1. A ΦIEPΩMA
KYPIAKH 28 MAPTIOY 1999
2-31 AΦIEPΩMA
ⅷ Oδ ς Πατησίων.
Oδ ς Πατησίων
Aπ τα χρ νια του Oθωνα
στο 2000.
Aπ τα χρ νια του Oθωνα στο 2000
Tης Aριστέας Παπανικολάου - Kρίστενσεν
ⅷ Eθνικ Aρχαιολογικ Mουσείο.
Oι περιπέτειες σχεδιασμού
και οικοδ μησης του μεγαλύτερου
ελληνικού μουσείου.
Tης Mάρως Kαρδαμίτση-Aδάμη
ⅷ Aπ τα «βιζαβί»
στον ηλεκτρικ .
H συγκοινωνία στα Πατήσια,
απ τις εκδρομές του περασμένου
αιώνα έως τη σημερινή πολύβουη
λεωφ ρο.
Tης Nαταλίας Σαμαρά-Γκαίτλιχ
ⅷ Tο «Aκροπ λ Παλάς».
Tο ξενοδοχείο – στολίδι της Πατη-
σίων σφράγισε την κοινωνική ζωή
της Aθήνας στο Mεσοπ λεμο.
Tου Nικ. Θ. Xολέβα
ⅷ Πανεπιστήμια και σχολεία.
Tο Πολυτεχνείο, η Eμπορική
και τα σημαντικ τερα ιδιωτικά
εκπαιδευτήρια της Πατησίων. O δρ μος που οδηγούσε προς τα Πατήσια (το νομα της περιοχής προέρχεται είτε απ τον Tούρκο κτηματία Πα-
τίς–αγά είτε απ τον επιρρηματικ τύπο Bατήσι του αρχαίου Bατής) ήταν ο πιο δημοφιλής εξοχικ ς περίπατος των
Tης Mάρως Kαρδαμίτση-Aδάμη
Aθηναίων (φωτ.: συλλογή Aντώνη Σ. Mαΐλλη).
ⅷ Mοντέρνα αρχιτεκτονική.
H πυκνή παρουσία αξι λογων Tης Aριστέας Παπανικολάου–Kρίστενσεν νίδι και την Eύβοια. Tμήμα της αρ- Πατήσια ήταν σε λο το διάστημα
κτιρίων της δεκαετίας του ’30 χαίας Aχαρνικής οδού βρέθηκε στις του 19ου αι. ο πιο δημοφιλής εξοχι-
Aρχαιολ γου
στην Πατησίων. πρ σφατες ανασκαφές στην πλατεία κ ς περίπατος των Aθηναίων και τα
Tου Πάνου Eξαρχ πουλου META τη μάχη των Πλαταιών, ο Θεμι- του Δημαρχείου – Kοτζιά. Πατήσια ένας εξαιρετικά ευχάρι-
στοκλής το 478–77 για να προστατέ- στος τ πος αναψυχής των κατοί-
ⅷ H «Kηπούπολη» Kυπριάδη.
ψει την π λη της Aθήνας απ ενδε-
Tα βαφτίσια της οδού κων της πρωτεύουσας. Tο χωριου-
Aξι λογο αρχιτεκτονικ σύνολο χ μενες περσικές επιδρομές, την έ- Στο 1834 η Aθήνα γίνεται πρω- δάκι Πατήσια ήταν γεμάτο δροσε-
με σπίτια του Mεσοπολέμου κλεισε σ’ ένα τείχος που είχε γύρω τεύουσα, τα ριά της επεκτείνο- ρούς κήπους και κυριολεκτικά
στο τέρμα της Πατησίων. στα 6,5 χλμ. μήκος και εννέα πύλες νται, το τείχος του Xασεκή κατεδα- πνιγμένο στα δέντρα και τα άνθη.
Tου Mάνου Mπίρη απ’ που άρχιζαν οι δρ μοι που ένω- φίζεται. Σημαντικά τμήματα των H θέα απ εκεί ήταν υπέροχη
ναν την Aθήνα με τους δήμους της δρ μων που κινούσαν παλιά απ «καθώς άφηνε κανείς τη ματιά του
ⅷ «Xαρά»: πολυκατοικία
Aττικής και την Eύβοια. Πέρασαν πά- τις πύλες άρχισαν να ενσωματώνο- να πλανιέται πάνω απ την Aθήνα
πρ τυπο. και να γλιστράει προς τη θάλασσα»
νω απ χίλια χρ νια και η Aθήνα τει-
Σπάνιο παράδειγμα μεταπολεμι- πως γράφει χαρακτηριστικά ο
χογυρίζεται και πάλι, αυτή τη φορά Eπιμέλεια αφιερώματος:
κής αρχιτεκτονικής με ευχάρι- Stademann το 1835. Tο μικρ αυ-
απ τον Xασεκή που θέλει έτσι να
στους και ανθρώπινους χώρους. OΛΓA ΣEΛΛA τ ν παράδεισο είχε διαλέξει ο
την προφυλάξει απ τις επιθέσεις
Tης Mάρως Kαρδαμίτση-Aδάμη των Tουρκαλβανών. Tο τείχος αυτ Aγγλος ναύαρχος Mάλκολμ για να
ⅷT τε, στην οδ Πατησίων... μικρ τερο απ το παλαι τερο, ήρθε νται σιγά σιγά στον ιστ της π λης κτίσει το 1832 το αρχοντικ του. Eί-
και πάτησε πολλές φορές στα σημά- που λο και μεγάλωνε. O δρ μος ναι η γνωστή βίλα Mάλκολμ με το
Eνθυμήσεις απ το μαγικ
δια του αρχαίου, κυρίως το βορειν που άρχιζε απ τη μενιδιάτικη π ρ- μεγάλο κήπο που σήμερα στεγάζει
μικρ κοσμο της γειτονιάς
του κομμάτι. Oι πύλες που ανοίχτη- τα έγινε γνωστ ς στους ντ πιους το Aσυλο Aνιάτων, στην Aγία Zώνη.
στη δεκαετία του ’50.
καν ήταν επτά και βρίσκονταν περί- και τους ξένους ως ο δρ μος προς Για τη μεταφορά των οικοδομικών
Tου K. I. Aγγελ πουλου υλικών, είχε παραγγείλει ο ναύαρ-
που στα ίδια σημεία με τις αντίστοι- τα Πατήσια γιατί περνούσε μέσα α-
ⅷ «H μεγαλυτέρα εις μήκος οδ ς». χες του αρχαίου τείχους. Eκεί δε, - π το χωριουδάκι Πατήσια, 4–5 χλμ. χος στη Mάλτα, δύο δίτροχα κάρα.
Πατησίων: Eνας ζωνταν ς που σήμερα η οδ ς Aι λου συναντά στα β ρεια της Aθήνας. Σχετικά με Hταν μάλιστα τα πρώτα κάρα αυτού
ασφάλτινος «ποταμ ς» την οδ Σοφοκλέους, στο άκτιστο οι- την προέλευση του τοπωνυμίου του είδους που είχαν έρθει στην
στην καρδιά της πολύβουης π λης. κ πεδο δίπλα στην Eθνική Tράπεζα, Πατήσια οι γνώμες των ειδικών διί- Aθήνα προκαλώντας την περιέρ-
εκεί εντοπίστηκαν τα ερείπια των στανται. O Kαμπούρογλους πιστεύ- γεια και τον έντονο θαυμασμ των
Tου Γιώργου Tσίρου
αρχαίων Aχαρνικών πυλών και λίγο ει τι προέρχεται απ κάποιον αυτ χθονων κατοίκων της.
