXW Kupujący Kupujący Kupujący Z zakładu Miejsce dostawy Kupujący
M FCA Sprzedający Kupujący Kupujący
Do
przewoźnika
Miejsce dostawy Kupujący
K FAS Sprzedający Kupujący Kupujący
Do burty
statku
(oznaczony
port
załadunku)
Miejsce dostawy Kupujący
M FOB Sprzedający Kupujący Kupujący
Na statek
(oznaczony
port
załadunku)
Burta statku Kupujący
M CFR Sprzedający Kupujący Sprzedający
Na statek
(oznaczony
port
załadunku)
Burta statku
Port
przeznaczenia
Kupujący
M CIF Sprzedający Kupujący Sprzedający
Na statek
(oznaczony
port
załadunku)
Burta statku
Port
przeznaczenia
Sprzedający
Ubezpieczenie
min. 110 %
K CPT Sprzedający Kupujący Sprzedający
Do
przewoźnika
Miejsce
dostawy
Miejsce
przeznaczenia
Kupujący
K CIP Sprzedający Kupujący Sprzedający
Do
przewoźnika
Miejsce
dostawy
Miejsce
przeznaczenia
Sprzedający
Ubezpieczenie
min. 110 %
L DAF Sprzedający Kupujący Sprzedający Do granicy Miejsce przeznaczenia Sprzedający
M DES Sprzedający Kupujący Sprzedający
Na statek
(oznaczony
port przezn.)
Statek w porcie
przeznaczenia
Sprzedający
M DEQ Sprzedający Kupujący Sprzedający
Do nabrzeża
(oznaczony
port przezn.)
Nabrzeże portu
przeznaczenia
Sprzedający
K DDU Sprzedający Kupujący Sprzedający
Miejsce
przezn.
Miejsce przeznaczenia Sprzedający
K DDP Sprzedający Sprzedający Sprzedający
Miejsce
przezn.
Miejsce przeznaczenia Sprzedający
Legenda:
Koszt ponosi sprzedający
Koszt ponosi kupujący
M Transport morski
L Transport lądowy
K Transport
Źródło: opracowanie własne na podstawie stron www

27
Reguły Incoterms nie zajmują się przejęciem prawa własności, tylko regulują:
− podział kosztów związanych z transportem towarów,
− moment przejścia ryzyka, ze sprzedającego na kupującego, w czasie transportu,
i są zdefiniowane w 3 kategoriach:
− I - Incoterms sprzedaży na początku wysyłki, rodzina E, C lub F, gdzie koszty i ryzyko
związane z transportem zasadniczym ponosi importer,
− II - Incoterms sprzedaży na końcu wysyłki, rodzina D, gdzie ryzyko i koszty związane
z transportem zasadniczym ponosi eksporter,
− III- Incoterms DAF, gdzie eksporter ponosi koszty transportu i ryzyka, związanego
z transportem, do określonej granicy, za którą pałeczkę przejmuje importer.
EXW = EX Works (z zakładu, ...oznaczone miejsce)
Sprzedający wypełnia swoje obowiązki związane z dostawą, gdy udostępni towar kupującemu
w swojej siedzibie. Sprzedający nie jest odpowiedzialny za załadunek na środek transportu
kupującego.
Tabela 2. Incoterms 2000
EXW FCA FAS
Koszty
ponosi
Ryzyko
ponosi
Koszty
ponosi
Ryzyko
ponosi
Koszty
ponosi
Ryzyko
ponosi
Opakowanie Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter
Dojazd Importer Importer Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter
Formalności celne -
eksport
Importer Importer Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter
Załadunek -
transport
zasadniczy
Importer Importer Imp* Imp* Importer Importer
Transport
zasadniczy
Importer Importer Importer Importer Importer Importer
Ubezpieczenie
transportu
Rozładunek -
transport
zasadniczy
import
Droga końcowa Importer Importer Importer Importer Importer Importer
Oznaczenia:
* Poza przypadkiem gdy dostawa ma miejsce w siedzibie eksportera.
FCA = Free Carrier (...oznaczone miejsce)
Formuła FCA oznacza, że sprzedający zobowiązany jest dostarczyć towar przewoźnikowi (lub
innej osobie, np. spedytorowi), wyznaczonemu przez kupującego. Koszty dostawy, na
zasadniczej drodze przewozu, pokrywa kupujący. Po wydaniu towaru przewoźnikowi, ryzyko
przejmuje kupujący. W Incoterms 2000 zrezygnowano ze szczegółowego określenia, odrębnie
dla poszczególnych gałęzi transportu, miejsca i sposobu przekazania towaru przewoźnikowi.
Obecnie znaczenie to uproszczono, pozostawiając tylko dwa warianty dostawy, w zależności
od miejsca, gdzie jest dokonywana, a mianowicie:

