εκπαιδευτικο υλικο

1. ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΕΣΠΡΩΤΙΚΟΥ
“Βασίλειος Ζορμπάς”
«Πάνω απ’ τις ξερολιθιές,
πίσω απ’ τους φράχτες».
Δράσεις στα μονοπάτια της μικρής Λάκκας Σουλίου.
Περιβαλλοντική Ομάδα ΓΕΛ Θεσπρωτικού green – fighters
Σχολικό Έτος 2016 – 2017

2. 2
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Μετά την αποτύπωση και ανάδειξη τοπικών μονοπατιών το προηγούμενο σχολικό
έτος, στα πλαίσια συνεργασίας και συμμετοχής του σχολείου μας στο Εθνικό Δίκτυο
Π.Ε. «Τα Ευρωπαϊκά Ορειβατικά Μονοπάτια Ε6 και Ε4.» του Κ.Π.Ε. Μαρώνειας,
έχουμε φέτος την ευκαιρία να περάσουμε στη μελέτη του φυσικού και
ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Συγκεκριμένα θα επεκταθούμε σε τοπικά προϊόντα
(παραγωγή, συσκευασία, ανακύκλωση, κομποστοποίηση), βότανα (κατασκευή
βοτανολογίου) και σε διάφορα αθλήματα που μπορούν να αναπτυχθούν κατά μήκος
αυτών των μονοπατιών (πεζοπορία, ποδηλασία, κανό, καγιάκ κ.α.).
Στη συνέχεια, κατά την αλληλεπίδραση φυσικού και ανθρωπολογικού
περιβάλλοντος οι μαθητές θα εκτιμήσουν την τέχνη των μαστόρων. Οι τελευταίοι, με
μέτρο την αρμονία με τη φύση και εργαλείο την πέτρα, κατασκεύασαν λιθόκτιστα
μονοπάτια, καλντερίμια, αλώνια, πηγάδια, καταλύματα για ανθρώπους και ζώα,
ξερολιθιές, νερόμυλους και γεφύρια. Πραγματικά έργα τέχνης αρμονικά δεμένα με το
περιβάλλον, σαν αποτέλεσμα μιας φυσικής διεργασίας και όχι της επέμβασης του
ανθρώπου.
Για όλα αυτά, εμείς τα εκπαιδευτικά μέλη της παιδαγωγικής ομάδας του
περιβαλλοντικού προγράμματος, νιώθουμε την ανάγκη να ευχαριστήσουμε τους
μαθητές μας που συμμετείχαν ουσιαστικά στην ομάδα και βοήθησαν καθοριστικά
στην ολοκλήρωση του προγράμματος. Ασφαλώς, ο κόπος τους και η προσφορά τους
είναι αυτά που οδήγησαν στην επιτυχία του προγράμματος και στην παραγωγή του
συγκεκριμένου υλικού.
Για την υλοποίηση του προγράμματος προτιμήθηκε η μέθοδος project με την
ενσωμάτωση και άλλων μεθόδων, όπως : ο καταιγισμός ιδεών, η βιβλιογραφική
έρευνα, παιχνίδια ρόλων, η συγγραφή (μύθων, θρύλων, ποιημάτων) και η ενεργός
συμμετοχή των μαθητών στο σχεδιασμό και την πραγματοποίηση κάθε δράσης.
Επίσης, σημαντικό ρόλο έπαιξε και η μελέτη στο πεδίο (μονοπάτι) με τη χρήση
φύλλων εργασίας και προσχεδιασμένων δραστηριοτήτων. Στο τέλος έγινε η
συγκέντρωση όλου του υλικού και η παρουσίασή του στη σχολική κοινότητα.
Επίσης, η παρουσίαση του υλικού στην ευρύτερη κοινότητα του Θεσπρωτικού και
της Λάκκας Σουλίου, επιτυγχάνεται μέσα από το ιστολόγιο (http://green-
fighters.blogspot.gr/) που θα φιλοξενήσει όλο το υλικό και τις δράσεις της ομάδας
μας.
Επιπλέον, θα πρέπει να επισημάνουμε και τις συνεργασίες που είχε η ομάδα
μας κατά την τρέχουσα σχολική χρονιά με διάφορους συλλόγους και φορείς,
προκειμένου να ανοιχτεί η σχολική κοινότητα προς την τοπική και περιφερειακή
κοινωνία. Πρώτα απ’ όλα με το Εθνικό Θεματικό Δίκτυο, Τα Ευρωπαϊκά Μονοπάτια
Ε4 & Ε6, του ΚΠΕ Μαρώνειας, στο δίκτυο του οποίου βρισκόμαστε. Τον ΦΟΡΕΑ
ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗΣ ΑΜΒΡΑΚΙΚΟΥ ΚΟΛΠΟΥ, ο οποίος ενίσχυσε την έρευνα των
μαθητών τόσο με το υποστηρικτικό υλικό που έστειλε στο σχολείο όσο και με τη
φυσική παρουσία των μελών του στο χώρο του σχολείου για την πιο άμεση
ενημέρωση των μαθητών. Τέλος, να ευχαριστήσουμε τον Διευθυντή του Φορέα

3. 3
Διαχείρησης κ. Μπαρέλο Δημήτριο και όλα το προσωπικό του Φορέα για την
υποδοχή της ομάδας μας στις εγκαταστάσεις τους στην Σαλαώρα, όπου συμμετείχαμε
στον καθαρισμό της παραλίας της Σαλαώρας στα πλαίσια του προγράμματος «Let’s
do it Greece» και για την ξενάγηση στις λουρονησίδες του Αμβρακικού Κόλπου.
Με όλα τα παραπάνω θεωρούμε ότι οι μαθητές μας, μέσα από το
συγκεκριμένο περιβαλλοντικό πρόγραμμα, είχαν την ευκαιρία να προσεγγίσουν το
θέμα από πολλές οπτικές γωνίες. Συγκεκριμένα :
 να γνωρίσουν και να αγαπήσουν τη φύση, σαν το περιβάλλον εκείνο μέσα στο
οποίο ζούνε και χρειάζεται την φροντίδα μας.
 Να μάθουν να αναγνωρίζουν είδη χλωρίδας και πανίδας της περιοχής μας.
 Να αποκτήσουν δεξιότητες συλλογικής εργασίας και να εκφράσουν τα
συμπεράσματα και τις εντυπώσεις τους με τρόπο ελεύθερο και δημιουργικό.
 Να βιώσουν την αρμονία του υγιούς οικοσυστήματος δια μέσω του συνόλου
των αισθήσεων.
 Να συνειδητοποιήσουν τις συνέπειες των ανθώπινων παρεμβάσεων που έχουν
δυσμενείς επιπτώσεις για το περιβάλλον.
 Να καταλάβουν την αναγκαιότητα διατήρησης των λιθόκτιστων κατασκευών
και την τέχνη του «πετρά».
 Να αναγνωρίσουν τα οφέλη της ορθολογικής διαχείρησης του περιβάλλοντος.
 Να κατανήσουν την αειφορική διαχείρηση του περιβάλλοντος.
Αφουγκραζόμενοι τον παλμό των μαθητών μας για ένα ζωντανό και
δημιουργικό σχολείο θέλουμε να συνεχίσουμε την περιπέτειά μας στα μονοπάτια της
γνώσης και της φύσης ανακαλύπτοντας μαζί με τους μαθητές μας την ομορφιά που
χρειάζεται ο κόσμος μας.
Ο συντονιστής του Προγράμματος & οι συνυπεύθοινοι καθηγητές
Λάμπρου Κων/νος
Αναγνώστου Παρασκεύη
Παπαδοπούλου Ελλάς

4. 4
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο
: Τα βότανα του τόπου μας
1.1 Αγριάδα……………………………………………………….……………….5
1.2 Αγριμόνιο……………………….……………………………………………..6
1.3 Αλτέα…………………………….…………………………………………....7
1.4 Βαλεριάνα……………..………………………………………………………7
1.5 Βάλσαμο………………………………………………………………………8
1.6 Γαϊδουράγκαθα……………………………………………………………….13
1.7 Δάφνη………………………………………………………………...………14
1.8 Δεντρολίβανο……………………………………………………...…………17
1.9 Θυμάρι………………………………………………………………………..18
1.10 Καλεντούλα…………………………………………………………………..20
1.11 Λεβάντα ……………………………………………………………………...24
1.12 Ρίγανη………………………………………………………………………..25
1.13 Τσουκνίδα…………………………………...……………………………….27
1.14 Φασκόμηλο…………………………………………………………………..28
1.15 Χαμομήλι…………………………………………………………………….29
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο
: Τα προϊόντα του τόπου μας
2.1 Γλυκά του κουταλιού……………………...…………………………………31
2.2 Το γάλα……………………………………………..………………………..35
2.3 Το λάδι……………………...………………………………………………..37
2.4 Το τσίπουρο………………………………………………………………….40
2.5 Το μέλι………………………………………………………………………..42
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο
: Τα αθλήματα στην περιοχή μας
3.1 Τα αθλήματα στην περιοχή μας….…………………………………………..44
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο
: Ο Αμβρακικός κόλπος
4.1 Η λιμνοθάλασσα……………………………………………………………..46
4.2 Η πανίδα……………………………………………………………………...48
4.3 Η χλωρίδα……………………………………………………………………50
4.4 Οι απειλές στον Αμβρακικό………………………………………………….52
Παράρτημα.................................................................................................................55

5. 5
Κεφάλαιο 1ο
Τα βότανα του τόπου μας
Εισαγωγή
Συμμετέχουμε στην περιβαλλοντική ομάδα "Green fighters". Ποιο συγκεκριμένα η
ομάδα μας ονομάζεται Fantastic Four and half . Στο πλαίσιο του προγράμματος
χρονιάς ασχοληθήκαμε με τα βότανα του τόπου μας. Η επιλογή μας αυτή προήλθε
από την άποψη πως θεωρούμε τα τοπικά μας βότανα πολύ συμαντικά και
χρήσιμα.Ασχοληθήκαμε όλες με το θέμα. Βρήκαμε χρήσιμες και σημαντικές
πληροφορίες που πιθανόν να μην γνωρίζαμε ποιο πριν.
Μεσα από την έρευνα μας ανακαλύψαμε την σπουδαιότητα των τοπικών βοτάνων.
Στην συνέχεια αφού βρήκαμε ποια βότανα υπάρχουν στον τόπο μας τα αναλύσαμε,
επιπλέον ανακαλύψαμε και τις ευεργετικές ιδιότητες κάθε βοτάνου ξεχωριστά ,καθώς
και την χρησιμότητά τους στην καθημερινοτητά μας. Γενικά υποστηρίζουμε την
άποψη πως πρέπει να αξιοποιηούμε τα τοπικά μας βότανα καθώς και να εκτιμήσουμε
την μοναδικότητα και την σπουδαιότητά τους.
1.1 ΑΓΡΙΑΔΑ
Είναι ποώδες πολυετές φυτό, φυτρώνει σε πολλά μέρη και είναι ένα από τα
ενοχλητικότερα και πιο δυσεξόντωτα ζιζάνια των αγρών. Το ρίζωμα του φυτού όμως
έχει σπουδαίες θεραπευτικές ιδιότητες, γνωστές από την αρχαιότητα, με την πιο
βασική του ιδιότητα την ανακούφιση που προσφέρει στα συμπτώματα από
προβλήματα του προστάτη. Συλλέγεται κατά τον Σεπτέμβριο, πλένεται καλά και
ξεραίνεται επί 10-15 ημέρες σε σκιερό μέρος.
Θεραπευτική χρήση:
Δυσουρία, κυστίτιδα, ουρηθρίτιδα, προστατίτιδα, χολολιθίαση, ψαμμίαση, αρθριτικά.
Η αγριάδα είναι ένα από τα πιο χρήσιμα φαρμακευτικά φυτά και συμπεριλαμβάνεται
σε πολλούς συνδυασμούς για την θεραπεία του προστάτη. Είναι μαλακτικό χωρίς
παρενέργειες καθαρίζει τον οργανισμό από τις τοξίνες και μειώνει την χοληστερίνη
του αίματος.
Δραστικές ουσίες:
Περιέχει υδρογονάνθρακες 5% Τριτικίνη, αιθέριο λάδι με Αγροπυρίνη,
Γλυκοβανιλλίνη και ανόργανα άλατα.
Ιδιότητες:

6. 6
Το πιο φημισμένο διουρητικό. Ο Διοσκουρίδης και ο Culpepper τη συνιστούν για
πέτρες στα νεφρά, την ολιγουρία και αρθριτικά. Επειδή περιέχει Αργοπυρίνη, είναι
ένα φυσικό αντιβιοτικό και χρησιμοποιείτε με επιτυχία σε φλογώσεις των
ουροποιητικό οδών, όπως η κυστίτιδα. Η Αγριάδα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε
ουρικές λοιμώξεις όπως η κυστίτιδα, η ουρηθρίτιδα και η προστατίτιδα. Οι
μαλακτικές της ιδιότητες καταπραϋνουν τον ερεθισμό και την φλεγμονή. Είναι
ευεργετικό σε περιπτώσεις διόγκωσης και προστάτη.
1.2 ΑΓΡΙΜΟΝΙΟ
Πρόκειται για φυτό που ανήκει στην οικογένεια της τριανταφυλλιάς. Μπορεί να
καλλιεργηθεί παντού, αρκεί να είναι μέρος κάπως υγρό και με ήλιο, ενώ από παλιά
χρησιμοποιούταν για την επούλωση πληγών αλλά και σε ασθένειες των ματιών με
βάση τους αρχαίους Έλληνες, του συκωτιού ή και στο δάγκωμα φιδιών. Επίσης,
σύμφωνα με παλιά έγγραφα, προκαλούσε βαθύ ύπνο όταν το έβαζαν κάτω από το
μαξιλάρι.
Ονομάζεται και αγριμαία, ασπροζάκι, ασπροξάνη,φωνόχορτο. Είναι γένος φυτών της
οικογενείας των ροφιφών, στο οποίο ανήκουν 12 είδη περίπου και διαθέτει
φαρμακευτικές ιδιότητες. Ο βλαστός του είναι κοκκινωπός, με άφθονο χνούδι, τα
φύλλα του πτερωτά, σύνθετα, με 5-9 φυλλάρια διακοπτομένα από ενδιάμεσα
μικρότερα φυλλάρια. Τα άνθη του είναι κίτρινα και εμφανίζονται από τον Ιούνιο έως
τον Σεπτέμβριο. Τα φύλλα του και τα στελέχη του χρησιμοποιούνται στην
φαρμακοποιία σαν διουρητικά, στυπτικά και θεραπευτικά των τραυμάτων. Περιέχει
τανίνες, κουμαρίνες, γλυκοσιδικά, πικρά στοιχεία, νικοτινικό οξύ, πυριτικό οξύ,
σίδηρο, βιταμίνες (Β & Κ), αιθέριο έλαιο.
Θεραπευτική χρήση:
Αιματουρία, άσθμα, βρογχίτιδα, λαρρυγγίτιδα, φαρυγγίτιδα, βήχας, διάρροια,
διόγκωση, δυσπεψία, δυσεντερία, ίκτερος, καχεξία, πρηξίματα, στραμπούληγμα,
ραχιτισμός, υδρωκιπία, δάγκωμα φιδιού, επουλωτικό, καθαρισμός των χοιραδικών
ελκών, κρεατοελιές κ.λ.π. (παρασκευάζεται πάστα με ξύδι, πίτουρα και φύλλα
αγριμονίου). Το τσάι των φύλλων του είναι κατά της ημικρανίας, της δυσπεψίας και
της διάρροιας. Επίσης, με γαργάρες από αφέψημα αγριμονίου γίνεται καθαρισμός της
φωνής (προφανώς από την φαρμακευτική αυτή ιδιότητα προέκυψε η ονομασία του
“φωνόχορτο”)

7. 7
1.3 ΑΛΤΕΑ
Η αλτέα (Αλθαία), είναι ένα φυτό με στρογγυλά, οδοντωτά, γκριζοπράσινα φύλλα
και κόκκινα ή λευκά άνθη. Η ρίζα της βοηθά στα πεπτικά προβλήματα, την ουλίτιδα,
τη γαστρίτιδα και καταπραΰνει τις στομαχικές, διαταραχές. Επίσης, είναι ένα πολύ
αποτελεσματικό μαλακτικό για το λαιμό αλλά και για τις φλεγμονές του στόματος και
του φάρυγγα. Τέλος, χρησιμοποιείται για τις παθήσεις του πνεύμονα και του
ουροποιητικού συστήματος.
Δράστικες ουσίες: Περιέχει Ασπαραγίνη,Αλθείνη,Βεταίνη,σάχκαρα,πηκτίνη.
Ιδιότητες: ένα μοναδικό βότανο με κατπληκτικές μαλακτικές ιδιότητες. Καταπραϋνει
τη λαρυγγίτιδα και γενικά τις φλεγμονές του στόματος και του
φάρυγγα,(φαρυγγίτιδα,στοματίτιδα). Είναι αντιβηχική,ιδιαίτερα χρήσιμη σε
βρογχίτιδα και κοινό βήχα κρυολογήματος. Με γαργάρες καταπολεμάμε ουλίτιδες και
αφθές του στόματος.
1.4 Βαλεριάνα
Η Βαλεριάνα (επιστημονική ονομασία: Valeriana officinalis, Βαλεριανή η
φαρμακευτική) είναι γνωστή και ως νάρδος, κέντρανθος, Διοσκουρίδειος,
Αγριοζαμπούκος και πολλές ακόμα ονομασίες. Η βαλεριάνα είναι φυτό πολυετές
ποώδες και ανθοφόρο της οικογένειας των Βαλεριανοειδών. Είναι γηγενές στην
Ευρώπη και την βρειοδυτική Ασία. Στην Ελλάδα είναι αυτοφυές, κυρίως στη βόρεια
και ηπειρωτική, και προτιμά εδάφη υγρά, γόνιμα και ηλιόλουστα. Το όνομα
"Βαλεριάνα" προήλθε από τη λατινική λέξη valere που σημαίνει "υγεία ή δύναμη" και
αναφέρεται στην θεραπευτική χρήση του φυτού, αν και υποστηρίζεται ότι μπορεί να
αναφέρεται και στη δυνατή του οσμή.
Η βαλεριάνα είναι ανθεκτική στις καιρικές συνθήκες και τις ασθένειες θάμνος με
μέγιστο ύψος που δεν ξεπερνά το 1,5 μέτρο. Τα άνθη της είναι μικρά ροζ έως λευκά
ανάλογα από την ποικιλία, σε σχηματισμό «ομπρέλας» στην κορυφή του φυτού, ενώ
ο βλαστός σωληνοειδής και χνουδωτός. Η ρίζα, ο μέρος του φυτού με τις κυριότερες
και σημαντικότερες θεραπευτικές ιδιότητες, είναι ινώδης με έντονο άρωμα. Η άνθιση
της βαλεριάνα διαρκεί από το Μάιο έως τον Αύγουστο. Οι ανθισμένες κορυφές
συλλέγονται το καλοκαίρι, ενώ η ρίζα συλλέγεται το φθινόπωρο από Σεπτέμβριο
μέχρι Οκτώβριο.

8. 8
Απο τι αποτελείται
Τα κυρίως συστατικά και δραστικές ουσίες είναι, σάκχαρα, άμυλο, ρητίνες, αιθέριο
έλαιο, οργανικά οξέα, αζωτούχες ενώσεις, βαλεριανικό οξύ, πτητικό έλαιο, ρετσίνι
και γόμμα. Η γεύση της είναι έντονη, ξηρή και ελαφρώς πικρή.
Φαρμακευτικές ιδιότητες
Η βαλεριάνα λέγεται ότι έχει ιδιότητες ως υπνωτικόυ, αγχολυτικού και
κατευναστικού, με την υπόθεση ότι τα έλαια που περιέχει έχουν παρόμοια δράση με
τις βενζοδιαζεπίνες. Σειρά επιστημονικών εργασιών για το αποτέλεσμα της
βαλεριάνας στην ποιότητα και τη διάρκεια του ύπνου έδωσαν ανάμικτα
αποτελέσματα, με τις περισσότερες έρευνες να είναι αρνητικές και ορισμένες να
δείχνουν μέτρια θετική επίδραση σε άτομα που πάσχουν από αϋπνία. Στο παρελθόν
χρησιμοποιούνταν και σε ασθενείς με επιληψία. Πέραν των θεραπευτικών χρήσεων
της, η βαλεριάνα χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία αλλά και για καλλωπιστικούς
λόγους λόγω των όμορφων ανθέων της και της αντοχής της σε ακραίες καιρικές
συνθήκες.
1.5 Βάλσαμο
Το Υπερικόν το διάτρητον (Hypericum perforatum) ή κοινώς το βάλσαμο, είναι
ανθοφόρο φυτό του γένους Υπερικόν (Hypericum), της οικογένειας Υπερικίδες
(Hypericaceae).
Στην Αρχαία Ελλάδα, ήταν γνωστό ως «υπερικόν», ενώ στη νεότερη Ελλάδα, είναι
επίσης γνωστό και ως βαλσαμόχορτο ή σπαθόχορτο, ενώ, στην ξένη (Αγγλική)
βιβλιογραφία, αναφέρεται ως Perforate St John's-wort, Common Saint John's wort και
St. John's wort. Στο εξωτερικό, η κοινή ονομασία St John's wort, μπορεί να
χρησιμοποιηθεί για να αναφερθεί σε οποιοδήποτε είδος του γένους Hypericum.
Συνεπώς, το Υπερικόν το διάτρητον (Hypericum perforatum) προκειμένου να