Eξώφυλλο: Aποψη της Πατησίων στη δια- δυτικ τερα απέναντι απ την είσοδο Tούρκο κτηματία Πατίς–αγά. O H έλλειψη του πράσινου στην
σταύρωση με τη Λ. Aλεξάνδρας (πλ. Aιγύ- της κεντρικής Aγοράς επί της Σοφο- Mπίρης υποστηρίζει την άποψη του πρωτεύουσα, τα πρώτα κυρίως ο-
πτου). Φωτογραφία του Δ.A. Xαρισιάδη, κλέους, βρισκ ταν η μενιδιάτικη Στέφανου Δραγούμη που φαίνεται θωνικά χρ νια ήταν πολύ έντονη. H
τραβηγμένη στις 31 Mαρτίου 1955 (Aρχείο να είναι και η επικρατέστερη τι το
Mουσείου Mπενάκη). π ρτα ή η π ρτα των Aγίων Aποστ - συμβολή της βασίλισσας Aμαλίας
λων. O δρ μος που άρχιζε απ το ση- τοπωνύμιο προέκυψε απ τον επιρ- για τη δενδροφύτευση της Aθήνας
μείο εκείνο ακολουθούσε τα αχνάρια ρηματικ τύπο Bατήσι του αρχαίου υπήρξε πολύ σημαντική. Δένδρα α-
Yπεύθυνη «Eπτά Hμερών»
EΛEYΘEPIA TPAΪOY του αρχαίου και προχωρούσε με κα- δήμου Bατής. π λα τα μέρη της Eλλάδας φυ-
τεύθυνση την Πάρνηθα, προς το Mε- O δρ μος που οδηγούσε προς τα τεύονταν στις πλατείες και τους
2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAPTIOY 1999
2. H Πατησίων είχε έντονη κοινωνική ζωή. Kατά μήκος του δρ μου υπήρχαν καφενεία, γαλακτοπωλεία, ζαχαροπλαστεία, μπιραρίες, εστιατ ρια, ξενοδοχεία
(φωτ.: συλλογή Xαριλάου Πατέρα).
κεντρικούς δρ μους. Πολλοί δρ - κρού σχετικά τμήματος. Σε πρώτη Παράλληλα με τις παραπάνω της πρωτεύουσας ένας αγαπημέ-
μοι απέκτησαν δενδροστοιχίες με- φάση το σχέδιο αυτ τροποποιη- πολεοδομικές ρυθμίσεις που προ- νος, εξοχικ ς περίπατος και η κυ-
ταξύ αυτών και η οδ ς προς τα Πα- μένο περιέλαβε το τμήμα της ο- χωρούσαν με αργούς ρυθμούς, η ρι τερη ψυχαγωγία για λους μια
τήσια παρ λο που επρ κειτο για ε- δού Πατησίων απ τη Σταδίου ώς οδ ς Πατησίων εξακολουθούσε και το θέατρο με τις παραστάσεις
ξοχικ δρ μο. Γίνονταν ακ μα και τη σημερινή οδ Bερανζέρου. να παραμένει για τους κατοίκους Συνέχεια στην 4η σελίδα
μεταφυτεύσεις φοινικ δεντρων α-
π τα νησιά κυρίως τη Xίο και την
Iο. Tο έργο είχε αναλάβει ο δήμος
Aθηναίων, στην υπηρεσία του οποί-
ου είχε τεθεί για το σκοπ αυτ ο
κηπουρ ς της βασίλισσας Aμαλίας,
Fr. Schmidt.
H επίσημη χάραξη
Tο 1841 με απ φαση του δήμου
Aθηναίων άρχισε η διευθέτηση
και η κατασκευή της οδού που ο-
δηγούσε στο χωρι Πατήσια. Tη
σχετική μελέτη είχε αναλάβει ο
γεωμέτρης J. Beck. Σύμφωνα με
το σχέδιο που συνέταξε, το τμήμα
του δρ μου αυτού απ τη Σοφο-
κλέους ώς τη Σταδίου είχε 12 μ.
και το επ μενο τμήμα ώς το ύψος
της σημερινής οδού Στουρνάρη
14 μ. O δρ μος ακολουθούσε στη
συνέχεια τον άξονα της Aι λου α-
φήνοντας ανατολικά το παλι του
κομμάτι, εκεί που σήμερα περνά
η οδ ς Mαυρομματαίων και το ο-
ποίο συναντούσε στο πλάτωμα, -
που διαμορφώθηκε αργ τερα η
πλατεία Aμερικής. Στο σημείο ε-
κείνο ακολουθούσε πάλι τον πα-
λι δρ μο, ο οποίος αποκτούσε
πλάτος 10 μ. H διευθέτηση της Tο εργοστάσιο ζυθοποιίας και παγοποιίας M. και E. Kλωναρίδη. Σήμερα έχει απομείνει ένα μικρ μέρος του αρχικού
Πατησίων γιν ταν έτσι, επάνω κτιρίου. Δίπλα του βρισκ ταν το κέντρο «Oυράνιος». Στον κήπο του και στις πολυτελείς αίθουσες συγκεντρώνονταν
στον αρχαίο δρ μο πλην εν ς μι- εκλεκτές συντροφιές Aθηναίων (φωτ.: συλλογή X. Πατέρα).
KYPIAKH 28 MAPTIOY 1999 - H KAΘHMEPINH 3
3. Λεπτομέρεια απ το Παν ραμα των Aθηνών του Fr. Stademann το 1835. Δεξιά, πίσω απ τα τελευταία σπίτια της εικ νας ένας δρ μος διασχίζει έναν στρα-
τιωτικ καταυλισμ και οδηγεί στα Πατήσια που εικονίζονται στο βάθος αριστερά με τα σπίτια, τους κήπους και την έπαυλη του Mάλκολμ.
Συνέχεια απ την 3η σελίδα στικής τάξης των Aθηναίων. ντας το πήγαινε–έλα της κομψής α- E. About είναι πολύ παραστατικ ς
των ιταλικών μελοδραματικών θηναϊκής κοινωνίας. Kι ταν έφτανε στην περιγραφή της γιορτινής αυ-
θιάσων δεν αποτελούσε ψυχαγω- Kοινωνική ζωή το απ γευμα, στις τρεις το χειμώνα τής απ λαυσης των Aθηναίων: «O
γία για τα ευρύτερα κοινωνικά Tις Kυριακές και τις αργίες, το και στις επτά το καλοκαίρι τ τε άρ- κομψ ς κ σμος της Aθήνας έχει για
στρώματα. M νο ο δυνατ ς βο- σκηνικ στην Πατησίων έπαιρνε μια χιζε «η μουσική». Για δύο ώρες μου- κυρι τερη ψυχαγωγία του, χειμώνα
ριάς, καθώς έπνιγε τα πάντα στη πολύχρωμη και πολύβουη χροιά. σικοί του στρατού έπαιζαν καντρίλ- – καλοκαίρι, τον περίπατο στην ο-
σκ νη, μπορούσε να σταθεί εμπ - Hταν μια πραγματική γιορτή για - λιες, βαλς και π λκες. δ ν Πατησίων. Φθάνουν εκεί με τα
διο στον περίπατο, στην Πατη- λους τους κατοίκους της Aθήνας. H Στο διάστημα αυτ εμφανιζ ταν π δια, με αμάξι και κυρίως με άλο-
σίων. Oι περιπατητές μπορούσαν ευκατάστατη αστική τάξη, οι καλο- και ο βασιλιάς με τη βασίλισσα και γο. Kάθε Eλληνας που βρίσκει να
να απολαύσουν μια μπύρα στο πε- στεκούμενοι πολίτες, οι ξένοι πρε- την ακολουθία τους, οι οποίοι στα- δανεισθεί 300 δρχ. βιάζεται να αγο-
ρίφημο «Παυσίλυπο», μπυραρία σβευτές, οι αξιωματικοί και άλλοι έ- ματούσαν τον περίπατ τους για να ράσει ένα άλογο.
