Presentatie gegeven voor debatavond Partij voor de Dieren Zuid-Holland, december 2013

1. Economische aspecten van een Z.-Hollandse
diervriendelijke en duurzame veehouderij
Krijn J. Poppe
LEI Wageningen UR

2. LEI Wageningen UR
Plant
Sciences
Group
Animal
Sciences
Group
Wageningen University
Research Institutes (DLO)
Applied Research
Agrotechnology
and Food
Sciences
Group
Environmental
Sciences
Group
Social
Sciences
Group
Social Sciences Department
LEI

3. De rode draad:
 De veehouderij in Zuid-Holland: waar praten we over ?
 Twee uitersten in verdienmodellen:
● Gespecialiseerd, anoniem, commodities, mondiaal
● Multifunctioneel, specialiteiten, lokaal
 Maatregelen om de tweede vorm te ontwikkelen

4. Terminologie in de veehouderij
 Graasdieren
● Melkvee
● Vleesvee / rundvee
● Schapen (en geiten?)
 Intensieve veehouderij
● Varkenshouderij
● Pluimveehouderij (leghennen, vleeskuikens)
● Kalverhouderij (kalfsvlees)
● Nertsen
 Intensief graasdieren (veel dieren/ha) kan ook
 Schaalgrootte (aantal dieren per bedrijf / stal) is wat
anders dan intensiteit

5. Intensieve veehouderij weinig van belang

6. Melkvee-bezetting in Zuid-Holland
melkkoeien / 100 ha grasland
190
200
175
180
160
140
132
140
141
185
152
151
140
125
125
120
117
118
2005
2010
125
100
80
60
40
20
0
1950
1955
1960
1965
1970
1975
1980
1985
1990
1995
2000
2013

7. Duurzaamheid: complex begrip

8. Delta with good
soils
High level of
knowledge
Climate, light
Specific Competences
Investments
Efficiency of scale
Social capital
International
oriented
Infrastructure
rural area
New land
(polders)
Homogeneous,
highly educated
population
Cheap (water)
transport
Knowledge
system
Breeding
material
Large NW
European
consumer market
Diversity in
production +
trade: complete
offer
Lobbying power
Cooperatives
Efficient capital
market
Competitive
advantage
Het klassieke model van
waardecreatie in de
Nederlandse landbouw
High productivity
and low cost
price
Supportive
general policy
High volume
Good in productdifferentiation
High Marketshare
Financially
healthy
Cheap capital
Important in
export en GDP
High land prices
Strong export
position
image abroad
High wages
Environmental
issues: pressure
to innovate
Multifunctional
landscape
Results
(c) Poppe et al, 2009

9. Klassieke Nederlandse model
 Kostprijsgedreven: bij de boer en in de winkel
 op basis van hoog kennisniveau met hoge opbrengsten
 Intensivering daar waar bedrijven te weinig grond
hebben
 Ook gebaseerd op geimporteerd veevoer
 Zeer lastig om dit te veranderen naar een systeem
gebaseerd op waarde-creatie, beleving.

10. Cochrane’s Tredmolen
Bedrijven
stoppen niet
maar
verlagen
kostprijs
Toeleveranciers en
onderzoek
maken
nieuwe
technologie
Hun lagere
kostprijs
leidt tot
lagere
marktprijs
Eerste
toepassers
hebben
tijdelijk
voordeel

11. In die bedrijfsvergroting dreigt de koe
naar de stal te verdwijnen

12. Ontwikkeling van bedrijfssystemen
n.t.w. / ha
Landb beleid
Gezinsbedrijf
(family
farm)
Keuterboeren
(subsistence
farm)
AKIS.gov
Plantages
latifundia,
kolchoze
Agr. Familieonderneming
(mkb) –ag.
family firm
3rd gen. uni
Stadslandbouw
Hobbyboeren
Tijd
Metropolitan agriculture
AgriFood Netwerken

13. Bedrijfsmodel gebaseerd op creeren van
toegevoegde waarde op de boerderij
 Veelal gericht op verbreding / multifunctionaliteit:
● Natuur, zorg, recreatie (B&B, kano’s, poldersport)
● Specifieke producten (‘slow food’), evt. met eigen
productie voedingsmiddelen (kaas, ijs, vlees)
● Huisverkoop al of niet met on-line etc.
● Specifieke teeltsystemen: gemengd bedrijf,
biologisch / biologisch-dynamisch
 Afhankelijk van goed contact met consument, die liefst
op fietsafstand zit
 Hoge mate van ondernemerschap en kennis

14. Kan dit bedrijfsmodel opgang maken?
 Ondernemers nodig, maar is vaak niet knelpunt
 Marktontwikkeling wel een probleem
● Gaat vaak om niches, kleine lokale markten
● Logistiek supermarkten is er niet op ingespeeld
● Hoewel ook daar innovaties zijn, bv. Marqt
● Duurzaamheid is vaak geen aankoop-criterium bij
consumenten,
● wel wordt het soms met smaak en kwaliteit
geassocieerd

15. Consumentengedrag en -houding tav duurzaamheid
 Gezondheid, prijs en
smaak belangrijkste
voedselkwaliteitswaarden
 Consumenten verkiezen
altruïstische waarden
zoals gelijkheid, vrede en
rechtvaardigheid boven
natuurwaarden
(vervuiling, in balans met
natuur) en egoïstische
waarden (macht rijkdom,
gezag)
 15% van de mensen
Bron: Backus et al. (2011). Voedselbalans 2011. LEI-WUR.
kiest eerst voor
maatschappelijke
waarden als
dierenwelzijn, milieu en
rechtvaardigheid

16. Kunnen we (als provincie) stimuleren ?
 Boeren
● Subsidies kan, maar overheid wordt vaak als
onbetrouwbaar ervaren
● GLB zou wel ruimte bieden tot overhevelen
inkomenstoeslagen en koppeling daarvan aan
certificeringsprogramma’s.
● Duidelijkheid in ruimtelijke ordening (optiewaarde
kan aanzetten tot intensivering)
● Vergunningenbeleid rond horeca op de boerderij,
bed & breakfast, restaurant etc.
● Innovatieprojecten (GLB Pijler 2, EIP)

17. Kunnen we als provincie stimuleren ? II
 Marktontwikkeling
● Voorlichting consumenten weinig effectief ?
● Innovatieprojecten ICT en logistiek van de last mile
(food webs)
● Innovatief inkopen overheid in zorgdiensten,
schoolmaaltijden, catering e.d.
● Ontwikkelen regio-merken (Gouda-Holland etc.)
● Bevorderen (dag-)toerisme naar het platteland
 Tijd voor een knelpuntsanalyse samen met de betrokken
ondernemers ?
 Het zal nog wel even duren voor alle melkveebedrijven
op die manier in hun bestaan kunnen voorzien

18. Dank voor de
aandacht,
vragen en
discussie?
krijn.poppe@wur.nl
www.lei.wur.nl