9. 9
διαφοροποιηθεί, ορισμένες φορές ονομάζεται Common St John's wort ή Perforate St
John's wort. Είναι φαρμακευτικό βότανο με αντικαταθλιπτική δράση και ισχυρές
αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, ως ένας αραχιδονικός αναστολέας της 5-λιποξυγενάσης
(5-LO) και αναστολέας της 1-κυκλοξυγενάσης.
Ετυμολογία
Η ονομασία του γένους, «Υπερικόν» (Hypericum), προέρχεται από τις Ελληνικές,
υπέρ (άνωθεν) και εικών (εικόνα), αναφορικά με την παράδοση η οποία υπάρχει,
κατά τη διάρκεια της ημέρας του Αγίου Ιωάννη, στο να κρέμονται φυτά επάνω από
τις θρησκευτικές εικόνες του σπιτιού, προκειμένου να αποκρουσθεί το κακό. Η
Λατινική ονομασία, του φυτού «διάτρητον» (perforatum), οφείλεται στο ότι τα φύλλα
του έχουν στίγματα, τα οποία είναι εμφανή όταν κρατηθούν μπροστά στο φως,
δίνοντάς τους έτσι την «διάτρητη» εμφάνιση. Ονομάζεται σπαθόχορτο, γιατί στην
αρχαιότητα το χρησιμοποιούσαν ως επουλωτικό, στις πληγές που γινόντουσαν από τα
σπαθιά. Η κοινή του Αγγλική ονομασία St John's wort, προέρχεται από την
παραδοσιακή του ανθοφορία και συγκομιδή, που συμβαίνει στις 24 Ιουνίου, κατά την
εορτή του Αγίου Ιωάννου.
Βοτανική περιγραφή
Ημιδιαφανή στίγματα από αδενικό ιστό επάνω στα φύλλα.
Το Υπερικόν το διάτρητον (Hypericum perforatum), είναι εγγενές σε τμήματα της
Ευρώπης, και της Ασίας, αλλά έχει εξαπλωθεί και σε ολόκληρο τον κόσμο, ως ένα
κοσμοπολίτικο αγριόχορτο εισβολέας, συμπεριλαμβάνοντας τις εύκρατες περιοχές
της Ινδίας, Κίνας, Αφρικής και των Ηνωμένων Πολιτειών.
Το βάλσαμο, είναι ένα ποώδες, πολυετές φυτό (perennial) με εκτεταμένα υφέρποντα
ριζώματα (rhizomes). Τα στελέχη του είναι όρθια, διακλαδισμένα στο άνω τμήμα και
μπορεί να αυξηθεί σε 1 μ. ύψος. Έχει αντικριστά, άμισχα, στενά, επιμήκη φύλλα, τα
οποία έχουν μήκος 1-2 εκ..:176 Τα φύλλα είναι κίτρινο-πράσινου χρώματος, με
διάσπαρτα ημιδιαφανή στίγματα του αδενικού ιστού. Τα στίγματα είναι εμφανή όταν
κρατηθούν μπροστά στο φως, δίνοντας στα φύλλα την «διάτρητη» εμφάνιση στην
οποία αναφέρεται η Λατινική ονομασία του φυτού. Τα άνθη φτάνουν σε μήκος τα 2,5
εκατοστά, έχουν πέντε πέταλα (petals) και έχουν φωτεινό κίτρινο χρώμα με εμφανή
μαύρα στίγματα. Επίσης, εμφανίζονται σε πλατιά συμπλέγματα ανθέων (cymes)στα
άκρα των άνω κλάδων, από τα τέλη της άνοιξης και στις αρχές έως τα μέσα του
καλοκαιριού. Τα σέπαλα είναι μυτερά με μαύρα αδενικά στίγματα. Υπάρχουν πολλοί
στήμνες, οι οποίοι ενώνονται στη βάση σε τρεις δεσμίδες. Οι κόκκοι γύρης είναι
ελλειψοειδέις.Όταν συνθλίβονται οι ανθοφόροι οφθαλμοί των ανθέων (όχι αυτά
καθεαυτά τα άνθη) ή οι λοβοί των σπόρων, παράγεται ένα ερυθρωπό / πορφυρό υγρό.
Περιέχει υπερικίνη ψευδοϋπερικίνη, φλαβονοειδή (16% στα φύλλα), ξανθόνες,
φαινολικά οξέα και αιθέρια έλαια (0,13% σε ολόκληρο το φυτό).

10. 10
Οικολογία
Το βάλσαμο, πολλαπλασιάζεται τόσο βλαστικά όσο και σεξουαλικά. Ευδοκιμεί στις
περιοχές, όπου το μοτίβο της βροχόπτωσης, είναι κυρίαρχο είτε τον χειμώνα είτε το
καλοκαίρι· Ωστόσο, η διανομή περιορίζεται από θερμοκρασίες πολύ χαμηλές για την
βλάστηση των σπόρων ή την επιβίωση των δενδρυλλίων. Υψόμετρα άνω των 1500
μ., βροχοπτώσεις λιγότερες από 500 χιλ. και μια μέση ημερησία θερμοκρασία
Ιανουαρίου (στο Νότιο ημισφαίριο) άνω των 24°C, θεωρούνται περιοριστικά
κατώτατα όρια. Ανάλογα με τις περιβαλλοντικές και τις κλιματικές συνθήκες και της
ηλικίας του ρόδακα (rosette),το βαλσαμόχορτο θα αλλάξει τη μορφή της ανάπτυξης
και τη συνήθεια να προωθήσει την επιβίωση. Οι θερινές βροχές, είναι ιδιαίτερα
αποτελεσματικές στο να επιτρέψουν στο φυτό, να αναπτυχθεί βλαστικά, μετά την
αποφύλλωση από τα έντομα ή τη βόσκηση. Οι σπόροι μπορεί να παραμείνουν για
δεκαετίες στην τράπεζα σπόρων του εδάφους,ακολουθούν βλασταίνοντα τη
διατάραξη.
Είδη εισβολείς
Αν και το Υπερικόν το διάτρητον (Hypericum perforatum), καλλιεργείται εμπορικά
σε ορισμένες περιοχές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, αφού περιλαμβάνεται ως ένα
βλαβερές ζιζάνιο σε περισσότερες από είκοσι χώρες και έχει εισαγάγει πληθυσμούς
στη Νότια και τη Βόρεια Αμερική, την Ινδία, Νέα Ζηλανδία, Αυστραλία, και τη
Νότια Αφρική, Στα λιβάδια, το βαλσαμόχορτο δρα τόσο ως τοξικό όσο και ως ζιζάνιο
εισβολέας. Αντικαθιστά τις αυτόχθονες φυτικές κοινότητες και την κτηνοτροφική
βλάστηση, σε τέτοιο βαθμό, κάνοντας τις παραγωγικές γαίες μη βιώσιμες ή να γίνει
ένα είδος εισβολέα στους φυσικούς οικοτόπους και τα οικοσυστήματα, Η κατάποσή
του από τα ζώα, μπορεί να προκαλέσει φωτοευαισθησία, καταστολή του κεντρικού
νευρικού συστήματος (ΚΝΣ), αυθόρμητη αποβολή και μπορεί να οδηγήσει στο
θάνατο. Τα αποτελεσματικά ζιζανιοκτόνα, για τον έλεγχο του Υπερικού (Hypericum)
περιλαμβάνουν 2,4-D, picloram και glyphosate. Στη δυτική Βόρεια Αμερική, τρία
κολεόπετρα το Chrysolina quadrigemina, Chrysolina hyperici και το Agrilus hyperici,
έχουν εισαχθεί ως παράγοντες βιοελέγχου.
Φαρμακευτικές ιδιότητες
Το υπερικό ή βαλσαμόχορτο, απασχόλησε τη θεραπευτική από την αρχαιότητα: ο
Γαληνός και ο Διοσκουρίδης, το αναφέρουν ως διουρητικό, επουλωτικό, εμμηναγωγό
και αιμοστατικό. Στην αρχαιότητα επίσης, το χρησιμοποιούσαν ως επουλωτικό στις
πληγές που γινόντουσαν από τα σπαθιά, εξ ου κι η ονομασία του σπαθόχορτο.

11. 11
Στις ΗΠΑ, μετά από ένα πρόγραμμα του ABC News τον Ιούνιο του 1997, το υπερικό
έγινε το πιο δημοφιλές φυτό, το εναλλακτικό ''πρόζακ'' (Ladose), για την ήπια και
μέτρια κατάθλιψη. Χρησιμοποιείται επίσης ως αντισπασμωδικό και βελτιωτικό της
ποιότητας του ύπνου σε αϋπνίες. Ήδη, το 1994 στη Γερμανία συνταγογραφήθηκαν
συνταγές για 20 εκατομμύρια ασθενείς. Μόνο στη Μοντάνα των ΗΠΑ,
καλλιεργούνται σήμερα 500.000 στρέμματα του φυτού.
Φαρμακευτικές χρήσεις
Σύμφωνα με τη Ευρωπαϊκή Φαρμακοποιία, ως δρόγη νοούνται τα ανθισμένα
υπέργεια τμήματα του φυτού, τα οποία περιέχουν ποσοστό μεγαλύτερο του 0,08% σε
ολικές υπερικίνες. Τα κατοχυρωμένα από την παραδοσιακή χρήση παρασκευάσματα
του βαλσαμόχορτου είναι τα ξηρά εκχυλίσματα (εκχύλιση με οινόπνευμα 38%), τα
λεγόμενα βαλσαμέλαια (εκχύλιση με διάφορα φυτικά έλαια όπως ηλιέλαιο,
ελαιόλαδο, καλαμποκέλαιο), τα βάμματα (υγρά εκχυλίσματα με οινόπνευμα 45-50%)
και το αποξηραμένο φυτό για την παρασκευή ροφήματος.
Για συστηματική (εσωτερική) χρήση, λαμβάνεται:
 Ως έκχυμα: συνήθως ένα κουταλάκι του γλυκού ξερά τριμμένα φύλλα και
άνθη σε μία κούπα καυτό νερό, που αφήνεται για 10 με 15 λεπτά για να
περάσουν όλα τα συστατικό του φυτού στο νερό, από μία μέχρι τρεις φορές
την ημέρα, κατόπιν συμβουλής γιατρού, φαρμακοποιού ή ειδικού.
 Σε κάψουλες ή χάπια που περιέχουν ξηρό εκχύλισμα, κατόπιν συμβουλής
γιατρού ή φαρμακοποιού
 Σε αλκοολούχο βάμμα, κατόπιν συμβουλής γιατρού ή φαρμακοποιού.
Για τοπική χρήση χρησιμοποιείται κυρίως το βαλσαμέλαιο, το οποίο παρασκευάζεται
με εκχύλιση του φρέσκου φυτού σε ελλαιόλαδο ή κάποιο άλλο φυτικό λάδι για
πολλές ημέρες (40 έως 50).
Η σύσταση των ξηρών εκχυλισμάτων και του βάμματος, διαφέρει σημαντικά από τη
σύσταση του βαλσαμελαίου οπότε και οι ενδείξεις καθώς και ο τρόπος χρήσης είναι
διαφορετικός.
Επουλωτικό πληγών και εγκαυμάτων
Το βαλσαμέλαιο είναι ένα εξαιρετικό επουλωτικό και χρησιμοποιείται για την
αντιμετώπιση μικρής έκτασης δερματικών φλεγμονών όπως τα ηλιακά εγκάυματα
πρώτου βαθμού και οι μικρές πληγές.
Κατά της πνευματικής κόπωσης
Στην παραδοσιακή ιατρική, και ελλείψει του όρου "κατάθλιψη", το βαλσαμόχορτο
χρησιμοποιούνταν συστηματικά για την αντιμετώπιση της γενικότερης πνευματικής
εξάντλησης και καταπόνησης. Πλήθος μελετών έχουν υποστηρίξει την
αποτελεσματικότητα του σπαθόχορτου, ως τη θεραπεία για την κατάθλιψη, ωστόσο
τα αποτελέσματα παραμένουν εμπειρικά καθώς ο μηχανισμός δράσης δεν έχει
αποσαφηνιστεί. Μια ανασκόπηση του 2015 κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι έχει
μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα έναντι του εικονικού φαρμάκου, στη θεραπεία της
κατάθλιψης και είναι τόσο αποτελεσματικό, όσο φαρμακευτικές αγωγές ενώ έχει
λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες. Τα συγκεγχυμένα αποτελέσματα των διαφόρων
μελετών και οι διακυμάνσεις μεταξύ των χωρών που εκτελέσαν τις μελέτες όσον
αφορά την αποτελεσματικότητα, καθιστούν δύσκολο τον χαρακτηρισμό του
βαλσαμόχορτου ως αντικαταθλιπτικό παράγοντα. Ο μηχανισμός δράσης είναι ακόμα
υπό διερεύνηση, παρ'όλα αυτά έχει προταθεί ότι οφείλεται στην αναστολή της