και εξοχικ καφενείο που είχε συ- καναν τον καθιερωμένο τους περί- απολαύσουν τους γνώριμους ήχους
Kάθε Eλληνας που έχει στην τσέ-
στηθεί το 1839 απ Bαυαρούς α- πατο, είτε με τα π δια, είτε έφιπποι, της πατρίδας τους.
πη του 3 δρχ. τις διαθέτει νοικιάζο-
ξιωματικούς και λειτούργησε για είτε με τις άμαξες. Παράλληλα ένα O κ σμος σχημάτιζε έναν μεγάλο
ντας ένα άλογο... Συναντάς στη
πολλές δεκαετίες μετά. Bρισκ - πλήθος απ οικογενειάρχες μαζί με κύκλο γύρω απ τη «μουσική» που
μουσική έναν ορισμένο αριθμ απ
ταν στο χώρο που ανοίγεται μπρο- τις γυναίκες και τα παιδιά, φορώ- είχε τη μ νιμη θέση της σε μία ξύλι-
αστές που δεν ξεμυτίζουν έξω παρά
στά στο Eθνικ Aρχαιολογικ ντας λοι τα γιορτινά τους, ακολου- νη, πολυγωνική εξέδρα στημένη
μία φορά την εβδομάδα. Oι σύζυγοί
Mουσείο. Λίγο μακρύτερα στο ύ- θούσαν το ρεύμα του περιπάτου. στο χώρο εμπρ ς απ το εκκλησάκι
τους τις βγάζουν έξω ντυμένες με
ψος του Πεδίου του Aρεως υπήρ- Kάπως παράμερα, κατά μήκος του του Tαξιάρχη, στην αρχή του Πεδί-
ρούχα απ ένα μπαούλο που αυτοί
χε μια σειρά απ αναψυκτήρια και δρ μου και στη σκιά κάποιου τοίχου ου του Aρεως. H πολυγωνική αυτή
έχουν το κλειδί τους. Tις βουρτσί-
καφενεδάκια με τακτικούς θαμώ- κάθονταν μαζεμένες οι εργάτριες εξέδρα έδωσε και το νομα «Πολύ-
ζουν και τις εκθέτουν στο ύπαιθρο
νες τις καθημερινές, μέλη της α- και οι υπηρέτριες παρακολουθώ- γωνο» στη γύρω περιοχή. O Γάλλος
ως το βράδυ! Mετά τη μουσική ξα-
Mοναδική απεικ - ναγυρίζουν στο μπαούλο τους...».
νιση της μπιραρίας Στα 1860 η συμβολή των οδών
– εξοχικ καφενείο Aι λου και Πατησίων γίνεται ο πυρή-
«Παυσίλυπον» που
νας της κοινωνικής και της πολιτι-
είχε συστηθεί
κής ζωής της Aθήνας. Mε αρχή το
το 1839 απ Bαυα-
καφενείο του Γιάννη Xαύτα, η πε-
ρούς αξιωματι-
κούς. Πίσω διακρί-
ριοχή που πήρε το νομα Xαυτεία α-
νεται το κτίριο του πέκτησε με τα χρ νια πληθώρα κα-
Mουσείου στη φά- φενείων και ζαχαροπλαστείων. Στα
ση που έμεινε κεφανεία γίνονταν καθημερινά
μετά το θάνατο θυελλώδεις πολιτικές συζητήσεις
του αρχιτέκτονα κυρίως για το πολιτειακ θέμα της
Kάλκου. «Παυσίλυ- χώρας. Tη νύχτα μεταξύ της 10ης-
πον – Aθήνα 20 11ης Oκτωβρίου 1862 που αποφασί-
Nοεμ. ’78». (A. L. στηκε η έξωση του Oθωνος, η γιορ-
Winstrup, σχέδιο τή για τα επινίκεια ξεκίνησε απ τα
με μολύβι καφενεία της αρχής της Πατησίων
16,5x10,5 εκ. τετρ. και κορυφώθηκε στους στρατώνες
σχ. 18245, Aκαδη- του ιππικού στο Πεδίον του Aρεως,
μία Kαλών Tεχνών ένα διώροφο, παραλληλ γραμμο
– τμήμα Aρχιτεκτο- κτίριο απέναντι στην εκκλησούλα
νικών Σχεδίων, του Tαξιάρχη. Στους χώρους του
Kοπεγχάγη) δ θηκε το γεύμα των επινικείων.
4 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAPTIOY 1999
4. Aριστερά: Διαφήμιση απ την εφημερίδα «KAIPOI» της 30ής Aπριλίου 1898. O σταθμ ς των λεωφορείων που αναφέρει το κείμενο δεν είναι άλλος απ τον
σταθμ των «βιζαβί» (απ το βιβλίο της Nαταλίας Σαμαρά – Γκαίτλιχ «Iχνογραφία Πατησίων», φωτ.: Tάκης Παπαδ πουλος). Δεξιά: Aπογευματική παράσταση
στο θεατράκι της Aλυσίδας, τέρμα Πατησίων (φωτ.: συλλογή X. Πατέρα).
Παρών ήταν και ο ποιητής Γ. Παρά- δρο Kαυταντζ γλου τα σχέδια για του αρχαιολογικού Mουσείου. H Kάλκος είχε κάνει ουσιαστικές με-
σχος, ο οποίος έκανε την έμμετρη την οικοδ μηση του κτιρίου. Tο Nο- στέγαση των αρχαιοτήτων ήταν ένα τατροπές στο αρχικ σχέδιο. Oι ερ-
πρ ποση «...Eις τιμήν του Oκτωβρί- έμβριο του 1862 ένα μήνα μετά την θέμα που είχε απασχολήσει την κυ- γασίες διεκ πησαν και άρχισαν πάλι
ου το ποτήρι ας κενωθή...». έξωση του Oθωνος, άρχισε η οικο- βέρνηση απ την ίδρυση του ελλη- τον Iούλιο του 1879 με επιβλέποντα
δομή της οποίας οι εργασίες προ- νικού κράτους. Tα χρήματα για την μηχανικ τον Aρμ διο Bλάχο. H α-
«... με ευρωπαϊκά χωρούσαν με πολύ αργ ρυθμ και ανέγερση του Mουσείου είχε προ- ποπέρατωση του κτιρίου έγινε τελι-
λ γω ελλείψεως χρημάτων διεκ - σφέρει ο πλούσιος ομογενής Δημή- κά το 1888 απ τον Ernst Ziller, ο ο-
πρ τυπα» πησαν προσωρινά το 1870. Tελικά τριος Bερναρδάκης, ήδη απ το ποίος στο σχέδιο του Kάλκου πρ -
Tα χρ νια εκείνα είχε επισκεφθεί τα εγκαίνια της κεντρικής πτέρυγας 1856. H οικοδομή άρχισε να κτίζεται σθεσε μια επιμήκη στοά με κεντρικ
την Aθήνα ο Δαν ς θεολ γος έγιναν το 1876. σύμφωνα με σχέδια του Bαυαρού ιωνικ πρ πυλο απ τέσσερις κίο-
Waldemar Schmidt. Kάνοντας έφιπ- Δίπλα στο Πολυτεχνείο, σε οικ - αρχιτέκτονα Ludwig Lange. Tην επί- νες και δυο μικρά ορθογώνια δωμά-
πεδο που δώρισε στο Δημ σιο πάλι βλεψη είχε ο αρχιτέκτονας Πανα- τια στα άκρα της στοάς.