28
− jeśli tym miejscem jest zakład lub magazyn sprzedającego, to dostawę uważa się za
dokonaną, gdy towary zostały załadowane na środek transportu podstawiony przez
przewoźnika,
− jeśli jest to inne miejsce niż zakład lub magazyn sprzedającego (np. terminal, port)
dostawę uważa się za dokonaną po przekazaniu towaru przewoźnikowi, na środku
transportu wysłanym przez sprzedającego; wyładunek towaru ze środka transportu nie
należy do obowiązków sprzedającego.
Jeżeli kupujący nie podał sprzedającemu nazwy miejsca przekazania towaru lub przewoźnika,
któremu towar ma być dostarczony, albo terminu przekazania towaru, lub gdy wyznaczony
przez niego przewoźnik z jakiś względów towaru nie przyjął, spada na niego całe ryzyko utraty
lub uszkodzenia towaru (pod warunkiem jednak, że towar został należycie wyodrębniony jako
przedmiot umowy).
FAS = Free Alongside Ship (...oznaczony port załadunku)
Formuła FAS oznacza, że sprzedający wypełnia swe obowiązki dostawy, kiedy towar został
umieszczony wzdłuż burty statku, na nabrzeżu portu morskiego lub śródlądowego,
w oznaczonym porcie załadunku. W Incoterms 2000 do obowiązków sprzedającego należy
dokonanie odprawy celnej eksportowej i poniesienie kosztów z tym związanych. Formuła ta
ma zastosowanie w przypadku, gdy słaba jest infrastruktura portowa, a urządzenia dźwigowe
statku gwarantują bezpieczne pobieranie ładunku z nabrzeża.
FOB = Free On Board (...oznaczony port załadunku)
Formuła FOB oznacza, że sprzedający zobowiązany jest dostarczyć towar przewoźnikowi
wyznaczonemu przez kupującego. Koszty dostawy, na zasadniczej drodze przewozu, nie są
opłacone przez sprzedającego. Ryzyko utraty lub uszkodzenia towaru przechodzi ze
sprzedającego na kupującego w momencie gdy towar przekroczył linię burty statku w porcie
załadunku. Formuła FOB wymaga od sprzedającego dokonania odprawy celnej towarów
przeznaczonych na eksport. Kupujący musi ponieść wszystkie koszty i pozostałe ryzyko
związane z transportem, od momentu kiedy towar znajdzie się na statku.
Tabela 3. Incoterms 2000 – ciąg dalszy
FOB CFR CIF
Koszty
ponosi
Ryzyko
ponosi
Koszty
ponosi
Ryzyko
ponosi
Koszty
ponosi
Ryzyko
ponosi
Dojazd Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter
eksport
Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter
Załadunek -
transport zasadniczy
Eksporter
lub Imp***
Eksporter i
Imp***
Eksporter
Eksporter
lub Imp***
Eksporter
Eksporter
lub Imp***
Transport zasadniczy Importer Importer Eksporter Importer Eksporter Importer
Ubezpieczenie
transportu
Importer Importer Importer Importer Eksporter Importer
Rozładunek -
Importer Importer
Eksporter
lub Imp***
Importer
Eksporter
lub Imp***
Importer
import
Droga końcowa Importer Importer Importer Importer Importer Importer
Oznaczenia:
*** Zgodnie z kontraktem transportowym.
CFR = Cost and Freight ( ....oznaczony port przeznaczenia)