12. 12
επαναπρόσληψης ορισμένων νευροδιαβιβαστών. Σύμφωνα με το National Center for
Complementary and Integrative Health (NCCIH) των National Institutes of Health, το
βαλσαμόχορτο «μπορεί να βοηθήσει κάποιους τύπους κατάθλιψης, αν και τα στοιχεία
δεν είναι οριστικά». Το NCCIH σημειώνει, ότι ο συνδυασμός του σπαθόχορτου, με
ορισμένα συνταγογραφόμενα αντικαταθλιπτικά, μπορεί να οδηγήσει σε «δυνητικά
απειλητική για τη ζωή, αύξηση της σεροτονίνης», μια εγκεφαλική χημική ουσία, η
οποία στοχεύεται από τα αντικαταθλιπτικά. Σε ορισμένες περιπτώσεις στη Γερμανία,
συνταγογραφείται για την ήπια έως τη μέτρια κατάθλιψη, ειδικά στα παιδιά και τους
εφήβους. H ισχυρή παρατηρούμενη αντικαταθλιπτική δράση του φυτού οφείλεται σε
ένα πλήθος συστατικών (υπερικίνη, υπεφορίνη φλαβονοειδή) και όχι σε μεμονωμένες
ουσίες.
Η υπερικίνη, ψευδοϋπερικίνη, και η υπερφορίνη, μπορούν να ποσοτικοποιηθούν στο
πλάσμα. Αυτά τα τρία δραστικά συστατικά στους ανθρώπους, έχουν ημιπερίοδο
αποβολής του πλάσματος, εντός ενός εύρους από 15-60 ώρες. Κανένα από τα τρία,
δεν έχει ανιχνευθεί στα ούρα.
Παρενέργειες
Το βαλσαμόχορτο είναι γενικά καλά ανεκτό, με λίγες παρενέργειες όταν τηρούνται οι
προτεινόμενες δοσολογίες. Συχνά οι αναφερόμενες ανεπιθύμητες ενέργειες,
περιλαμβάνουν τα γαστροεντερικά συμπτώματα (ναυτία, κοιλιακό άλγος, απώλεια
όρεξης και διάροια), ζάλη, σύγχυση, κόπωση, καταστολή, ξηροστομία, ανησυχία και
πονοκέφαλο. Τα όργανα που πλήτονται από ις ανεπιθύμητες ενέργειες
περιλαμβάνονται στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ).
Επίσης, το σπαθόχορτο ελαττώνει τα επίπεδα των οιστρογόνων, όπως της
οιστραδιόλης, επιταχύνοντας τον μεταβολισμό της και δεν θα έπρεπε να λαμβάνεται
από γυναίκες οι οποίες χρησιμοποιούν αντισυλληπτικά χάπια, δεδομένου ότι ρυθμίζει
προς τα πάνω το κυτόχρωμα CYP3A4 του συστήματος Ρ450 στο ήπαρ. Το
βαλσαμόχορτο όταν χορηγείται μόνο του σπανίως μπορεί να προκαλέσει
φωτοευαισθησία φωτοδερματίτιδα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ευαισθησία στο φως
και στα ηλιακά εγκαύματα. Η φωτοτοξικότητα του σπαθόχορτου είναι κατά πολύ
μικρότερη της καθαρής υπερικίνης. Το βαλσαμόχορτο, συνδέεται με επιβαρυντική
ψύχωση σε άτομα που έχουν σχιζοφρένεια. Σε περίπτωση που λαμβάνονται άλλα
φάρμακα, πρέπει να ενημερώνεται ο γιατρός ή ο φαρμακοποιός.
Έρευνα
Το βάλσαμόχορτο, μελετάται για την αποτελεσματικότητα στη θεραπεία ορισμένων
διαταραχών σωματοποίησης. Τα αποτελέσματα από τις αρχικές μελέτες, είναι
ανάμικτα και ακόμα μη τελεσίδικα; κάποιες έρευνες δεν έχουν βρει καμία
αποτελεσματικότητα, άλλη έρευνα διαπίστωσε μια μικρή ελάφρυνση των
συμπτωμάτων. Περαιτέρω μελέτη απαιτείται και διεξάγεται.
Ένα σημαντικό συστατικό των χημικών, η υπερφορίνη, μπορεί να είναι χρήσιμη για
τη θεραπεία του αλκοολισμού, αν και η δοσολογία, η ασφάλεια και η
αποτελεσματικότητα δεν έχουν μελετηθεί. Η υπερφορίνη έχει επίσης εμφανίσει
αντιβακτηριακές ιδιότητες έναντι Gram-θετικών βακτηρίων, αν και δεν έχει
μελετηθεί η δοσολογία, η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα. Η βοτανική ιατρική
έχει επίσης χρησιμοποιήσει εκχυλίσματα λιπόφιλων από το βάλσαμόχορτο, ως τοπική
θεραπεία για πληγές, εκδορές, εγκαύματα και τον πόνο των μυών. Τα θετικά
αποτελέσματα που έχουν παρατηρηθεί, γενικά αποδίδονται στην υπερφορίνη, λόγω
των πιθανών αντιβακτηριακών και αντι-φλεγμονωδών αποτελεσμάτων της. Για το
λόγο αυτό, η υπερφορίνη μπορεί να είναι χρήσιμη, στη θεραπεία των μολυσμένων

13. 13
πληγών και των φλεγμονωδών νόσων του δέρματος. Εις απάντηση της ενσωμάτωσης
της υπερφορίνης σε ένα νέο λάδι μπάνιου, διεξήχθη μια μελέτη, για να αξιολογήσει
το δυναμικό ερεθισμού του δέρματος και η οποία βρήκε καλή ανεκτικότητα του
δέρματος απέναντι στο βάλσαμόχορτο.
Η υπερικίνη και η ψευδοϋπερικίνη έχουν δείξει τόσο αντιιικές όσο και
αντιβακτηριακές δραστικότητες. Πιστεύεται, ότι αυτά τα μόρια προσδένονται μη
ειδικά, με ιικές και κυτταρικές μεμβράνες και μπορεί να οδηγήσει σε φωτο-οξείδωση
των παθογόνων και να τις σκοτώσει.
1.6 ΓΑΪΔΟΥΡΑΓΚΑΘΑ
Οι θρυμματισμένοι σπόροι και το τιτλοδοτημένο εκχύλισμα (ως προς το Silymarin)
χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση καταστάσεων όπως: εθισμοί, αλκοολισμός,
δηλητηρίαση από μανιτάρια, ανορεξία, προβλήματα χολής, πεπτικές διαταραχές,
λιπώδης διήθηση, πονοκέφαλοι, ορμονικές ανισορροπίες, σπασμοί, έκθεση σε
τοξίνες, ενώ είναι γνωστό ότι δρα ως αντιφλεγμονώδες, αντιοξειδωτικό, καθαρτικό,
αποτοξινωτικό και αναγεννητικό των κυττάρων.
Το Milk Thistle (γαϊδουράγκαθο), είναι γνωστό κυρίως ως αντίδοτο σε περιπτώσεις
δηλητηρίασης από μανιτάρια. Πολλά Ευρωπαϊκά Κέντρα Ελέγχου Δηλητηριάσεων
χρησιμοποιούν το απόσταγμά του γι’ αυτόν το λόγο (μείωση θνησιμότητας από 30-
50% σε λιγότερο από 10%).
Το γαϊδουράγκαθο χρησιμοποιήθηκε ήδη από τα ελληνορωμαϊκά χρόνια, ιδιαίτερα
για την υποστήριξη του τμήματος και την αποτοξίνωση του αίματος. Από το 1890
περίπου, τα φαρμακεία στις ΗΠΑ χορηγούσαν το εκχύλισμα για τη θεραπεία της
συμφόρησης των πεπτικών οργάνων με λιπώδη διήθηση. Η γερμανική φαρμακοποιία
αναγνωρίζει τους σπόρους και τα τιτλοδοτημένα εκχυλίσματα του γαϊδουράγκαθου
ως θεραπευτικά των πεπτικών διαταραχών και των οργανικών βλαβών από δηλητήρια
και τοξίνες και ως υποστηρικτική θεραπεία σε χρόνιες φλεγμονώδεις παθήσεις και σε
κίρρωση του ήπατος.
Η δραστική ουσία του γαϊδουράγκαθου είναι η σιλυμαρίνη που βοηθά στην
αναγέννηση των κατεστραμμένων ηπατικών κυττάρων και μεγάλων τμημάτων ιστών,
ενεργοποιώντας την πρωτεϊνική σύνθεση στα ηπατικά κύτταρα με την αύξηση της
δραστηριότητας του γενετικού υλικού (DNA-RNA). Παράλληλα προστατεύει τα
ηπατικά κύτταρα, εμποδίζοντας τις τοξίνες να εισχωρήσουν σ ’αυτά και
εξουδετερώνοντας τις τοξίνες που έχουν ήδη εισχωρήσει.
Σύμφωνα με πολλές τυφλές, ελεγχόμενες δοκιμές και κλινικές μελέτες, το
γαϊδουράγκαθο βοηθά σημαντικά στη μείωση των οργανικών βλαβών από αλκοόλ,
ενώ η μακρόχρονη χρήση του φαίνεται να αυξάνει τo προσδόκιμο επιβίωσης σε
ασθενείς με ηπατικές βλάβες. Επίσης μεταβάλλει ευνοϊκά τα επίπεδα των ηπατικών
ένζυμων (τρανσαμινάσες) σε ασθενείς με κίρρωση, ιογενή ηπατίτιδα και λιπώδη
διήθηση, βελτιώνει τα συμπτώματα της προκληθείσας τοξικής βλάβης σε όργανα
(ναυτία, αδυναμία, απώλεια όρεξης, κόπωση και πόνος), ενώ βοηθά στην αποτροπή
βλαβών από χημικά φάρμακα. Επιπρόσθετα, αυξάνει τη ροή των γαστρικών υγρών
που ανακουφίζουν τη δυσπεψία και τους πονοκέφαλους που συνδέονται με τη
συμφόρηση των οργάνων αποτοξίνωσης.
Δραστικές ουσίες:
Περιέχουν φλαβονικά γλυκοσίδια, Σιλυμαρίνη, Θυραμίνη, Ισταμίνη, Κινικίνη,
αιθέριο λάδι, άλατα μηλίκου οξέος, Νιτρικό Κάλλιο, Χλωροφύλλη και άλατα
μετάλλων.