πος έναν περίπατο προς τα Πατή-
η Eλένη Tοσίτσα, ετέθη το 1866 ο γής Kάλκος ως την ημέρα του θανά-
σια, γράφει σχετικά με την οδ Πα-
τησίων, «O δρ μος στην αρχή είναι
θεμέλιος λίθος για την ανέγερση του του, το Nοέμβριο του 1875. O H Πατησίων
εξαιρετικ ς με πολύ καλ πλακ - επεκτείνεται
στρωτο, φτιαγμένο σύμφωνα με τα
ευρωπαϊκά πρ τυπα. Mετά απ μια Eν τω μεταξύ, το 1864, είχε γίνει η
ώρα περίπου αρχίζει και γίνεται έ- επέκταση του σχεδίου π λεως ως
νας στεν ς χωματ δρομος. Eν τού- την οδ ν Στουρνάρη, απ την οδ ν
τοις, κατά ένα περίεργο τρ πο μπο- Bερανζέρου που ήταν ως τ τε. Πέ-
ρεί κανείς να διασχίσει αυτ το δρ - ντε χρ νια αργ τερα, το 1869 επε-
μο με αμάξι σε μια απ σταση που εί- κτάθηκε η ρυμοτομία προς την πλευ-
ναι περίπου 4 ώρες. Στο πρώτο μέ- ρά του Πολυτεχνείου ως τις οδούς
ρος του δρ μου, το πλακοστρωμέ- Aχαρνών, Mαυρομματαίων και Πιπί-
νο, συναντά κανείς σκ ρπιες κατοι- νου. H τελευταία αυτή επέκταση συ-
κίες και μικρούς αμπελώνες. Στ’ α- μπεριέλαβε στο σχέδιο της π λης το
ριστερά του δρ μου ανοίγεται ο ε- Πολυτεχνείο και πολλές νε κτιστες
λαιώνας, πίσω απ έναν λοφίσκο κατοικίες της οδού Πατησίων.
που μοιάζει να ξεφυτρώνει απ το Στη δεκαετία αυτή του ’60 χρονο-
χώμα, έχοντας στην κορυφή του το λογείται και ένα απ τα πρώτα αστι-
μαρμάρινο μνήμα του ξακουστού κά αρχοντικά της Πατησίων. Πρ κει-
αρχαιολ γου Karl Ottfried Muller. ται για τη διώροφη κατοικία, σε ρυθ-
Στη συνέχεια διασχίσαμε το χωρι μ νεογοτθικ , με κήπο στο πίσω μέ-
Πατήσια με μορφα και περιποιημέ- ρος, του κτηματία και υφηγητή του
να σπίτια, το κάθε ένα με το αμπε- Πανεπιστημίου Nικολάου I. Σαριπ -
λάκι του και πνιγμένα μέσα στα συ- λου, στη γωνία των οδών Πατησίων
κ δεντρα, τις πορτοκαλιές και τα και Xαλκοκονδύλη. O αρχιτέκτων
λι δεντρα». του κτιρίου παραμένει άγνωστος,
Eνα σημαντικ δημ σιο κτίριο ήρ- καθώς και ο ακριβής χρ νος της α-
θε να προσδώσει μια ιδιαίτερη αίγλη νέγερσής του. H κατοικία αυτή κατε-
στη μορφή του δρ μου με τις δαφίστηκε το 1956 παρά την παραγ-
«σκ ρπιες κατοικίες». Πρ κειται για γελία του ιδιοκτήτη προς τον γιο του
το κτίριο του Πολυτεχνείου. Tο και κληρον μο του Iωάννη «ίνα μήτε
«Σχολείο των Tεχνών» πως ονομά- εκποιήση μήτε υποθηκεύσει ποτέ
στηκε απ την ίδρυσή του το 1836, αυτήν». Tην ίδια τύχη είχε και μια
στεγαζ ταν σε μια απ τις οικίες δεύτερη οικία επί της Πατησίων κο-
του Γ. Bλαχούτζη, στην οδ Πειραι- ντά στην Oμ νοια την οποίαν ο κα-
ώς. H Eλένη Tοσίτσα με ένα γενναίο θηγητής Σαρίπολος είχε αφήσει σε
χρηματικ ποσ του συζύγου της έναν άλλο του γιο, τον Nικ λαο.
Tο διώροφο αρχοντικ της οικογένειας του N. Σαριπ λου με κήπο στο πίσω
Mιχαήλ και με μια επιπλέον δωρεά μέρος, κτισμένο σε νεογοτθικ ρυθμ με τις χαρακτηριστικές καπνοδ χους, Στην τελευταία τριακονταετία του
δική της, αγ ρασε το 1859 ένα οικ - στη γωνία των οδών Πατησίων και σημερινής Xαλκοκονδύλη. Kατεδαφίστηκε 19ου αι. το σχέδιον της π λεως έχει
πεδο στην οδ Πατησίων το οποίο το 1956. Στη θέση του κτίστηκε ένα ακ μα πολυώροφο κτίριο γραφείων που επεκταθεί ακ μα περισσ τερο. Tο
και χάρισε στο Δημ σιο με σκοπ να επιβάρυνε περισσ τερο μια περιοχή πολύ υποβαθμισμένη αισθητικά. Yδατο- χωριουδάκι Πατήσια έχει γίνει προά-
κτιστεί εκεί το κτίριο του Πολυτε- γραφία 31x36 εκ. της κ ρης του N. Σαριπ λου, Aθηνάς, με ημερομηνία Φε- στιο της πρωτεύουσας, το περικλεί-
χνείου. Δύο χρ νια αργ τερα ανα- βρουάριος 1882 (Aθηνά Σαριπ λου - Λίβα, Mία Aθηναία ζωγράφος του 19ου νουν οι σημερινοί οδοί Tσίλλερ, Σπ.
τέθηκαν στον αρχιτέκτονα Λύσσαν- αιώνα, εκδ. «Mπάστας - Πλέσσας», 1995). Συνέχεια στην 6η σελίδα
KYPIAKH 28 MAPTIOY 1999 - H KAΘHMEPINH 5
5. H Aθήνα έχει αρχίσει πλέον να απλώνεται επικίνδυνα. Στην Πατησίων μως κυκλοφορούν ταυτ χρονα τραμ, αυτοκίνητα και άμαξες (φωτ.: αρχείο N. Πολίτη).
Συνέχεια απ την 5η σελίδα Ως τ τε, η σύνδεση γιν ταν με ένα ροπλαστεία, μπυραρίες, εστιατ ρια, τομαγιάς η Πατησίων έσφιζε απ τις
Λάμπρου, Nάξου και Aνάφης και απ μονοπάτι που ακολουθούσε τη ν τια ξενοδοχεία και το 1894 άρχισε να εύθυμες συντροφιές των Aθηναίων
το 1871 ονομάζεται Aνω Πατήσια. Λί- χθη του Kυκλοβ ρου κι έφθανε ώς λειτουργεί το θεριν θέατρο «Aθή- που πήγαιναν στα γεμάτα άνθη Πα-
γα χρ νια αργ τερα το 1879, δημι- τους Aμπελοκήπους. H χάραξη ήταν ναιον», στη συμβολή των οδών Πα- τήσια, να πλέξουν το μαγιάτικο στε-
ουργείται ένα νέο προάστιο μεταξύ έργο του φωτισμένου μηχανικού της τησίων και Kυκλοβ ρου. H δε πλα- φάνι και να υποδεχτούν τον πρώτο
των σημερινών οδών Πατησίων, Aγί- π λης Iωάννη Γενισαρλή στον οποί- τεία Aγάμων, πλατεία Aμερικής απ μήνα του καλοκαιριού με χορούς,
ου Mελετίου και Kνωσού, τα Kάτω ον το σχέδιο της πρωτεύουσας οφεί- το 1927, που και το τέρμα του ιππο- τραγούδια και φαγοπ τια. Στο τέλος
Πατήσια. Mέσα στη δεκαετία του ’70 λει θεμελιώδεις ρυμοτομικές επεμ- τροχι δρομου, πήρε το νομά της α- του αιώνα εκεί που έφτανε πια το
μεταξύ του 1876–78 έγινε η χάραξη βάσεις. π μία συντροφιά μεσήλικων Aθηναί- τέρμα της Πατησίων μπήκε ένα τε-
της οδού Kυκλοβ ρου, της τωρινής H Πατησίων είχε έντονη κοινωνική ων που συνήθιζε απ την άνοιξη του χνητ , μετακινούμενο ριο, μια αλυ-
λεωφ ρου Aλεξάνδρας που συνέδε- ζωή! Kατά μήκος του δρ μου υπήρ- 1887, να συχνάζει σε κάποιο απ τα σίδα με σκοπ να φράζει την ισ πεδη
σε την Πατησίων με την Kηφισίας. χαν καφενεία, γαλακτοπωλεία, ζαχα- εκεί καφενεία. Tην ημέρα της Πρω- διάβαση ταν περνούσε το «Θηρίο»,
το τρένο που πήγαινε στην Kηφισιά.
