Λεονάρντο ντα Βίντσι

1. 15 Απριλίου 1452 — 2 Μαΐου 1519
Ένας οικουμενικός άνθρωπος
Ιταλός αρχιτέκτονας, ζωγράφος, γλύπτης, μουσικός,
εφευρέτης, μηχανικός, ανατόμος, γεωμέτρης, παλαιοντολόγος
και γιατρός
Λεονάρντο Ντα Βίντσι
Ιστορία Β΄ Λυκείου
Διδακτική ενότητα: Αναγέννηση και Ανθρωπισμός

2. Γεννήθηκε στο Βίντσι της Ιταλίας στις 15
Απριλίου 1452. Το πλήρες όνομά του ήταν
Leonardo di ser Piero da Vinci, αν και
υπέγραφε τα έργα του ως «Leonardo» ή «Io,
Leonardo» (= «Εγώ, ο Λεονάρντο»). Ήταν
καρπός του έρωτα του Πιέρο ντα Βίντσι και
της Κατερίνας, της οποίας δεν γνωρίζουμε την
πλήρη ταυτότητα. Οι δυο τους δεν έγιναν ποτέ
νόμιμο ζευγάρι. Ο Πιέρο ήταν
συμβολαιογράφος στην περιοχή, όπως και ο
πατέρας του, παππούς του Λεονάρντο. Η
μητέρα του, Κατερίνα, πιθανόν ήταν
ταπεινότερης καταγωγής, μάλλον υπηρέτρια.
Ένα χρόνο περίπου μετά τη γέννηση του
Λεονάρντο οι γονείς του παντρεύτηκαν: ο
Πιέρο την κόρη ενός πλούσιου
συμβολαιογράφου και η Κατερίνα έναν εργάτη
υψικαμίνου.

3. Μεγάλωσε με τον πατέρα του στην πόλη της
Φλωρεντίας, όπου από πολύ μικρή ηλικία
έδειξε δείγματα της ευφυΐας και του
καλλιτεχνικού του ταλέντου. Αυτός ήταν και
ο λόγος που στάλθηκε σε ηλικία
δεκατεσσάρων ετών ως μαθητευόμενος στο
εργαστήριο του φλωρεντινού ζωγράφου και
αρχιτέκτονα Αντρέα ντελ Βερρόκκιο (1433-
1485). Το 1472 ο Λεονάρντο γίνεται
(σύμφωνα με το έθιμο της εποχής) μέλος της
συντεχνίας των ζωγράφων της Φλωρεντίας,
γεγονός που επιβεβαιώνει ότι αποτελούσε
πλέον ανεξάρτητο καλλιτέχνη.

4. Σε όλη την περίοδο του 1472-1480 εργάστηκε στο
εργαστήριο του Βερόκιο, ενώ παράλληλα
φιλοτεχνούσε και δικούς του πίνακες. Αργότερα,
το 1482, μετακόμισε στο Μιλάνο όπου πρόσφερε
τις υπηρεσίες του ως μηχανικός, ζωγράφος και
γλύπτης στον ηγεμόνα του Μιλάνου Λουδοβίκο
Σφόρτσα. Ο Λεονάρντο διέθετε δικό του
εργαστήριο με βοηθούς. Την ίδια περίπου περίοδο
εργάστηκε ως σύμβουλος αρχιτέκτονας στον
καθεδρικό ναό του Μιλάνου, ενώ το διάστημα
1495-1498, μετά από παραγγελία του Λουδοβίκου
Σφόρτσα ζωγραφίζει τον «Μυστικό Δείπνο» στο
μοναστήρι της Σάντα Μαρία ντελλε Γκράτσιε και,
μεταξύ 1483 και 1508, την Παναγία των Βράχων
ύστερα από παραγγελία της Αδελφότητας της
Άμωμης Σύλληψης του Μιλάνου. Ως
καλλιτέχνης της αυλής, ο Λεονάρντο δέχθηκε
αρκετές παραγγελίες για έργα που τις
περισσότερες φορές, ωστόσο, άφηνε ημιτελή.