14. 14
Ιδιότητες:
Χολαγωγικό και χολαιρετικό, που συνιστάται ιδιαίτερα σε κάθε αρρώστια του
ήπατος: Ηπατίτιδα, ίκτερο και πέτρες στη χολή. Τονωτικό για τους κουρασμένους.
1.7 Δάφνη
Είναι θάμνος ή μικρό δέντρο. Τα φύλλα του είναι εναλλασσόμενα, ακέραια,
λογχοειδή, βαθυπράσινα με μικρό μίσχο και με ελαφρά κυματοειδή μορφή. Η οσμή
τους είναι αρωματική και η γεύση τους είναι λίγο πικρή. Τα άνθη βγαίνουν τον
Μάρτιο με Απρίλιο. Ο καρπός είναι δρύπη με σαρκώδες περικάρπιο και μεγάλο
σπέρμα. Το χρώμα του είναι κυανόμαυρο ή μαύρο όταν ωριμάσει, έχει σχήμα ωοειδές
και μέγεθος μικρής ελιάς. Από τους καρπούς παράγεται το δαφνέλαιο, που έχει
μορφή αλοιφής και στη συνηθισμένη θερμοκρασία είναι πράσινο.
Πολλαπλασιασμός
Το φυτό ευδοκιμεί σε ασβεστολιθικά και καλά αρδευόμενα εδάφη. Ο
πολλαπλασιασμός του γίνεται με σπέρματα, τα οποία σπέρνονται σε σπορεία. Έπειτα
από 3-4 μήνες τα φυτεύουν στο έδαφος και όταν αναπτυχθούν αρκετά τότε
μεταφυτεύονται στην οριστική τους θέση. Εκτός αυτού, η δάφνη πολλαπλασιάζεται
και με μοσχεύματα όπως και με παραφυάδες.
Χρήσεις
Τα φύλλα του φυτού χρησιμοποιούνται ως άρτυμα στη μαγειρική (νοστιμίζει φαγητά
όπως τα όσπρια) και στη συσκευασία ξηρών καρπών, όπως σύκα ή σταφίδες. Το
αιθέριο έλαιο που έχουν τα φύλλα και οι καρποί (δαφνέλαιο) χρησιμοποιείται για την
παρασκευή εντομοκτόνων και παρασιτοκτόνων. Ένα αραιό αφέψημα από αυτά
χρησιμοποιείται ως παρασιτοκτόνο οργανισμών που παρασιτούν σε άλογα.

15. 15
Ιστορικά στοιχεία
Στην Ελλάδα η δάφνη ήταν γνωστή από τα αρχαιότατα χρόνια και γίνεται μνεία γι'
αυτήν στον Όμηρο. Ήταν ιερό δέντρο, αφιερωμένο στο θεό Απόλλωνα. Πρώτα οι
Έλληνες και έπειτα οι Ρωμαίοι συνήθιζαν να στεφανώνουν με κλαδιά δάφνης τους
νικητές των αγώνων. Έτσι, ακόμα και σήμερα η δάφνη ταυτίζεται με τη δόξα, τη νίκη
και την υπεροχή. Στην αρχαιότητα ήταν επίσης γνωστές οι θεραπευτικές της
ιδιότητες. Αναφέρεται ότι η Πυθία του Μαντείου των Δελφών πριν δώσει τον χρησμό
της μασούσε φύλλα δάφνης. Η δάφνη (επιστ.: δάφνη η ευγενής, laurus nobilis) είναι
αρωματικό φυτό της οικογένειας των δαφνοειδών. Ανήκει στο γένος Δάφνη. Στην
Ελλάδα απαντάται και αυτοφυής. Επίσης, στον ελληνικό χώρο καλλιεργείται και η
δάφνη του Απόλλωνα, γνωστή με τα λαϊκά ονόματα βαγιά, δάφνη, δαφνολιά και
φυλλάδα. Δεν είναι γνωστή η ετήσια παγκόσμια κατανάλωση φύλλων δάφνης. Μόνο
από την Ελλάδα εξάγονται περί τους 200 τόνους ετησίως. Στην αρχαιότητα ήταν
επίσης γνωστές οι θεραπευτικές της ιδιότητες. Η δάφνη ήταν από την αρχαιότητα
γνωστή για τις αντισηπτικές, αντιφλεγμονώδεις και καταπραϋντικές ιδιότητες των
φύλλων και των καρπών της. Ο Ιπποκράτης τη χορηγούσε ως αναλγητικό μετά τον
τοκετό, σε διάφορα γυναικολογικά προβλήματα και για πλύσεις της κεφαλής. Με
δαφνέλαιο θεράπευε τη στειρότητα. Ο Διοσκουρίδης συνιστούσε το αφέψημα της σε
παθήσεις της κύστης και της μήτρας, τους λιωμένους καρπούς της στο άσθμα και στη
φυματίωση και το χυμό τους σε περιπτώσεις βαρηκοΐας και κόπωσης. Στην αρχαία
Ελλάδα και Ρώμη ήταν επίσης φυτό αφιερωμένο και στο θεό Ασκληπιό (το θεό της
Ιατρικής). Από τα παλιά κλαδιά έφτιαχναν στεφάνια για να δοξάσουν τους ήρωες και
αργότερα πίστευαν ότι προστάτευε τον κόσμο από τον διάβολο. Όταν ξηραινόταν
κάποιο δέντρο Δάφνης, πίστευαν ότι θα έρθει κάποιο κακό! Το χρησιμοποιούσαν
επίσης για να τονώσουν τα μαλλιά αλλά και να σκουραίνουν το χρώμα τους (και των
βλεφαρίδων) βράζοντας μαζί φύλλα δάφνης και καρυδιάς.
Χρήσεις: Σε πολλά χωριά χρησιμοποιούν το χυλό των φύλλων μαζί με ρεβυθάλευρο
για το ζύμωμα του εφτάζυμου ψωμιού. Χρησιμοποιείται σαν αρωματικό στο
βερμούτ, σε παγωτά, γλυκά, στην αρτοποιία, σε σούπες, ζυμαρικά και κονσέρβες
κρέατος.
Οι Βεδουίνοι αρωματίζουν τον καφέ τους με τα φύλλα δάφνης. Χρησιμοποιούνται τα
φύλλα της δάφνης και οι καρποί (χωρίς τα κουκούτσια τα οποία θεωρούνται τοξικά).
Το αιθέριο έλαιο που περιέχουν οι καρποί βρίσκει πολλές εφαρμογές στη
θεραπευτική. Από λαϊκούς θεραπευτές χρησιμοποιείται η σκόνη των δαφνόφυλλων
τοπικά για το σταμάτημα της αιμορραγίας από τη μύτη.
Τα φύλλα και οι καρποί είναι τονωτικά για τις λειτουργίες της πέψης . Όλα τα μέρη
της δάφνης είναι διεγερτικά και η λαϊκή ιατρική δε χρησιμοποιεί τα φύλλα ως
εφιδρωτικά και αντικαταρροϊκά. Τα φύλλα πρέπει να ξεραίνονται στη σκιά.
Χρήση της δάφνης σε εναλλακτικές θεραπείες: Η δάφνη έχει πολλές χρήσεις στη
λαϊκή παράδοση. Χρησιμοποιούνται τα φύλλα και οι καρποί της, χωρίς τα
κουκούτσια που θεωρούνται τοξικά και παλαιότερα χρησίμευαν ως εκτρωτικά.
Εκχύλισμα δάφνης βοηθά στην καλή λειτουργία του στομάχου. Το δαφνέλαιο, που
εξάγεται με μηχανική συμπίεση των καρπών, θεωρείται ως αντιρρευματικό, για
θλάσεις μυών και εναντίον της αρθρίτιδας. Το χρησιμοποιούσαν επίσης για να
τονώσουν τα μαλλιά αλλά και να σκουραίνουν το χρώμα τους (και των βλεφαρίδων)
βράζοντας μαζί φύλλα δάφνης και καρυδιάς. Σήμερα χρησιμοποιείται σε αρώματα,
κεριά και σαπούνια. Το αιθέριο έλαιο, που παράγεται από την απόσταξη των φύλλων,
είναι αντισηπτικό, πολύτιμο για το συνάχι και τη βρογχίτιδα. Σε πολλά χωριά

16. 16
χρησιμοποιούν το χυλό των φύλλων μαζί με ρεβυθάλευρο για το ζύμωμα του
εφτάζυμου ψωμιού. Οι Βεδουίνοι αρωματίζουν τον καφέ τους με τα φύλλα δάφνης.
Οι Βυζαντινοί αρωμάτιζαν το κρασί τους και τη χρησιμοποιούσαν σαν κατευναστικό.
Η σκόνη των δαφνόφυλλων χρησιμοποιείται τοπικά για το σταμάτημα της
αιμορραγίας από τη μύτη.
Χαλαρωτική και ευεργετική Το αφέψημα της δάφνης, που μπορείτε να φτιάξετε
βράζοντας σε ένα φλιτζάνι νερό 2-3 φυλλαράκια για δέκα λεπτά, χρησιμοποιείται για
την καταπολέμηση της αϋπνίας και της έντασης. Το ίδιο αφέψημα θεωρείται χρήσιμο
και σε περιπτώσεις δυσπεψίας και ανορεξίας, ενώ συγχρόνως τα φύλλα της δάφνης
πιστεύεται ότι διαθέτουν στυπτικές, αντιδιαρροϊκές και διουρητικές ιδιότητες. Για τον
πονόλαιμο αλλά και τις στοματικές μολύνσεις μπορούμε επίσης να κάνουμε γαργάρες
με το παραπάνω αφέψημα, ενώ τα επιθέματα με κομπρέσες με νερό όπου έχουμε
βράσει δέκα φύλλα δάφνης ενδέχεται να καταπραΰνουν και τα αποστήματα.
Παράλληλα το αιθέριο έλαιο της δάφνης θεωρείται ότι καταπολεμά την αεροφαγία
αλλά και τους πόνους που οφείλονται σε ρευματισμούς και αρθριτικά.
Αν τα μαλλιά σας πέφτουν ή είναι θαμπά, ξεβγάλτε τα μετά το λούσιμο με νερό στο
οποίο έχετε βράσει φύλλα δάφνης. Για να σκουρύνετε το χρώμα τους σε περίπτωση
που έχουν αρχίσει να ασπρίζουν, βράστε 150 γρ. φρέσκα δαφνόφυλλα, αφήστε το
μείγμα να κρυώσει και λουστείτε για 15 μέρες.
Οι γυναίκες στην Κρήτη παρασκεύαζαν ένα καλλυντικό σκεύασμα, από δαφνέλαιο,
δαφνοκούκουτσα και αγουρόλαδο, το οποίο χρησιμοποιείται για εντριβή των ριζών
των τριχών του κεφαλιού για να αποκτήσουν γερά μαλλιά.
Μέτρα προφύλαξης Αποφύγετε τις επαλείψεις με σκέτο δαφνόλαδο, καθώς μπορεί να
προκαλέσει εγκαύματα και κοκκινίλες στο δέρμα. Επίσης, μην πίνετε ποτέ
δαφνόλαδο γιατί υπάρχει περίπτωση να σας προκαλέσει ναυτία και έντονη τάση για
εμετό, αλλά και εγκαύματα στο γαστρικό βλεννογόνο και κολικούς.
1.8 Δενδρολίβανο
Το δενδρολίβανο (αρχ. ελλ. ἀπόσπληνος), γνωστό και ως αρισμαρί, στην Κύπρο είναι
γνωστό με το όνομα λασμαρί, είναι αρωματικός, αειθαλής θάμνος ο οποίος ανήκει
στο γένος Ροσμαρίνος και στην οικογένεια των Χειλανθών. Tο γένος Rosmarinus
περιλαμβάνει, εκτός του γνωστού (R. officinalis) που αναφέρεται και ως λιβανωτίς