Eτσι η γύρω περιοχή ονομάστηκε
Aλυσίδα.
Στις μέρες μας η Πατησίων έχει
βέβαια αλλάξει μορφή και λειτουρ-
γία. Eίναι φυσικ επ μενο, γιατί βρί-
σκεται πια στην καρδιά μια μεγαλού-
πολης. Δεν είναι μως καθ λου επ -
μενο να αλλάξει και το νομά της. Eί-
ναι πολύ λυπηρ που οι δημοτικοί
μας άρχοντες παραμέρισαν το γεγο-
ν ς τι «ο δρ μος έχει τη δική του ι-
στορία» και η Πατησίων έγινε επίση-
μα οδ ς 28ης Oκτωβρίου. Mε λο το
σεβασμ που τρέφουμε λοι μας για
την ιστορική αυτή επέτειο η νέα ονο-
μασία δεν υιοθετήθηκε απ τους
Aθηναίους δημ τες, για τους οποί-
ους η Πατησίων παραμένει Πατησίων
και συνάμα αποτελεί άλλο ένα παρά-
δειγμα προς αποφυγήν για τη δι-
γλωσσία που ταλαιπωρεί τους ιστο-
ρικούς δρ μους του κέντρου της
πρωτεύουσας.
Bοηθήματα: K. Mπίρης, «Aι Aθήναι», β΄ έκδ.
Mέλισσα 1995. «Aι τοπωνυμίαι της π λεως
και των περιχώρων των Aθηνών», Aθήναι
1971.
Παιδικ ς κήπος στη συμβολή των οδών Πατησίων και Λ. Aλεξάνδρας. Στο βάθος το κτίριο που σήμερα στεγάζει τη I. Tραυλ ς, «Πολεοδομική εξέλιξις των Aθη-
ΓΣEE (φωτ.: συλλογή X. Πατέρα). νών», Aθήναι 1960.
6 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAPTIOY 1999
6. Eθνικ Aρχαιολογικ Mουσείο
Oι περιπέτειες σχεδιασμού και οικοδ μησης του μεγαλύτερου ελληνικού μουσείου
O θεμέλιος λίθος του Mουσείου μπήκε το 1866. Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκαν πέτρες απ το λατομείο των Πινακωτών στο λ φο του Λυκαβηττού,
μάρμαρα απ τον Yμηττ , την Πεντέλη και τον Kοκκιναρά και αρχαίο οικοδομικ υλικ απ το θέατρο του Διονύσου και την περιοχή της Πυργιώτισσας. Tα σχέ-
δια που εγκρίθηκαν τελικά ήταν του Lange και η ομάδα που ανέλαβε την πραγματοποίησή τους οι Π. Kάλκος, Aλ. Pαγκαβής, Γ. Mεταξάς, Eμ. Mανιτάκης, Γ.
Σκουζές και Π. Eυστρατιάδης. Tο 1888 ο Ernst Ziller αναλαμβάνει την επίβλεψη των εργασιών και επιφέρει τροποποιήσεις στο αρχικ σχέδιο (φωτ.: Γ. Mπαρ-
δ πουλος).
Tης Mάρως Kαρδαμίτση–Aδάμη κών συλλογών, περί ανακαλύψεως ν ς αρχιτέκτονας Leo von Klenze ε- ένα συγκρ τημα απ δυο πλευρικά
Eπίκουρης καθηγήτριας στο EMΠ και διατηρήσεως των αρχαιοτήτων τοιμάζει τα σχέδια του Mουσείου. μονώροφα κτίσματα, ένα ορθογω-
και της χρήσεως αυτών» προέβλεπε Oπως είναι γνωστ ο Klenze είχε έρ- νικ και ένα οκταγωνικ και μια
TO ΠPΩTO αρχαιολογικ μουσείο την ανέγερση «Kεντρικού Δημ σιου θει στην Eλλάδα το 1834 ως απε- τριώροφη επιμήκη πτέρυγα στο
της Eλλάδας ιδρύθηκε στην Aίγινα, Mουσείου διά τας Aρχαι τητας» σταλμένος του βασιλιά Λουδοβίκου κέντρο. Παρ’ λο τι το κτίριο σε
με έφορο το γνωστ Kερκυραίο λ - στην Aθήνα. της Bαυαρίας και είχε τροποποιήσει σύγκριση με άλλα έργα του αρχιτέ-
γιο Aνδρέα Mουστοξύδη. Tο Mάιο Oι οργανωμένες ανασκαφές της το σχέδιο π λης της Aθήνας των κτονα ήταν σχετικά απλ , ήταν εν
του 1829 τα πρώτα αρχαία ευρήμα- Aρχαιολογικής Eταιρείας φέρνουν Kλεάνθη και Schaubert. T τε είχε τούτοις εξαιρετικά πολυδάπανο
τα τοποθετούνται προσωρινά σε στο φως σημαντικά ευρήματα. H α- σχεδιάσει στο νοτιοανατολικ άκρο για τις οικονομικές δυνατ τητες
μια απ τις αίθουσες του Oρφανο- νάγκη να βρεθεί ο κατάλληλος χώ- της Aκρ πολης μια «Eθνική Γλυπτο- του νεοσύστατου κράτους. Eτσι
τροφείου. Λίγο αργ τερα ο Mου- ρος για τη φύλαξή τους γίνεται επι- θήκη» στη θέση που αργ τερα χτί- δεν χρίστηκε ποτέ.
στοξύδης αναθέτει στους αρχιτέ- τακτική. «O ενταύθα διαμένων διά- στηκε απ τον Παναγή Kάλκο το μι- Tην ίδια τύχη μως είχαν και τα
κτονες Kλεάνθη και Schaubert τη σημος αρχιτέκτων (χριστιαν ς) Xάν- κρ μουσείο της Aκρ πολης. κατά πολύ απλούστερα του L.
σύνθεση ειδικού κτιρίου για Mου- σεν συνέταξε σχέδιον καταλληλ τα- Tο νέο μουσείο που σχεδιάζει το Lange σχέδια και του αρχιτεκτονι-
σεία. Oι δύσκολες οικονομικές συν- τον επί τούτου του αντικειμένου». 1836 που θεωρείται ένα απ τα καλύ- κού τμήματος του υπουργείου Eσω-
θήκες της καποδιστριακής περι - Tο μουσείο επρ κειτο να κτιστεί στο τερά του έργα προτείνεται απ τον ί- τερικών.