29
Formuła CFR oznacza, że sprzedający musi zorganizować transport (zawrzeć umowę
przewozu) i ponieść związane z tym koszty. Jest on również zobowiązany do dostarczenia
towaru przewoźnikowi, a jeśli jest ich kilku, pierwszemu z nich. W tym miejscu ryzyko
uszkodzenia i utraty towaru przechodzi na kupującego. Jeżeli kupujący chce ubezpieczyć
towar, sprzedający ma obowiązek udzielić informacji koniecznych do ubezpieczenia towaru.
CIF = Cost, Insurance and Freight ( ....oznaczony port przeznaczenia)
Zakres obowiązków, podział kosztów i ryzyka w formule CIF jest podobny jak w CFR, przy
czym jest on rozszerzony o obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia i pokrycia jego
kosztów. W przypadku formuły CIF, sprzedający musi przekazać kupującemu dowód zawarcia
umowy ubezpieczenia, aby ten mógł dochodzić ewentualnych roszczeń od ubezpieczyciela.
Ryzyko utraty lub uszkodzenia tworu przechodzi ze sprzedającego na kupującego w
momencie gdy towar przekroczył burtę statku, w porcie załadunku.
CPT = Carriage Paid to (...oznaczone miejsce przeznaczenia)
Formuła CPT oznacza, że sprzedający ma obowiązek zawarcia umowy o przewóz do
określonego punktu przeznaczenia i opłacenia kosztów przewoźnego. Jest on zobowiązany do
dostarczenia towaru przewoźnikowi, jeśli jest ich kilku, pierwszemu z nich. W tym miejscu
ryzyko uszkodzenia i utraty towaru przechodzi na kupującego. "Przewoźnik" oznacza każdą
osobę, która w umowie przewozu podejmuje się wykonać lub spowodować wykonanie
przewozu transportem kolejowym, samochodowym, morskim, lotniczym, śródlądowym lub
będącym kombinacją tych gałęzi transportu. Warunki CPT wymagają, aby sprzedający dokonał
odprawy celnej eksportowej towarów przeznaczonych na sprzedaż.
CPT CIP DAF
Koszty
ponosi
Ryzyko
ponosi
Koszty
ponosi
Ryzyko
ponosi
Koszty ponosi Ryzyko ponosi
Dojazd Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter
Formalności
celne - eksport
Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter
Załadunek -
transport
zasadniczy
Eksporter
Eksporter
lub Imp***
Eksporter
Eksporter
lub Imp***
Eksporter Eksporter
Transport
zasadniczy
Eksporter Importer Eksporter Importer Eksp*** Eksp***
Ubezpieczenie
transportu
Importer Importer Eksporter Importer Nie obowiazkowe Nie obowiazkowe
Rozładunek -
transport
zasadniczy
Eksporter
lub Imp***
Importer
Eksporter
lub Imp***
Importer Importer Importer
Formalności
celne - import
Droga
końcowa
Oznaczenia:
*** Zgodnie z kontraktem transportowym.
CIP = Carriage and Insurance Paid to (....oznaczone miejsce przeznaczenia)

30
W porównaniu do formuły CPT zakres obowiązków sprzedającego jest rozszerzony
o obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia i pokrycia jego kosztów.
DAF = Delivered at Frontier (...oznaczone miejsce)
Formuła DAF oznacza, że sprzedający wypełnia swoje obowiązki związane z dostawą gdy
towar, po dokonaniu odprawy celnej w eksporcie, został postawiony do dyspozycji
w oznaczonym miejscu na granicy, ale przed granicą celną kraju sąsiedniego. Dlatego bardzo
ważne jest, aby granica była zdefiniowana precyzyjnie poprzez podanie punktu i miejsca.
DES = Delivered Ex Ship (...oznaczony port przeznaczenia)
Formuła DES oznacza, że sprzedający wypełnia swoje obowiązki związane z dostawą, gdy
towar bez dokonania odprawy celnej w imporcie, został postawiony do dyspozycji kupującego
na statku, w oznaczonym porcie przeznaczenia. Sprzedający ponosi wszystkie koszty i ryzyko
związane z dostarczeniem towaru do oznaczonego portu przeznaczenia.
DEQ = Delivered Ex Quay (...oznaczony port przeznaczenia)
W Incoterms 2000 obowiązkiem sprzedającego jest podstawienie towaru do dyspozycji
kupującego, na określonym nabrzeżu, w porcie przeznaczenia. Nie ma natomiast obowiązku
dokonania odprawy celnej importowej, gdyż jest to już obowiązek kupującego. Ryzyko utraty
lub uszkodzenia towaru przechodzi ze sprzedającego na kupującego w momencie gdy towar
jest podstawiony do dyspozycji kupującego na nabrzeżu lub przystani w oznaczonym porcie
przeznaczenia w uzgodnionym terminie lub okresie.
DES DEQ
Koszty ponosi Ryzyko ponosi Koszty ponosi Ryzyko ponosi
Opakowanie Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter
Dojazd Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter
eksport
Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter
Załadunek - transport
zasadniczy
Transport zasadniczy Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter
Ubezpieczenie
transportu
Nie obowiązkowe Nie obowiązkowe Nie obowiązkowe Nie obowiązkowe
Rozładunek - transport
zasadniczy
Importer Importer Eksporter Eksporter
import
Importer Importer Importer Importer
Droga końcowa Importer Importer Importer Importer
DDU = Delivered Duty Unpaid (...oznaczone miejsce przeznaczenia)
Formuła DDU oznacza, że sprzedający wypełnia swoje obowiązki związane z dostawą, gdy
towar został podstawiony do dyspozycji kupującego w oznaczonym przez niego miejscu.
Sprzedający ponosi koszty i ryzyko związane z dostawą towaru, z wyłączeniem ceł, podatków
i innych oficjalnych opłat w kraju kupującego.