17. 17
(Διοσκ.) και ως δενδρολίβανον το φαρμακευτικόν, και μερικά άλλα είδη, μεταξύ των
οποίων και τα ακόλουθα: Ροσμαρίνος ο εριοκάλυξ (R. eriocalyx) και Ροσμαρίνος ο
γναφαλώδης (R. tomentosus). Η λατινική ονομασία του φυτού Rosmarinus σημαίνει
δροσιά της θάλασσας και είναι σύνθετη από τις λέξεις ros (δροσιά) και marinus
(θαλάσσιος), γιατί πιστευόταν ότι το φυτό μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς πότισμα,
αρκούμενο μόνο στην υγρασία που έρχεται από τη θάλασσα. Γνωστό φυτό στην
αρχαιότητα όταν οι Αρχαίοι Έλληνες το χρησιμοποιούσαν σε διάφορες θρησκευτικές
τελετές και γιορτές, σε στολισμούς κτηρίων, ναών και ως καύσιμο για θυμίαμα. Η
καταγωγή του είναι από τις περιοχές της Μεσογείου αλλά σήμερα εκτός από τις
περιοχές αυτές καλλιεργείται ως καλλωπιστικό για τα ωραία κυανά άνθη του σε όλη
σχεδόν την Ευρώπη και τις εύκρατες περιοχές της Αμερικής. Περιέχει τανίνη και
αιθέριο έλαιο, το οποίο εξάγεται με απόσταξη κυρίως από τις κορυφές των
ανθοφόρων βλαστών. Τα άνθη του προτιμώνται από τις μέλισσες και γίνονται πηγή
για την παραγωγή μελιού.
Μορφολογία
Είναι πυκνόφυλλος και πολύκλαδος θάμνος με ύψος που δε ξεπερνά τα 2 μέτρα. Τα
φύλλα του είναι δερματώδη, μικρά , γραμμοειδή και μοιάζουν με πευκοβελόνες. Η
πάνω επιφάνεια των φύλλων έχει χρώμα σκούρο πράσινο και η κάτω επιφάνεια είναι
ελαφρώς χνουδωτή με χρώμα λευκό ή αχνά γκριζωπό. Τα άνθη βρίσκονται κατά
ομάδες και βγαίνουν στις μασχάλες των φύλλων. Το χρώμα τους είναι μοβ,
κυανόλευκο ή και λευκό. Δεν έχει ιδιαίτερη ανάγκη από πότισμα και μπορεί να
φυτρώσει και σε βραχώδεις ορεινές περιοχές. Οι βλαστοί έχουν ένα ευχάριστο άρωμα
που μοιάζει με αυτό του τσαγιού και η γεύση τους είναι ελαφρώς πικρή και λίγο
καυτερή.
Χρήσεις
Μαγειρική
Οι τρυφεροί βλαστοί και τα φύλλα του δενδρολίβανου χρησιμοποιούνται ως
αρωματικό σε πολλά φαγητά. Στα ψητά δίνει μία ιδιαίτερη γεύση. Στη
ζαχαροπλαστική το χρησιμοποιούν κυρίως στα γλυκά του κουταλιού.
Άλλες χρήσεις
Από τα φύλλα του δενδρολίβανου εξάγεται ένα υγρό που χρησιμοποιείται στην
παρασκευή φαρμάκου για τους ρευματισμούς, για τους διάφορους ερεθισμούς του
στόματος καθώς και για το βήχα. Από τους βλαστούς εξάγεται αιθέριο έλαιο που
χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, στη σαπωνοποιία, καθώς και με κατάλληλη
επεξεργασία στην παρασκευή εντομοκτόνων.
Παραδοσιακή λαϊκή ιατρική
Στην παραδοσιακή λαϊκή ιατρική σύμφωνα με τον Αγάπιο στον Γεωπονικό (παρ.148)
χρησιμοποιείται:
για θεραπεία κάθε αρρώστιας των σπλάγχνων. Καίγοντας ξύλο δεντρολίβανου και σε
μορφή καρβουνόσκονης ασπρίζει τα δόντια και θεραπεύει κάθε αρρώστια των
δοντιών. Τοποθετώντας φύλλα δεντρολίβανου στο στρώμα αποτρέπει τους εφιάλτες.
Κοπανίζοντας τα φύλλα και τοποθετώντας στην πληγή βοηθάει να επουλώσει και να
θεραπεύσει καρκινικές εξελκώσεις (φάγουσα). Φτιαγμένο κουτάλι από το ξύλο του
δεντρολίβανου προστατεύει από τα μικρόβια. Κάνοντας Φλασκί από ξύλο
δεντρολίβανου βοηθάει να συντηρηθεί χωρίς να αλιωθεί το κρασί. Ακόμα βάζοντας

18. 18
φύλλα δεντρολίβανου στο βαρέλι βοηθάει να μην χαλάσει το κρασί. Καίγοντας το
δεντρολίβανο, η μυρωδιά του απομακρύνει τους σκορπιούς, φίδια. Επίσης καίγοντας
δεντρολίβανο καθαρίζει τον αέρα από μικρόβια. Βράζοντας το δεντρολίβανο ως
ρόφημα βοηθάει να θεραπευτή ή "κάυσιν τον στόμαχον".
Άλλοι αναφέρουν ότι θεραπεύει την "ατονία της καρδιάς", τα τραύματα, τη
δυσεντερία και τους ρευματισμούς. ``Στην Κρήτη συνιστάται για τον "τριχοφά" ή
"τριχοφάγο" (αλωπεκία). Σε έρευνες έχουν δείξει ότι αυξάνει την ορμόνη αυξητική
ορμόνη νευρικός αυξητικός παράγοντας (NGF).
1.9 Θυμάρι/Θρούμπι
Το θυμάρι ή θύμιο (Θύμος ο κοινός, λατ. Thymus vulgaris) είναι αγγειόσπερμο,
δικότυλο φυτό, το οποίο ανήκει στην τάξη των Σωληνανθών (Tubiflorae) και στην
οικογένεια των Χειλανθών (Labiatae). Είναι θάμνος μικρού ύψους (έως 30
εκατοστά), με όρθιους βλαστούς, εξαιρετικά ανθεκτικός, αναδύει πολύ ευχάριστο
άρωμα. Απαντάται στις νότιες και μεσογειακές περιοχές της Ευρώπης σε διάφορες
περιοχές της Ασίας και καλλιεργείται στη βόρεια Αμερική.
Τα φύλλα του θυμαριού, όταν ξεραθούν, αποκτούν καφεπράσινο χρώμα και
αναδύουν το άρωμα τους όταν θρυμματιστούν. Η γεύση τους είναι πολύ δυνατή,
ελαφρώς καυστική και πλούσια. Μαζί με τους αποξηραμένους ανθούς
χρησιμοποιούνται ως μπαχαρικό για τον αρωματισμό διαφόρων φαγητών σε
ψάρια, κρέατα, σε διάφορες σάλτσες, σούπες κ.λ.π. Είναι ένα από τα βασικά
συστατικά του λικέρ βενεδικτίνη.
Το θυμάρι είναι ιδιαίτερα αγαπητό στις μέλισσες και το θυμαρίσιο μέλι είναι
εξαιρετικής ποιότητας.
Φαρμακευτική Χρήση
Το θυμάρι περιέχει αιθέριο έλαιο σε ποσοστό 1-2%. To κύριο συστατικό του
αιθέριου έλαιου του θυμαριού κατά 20-54% είναι η θυμόλη ή, αλλιώς, καμφορά
του θυμαριού, έχει χρήσεις στην αρωματοποιία και στην οδοντιατρική. Η θυμόλη
έχει αντισηπτική δράση και αποτελεί το κυρίως συστατικό πολλών εμπορικών
σκευασμάτων για την πλύση του στόματος, όπως η Listerine. Πριν την έλευση των
σύγχρονων αντιβιοτικών, το αιθέριο έλαιο θυμαριού χρησίμευε για την επάλειψη
των γαζών. Η θυμόλη έχει αποδειχτεί επίσης αποτελεσματική στην καταπολέμηση
των μυκητων που συχνά μολύνουν τα νύχια των ποδιών. Αποτελεί επίσης ενεργό
συστατικό σε κάποια φυτικά σκευάσματα χωρίς οινόπνευμα, για την απολύμανση
των χεριών.
Το ρόφημα από θυμάρι μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία του βήχα και
της βρογχίτιδας. Για να παρασκευάσουμε έγχυμα βάζουμε 1 κουταλιά του γλυκού
ξηρό ή 2 κουταλιές του γλυκού φρέσκο βότανο, χωρίς κοτσάνι, σε 1 φλιτζάνι

19. 19
βραστό νερό, το σκεπάζουμε για 10 λεπτά και μετά το σουρώνουμε.
Σημαντικές Ποικιλίες
Στην Ελλάδα υπάρχουν 23 αυτοφυή είδη και τα πιο σημαντικά είναι:
1.-Αγριοθυμάρι.
Θύμος ο κεφαλωτός Thymus capitatus Μικρός θάμνος με βλαστούς ξυλώδεις
ξαπλωμένους. Βρίσκεται σε πολλές βραχώδεις, ορεινές, ξηρές περιοχές της
ηπειρωτικής Ελλάδας. Κοντά στις περιοχές όπου φύεται το άγριο θυμάρι
τοποθετούνται κυψέλες με μέλισσες και παράγεται εκλεκτό μέλι. Αυτό το είδος
στην Κύπρο ονομάζεται θρουμπίν ή δρουμπίν ή γρουμπίν. Τα παλαιότερα χρόνια ο
θρουμποπούλης ήταν εκείνος που πωλούσε θρουμπιά που μάζευε και φόρτωνε στο
γαϊδούρι του. Συνήθως πωλούσε όλο το γομάριν σε έναν αγοραστή.
2.-Χαμοθρούμπι.
Θύμος ο γραπτός Τhymus striatus. Πολύ κοινό σε διάφορες πεδινές περιοχές και
λιβάδια της Μακεδονίας και της Θράκης.
3.-Σμάρι.
Θύμος η Ζυγίς ή Θύμος ο αττικός Thymus atticus ή θυμάρι της Aττικής. Βρίσκεται
σε διάφορες βραχώδεις περιοχές της Αττικής, της Αχαΐας, Κορινθίας και Ολύμπου.
Υπάρχουν και καλλωπιστικές ποικιλίες θυμαριού που καλλιεργούνται σε
διάφορους κήπους.
Συγκομιδή
Το Θυμάρι μαζεύεται τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο

20. 20
1.10 Καλέντουλα
Aπό τα πορτοκαλοκίτρινα λουλούδια του φυτού καλέντουλα, που προς το τέλος
του χειμώνα συχνά στολίζουν τα βάζα μας, παρασκευάζεται ένα από τα πιο
καταπραϋντικά και επουλωτικά έλαια βάσης για το δέρμα. Tο όνομα του φυτού
στα λατινικά, συμβολικά, σημαίνει την αρχή κάθε ρωμαϊκού μήνα, γιατί το φυτό
ανθίζει τις πρώτες μέρες του κάθε μήνα. H καλέντουλα χρησιμοποιούνταν στον
αρχαίο ελληνικό, ρωμαϊκό, αραβικό και ινδικό πολιτισμό ως θεραπευτικό βότανο,
αλλά και ως συστατικό σε φαγητά και καλλυντικά, ακόμη και σε υφάσματα. Tο
λάδι της είναι γνωστό για τις αντιφλογιστικές, αντιβακτηριδιακές,
αντιμυκητιασικές και κυρίως για τις επουλωτικές του ιδιότητες.
Xρήσιμα μέρη
Tο λάδι καλέντουλας εξάγεται με εκχύλιση από τα άνθη του φυτού, που είναι
πλούσια σε φλαβονοειδή και καροτενοειδή, ουσίες με ευεργετικές για το δέρμα
ιδιότητες.
Iδιότητες Tο λάδι της καλέντουλας βοηθά ιδιαίτερα στη θεραπεία ήπιων
δερματικών ερεθισμών που οφείλονται στον κρύο αέρα και στις απότομες
εναλλαγές της θερμοκρασίας. Bοηθάει, επίσης, στην καταπράυνση του
ερεθισμένου δέρματος, επουλώνει τσιμπήματα, κοψίματα και πληγές. Aποτελεί
εξαιρετική βάση για κρέμες, φυτικές αλοιφές, λοσιόν και πολλά άλλα φυσικά
καλλυντικά. Mπορεί να εφαρμοστεί απευθείας στο δέρμα και θεωρείται ιδανικό
λάδι για όλα τα μασάζ αρωματοθεραπείας, καθώς αποτελεί άριστο φορέα που
επιδέχεται την προσθήκη αιθέριων ελαίων. Eίναι κατάλληλο για όλους τους
τύπους δέρματος, αλλά ιδιαίτερα ενδείκνυται για ξηρές, πολύ ξηρές και
ευαίσθητες επιδερμίδες. Tέλος, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως βρεφικό λάδι.
Πως χρησιμοποιείται
Σκασμένο δέρμα Φτιάξτε τη δική σας κρέμα για σκασμένο και πολύ ξηρό δέρμα:
•50 γρ. καθαρή κρέμα αλόης •15 σταγόνες λάδι καλέντουλας •10 σταγόνες αιθέριο
έλαιο σανδαλόξυλου Αναμείξτε τα συστατικά με τη σειρά που αναφέρονται μέχρι
να γίνουν ένα ομοιογενές μείγμα. Eφαρμόστε το 2 φορές την ημέρα στην
επιδερμίδα (εφόσον δεν εκτίθεστε σε ήλιο, αλλιώς κάθε βράδυ).
Eνυδατικό τζελ προσώπου • 50 γρ. τζελ αλόης •10 σταγόνες λάδι καλέντουλας •10
σταγόνες αιθέριο έλαιο λιβανιού •10 σταγόνες αιθέριο έλαιο πορτοκαλιού • 5
σταγόνες αιθέριο έλαιο γερανιού Αναμείξτε τα συστατικά με τη σειρά που
αναφέρονται μέχρι να γίνουν ένα ομοιογενές μείγμα. Eφαρμόστε το κάθε βράδυ
στην επιδερμίδα.
Για μεικτό και αφυδατωμένο δέρμα Στην basic face cream της «Apivita»(ή σε
άλλη κρέμα βάσης 50 ml) προσθέστε: • 20 σταγόνες λάδι καλέντουλας • 3

21. 21
σταγόνες αιθέριο έλαιο λεβάντας • 5 σταγόνες αιθέριο έλαιο λεμονιού Αναμείξτε
τα συστατικά με τη σειρά που αναφέρονται μέχρι να γίνει ένα ομοιογενές μείγμα.
Eφαρμόστε το 2 φορές την ημέρα στην επιδερμίδα (εφόσον δεν εκτίθεστε στον
ήλιο, αλλιώς κάθε βράδυ).
Για στρεσαρισμένες και ευαίσθητες επιδερμίδες Στην basic face cream της
«Apivita» (ή άλλη κρέμα βάσης 50 ml) προσθέστε: • 20 σταγόνες λάδι
καλέντουλας • 5 σταγόνες αιθέριο έλαιο λεβάντας • 5 σταγόνες αιθέριο έλαιο
γερανιού Αναμείξτε τα συστατικά με τη σειρά που αναφέρονται μέχρι να γίνει ένα
ομοιογενές μείγμα. Eφαρμόστε το 2 φορές την ημέρα στην επιδερμίδα (εφόσον δεν
εκτίθεστε στον ήλιο, αλλιώς κάθε βράδυ).
Περιγραφή
Το όνομα καλέντουλα προέρχεται από τη λατινική λέξη «kalendae» (καλένδες)
που σημαίνει πρώτη μέρα του μήνα πιθανώς γιατί η καλέντουλα ανθίζει τις πρώτες
μέρες των περισσότερων μηνών του χρόνου. Το officinalis δείχνει την
παραδοσιακή φαρμακευτική χρήση του φυτού.
Ανήκει στην οικογένεια των Συνθέτων. Είναι φυτό ετήσιο και το γνωρίζουμε όλοι.
Η καταγωγή του είναι από την Αίγυπτο και το καλλιεργούμε συχνά στους κήπους.
Υπάρχουν πολλές ποικιλίες με άνθη κίτρινα ή ζωηρά πορτοκαλιά, απλά ή διπλά,
με φύλλα μεγάλα, στενά στη βάση, φαρδύτερα και στρογγυλεμένα στην κορυφή.
 Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα άνθη του φυτού. Τα άνθη της
καλέντουλας έχουν θεωρηθεί ευεργετικά για τη μείωση των φλεγμονών, τη
γρήγορη αποθεραπεία πληγών και τις αντισηπτικές τους δυνατότητες.
Έχουν χρησιμοποιηθεί για να θεραπεύσουν ποικίλες δερματικές ασθένειες και
είναι αποτελεσματικά ενάντια στα δερματικά έλκη.
Όταν λαμβάνονται εσωτερικά ως τσάι, μπορούν να αντιμετωπίσουν έλκη του
στομάχου φλογώσεις, φλεγμονές.
Ένα από τα πολλά πλεονεκτήματα της Καλέντουλας είναι ότι καθαρίζει το αίμα,
επισπεύδει την επούλωση των πληγών και λειαίνει τις ανωμαλίες του δέρματος.
Πολλοί γιατροί πιστεύουν ότι η Καλέντουλα είναι ένα σημαντικό φάρμακο σε
περιπτώσεις μη εγχειρήσιμου καρκίνου.
Συστατικά: Τα άνθη της περιέχουν αιθέρια έλαια, σαπωνίνες, φλαβονοειδή,
βιταμίνη C, ασβέστιο, καροτένια (πρόδρομα μόρια της βιταμίνης Α) και
σημαντικές ποσότητες πυριτίου.
Ο συνδυασμός του πυριτίου και της προστατευτικής βλέννας που περιέχει,
καθιστά την καλέντουλα ένα από τα πιο σημαντικά βότανα για την αντιμετώπιση
των δερματικών προβλημάτων για την ίαση των οποίων ο οργανισμός πρέπει να
αναπλάσει νέους ιστούς.
Πυρίτιο: Ανήκει στα μέταλλα και βοηθά στην απορρόφηση του ασβεστίου από τον
οργανισµό. Επίσης συντελεί στην υγεία του δέρµατος και συμμετέχει στην
ανάπτυξη των µαλλιών, των νυχιών και των δοντιών.
Επιπλέον, οι πηκτίνες που περιέχονται στα φύλλα της την καθιστούν ενυδατικό
παράγοντα. Ακόμη δίνει ελαστικότητα στο δέρμα και βοηθάει στην αντιμετώπιση
των ραγάδων και των ρυτίδων.
Τα πέταλα και η γύρη της καλέντουλας περιέχουν τριτερπενοειδείς εστέρες και
καροτενοειδή, και τα αντιοξειδωτικά φλαβοξανθίνη και χρυσοξανθίνη που είναι