δου και η δολοφονία του Kυβερνή- ανατολικ τείχος της Aκρ πολης. Tο διο να τοποθετηθεί στο λ φο του Aγ. Tο φθιν πωρο του 1836 πάντα, ο
τη δεν επέτρεψε την πραγματοποί- θέμα μως δεν προχώρησε. Aθανασίου στον Kεραμεικ . Ludwing Lange, καθηγητής τ τε
ηση του σχεδίου του. Tο καλοκαίρι του 1836 ο γραμμα- της ζωγραφικής στο Γυμνάσιο της
Στην οθωνική περίοδο που ακο- τεύς (υπουργ ς) της Δημ. Eκπαιδεύ- «...διά Mουσείον δεν Aθήνας, υποβάλλει σχέδια οικοδο-
λουθεί το ενδιαφέρον για τις αρχαι - σεως αναθέτει στο L. Ross να συντά- μής «Bιβλιοθήκης, Mουσείου,
τητες εκδηλώνεται έντονο. O ν μος ξει το κτιριολογικ πρ γραμμα του
είναι κατάλληλοι...» κ.λπ.», το οποίο δεν εγκρίνεται απ
«περί επιστημονικών και τεχνολογι- Mουσείου. Tην ίδια χρονιά ο Γερμα- Tο σχέδιο του Klenze προέβλεπε Συνέχεια στην 8η σελίδα
KYPIAKH 28 MAPTIOY 1999 - H KAΘHMEPINH 7
7. τέλη του χρ νου ο υπουργ ς των
Eσωτερικών πληροφορεί μετά πολ-
λής ευχαριστήσεως το συνάδελφ
του επί των εκκλησιαστικών και της
Δημοσίου Eκπαιδεύσεως τι το αρ-
χιτεκτονικ τμήμα του υπουργείου
του πρ κειται να ασχοληθεί με τη
σύνταξη νέων σχεδίων για Mου-
σείο και του ζητά να του αποστείλει
σο το δυνατ ν πιο γρήγορα το
κτιριολογικ πρ γραμμα. H θέση
του μουσείου είναι η καθορισμένη
απ το Σχέδιο Π λεως αρκετά κο-
ντά στην Aκρ πολη και το Θησείο,
έτσι ώστε οι περιηγητές να μπο-
ρούν εύκολα να το επισκέπτονται
και «εν ενί βλέμματι θέλουσι επι-
θεωρήσει τα λείψανα της προγονι-
κής ευκλείας».
H μελέτη ανατίθεται στους Γερά-
σιμο Mεταξά νομομηχανικ Kυκλά-
δων και Δ. Zέζο «αρχιτεκτ νων ει-
δημ νων περί της πολιτικής αρχιτε-
κτονικής». Tο Mάιο του 1854 οι δύο
άντρες υποβάλλουν τα σχέδιά
τους.
Tο κτίριο που προτείνει ο Zέζος
έχει κάτοψη ορθογωνίου παραλλη-
λογράμμου με εσωτερικ αίθριο με
περιμετρική στοά και δεξαμενή στο
O χώρος της β λτας και του καφέ, μπροστά στο Mουσείο, χθες και σήμερα. Πάνω, καρτ ποστάλ (συλλογή A.Σ. Mαΐλλη) κέντρο. Tο κτίριο του Mεταξά είναι
και κάτω, η σημερινή β λτα των Aθηναίων (φωτ.: Γ. Mπαρδ πουλος). ένα επίμηκες ορθογώνιο κτίσμα
που τερματίζεται στα άκρα με δύο
στιβαρά σώματα κατά το πρ τυπο
της κύριας πτέρυγας του Πανεπι-
στημίου του X. Xάνσεν. Σε αντίθεση
με την πρ ταση του Zέζου, η λύση
του Mεταξά έχει σχεδιασθεί με τέ-
τοιο τρ πο ώστε να μπορεί αργ τε-
ρα να επεκταθεί, πως συνέβη και
στο Πανεπιστήμιο.
H πρ σοψη κοσμείται με σειρά
παραστάσεων, μεταξύ των οποίων
τοποθετούνται πλαίσια συγκροτη-
μένα κατά το πρ τυπο των αρχαίων
θυρωμάτων.
Kαι οι δύο λύσεις ακολουθούν
τους καν νες του νεοκλασικισμού,
ο τρ πος μως που ο Mεταξάς αντι-
μετωπίζει το θέμα επιτυγχάνει ένα
πολύ καλύτερο αισθητικά αποτέλε-
σμα. Παρ’ λες τις σχετικά μικρές
δαπάνες για την κατασκευή του
Mουσείου (85.000 δρχ. η λύση του
Zέζου και 115.000 δρχ. η του Mετα-
ξά) και τις καλές προθέσεις της κυ-
βέρνησης, τα χρήματα δεν βρέθη-
καν και τα σχέδια παρέμειναν στα
χαρτιά.
Tρία χρ νια αργ τερα το 1856 με
την ευκαιρία της οικοδ μησης της
Aκαδημίας Aθηνών, το θέμα επα-
νέρχεται στην επικαιρ τητα. H κυ-
βέρνηση έχει ήδη αρχίσει την εγ-
γραφή στον κρατικ προϋπολογι-
σμ 10.000 δρχ. το χρ νο, ώστε να
Συνέχεια απ την 7η σελίδα τι «Στο σχέδιον του καθηγητού κ. μουσείο δεν κτίζεται. Oι λ γοι που συγκεντρωθεί το απαιτούμενο πο-
αρχιτεκτονικ τμήμα της γραμμα- Λάγγε δεν εμφαίνεται η τοποθέτη- καθυστερούν την ανέγερσή του εί- σ , ενώ διατυπώνει και επίσημα τις
τείας των Eσωτερικών. «Aι αίθου- σις του καταστήματος». ναι κυρίως οικονομικοί. Δεκαεννέα ελπίδες της για την πραγματοποίη-
σαι έχουν εν μ νον παράθυρον και Στη συνέχεια το αρχιτεκτονικ χρ νια αργ τερα, το 1853 ο Kυριά- ση κάποιας δωρεάς.
ακολούθως, δεν θέλουν φωτίζο- τμήμα του υπ. Eσωτερικών μελετά κος Πιττάκης γενικ ς έφορος αρ- O Δημήτριος Bερναρδάκης,
νται αρκετά... αι τετράγωναι αίθου- νέο σχέδιο «τελει τερον και ακο- χαιοτήτων ανακοινοί και πάλι το πλούσιος ομογενής απ τη Pωσία
σαι διά Mουσείον δεν είναι κατάλ- λούθως προκριτ τερον» του θέμα του Mουσείου. Oσον προβαί- ανταποκρίνεται αμέσως προσφέρο-
ληλοι και λως δι λου εναντίον Lange, το οποίο τοποθετείται στη νει ο χρ νος και οι αρχαιολογικές ντας 200.000 δρχ.
του σκοπού του καταστήματος, η θέση που σήμερα η Eθνική Bι- ανακαλύψεις πολλαπλασιάζονται, Aν και υπάρχουν μως ήδη έτοι-
πληθύς των αχιβάδων (niches) καθ’ βλιοθήκη πως προβλεπ ταν απ τ σο γίνεται ευαισθητοτέρα η ανά- μα τα δύο σχέδια που προαναφέρα-
,τι τα εις αυτά τιθέμενα αγάλματα το σχέδιο Π λεως. Oι δαπάνες για γκη οικοδομής μουσείου». με το Mουσείο δεν χτίζεται.
μ νον εκ μίας θέσεως δύνανται να το κτίριο του Lange ξεπερνούσαν Φαίνεται τι τα κτίρια δεν είχαν
θεωρηθώσι», παρατηρεί στην έκ- τις 500.000 δρχ., ενώ του αρχιτε- «Eν ενί βλέμματι...» απ λυτα ικανοποιήσει την κρατική
θεσή του ο προϊστάμενος του τμή- κτονικού τμήματος μ λις φθάναν H επιθυμία να αποκτήσει η πρω- διοίκηση. Eτσι το 1858 προκηρύσ-
ματος Ed. Schaubert και προσθέτει τις 180.000 δρχ. και πάλι μως το τεύουσα Mουσείο είναι γενική. Στα σεται αρχιτεκτονικ ς διαγωνισμ ς
8 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAPTIOY 1999
8. Aθήνα, 1906, οδ ς Πατησίων. Aρχαιολογικ Mουσείο. Eλάχιστα τα κτίσματα γύρω, πίσω και απέναντι απ το Mουσείο. Tο κέντρο της Aθήνας στις αρχές του
αιώνα ήταν τελείως διαφορετικ (φωτ.: Aρχείο Mουσείου Mπενάκη).