5. Λουδοβίκος Σφόρτσα
Τον Οκτώβριο του 1499 και μετά την ήττα
του προστάτη του Λουδοβίκου Σφόρτσα
από τα γαλλικά στρατεύματα, ξεκινά
κατά πάσα πιθανότητα ένα φιλόδοξο έργο
για λογαριασμό του Λουδοβίκου ΙΒ΄,
βασιλιά της Γαλλίας. Τον Δεκέμβριο του
ίδιου έτους εγκαταλείπει το Μιλάνο και
περνά ένα διάστημα στη Βενετία, για να
επιστρέψει, το 1500, στη Φλωρεντία, όπου
ξεκινά ίσως η παραγωγικότερη περίοδός
του ως ζωγράφου.

6. Τον Ιούνιο του 1502 ταξιδεύει με τον
Καίσαρα Βοργία στην κεντρική και άνω
Ιταλία με την ιδιότητα του αρχιτέκτονα
και μηχανικού. Μεταξύ άλλων σχεδιάζει
χάρτες για τις εκστρατείες του Καίσαρα.
Τον Μάρτιο του επόμενου χρόνου
βρίσκεται πάλι στη Φλωρεντία, όπου
ξεκινά να εργάζεται πάνω στο περίφημο
έργο του, την Μόνα Λίζα, κατόπιν
παραγγελίας του συζύγου της
Φραντσέσκο ντελ Τζοκόντο. Λίγο
αργότερα αρχίζει την τοιχογραφία Η
Μάχη του Ανγκιάρι για την αίθουσα
συνεδριάσεων του Παλάτσο Βέκιο, έργο
που θα μείνει ημιτελές.

7. Την περίοδο 1508-1512 ζει σχεδόν αποκλειστικά στο
Μιλάνο, παρέχοντας τις υπηρεσίες του στον Σαρλ
ντ' Αμπουάζ (Charles d' Amboise), κυβερνήτη της
πόλης. Ο Λεονάρντο αποτελεί πλέον διάσημο
καλλιτέχνη και το διάστημα αυτό υποβάλλει
σχέδια για το μνημείο του Τριβούλτσιο, συνεχίζει
τις ανατομικές του μελέτες και αναλαμβάνει
αρκετές παραγγελίες. Μετά τον θάνατο του Σαρλ
ντ' Αμπουάζ, το 1511, και την εκδίωξη των
Γάλλων από το Μιλάνο τον επόμενο χρόνο, ο
Λεονάρντο επισκέπτεται τη Ρώμη υπό την
προστασία του αδελφού του Πάπα Λέοντα Ι΄,
Τζουλιάνο των Μεδίκων. Στο περιβάλλον της
παπικής αυλής καταπιάνεται με διάφορα
επιστημονικά πειράματα και μελέτες. Πέρα από
διάφορες εφευρέσεις του, σχεδιάζει το έργο της
αποξηράνσεως των ελών της περιοχής Ποντίνι,
νότια της Ρώμης

8. Μετά τον θάνατο του Τζουλιάνο των Μεδίκων,
το 1516, δέχεται την πρόσκληση του βασιλιά
της Γαλλίας Φραγκίσκου Α΄ και εργάζεται ως
ζωγράφος της βασιλικής αυλής. Παράλληλα,
συνεχίζει τα πειράματα του και ασχολείται με
αρχιτεκτονικά και αρδευτικά σχέδια. Στις 23
Απριλίου του 1519 συντάσσει τη διαθήκη του
και τελικά πεθαίνει στις 2 Μαΐου στο Κλου
(Cloux) της Γαλλίας, κοντά στον βασιλικό
πύργο του Αμπουάζ (Amboise). Σύμφωνα με
προσωπική του επιθυμία, τάφηκε στην
εκκλησία Sainte Florentine, στο Αμπουάζ. Ο
τάφος του συλήθηκε την περίοδο των
θρησκευτικών πολέμων, αλλά έχει διατηρηθεί η
επιγραφή της εκκλησίας, η οποία αναφέρει:
«Στην αυλή αυτής της εκκλησίας ετάφη ο
Λεονάρντο ντα Βίντσι, ευγενής από το Μιλάνο,
μηχανικός και αρχιτέκτονας του βασιλιά,
ειδήμων της μηχανικής και κατά το παρελθόν
επίσημος ζωγράφος του δούκα του Μιλάνου».