31
DDU DDP
Koszty ponosi Koszty ponosi Koszty ponosi Ryzyko ponosi
Opakowanie Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter
Dojazd Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter
eksport
Załadunek - transport
zasadniczy
Transport zasadniczy Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter
Ubezpieczenie
transportu
Nie obowiązkowe Nie obowiązkowe Nie obowiązkowe Nie obowiązkowe
Rozładunek -
import
Importer Importer Eksporter Eksporter
Droga końcowa Eksporter Eksporter Eksporter Eksporter
DDP = Delivered Duty Paid (...oznaczone miejsce przeznaczenia)
Formuła DDP oznacza, że sprzedający ponosi koszty:
─ dostarczenia towaru do uzgodnionego punktu w oznaczonym miejscu przeznaczenia,
w uzgodnionym terminie lub okresie i postawienia go do dyspozycji kupującego,
─ sporządzenia i wysłania faktury handlowej lub przekazu elektronicznego będącego jego
ekwiwalentem,
─ uzyskania licencji eksportowej i importowej lub innych upoważnień, oraz dokonania
formalności celnych w eksporcie, tranzycie i imporcie,
─ cła, podatków i innych opłat związanych z eksportem, tranzytem i importem;
─ zawarcia umowy przewozu,
─ zawiadomienia kupującego o wysyłce towarów jak również innego zawiadomienia
wymaganego w celu umożliwienia kupującemu podjęcia kroków, które są normalnie
niezbędne do przejęcia towaru,
─ dostarczenia zlecenia wydania towaru i / lub zwyczajowego dokumentu transportowego
lub ekwiwalentnego przekazu elektronicznego,
─ kontroli jakościowej, mierzenia, ważenia, liczenia, które są niezbędne do dostarczenia
towaru do dyspozycji kupującego w uzgodnionym punkcie w oznaczonym miejscu
przeznaczenia i czasie,
─ opakowania i jego znakowania wymagane do przewozu, o ile dany towar nie jest
zwyczajowo transportowany bez opakowania.
Formuła DDP odzwierciedla sytuację w której sprzedający przyjmuje na siebie największe
zobowiązania, odwrotnie jak przy formule EXW.
Gestia transportowa to zastrzeżone w kontrakcie prawo i obowiązek zorganizowania
transportu towaru oraz pokrycia jego kosztów. Z przyjętej w kontrakcie określonej formuły
handlowej wynika, która ze stron kontraktu i na jakim odcinku posiada gestię transportową.
Strona posiadająca gestię transportową ma potencjalne prawo wyboru:
─ gałęzi transportu,
─ rodzaju transportu,
─ trasy przewozu,

32
─ przewoźnika, spedytora, operatora przewozu multimodalnego, maklera frachtującego
i ewentualnie innych podmiotów niezbędnych do realizacji procesu transportowego,
─ środka przewozowego,
─ port załadunku i/lub wyładunku,
─ terminu odbioru lub dostawy towaru, gdy nie jest ściśle określony.
Posiadanie przez daną stronę kontraktu gestii transportowej wiąże się z pewnymi
korzyściami. Przede wszystkim wskazać można na:
─ bezpośredni wpływ na wykonanie transakcji i realizację procesu transportowego,
a tym samym na decyzje o sposobie i warunkach transportu, co daje możliwości
wpływania na obniżkę kosztów transportu,
─ wykorzystanie własnych środków transportu,
─ wykorzystanie powiązań z przewoźnikiem, spedytorem, firma logistyczną itp.,
zapewniającymi korzystne warunki realizacji procesu transportowego,
─ możliwości utworzenia przesyłki zbiorczej, której koszt transportu jest niższy niż przesyłki
indywidualnej.
1. Co rozumiemy pod pojęciem formuł handlowych?
2. Jakie występują międzynarodowe wykładnie formuł handlowych?
3. Jaki jest układ i struktura Incoterms 2000?
4. Jaka jest interpretacja poszczególnych formuł Incoterms 2000?
5. Czy występują ograniczenia w stosowaniu formuł Incoterms 2000?
6. Kto ponosi koszty odprawy celnej według Incoterms 2000?
7. Kto ponosi koszty wyładunku towaru według Incoterms 2000?
8. Kto dokonuje załadunku według Incoterms 2000?
9. Czy wskazanie miejsca dostawy w określonej formule jest wystarczająco precyzyjne?
10. Czy można modyfikować formuły Incoterms?
11. Kto ponosi koszty opakowania i oznakowania według Incoterms 2000?
12. Czy Incoterms regulują wszystkie obowiązki wynikające z kontraktu handlowego?
13. Jaka jest struktura Cobiterms?
14. Co to jest gestia transportowa?
15. Jakie przesłanki wpływają na wybór gestii transportowej?
16. Czy spedytor może mieć wpływ na przyjęcie przez jego zleceniodawcę gestii
transportowej?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Korzystając z informacji o gestii transportowej i formułach Incoterms 2000 dokonaj
podziału formuł, w zależności od tego, czy gestia transportowa należy do kupującego lub
sprzedającego.
Odcinek na drodze przewozu
Grupa Formuła Magazyn
sprzedającego -
przewoźnik
Zasadnicza droga
przewozu
Przewoźnik-
magazyn kupującego
Ogółem
E EXW