που συνοδεύεται απ «Oδηγίες πε- ρους του αρχιτεκτονικού διαγωνι-
ρί κατασκευής Mουσείου Aρχαιο- σμού.
λογικού» γραμμένες απ τον Pα- Tα νέα αυτά σχέδια του Lange
γκαβή. Δεν προσδιορίζεται μως η δεν φαίνεται να έχουν καμία σχέση
θέση που πρ κειται να κτιστεί το με την πρώτη του λύση που προέ-
Mουσείο. βλεπε και την ένταξη της βιβλιοθή-
Στο διαγωνισμ συμμετείχαν κης στο ίδιο κτίριο. Oύτε και η πρ -
Eλληνες και ξένοι αρχιτέκτονες. Tα ταση αυτή μως πραγματοποιήθη-
σχέδιά τους υποβάλλονται στην κε παρ’ λο τι εγκρίθηκε τελικά το
κρίση της Bασιλικής Aκαδημίας του 1865. Ως θέση της οικοδομής ορίζε-
Mονάχου, η οποία δεν θεωρεί κανέ- ται ο λ φος του Aγίου Aθανασίου
να κατάλληλο. στον Kεραμεικ . O χώρος δυτικά
Iσως την κρίση της Aκαδημίας να του πανεπιστημίου έχει πια οριστι-
επηρεάσει ένα σχέδιο της «Aθηναϊ- κά προσδιοριστεί για Bιβλιοθήκη.
κής Tριλογίας» του Θεοφ. Hansen Aρχιτέκτονας της οικοδομής ορίζε-
που κυκλοφ ρησε πριν ακ μη λήξει ται ο Παναγής Kάλκος και επιμελη-
ο διαγωνισμ ς και εικονίζει την τές οι Aλ. Pαγκαβής, Γερ. Mεταξάς,
Aκαδημία, το πανεπιστήμιο και αρι- Eμ. Mανιτάκης, Γ. Σκουζές και Π.
στερά απ το πανεπιστήμιο το Eυστρατιάδης.
«Mουσείο». Σε γενικές γραμμές το H ματαίωση της οικοδομής οφεί-
σχέδιο του Mουσείου δεν διαφέρει λεται αυτή τη φορά στις αντιρρή-
ουσιαστικά απ το σχέδιο για την σεις οι οποίες προέκυψαν σχετικά
Eθνική Bιβλιοθήκη που χτίστηκε με την τοποθέτησή του.
στη θέση αυτή τριάντα χρ νια ύ-
στερα.
H λύση
Mετά την αποτυχία του διαγωνι- Tη λύση θα τη δώσει τελικά η Eλέ-
σμού, ο L. Lange καθηγητής πλέον νη Tοσίτσα, η οποία θα δωρίσει στο
στην Aκαδημία του Mονάχου, ανα- κράτος το γήπεδο της οδού Πατη-
λαμβάνει να σχεδιάσει με δική του σίων, δίπλα στο Πολυτεχνείο, το οι-
πρωτοβουλία και πάλι νέα σχέδια κ πεδο του οποίου είχε λίγα χρ νια
για το μουσείο. Στη λύση του, ο πριν παραχωρήσει η ίδια στο Kρά-
Lange διατάσσει τους χώρους γύ- τος.
ρω απ δύο μεγάλα εσωτερικά αί- Tον Oκτώβριο του 1866 τίθεται ο
θρια με περιμετρικές στοές δίνο- θεμέλιος λίθος του Aρχαιολογικού
ντας στο κτίριο περισσ τερο τη Tο θεριν θέατρο «Aθήναιον» απέναντι απ το Aρχαιολογικ Mουσείο έχει Mουσείου επί της οδού Πατησίων.
μορφή γλυπτοθήκης και ακολουθώ- πάρει ήδη τη θέση του στην οδ Πατησίων. Tο ίδιο και οι πολυκατοικίες στο «Πλησίον του Πολυτεχνείου (θα)
ντας μ νο σε γενικές γραμμές τους κέντρο της π λης (φωτ.: συλλογή X. Πατέρα). Συνέχεια στην 10η σελίδα
KYPIAKH 28 MAPTIOY 1999 - H KAΘHMEPINH 9
9. Tο σχέδιο που υπέβαλε, το 1863, ο καθηγητής L. Lange, το οποίο δεν εγκρίθηκε τελικά απ το αρχιτεκτονικ τμήμα της Γραμματείας των Eσωτερικών: «οι τε-
τράγωνοι αίθουσαι διά Mουσείον δεν είναι κατάλληλοι και λως δι λου εναντίον του σκοπού του καταστήματος...».
Συνέχεια απ την 9η σελίδα την ολοκλήρωση του έργου. σχέδιο του Lange με αρκετές βέ- αυτών της οδού Tοσίτσα. Hδη άλλω-
εγερθή και το Mουσείον και ούτως Mετά απ αρκετές περιπέτειες βαια τροποποιήσεις. H πρ σοψη, - στε στις αρχές του αιώνα ο Aναστά-
εις εν μέρος της π λεως (θα) συγκε- (πεθαίνει ο Kάλκος και τη θέση του μως, του κτιρίου έχει γίνει με βάση σης Mεταξάς είχε σχεδιάσει και επι-
ντρωθώσι τα δύο ταύτα διά τας ω- παίρνει ο Aρμ. Bλάχος κ.ά.) το 1881 ένα τελείως καινούργιο σχέδιο του βλέψει μια πρώτη επέκταση του κτι-
ραίας τέχνας αναγκαία καταστήμα- τελειώνει η B ρεια πτέρυγα του Ziller, με ένα κεντρικ ιωνικ πρ πυ- ρίου προς την οδ Mπουμπουλίνας.
τα». Eτσι οι φοιτητές του Πολυτε- Mουσείου και το 1885 η ν τια. λο που συνεχίζεται δεξιά και αριστε- Kάποιες αλλαγές επίσης στη διαρ-
χνείου θα είχαν άμεση πρ σβαση Tο 1887 κι ταν οι εργασίες έφθα- ρά απ επιμήκη στοά που καταλήγει ρύθμιση των εσωτερικών χώρων ε-
στο Mουσείο για να μελετούν απ ναν στο τέλος η Eλληνική Kυβέρνη- στα άκρα με δύο μικρούς χώρους πέφερε ο αρχιτέκτων Πάτροκλος
κοντά τα εκθέματα. Aλλωστε πως ση ζητεί τη βοήθεια του Th. Hansen, που προεξέχουν λίγο και καλύπτο- Kαραντιν ς τη δεκαετία του 1950.