9. Η Μόνα Λίζα (γνωστή και ως Τζιοκόντα, ή
Πορτραίτο της Λίζα Γκεραρντίνι, συζύγου του
Φρανσέσκο ντελ Τζιοκόντο) είναι προσωπογραφία
που ζωγράφισε ο Ιταλός καλλιτέχνης Λεονάρντο
ντα Βίντσι. Πρόκειται για ελαιογραφία σε ξύλο
λεύκης, που ολοκληρώθηκε μέσα στη χρονική
περίοδο 1503-1519. Αποτελεί ιδιοκτησία του
Γαλλικού Κράτους, και εκτίθεται στο Μουσείο
του Λούβρου, στο Παρίσι. Ο πίνακας, διαστάσεων
77 εκ. × 53 εκ., απεικονίζει μία καθιστή γυναίκα,
τη Λίζα ντελ Τζιοκόντο, η έκφραση του προσώπου
της οποίας χαρακτηρίζεται συχνά ως
αινιγματική.Η Μόνα Λίζα θεωρείται το πιο
διάσημο έργο ζωγραφικής.

10. Ο πρώτος ανεξάρτητος πίνακας του Λεονάρντο
θεωρείται από πολλούς η Παναγία με το
γαρύφαλλο που βρίσκεται σήμερα στην Παλαιά
Πινακοθήκη του Μονάχου, αν και μάλλον τον
ζωγράφισε όσο βρισκόταν ακόμα στο
εργαστήριο του Βερόκιο. Σε αυτό το έργο
διακρίνονται και επιδράσεις από τους
Φλαμανδούς ζωγράφους του παρελθόντος.
Ανάλογοι πίνακες ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένοι
τον 15ο αιώνα στη Φλωρεντία και προορίζονταν
για ιδιωτικό προσκύνημα.

11. Ο Μυστικός Δείπνος (ιταλ. Il Cenacolo ή L'Ultima
Cena) είναι τοιχογραφία του 15ου αιώνα,
δημιουργημένη από τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι.
Βρίσκεται στο Μιλάνο της Ιταλίας, στην
τραπεζαρία του μοναστηριού Σάντα Μαρία
ντέλλε Γκράτσιε (Santa Maria delle Grazie -
Παναγία της Χάριτος), αν και η δημιουργία του
έγινε ως παραγγελία από τον δούκα Λουδοβίκο
Σφόρτσα, που επιθυμούσε αρχικά το κτήριο να
αποτελέσει το μαυσωλείο της οικογένειάς του.
Αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα και
πολυτιμότερα έργα στην ιστορία της τέχνης και
ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα και
αναπαραχθέντα έργα ζωγραφικής.

12. Η Παναγία των Βράχων (αγγλ. Virgin of
the Rocks ή και Maddona of the Rocks,
γαλλ. La Vierge aux Rochers ιταλ. La
Madonna delle Roccie ) είναι το όνομα που
αποδίδεται σε δύο έργα του Λεονάρντο ντα
Βίντσι πάνω στο ίδιο θέμα και με εκτέλεση
που διαφέρει μόνο σε ορισμένες
λεπτομέρειες (κυρίως στα χρώματα και
στην τεχνική). Το ένα έργο εκτίθεται στο
Μουσείο του Λούβρου και το άλλο στην
Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου. Τα δύο
έργα εκτέθηκαν μαζί για πρώτη φορά σε
έκθεση στην Πινακοθήκη του Λονδίνου με
τίτλο "Leonardo da Vinci: Painter at the
Court of Milan". Η διάρκειά της ήταν από
τις 9 Νοεμβρίου 2011 ως τις 5 Φεβρουαρίου
2012.

13. Η Παρθένος και το Θείο Βρέφος με την Αγία
Άννα, είναι έργο ζωγραφικής με λάδι του
Λεονάρντο Ντα Βίντσι, που φιλοτεχνήθηκε
περίπου το 1508. Παρουσιάζει την Αγία Άννα,
την κόρη της, την Παρθένο Μαρία, και τον Ιησού
ως νήπιο. Ο Χριστός παρουσιάζεται να
αγκαλιάζει ένα προβατάκι (ο αμνός της θυσίας),
που συμβολίζει το Πάθος του, ενώ η Παρθένος
προσπαθεί να τον συγκρατήσει. Το έργο έγινε
παραγγελία για το ιερό της εκκλησίας Santissima
Annunziata στη Φλωρεντία και το θέμα του
απασχόλησε για πολύ το μεγάλο ζωγράφο. Ο
πίνακας βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του
Λούβρου στο Παρίσι.