22. 22
και η πηγή του κίτρινο πορτοκαλί χρώματος.
Τα φύλλα και τα κοτσάνια περιέχουν άλλα καροτενοειδή, λουτεΐνη ως επί το
πλείστων (80%), ζεαξανθίνη (5%), και β-καροτένιο. Εκχυλίσματα του φυτού,
επίσης, χρησιμοποιούνται ευρέως στα καλλυντικά λόγω της παρουσίας ενώσεων,
όπως σαπωνίνες, ρητίνες και αιθέρια έλαια.
Τα άνθη περιέχουν φλαβονογλυκοσίδες, τριτερπενικούς ολιγογλυκοσίδες,
τριτερπενικούς γλυκοσίδες τύπου oleanane, σαπωνίνες, και σεσκιτερπενικούς
γλυκοσίδες.
Παραδοσιακές χρήσεις: Η χρήση του φυτού έχει μακρά παράδοση. Τα λουλούδια
χρησιμοποιούνταν στην αρχαία Ελλάδα, Ρώμη, Μέση Ανατολή και Ινδία ως
θεραπευτικό φυτό και ως χρωστική για υφάσματα, τρόφιμα και καλλυντικά.
Τα λουλούδια της θεωρούνται βρώσιμα και χρησιμοποιούνται στις σαλάτες ως
γαρνιτούρα ή για να προσθέσουν χρώμα αντί για το πολύ πιο ακριβό σαφράν.
Η καλέντουλα είναι επίσης από τα πιο γνωστά φαρμακευτικά βότανα και
χρησιμοποιείται στη δυτική θεραπευτική ήδη από τον 12ο αιώνα. Έχει
χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση πονόδοντων, σαν αντισπασμωδικό ιδιαίτερα
για το στομάχι και την δυσμηνόρροια, σαν τονωτικό του ήπατος, εφιδρωτικό,
αντιεμετικό, αντισκορβουτικό.
Ιδιότητες και σύγχρονες χρήσεις: Η καλέντουλα έχει θεραπευτικές ιδιότητες,
καταπραΰνει τους ερεθισμούς του δέρματος και του ερυθήματος και είναι ιδανική
για το ευαίσθητο και ερεθισμένο δέρμα. Επίσης είναι ενυδατική και μαλακτική.
Τοπικά έχει χρησιμοποιηθεί για κιρσούς, αιμορροΐδες, έκζεμα και επιπεφυκίτιδα.
Φαρμακολογικές μελέτες φυτών έχουν δείξει ότι εκχυλίσματα καλέντουλας μπορεί
να έχουν αντι -ιικές, αντι-γονιδιοτοξικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες.
Η καλέντουλα είναι για τις πληγές ότι είναι η άρνικα για τους μώλωπες. Και τα
δύο φυτά θεωρούνται αποτελεσματικά ειδικά για τραυματισμούς.
Ενδείκνυται σε περιπτώσεις τραυματισμών των μυών και των τενόντων και όπου
υπάρχει έντονη φλεγμονή. Στο Παρίσι το 1849, χρησιμοποιήθηκε από γιατρούς σε
πολλά θύματα που είχαν θραύσματα στα οστά από τραύματα σφαιρών, των οποίων
τα άκρα υπό άλλες συνθήκες θα είχαν ακρωτηριαστεί, σώθηκαν με την εφαρμογή
και αποτελεσματικότητα της καλέντουλας.
Όταν εφαρμόζεται εξωτερικά, ιδιαίτερα τα άνθη, προσφέρουν ανακούφιση από
τους πονοκεφάλους και τον πονόδοντο
 Θεραπευτικές Ιδιότητες : Τα αιθέρια έλαια αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό
των βακτηριδίων και μυκήτων, οι δε σαπωνίνες ενεργούν αντιφλεγμονικά.
Η καλέντουλα ενισχύει επιπλέον το ανοσοποιητικό σύστημα, ενεργεί
αντισπασμωδικά και ευνοεί την έκκριση χολής.
Η καλεντούλα δρα ως αντιφλεγμονώδες, αντισηπτικό, στυπτικό, επουλωτικό,
αντιμυκητιακό, εμμηναγωγό.
Είναι ένα από τα καλύτερα βότανα για την θεραπεία δερματικών προβλημάτων
που οφείλονται σε μόλυνση ή φυσική βλάβη.
Χρησιμοποιείται επίσης σε κάθε εξωτερική αιμορραγία, τραύμα, μωλωπισμό ή
διάστρεμμα.
Είναι ευεργετική για τα τραύματα που επουλώνονται αργά και για δερματικά και

23. 23
κιρσώδη έλκη.
Είναι ιδανική ως πρώτη βοήθεια σε ελαφρά εγκαύματα.
Χρησιμοποιείται για την θεραπεία γαστρικών και δωδεκαδακτυλικών ελκών.
Σαν εμμηναγωγό βοηθά σε περιπτώσεις καθυστέρησης και επώδυνης
εμμηνορροής.
Κατά των τσιμπημάτων της σφίγγας και της μέλισσας και κατά των κρεατοελιών.
Συντηρεί και διατηρεί υγιή τα αιμοφόρα αγγεία. Είναι και κατά της ακμής, με
επαλείψεις.
Σαν χολαγωγό βοηθά σε προβλήματα της χοληδόχου κύστης και σε ασαφή πεπτικά
προβλήματα που χαρακτηρίζουμε ως δυσπεψία.
Χρήση : Τις εξαιρετικές της ικανότητες δείχνει η καλέντουλα στους
τραυματισμούς του δέρματος και των βλεννογόνων.
Κομπρέσες με τσάι ή αραιωμένο βάμμα μπορούν να θεραπεύσουν πληγές που
επουλώνονται δύσκολα, μολύνσεις των νυχιών, εγκαύματα, αποστήματα, ουλές
και έλκη των κνημών.
Οι γαργάρες με τσάι βοηθούν σε περίπτωση στοματίτιδας και φαρυγγίτιδας.
Την παρασκευάζουμε ως έγχυμα (ρίχνουμε σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό 1-2
κουταλάκια του τσαγιού και το αφήνουμε για 10-15 λεπτά). Για τοπική θεραπεία
μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως κατάπλασμα ή κομπρέσα.
Λάδι Καλέντουλας, παρασκευή και ιδιότητες : Για την παρασκευή του λαδιού της
θα χρειαστούμε αποξηραμένα άνθη καλέντουλας και έξτρα παρθένο ελαιόλαδο.
Αν τα άνθη δεν είναι στεγνά, είναι προτιμότερο να είναι αποξηραμένα διαφορετικά
υπάρχει κίνδυνος να εμπεριέχουν υγρασία η οποία κατά την παραμονή στο βάζο
θα μπορούσε να προκαλέσει μούχλα. Αγοράστε μια γλάστρα καλέντουλας και
κόβετε από κει κάθε φορά που χρειάζεστε να κάνετε λάδι.
Η αναλογία παρασκευής είναι: 1 μέρος βοτάνου σε 4 μέρη λαδιού. Τοποθετήστε
τα άνθη σε ένα βαζάκι και συμπληρώστε με λάδι. Κλείστε καλά, ανακινήστε και
τοποθετήστε το ώστε να το βλέπει ήλιος.
Την πρώτη εβδομάδα ανακινείτε συνεχώς, το αφήνετε για 1 μήνα περίπου. Μετά
το σουρώνετε σε ύφασμα και αποθηκεύετε σε σκουρόχρωμο βαζάκι, διατηρείται
σε μέρος σκιερό και δροσερό.
Το λάδι καλέντουλας χρησιμοποιείται σαν βάση για μασάζ, και για την παρασκευή
θεραπευτικών και καλλυντικών κρεμών.
Η καλέντουλα αποτελεί ένα από τα καλύτερα βότανα για την αντιμετώπιση
δερματικών προβλημάτων όπως ακμή, εκζέματα, ερεθισμοί, κιρσοί αλλά και
προβλήματα όπως έλκος στομάχου.
Σε περιπτώσεις φλεβίτιδας, κιρσωδών έλκων, κρυοπαγημάτων και εγκαυμάτων, η
αλοιφή φέρνει μεγάλη ανακούφιση.

24. 24
1.11 Λεβάντα
Η λεβάντα (επ. ονομ. Lavandula) είναι γένος φυτών που ανήκει στην οικογένεια των
Χειλανθών (Labiatae). Το γνωστότερο γένος είναι η λαβαντούλα, που περιλαμβάνει
γύρω στα 25 είδη. Είναι ιθαγενές των παραμεσόγειων περιοχών. Επίσης, απαντάται
στα Κανάρια Νησιά, στην Ινδία και σε άλλες ασιατικές χώρες. Το αιθέριο έλαιο που
περιέχουν τα φύλλα της χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία και για τη θεραπεία
νευρασθενειών. Έχει επίσης αντισηπτικές ιδιότητες και χρησιμοποιείται στην
επούλωση τραυμάτων. Σε μεγάλες δόσεις η λεβάντα δρα ως υπνωτικό και ναρκωτικό.
Οι ιαματικές της ιδιότητες ήταν γνωστές από την αρχαιότητα και αναφέρονται στο
Διοσκουρίδη, τον Πλίνιο και το Γαληνό.
Περιγραφή
Πρόκειται για φυτό φρυγανώδες και πολύκλαδο, με όρθιους βλαστούς που φύονται
από τη βάση. Είναι, συνεπώς, θάμνος, με ύψος 30 έως 80 εκατοστά. Έχει
γκριζοπράσινα φύλλα, στενά ώς λογχοειδή. Οι ανθοφόροι βλαστοί καταλήγουν σε
ταξιανθία τύπου στάχεος.
Το αιθέριο έλαιο της λεβάντας χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, τη σαπωνοποιία
και στη φαρμακευτική ως τονωτικό και αντικαταρροϊκό. Κύριο συστατικό του είναι η
χημική ένωση οξικό λιναλύλιο. Εκτός αυτού, περιέχει αλκοόλες.
Καλλιέργεια
Η λεβάντα καλλιεργείται σε εδάφη πλούσια σε ασβέστιο, καθώς αυτό βελτιώνει την
ποιότητα του αιθερίου ελαίου της και βοηθά την ανάπτυξη του φυτού. Το έδαφος
καλλιέργειας πρέπει να είναι ελαφρύ και χαλικώδες, γι’ αυτό και το φυτό
προσφέρεται για καλλιέργεια σε εκτάσεις ακατάλληλες για άλλου τύπου
καλλιέργειες. Δεν αγαπά, επίσης, ιδιαίτερα την υγρασία, αλλά ούτε και την ολοσχερή
ξηρασία. Σήμερα καλλιεργείται στην Ισπανία, τη Γαλλία, τη Βουλγαρία και αρκετές
χώρες της Βόρειας Αφρικής. Στην Ελλάδα καλλιεργείται στην Αρκαδία, την
Κεφαλληνία, τις Σέρρες την Κομοτηνή και τη Σαμοθράκη.
Πολλαπλασιάζεται με σπόρους, με μοσχεύματα και με παραφυάδες. Η συλλογή
(συγκομιδή) γίνεται κατά το στάδιο πλήρους ανθοφορίας, οπότε και μπορεί να ληφθεί
η μέγιστη ποσότητα (και ποιότητα) αιθερίου ελαίου.

25. 25
Κοινά ονόματα
Το κοινό όνομα λεβάντα αναφέρεται κυρίως στο άλλο αυτοφυές αλλά και
καλλιεργούμενο είδος Λεβάντα η στενόφυλλος (Lavandula angustifolia).
Στον ελληνικό χώρο καλλιεργείται πιο πολύ το είδος Λεβάντα η στοιχάς (Lavandula
stoechas). Αυτή είναι γνωστή και με τα ονόματα:
αγριολεβάντα
λαμπρή
λαβαντή
χαμολίβανο
μυροφόρα
καραμπάσι
Αβαγιανός
Λεβάντα η στοιχάς.
1.12 Ρίγανη
Η ρίγανη (Ορίγανον το κοινόν, Origanum vulgare) είναι αρωματικό ποώδες,
πολυετές, ιθαγενές και θαμνώδες φυτό της Μεσογείου και της Κεντρικής Ασίας.
Ανήκει στο γένος Ορίγανο της τάξης των λαμιωδών αγγειόσπερμων δικότυλων
φυτών.
Το φυτό έχει ύψος 20-80 εκ., έχει φύλλα αντίθετα μήκους 1-4 εκ. Αναπτύσσεται καλά
σε εδάφη με pH 6-9 και μπορεί να εκμεταλλευτεί , όταν καλλιεργείται, ακόμα και
πολύ φτωχά , ξηρικά και πετρώδη εδάφη. Τα άνθη της έχουν χρώμα άσπρο-μώβ και
ανθίζει από Ιούνιο κυρίως μέχρι Αύγουστο αναλόγως της περιοχής.