έγραψε και ο τύπος της εποχής ο οποίος μως δεν αποδέχεται την νται με αετωματική στέγη. H στέψη Oι μοναδικές και εξαιρετικά πολύ-
«Mετά καιρ ν η θέσις αύτη θέλει κα- πρ σκληση γιατί δεν συμφωνεί με του κεντρικού προπύλου κοσμείται τιμες συλλογές του αρχαιολογικού
ταντήσει κεντρική δι τι η π λις ήρ- τα σχέδια του Lange. Σχεδιάζει - με πήλινα αγάλματα (κάποια απ αυ- μουσείου, τα μυκηναϊκά ευρήματα,
χισε να λαμβάνει έκτασιν προς την μως ένα νέο μουσείο επίμηκες με α- τά σήμερα έχουν αντικατασταθεί α- τα προϊστορικά κυκλαδικά και θεσ-
κάτωθι του Λυκαβηττού ευάερον πε- νοικτή αυλή στο κέντρο. Στις στενές π τα αγάλματα που κοσμούσαν το σαλικά, η συλλογή των αρχαίων γλυ-
διάδα». H οικοδομή άρχισε με τα πλευρές επιμήκεις αίθουσες οδη- Hλίου Mέλαθρον) αντίγραφα αρχαί- πτών και των γλυπτών των ιστορι-
σχέδια του Lange τροποποιημένα - γούν σε δύο ωραία πρ πυλα Iωνικού ων έργων, κάτι που συνήθιζε ο Ziller. κών χρ νων στο ισ γειο και η πλού-
μως απ τον Παναγή Kάλκο που είχε ρυθμού που επικοινωνούν με δύο σια συλλογή των αγγείων στον ρο-
πως είδαμε αναλάβει και την επί- κυκλικά κτίσματα αντίγραφα σε μι- Mετεξελίξεις φο, συγκεντρώνουν καθημερινά
βλεψη. κρογραφία του Πανθέου. Tο νέο αυ- πλήθος επισκεπτών. Λιγ τεροι και
Για την κατασκευή του χρησιμο- τ μουσείο προτείνεται να τοποθε-
και προσθήκες πιο ειδικοί είναι αυτοί που επισκέ-
ποιήθηκαν πέτρες απ το λατομείο τηθεί στη ν τια πλευρά της Aκρ πο- Mπροστά και πίσω απ το Mουσείο πτονται τη νομισματική και επιγρα-
των Πινακωτών στο λ φο του Λυκα- λης, ανάμεσα στο Διονυσιακ Θέα- δημιουργήθηκαν μορφοι κήποι που φική συλλογή που στεγαζ ταν στην
βηττού, μάρμαρα απ τον Yμηττ τρο και το Ωδείο Hρώδου του Aττι- συγκέντρωναν και συγκεντρώνουν πτέρυγα της οδού Tοσίτσα, και με-
την Πεντέλη και τον Kοκκιναρά και κού. Oι δαπάνες για την κατασκευή ακ μα τους Aθηναίους τα καλοκαί- ταφέρθηκε πρ σφατα στο Hλίου
αρχαίο οικοδομικ υλικ απ το θέ- του ανέβαιναν ούτε λίγο ούτε πολύ ρια και τα ηλι λουστα χειμωνιάτικα Mέλαθρον.
ατρο του Διονύσου και την περιοχή στις 7.000.000 δρχ. πρωινά. Oλ κληρες γενιές Aθηναί- Πολύ συχνά θα συναντήσει κανείς
της Πυργιώτισσας. Tο σχέδιο φυσικά δεν εγκρίθηκε. ων μεγάλωσαν παίζοντας ανάμεσα στις αίθουσές του, σπουδαστές της
O προϋπολογισμ ς για το έργο α- Tο Mουσείο άλλωστε της οδού Πα- στα παρτέρια και κάνοντας τσουλή- αρχιτεκτονικής του Πολυτεχνείου,
νέβαινε στις 700.000 δρχ. Kαθώς τα τησίων είχε σχεδ ν τελειώσει. θρα στα μαρμάρινα στηθαία της κε- που σχεδιάζουν τ’ αρχαία αγάλματα.
χρήματα της δωρεάς Bερναρδάκη ε- Tο 1888 ο Ernst Ziller αναλαμβάνει ντρικής εισ δου. O πίσω κήπος αρ- Π σοι είναι αυτοί άραγε που γνωρί-
ξαντλήθηκαν γρήγορα, η Kυβέρνη- την επίβλεψη των εργασιών και επι- γ τερα χρειάστηκε να καταργηθεί ζουν τι ένα απ τα κύρια επιχειρή-
ση βρέθηκε και πάλι σε αναζήτηση φέρει τις δικές του αλλαγές στο ταν το 1938–39 ο πλούτος των συλ- ματα για την ανέγερση του Mουσεί-
χρημάτων. Tο 1871 ο Nικ λαος Bερ- σχέδιο του Lange. λογών του μουσείου υποχρέωσε την ου στην οδ Πατησίων ήταν «το ευ-
ναρδάκης γιος του Δημ. Bερναρδά- Σε γενικές γραμμές η κάτοψη του επέκτασή του τ σο απ την πλευρά πρ σιτον εις τους εν Πολυτεχνείω
κη προσφέρει 100.000 φράγκα για σημερινού μουσείου ακολουθεί το της οδ. Mπουμπουλίνας σο και απ διδασκομένους».
10 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 28 MAPTIOY 1999
10. Mε μ νιππα, δίιππα, βικτώριες, λαντώ, αραμπάδες και «βιζαβί», τις ανοιχτές άμαξες με τα αντικριστά μουσαμαδένια καθίσματα κυκλοφορούσαν οι Aθηναίοι
στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου στην Πατησίων (φωτ.: αρχείο A. Σ. Mαΐλλη).
Aπ τα «βιζαβί» στον ηλεκτρικ
H συγκοινωνία στα Πατήσια, απ τις εκδρομές του περασμένου αιώνα ώς τη σημερινή πολύβουη λεωφ ρο
Tης Nαταλίας Σαμαρά–Γκαίτλιχ
ME KAΘE είδους άμαξες, οι Aθη-
ναίοι του περασμένου αιώνα οργά-
νωναν εκδρομές στην πιο αγαπη-
μένη απ τις μακρινές, τ τε εξο-
χές, το «προάστιο» Πατήσια. H με-
γαλύτερη μως εξ ρμηση γιν ταν
«διά τον εν ευθυμίαις πάνδημον ε-
ορτασμ ν της πρώτης του Mαΐου
εις τους των Πατησίων κήπους».
M νιππα, δίιππα, βικτώριες, λαντώ
κι αραμπάδες ακ μη, μετέφεραν
τον κ σμο απ τις γειτονιές.
Σημαντική επίσης θέση στη συ-
γκοινωνία κατείχαν και τα «βιζα-
βί»: Mεγάλες ανοιχτές άμαξες με
αντικρινά μουσαμαδένια καθίσμα-
τα, τα λεωφορεία της εποχής. Bεν-
ζινοκίνητα λεωφορεία δεν υπήρ-
χαν, αφού το πρώτο αυτοκίνητο έ-
κανε την εμφάνισή του στην Aθή-
να το 1901. Ως τ τε «η βενζίνη ήτο
είδος το οποίον επωλείτο εις τα
φαρμακεία διά τον καθαρισμ ν
των λεκέδων».
Στις 23 Aπριλίου 1882, η βελγικής
προελεύσεως «Aνώνυμος Eλληνι-
κή Eταιρεία Iπποσιδηροδρ μων
Aθηνών–Περιχώρων» εγκαινίασε
τον ιπποκίνητο τροχι δρομο Συ-
ντάγματος–Πατησίων. Δέκα ιπποκί-
νητα τραμ, στολισμένα με μυρτιές
και μικρές σημαίες, ελληνικές και
βελγικές, μετέφεραν απ το Σύ- Tο 1908 το ηλεκτρικ τραμ έφτασε στα Πατήσια. Eίχε δυο βαγ νια και θεριν (ανοιχτ ) για το καλοκαίρι και η διαδρο-
νταγμα τους επισήμους. Στο τέρμα μή του τελείωνε στο τέλος της οδού Πατησίων. Aπ την αρχή μέχρι και σήμερα ο αριθμ ς διαδρομής είναι ίδιος: «3»
Συνέχεια στην 12η σελίδα (φωτ.: αρχείο A. Σ. Mαΐλλη).
KYPIAKH 28 MAPTIOY 1999 - H KAΘHMEPINH 11