33
F FCA
FAS
FOB
C CFR
CIF
CPT
CIP
D DAF
DES
DEQ
DDU
DDP
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym międzynarodowych wykładni formuł
handlowych – Incoterms 2000,
2) wypełnić tabelę zaznaczając do kogo należy gestia transportowa.
Ćwiczenie 2
Przedstaw obowiązki sprzedającego i kupującego według Incoterms 2000 w zakresie
odprawy celnej eksportowej i importowej.
W odprawie celnej
Procedurze eksportowej Procedurze importowejGrupa Formuła
Obowiązki
kupującego
Obowiązki
sprzedającego
Obowiązki
kupującego
Obowiązki
sprzedającego
E EXW
F FCA
FAS
FOB
C CFR
CIF
CPT
CIP
D DAF
DES
DEQ
DDU
DDP
2) wpisać w tabelę obowiązki kupującego i sprzedającego.
Ćwiczenie 3
Przedstaw, która ze stron kontraktu, sprzedający czy kupujący według Incoterms 2000
ponosi koszty opakowania towaru.

34
Strony kontraktu
Grupa Formuła kupujący sprzedający
E EXW
F FCA
FAS
FOB
C CFR
CIF
CPT
CIP
D DAF
DES
DEQ
DDU
DDP
2) wpisać w tabelę, która ze stron kontraktu ponosi koszty opakowania towaru.
Ćwiczenie 4
Korzystając z rożnych źródeł informacji dokonaj porównania zakresu obowiązków
sprzedającego i kupującego w formułach grupy C i D Incoterms 2000 oraz formy załadunku
według formuł EXW i FCA.
2) zrobić tabelkę i porównać formuły korzystając z różnych źródeł informacji
Ćwiczenie 5
Wypisz różnice między Incoterms a RAFTD.
2) zrobić tabelkę i wpisać różnice korzystając z różnych źródeł informacji.

35
Ćwiczenie 6
Przedstaw schematyczny podziału kosztów pomiędzy sprzedającym i kupującym według
Incoterms 2000.
Koszty EXW FCA FAS FOB CIF DES DEQ DDU
Załadunek w magazynie dostawcy
Transport do portu załadunku
Odprawa celna eksportowa
Odprawa eksportowa
Przeładunek w porcie załadunku
Fracht morski
Odprawa celna importowa
Odprawa importowa
Przeładunek w porcie wyładunku
Transport do magazynu odbiorcy
Wyładunek do magazynu odbiorcy
Obowiązek ubezpieczneia
2) wpisać w tabelę podział kosztów, korzystając z formuł Incoterms 2000.
− pracownia komputerowa z dostępem do internetu.
Ćwiczenie 7
Przedstaw, zastosowanie poszczególnych formuł handlowych Incoterms 2000
w przedstawionych gałęziach transportu.
RODZAJ TRANSPORTUWARUNKI
DOSTAWY MORSKI DROGOWY KOLEJOWY LOTNICZY
EXW
FCA
FAS
FOB
CFR
CIF
CPT
CIP
DAF
DES
DEQ
DDU
DDP

36
2) zaznaczyć w tabeli krzyżykiem zastosowanie formuł w poszczególnych gałęziach
transportu, korzystając z różnych źródeł informacji
1) wyjaśnić pojęcie INCOTERMS?  
2) scharakteryzować Cobiterms?  
3) wyjaśnić gestię transportową?  
4) określić korzyści strony posiadająca gestię transportową?  
5) rozróżnić grupy INCOTERMS 2000?  