14. Η Κυρία με την ερμίνα είναι ελαιογραφία σε
ξύλο (54,4x40,3 cm) του Λεονάρντο Ντα
Βίντσι, που χρονολογείται μεταξύ 1488 και
1490. Φυλασσόταν για χρόνια στο Μουσείο
Τσαρτορίσκι της Κρακοβίας και από τον Μάιο
του 2012 ο πίνακας εκτίθεται στο κάστρο του
Βαβέλ της Κρακοβίας, όσο το μουσείο
Τσαρτορίσκι τελεί υπό εργασίες
αποκατάστασης.
Η γυναίκα της προσωπογραφίας ταυτίζεται
σχεδόν σίγουρα με την Τσετσίλια Γκαλεράνι.

15. Η Προσκύνηση των Μάγων είναι ένας ημιτελής
πίνακας ζωγραφικής του Λεονάρντο ντα Βίντσι.
Ο πίνακας φιλοτεχνήθηκε ανάμεσα στο 1481 και
το 1482. Σήμερα βρίσκεται στη συλλογή της
πινακοθήκης Ουφίτσι στη Φλωρεντία. Ήταν
παραγγελία το 1481 των αυγουστιανών
μοναχών του Σαν Ντονάτο α Σκοπέτο, αλλά
βρέθηκε στο σπίτι ενός φίλου του και από εκεί
πέρασε στα χέρια των Μεδίκων.
Ο πίνακας αυτόςαποτελεί κεντρικό στοιχείο της
τελευταίας ταινίας του Αντρέι Ταρκόφσκι, με
τίτλο Η Θυσία.

16. Ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής» (1513-1516).
Έχει διαστάσεις μόλις 69 Χ 57 εκ. και είναι
λάδι πάνω σε ξύλο. Η μορφή του Ιωάννη
αναδύεται από το σχεδόν μαύρο φόντο και
«μοιάζει σαν να έχει σμιλευτεί από το φως»
δίνοντας στον πίνακα μια ιδιαίτερη
ατμόσφαιρα και ένα θρησκευτικό νόημα. Θα
επανέλθει σε αυτό το θέμα. Αυτή τη φορά με
έναν Άγιο Ιωάννη ολόσωμο και καθιστό που
δείχνει με το χέρι του άνωθεν.

17. Ο Άνθρωπος του Βιτρούβιου είναι διάσημο σχέδιο με
συνοδευτικές σημειώσεις του Λεονάρντο ντα Βίντσι, που
φτιάχτηκε περίπου το 1490 σε ένα από τα ημερολόγιά του.
Απεικονίζει μία γυμνή αντρική φιγούρα σε δύο
αλληλοκαλυπτόμενες θέσεις με τα μέλη του ανεπτυγμένα και
συγχρόνως εγγεγραμμένη σε ένα κύκλο και ένα τετράγωνο.
Το σχέδιο και το κείμενο συχνά ονομάζονται Κανόνας των
Αναλογιών.
«Ο ομφαλός είναι φυσικά τοποθετημένος στο κέντρου του
ανθρώπινου σώματος, και, αν σε ένα άνδρα ξαπλωμένο με το
πρόσωπο στραμμένο επάνω και τα χέρια και τα πόδια του
ανεπτυγμένα, με τον ομφαλό του ως κέντρο εγγράψουμε ένα
κύκλο, θα ακουμπήσει τα δάκτυλα των χεριών και τα
δάκτυλα των ποδιών του. Δεν γίνεται μόνο μέσω ενός κύκλου,
η περιγραφή ενός ανθρώπινου σώματος, όπως φαίνεται
τοποθετώντας τον σε ένα τετράγωνο. Μετρώντας από τα
πόδια ως στην κορυφή του κεφαλιού, και έπειτα κατά μήκος
των χεριών σε πλήρη έκταση, βρίσκουμε την τελευταία
μέτρηση ίση με την πρώτη· έτσι γραμμές σε ορθή γωνία
μεταξύ τους, περικλείοντας τη φιγούρα, σχηματίζουν ένα
τετράγωνο.»

18. • η απόσταση από την γραμμή των μαλλιών ως την κορυφή
του στήθους είναι το ένα-έβδομο του ύψους του άνδρα
• η απόσταση από την κορυφή του κεφαλιού ως τις θηλές είναι
το ένα-τέταρτο του ύψους του άνδρα
• το μέγιστο πλάτος των ώμων είναι το ένα-τέταρτο του ύψους
του άνδρα
• η απόσταση από το αγκώνα ως την άκρη του χεριού είναι το
ένα-πέμπτο του ύψους του άνδρα
• η απόσταση από τον αγκώνα ως την μασχάλη είναι το ένα-
όγδοο του ύψους του άνδρα
• το μήκος του χεριού είναι ένα-δέκατο του ύψους ενός άνδρα
• η απόσταση από την άκρη του πηγουνιού ως την μύτη είναι
το ένα-τρίτο του μήκους του προσώπου
• η απόσταση της γραμμής των μαλλιών ως τα φρύδια είναι το
ένα-τρίτο του μήκους του προσώπου
• το μήκος του αυτιού είναι το ένα-τρίτο του μήκους του
προσώπου
Σύμφωνα με τις σημειώσεις του ντα Βίντσι στο συνοδευτικό
κείμενο, οι οποίες είναι γραμμένες με καθρεπτιζόμενη γραφή, το
σχέδιο έγινε ως μελέτη των αναλογιών του (ανδρικού) ανθρώπινου
σώματος όπως περιγράφεται σε μια πραγματεία του Ρωμαίου
αρχιτέκτονα Βιτρούβιου, που είχε γράψει για το ανθρώπινο σώμα:
•μια παλάμη έχει πλάτος τεσσάρων δακτύλων
• ένα πόδι έχει πλάτος τέσσερις παλάμες
• ένας πήχυς έχει πλάτος έξι παλάμες
• το ύψος ενός ανθρώπου είναι τέσσερις πήχεις (και άρα 24
παλάμες)
• μια δρασκελιά είναι τέσσερις πήχεις
• Το μήκος των χεριών ενός άντρα σε διάταση είναι ίσο με το
ύψος του
• η απόσταση από την γραμμή των μαλλιών ως την κορυφή του
στήθους είναι το ένα-έβδομο του ύψους του άνδρα
• η απόσταση από την κορυφή του κεφαλιού ως τις θηλές είναι το
ένα-τέταρτο του ύψους του άνδρα
• το μέγιστο πλάτος των ώμων είναι το ένα-τέταρτο του ύψους
του άνδρα
• η απόσταση από την γραμμή των μαλλιών ως την κορυφή του
στήθους είναι το ένα-έβδομο του ύψους του άνδρα

19. Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου είναι πίνακας των Λεονάρντο ντα Βίντσι και Αντρέα ντελ Βερρόκκιο.Ο
πίνακας απομακρύνεται από την παραδοσιακή εικονογραφία εφόσον η σκηνή του Ευαγγελισμού
διεξάγεται σε έναν εξωτερικό χώρο, σε έναν κήπο έξω από το δωμάτιο της Παναγίας. Σύμφωνα με την
μεσαιωνική παράδοση ο Ευαγγελισμός τοποθετούνταν πάντοτε σε ένα χώρο κλειστό ή τουλάχιστον
τοποθετούνταν η μορφή της Παναγίας σε κλειστό χώρο και ο Αρχάγγελος σε εξωτερικό χώρο.

20. Εφευρέσεις του Λεονάρντο Ντα Βίντσι

21. Πρόταση για διάβασμα
Μια συναρπαστική
μυθιστορηματική βιογραφία
του Ντα Βίντσι, σε
μετάφραση Νικηφόρου
Βρεττάκου από τις εκδόσεις
«Νεφέλη».

22. Τέλος
Παρουσίασης
Σας ευχαριστώ για
την προσοχή σας!
Επιμέλεια και παρουσίαση εργασίας
Ζάχαρη Βίκυ Β2
Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ρωμανού Ιωάννα
Σχολ. έτος:2015-2016