37
4.5. Przewóz ładunków niebezpiecznych
W praktyce gospodarczej, do określenia ładunków niebezpiecznych używane są takie
nazwy, jak: towary niebezpieczne, materiały niebezpieczne, substancje czy też przedmioty
niebezpieczne. W celu jednoznacznego określenia pojęcia „ładunek niebezpieczny”, przyjmuje
się określenie oznaczające ładunek (materiał, towar itd.), który na podstawie odpowiednich
regulacji prawnych, dotyczących poszczególnych gałęzi transportu, może być zakwalifikowany
do jednej z wyróżnionych tam klas.
Z punktu widzenia transportu, jako niebezpieczne definiuje się te materiały
i przedmioty, które ze względu na swoje właściwości fizyczne, chemiczne lub biologiczne,
w przypadku niewłaściwego obchodzenia się z nimi w czasie transportu, mogą spowodować
śmierć, rozstrój zdrowia, uszkodzenie ciała ludzkiego, skażenie środowiska naturalnego lub
zniszczenie bądź uszkodzenie dóbr materialnych.
Z punktu widzenia prawnego materiały niebezpieczne to takie materiały i przedmioty,
których przewóz – na podstawie odpowiednich przepisów – jest albo zabroniony, albo
dopuszczony jedynie na warunkach określonych w tych przepisach. W praktyce oznacza to, że
transport materiałów niebezpiecznych, ze względu na konieczność zapewnienia
bezpieczeństwa ludziom i środowisku, podlega szczególnym rygorom w zakresie dopuszczenia
materiału do przewozu, jego klasyfikacji, opakowania, oznakowania oraz wymagań
odnoszących się do środka transportu i realizacji przewozu.
Ze względu na rodzaj dominującego zagrożenia, materiały niebezpieczne w transporcie
dzieli się – zgodnie z system przyjętym przez ONZ – na 13 klas. Podział materiałów
niebezpiecznych na klasy przedstawia tabela 7.
Podział ten odnosi się do wszystkich gałęzi transportu i stanowi podstawę systemu
klasyfikacji materiałów niebezpiecznych. System ten ma zasadnicze znaczenie z punktu
widzenia ustalania dalszych warunków przewozu, np. doboru opakowania, oznakowania,
wymagań wobec pojazdu, itp.
Tabela 7. Podział materiałów niebezpiecznych na klasy [3, s. 322 ]
Klasa Nazwa
1 Materiały i przedmioty wybuchowe
2 Gazy
3 Materiały ciekłe zapalne
4.1 Materiały stałe zapalne i samoreaktywne, materiały wybuchowe stałe odczulone
4.2 Materiały samozapalne
4.3 Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne
5.1 Materiały utleniające
5.2 Nadtlenki organiczne
6.1 Materiały trujące
6.2 Materiały zakaźne
7 Materiały promieniotwórcze
8 Materiały żrące
9 Różne materiały i przedmioty niebezpieczne
Klasę określa się na podstawie zagrożenia stwarzanego przez dany materiał, a jeśli
charakteryzuje się on kilkoma rodzajami zagrożeń, to decyduje zagrożenie dominujące.
W ramach klasy rodzaj zagrożenia/zagrożeń wyraża się za pomocą kodu klasyfikacyjnego

38
(podstawowe symbole zagrożeń: F – zapalność, T – działanie trujące, C – działanie żrące),
natomiast umowny stopień natężenia ustalonego zagrożenia dominującego (klas, których
dotyczy ten podział) określa się za pomocą grup pakowania (I grupa, II grupa, III grupa).
Materiały stwarzające duże zagrożenie zostały zaliczone do I grupy pakowania, stwarzające
średnie zagrożenie do II grupy pakowania, natomiast stwarzające małe zagrożenie do III grupy
pakowania.
ADR konwencja dotycząca drogowego przewozu towarów i ładunków
niebezpiecznych.
W międzynarodowym transporcie drogowym istotną jest umowa dotycząca
międzynarodowego przewozu towarów niebezpiecznych, zwaną w skrócie ADR. Umowa
sporządzona została w Genewie 30 września 1957r. i od tego czasu podlega stałej
modernizacji. Aktualna wersja Umowy ADR pochodzi z 1997r. Składa się ona z Umowy
właściwej oraz z załączników A i B, będących jej integralną częścią. Umowa właściwa określa
stosunki prawne między uczestniczącymi państwami, natomiast przepisy regulujące
w szerokim zakresie warunki przewozu poszczególnych materiałów niebezpiecznych
w międzynarodowym transporcie samochodowym, które zawarte są w jej załącznikach.
Załącznik A dzieli wszystkie produkowane w świecie materiały na dziewięć klas
niebezpieczeństwa oraz zawiera szczegółowy wykaz tych materiałów w poszczególnych
klasach, do których zaliczają się:
Klasa 1. Materiały i przedmioty wybuchowe
Klasa ta obejmuje materiały wybuchowe i przedmioty napełnione nimi (np. granaty,
pociski, bomby), które na skutek wstrząsu, iskrzenia lub wysokiej temperatury są zdolne do
szybkiej przemiany chemicznej przy jednoczesnym wytworzeniu dużej ilości ciepła i gazów,
wywołujących eksplozję (detonację) i stwarzające przez to duże zagrożenie dla otoczenia
w postaci pożaru czy uszkodzeń.
Klasa 2. Gazy
Klasa ta obejmuje gazy i ich mieszaniny znajdujące się w różnym stanie fizycznym (np.
gazy sprężone, gazy skroplane, gazy rozpuszczone pod ciśnieniem, gazy schłodzone).
Klasa 3. Materiały ciekłe zapalne
Klasa ta dotyczy materiałów i mieszanin zapalnych występujących w postaci ciekłej.
Głównymi czynnikami zapłony tych cieczy są: płomień, iskra, żar, a nawet iskra wywołana
wyładowaniem elektryczności statycznej spowodowanym szybkim ruchem cieczy (np.
w czasie wstrząsów, rozprysku, przepływu) lub wyższą temperaturą powodującą samozapłon
cieczy.
Klasa 4.1. Materiały stałe zapalne, samoreaktywne oraz materiały wybuchowe stałe odczulone
Klasa obejmuje materiały i przedmioty w postaci sproszkowanej lub pasty. Ich cechą
wspólną jest łatwość zapalania się od płomienia lub iskry oraz szybkiego palenia się. Zalicza się
do nich:
− łatwozapalne materiały i przedmioty stałe oraz te, które mogą zapalać się od iskry, mogą
powodować pożar, albo wykazywać taką podatność wskutek tarcia,
− materiały ulegające samorzutnemu rozkładowi przy nadmiernym wzroście temperatury lub
wskutek zanieczyszczenia, tzw. samoreaktywne (klasyfikuje się je do siedmiu typów: od A
do G),
− materiały wybuchowe w tzw. stanie niewybuchowym (o zmniejszonej podatności na
wybuch).

39
Klasa 4.2. Materiały samozapalne
Klasa ta obejmuje materiały i przedmioty charakteryzujące się skłonnością do
samonagrzewania się (prowadzące do samozapalenia) lub samorzutnego zapalenia się.
Samozapłon może być również wywołany kontaktem z powierzchnią gorącą lub zatłuszczoną,
a także po zwilżeniu wodą lub w zetknięciu z powietrzem.
Klasa 4.3. Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne
Do klasy tej zaliczono materiały, które w wyniku kontaktu z wodą wytwarzają gazy
zapalne i mogą tworzyć z powietrzem mieszaniny wybuchowe.
Klasa 5.1. Materiały utleniające
Klasa ta dotyczy materiałów, które same niekoniecznie są palne, ale mogą powodować
zapalanie innych materiałów lub podtrzymywać palenie innego materiału na skutek wydzielania
tlenu.
Klasa 5.2. Nadtlenki organiczne
Do tej klasy zaliczono materiały organiczne mogące rozkładać się samoprzyspieszająco
z wydzielaniem ciepła w normalnych lub podwyższonych temperaturach. Ulegają one stałemu
rozkładowi z wydzieleniem dużych ilości ciepła i mogą palić się bez dostępu powietrza, gdyż
same są palne i zawierają w nadmiarze tlen.
Klasa 6.1. Materiały trujące
Klasa ta obejmuje materiały toksyczne lub bardzo toksyczne, które do organizmu mogą
dostawać się przez drogi oddechowe, błony śluzowe lub skórę jako pary, ciecze lub ciała stałe
(pyły).
Klasa 6.2. Materiały zakaźne
Klasa ta obejmuje materiały zawierające czynniki chorobotwórcze takie, jak: bakterie,
wirusy, grzyby itp., a także mikroorganizmy rekomibinowane (np. hybrydy, mutanty), które są
uznane lub podejrzane o powodowanie chorób u ludzi i zwierząt oraz odpady medyczne
o podobnych właściwościach.
Klasa 7. Materiały promieniotwórcze
Przepisy dotyczące tej klasy zostały opracowane na podstawie zaleceń Międzynarodowej
Agencji Energii Atomowej. Nadzór nad obrotem materiałami promieniotwórczymi w Polsce
sprawuje Państwowa Agencja Atomistyki. Główną cechą materiałów zgrupowanych w tej
klasie jest wysyłane przez nie promieniowanie, które nie jest widoczne i wyczuwalne przez
człowieka, a może być stwierdzone jedynie za pomocą specjalnych aparatów radiometrycznych
i indykatorów.
Klasa 8. Materiały żrące
Klasa ta obejmuje materiały o działaniu biologicznym, polegającym na niszczeniu tkanki
nabłonkowej skóry lub błon śluzowych oczu, nosa i gardła, lub działaniu korodującym
(niszczącym), w przypadku ich wycieku na metale lub środki transportu. Wszystkie ciekłe
i stałe materiały żrące stanowią niebezpieczeństwo poparzenia żywych organizmów oraz
skażenia środowiska naturalnego i otaczających przedmiotów.

40
Klasa 9. Różne materiały i przedmioty niebezpieczne
Klasa ta odnosi się do materiałów i przedmiotów, które w czasie przewozu stwarzają
niebezpieczeństwo inne niż materiały określone w klasach od 1 do 8.
Znakowanie ostrzegawczo – informacyjne sztuk przesyłki jest bardzo ważnym elementem
systemu bezpieczeństwa w transporcie materiałów niebezpiecznych. Jego celem jest ochrona
zdrowia i życia ludzkiego oraz środowiska naturalnego, poprzez:
− zapewnienie prawidłowej, niezbędnej informacji o właściwościach niebezpiecznych
zawartości,
− zapewnienie pełnej identyfikacji przesyłki w różnych fazach obrotu towarowego,
− ostrzeżenie przed skutkami niewłaściwego obchodzenia się z przesyłką.
Dla realizacji powyższego celu niezbędne jest prawidłowe nanoszenie i odczytywanie
znaków, a także dostosowanie do nich sposobu postępowania z przesyłką. Oznakowanie może
być wyrażone za pomocą napisów, liter, symboli umownych, rysunków, barw lub ich
kombinacji.
Rozróżnia się następujące rodzaje oznakowania sztuk przesyłki:
− napisy, które zapewniają identyfikację produktu, np. numer rozpoznawczy materiału,
nazwę materiału oraz zawierają inne informacje wymagane dla poszczególnych grup
materiałów i opakowań,
− nalepki ostrzegawcze, zawierające symbole, które pozwalają na rozpoznanie rodzaju
zagrożenia oraz wskazują na sposób postępowania w związku z transportem danej sztuki
przesyłki,
− nalepki handlingowe, które informują o wymaganym sposobie dokonywania czynności
manipulacyjnych, np. This way up (przewozić zgodnie ze strzałkami –„góra”).
W transporcie drogowym i kolejowym stosuje się na sztukach przesyłki takie same wzory
nalepek (na wagonach kolejowych stosuje się dodatkowo nalepki). Natomiast w transporcie
morskim i lotniczym wzory nalepek różnią się nieznacznie od powyższych np. wielkością
symboli czy miejscem umieszczenia cyfry klasy, podklasy, grupy zgodności, ale ich znaczenie
pozostaje takie samo.
Znaczenie cyfr w numerach rozpoznawczych zagrożenia jest ściśle powiązane
z podziałem materiałów niebezpiecznych na klasy. Ilustruje to tabela nr 8.
Tabela 8. Znaczenie cyfr w numerach rozpoznawczych zagrożenia [ 3, s.331
Cyfr
a
Rodzaj zagrożenia
2 emisja gazu spowodowana ciśnieniem lub reakcją chemiczną
3 zapalność materiałów ciekłych i gazów, materiał ciekły samonagrzewający się
4 zapalność materiałów stałych, materiał stały samonagrzewający się
5 działanie utleniające
6 działanie trujące lub zakaźne
7 działanie promieniotwórcze
8 działanie żrące
9 zagrożenie samorzutną i gwałtowną reakcją połączoną z wydzielaniem znacznej ilości ciepła lub
gazu palnego bądź trującego
Spedytor musi poinformować nadawcę o wszystkich, wymaganych przez przepisy prawne,
dokumentach, które muszą towarzyszyć ładunkowi niebezpiecznemu na całej trasie przewozu.

Scalone dokumenty (21)

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

En vedette

En vedette (8)

Similaire à Scalone dokumenty (21)

Similaire à Scalone dokumenty (21) (20)

Plus de konrad konraddf

Plus de konrad konraddf (13)

Scalone dokumenty (21)