Contenu connexe
Similaire à 02 เครื่องมือในการวิจัย (20)
02 เครื่องมือในการวิจัย
- 1. เครื่องมือในการวิจัย |1
เครื่องมือในการวิจัย
ความหมายของเครื่องมือในการวิจัย
เครื่องมือวิจัย (ชมรมชีวอนามัยเพื่อความปลอดภัย มสธ., ม.ป.ป.) หมายถึง เปนอุปกรณ
หรือเทคนิคที่นักวิจัยใชในการเก็บรวบรวมขอมูลหรือวัดตัวแปรที่ตองการศึกษา เชนแบบสอบถาม
แบบสัมภาษณ (นายศรัณยู หมื่นเดชและนายชานันท ประภา)
เครื่องมือที่ใชในการวิจัย (มาเรียม นิลพันธุ, 2553 หนา 157) คือสิ่ง/อุปกรณ ที่ผูวิจัยสราง
ขึ้นมา เพื่ อรวบรวมขอ มูล หรื อ ใชเ ปนสิ่ง วัดตัวแปร เพื่ อใหไดมาซึ่ง ขึ้นมู ล โดยผูวิจัยควรเลื อกใช
เครื่องมือใหเหมาะสมกับตัวแปรที่ตองการวัด หรือ ตรงกับวัตถุประสงคของการวิจัย และตองเปน
เครื่องมือที่มีคุณภาพ (นางสาววณิชชา แมนยํา)
เครื่องมือการวิจัย (อดุลเดช ไศลบาท. 2555 : ออนไลน) หมายถึง เครื่องมือ อุปกรณ หรือสิ่ง
ที่ใชเปนสื่อสําหรับนักวิจัย ใชในการรวบรวมขอมูลตามตัวแปรในการวิจัยที่กําหนดไว ขอมูลดังกลาว
อาจเปนไดทั้งขอมูลเชิงปริมาณ และขอมูลเชิงคุณภาพเครื่องมือการวิจัย นับเปนสวนหนึ่งของการวิจัย
ทุกชนิด ไมวาจะเปนการศึกษาเฉพาะกรณี การวิจัยเชิงสํารวจ การวิจัยเชิงทดลอง (นางสาววิลาวัลย
สมยาโรน)
เครื่องมือที่ใชในการวิจัย (Research Instruments) (มาลัยทิพย อมตฉายา, ม.ป.ป.) เปน
สิ่งที่ผูวิจัยนํามาใชใหไดมา ซึ่งขอมูล (Data) เพื่อนําไปวิเคราะหแลวสรุปออกมาเปนผลของการวิจัย
(นางสาววิลาวัลย สมยาโรน)
เครื่องมือวิจัย (มหาวิทยาลัยรามคําแหง, ม.ป.ป.) หมายถึง สิ่งที่ใชสําหรับวัดคาของตัวแปร
การวิจัย หรือใชสําหรับเก็บรวบรวมขอมูลของตัวแปรการวิจัยทุกตัวแปรของปญหาการวิจัยที่ผูวิจัย
กําลังทําการวิจัยเพื่อหาคําตอบ เครื่องมือวิจัยมีหลายประเภท เชน แบบทดสอบ แบบสอบถาม แบบ
สัมภาษณ และแบบสังเกต เปนตน (นายศรัณยู หมื่นเดช)
กลาวโดยสรุป เครื่องมือในการวิจัย หมายถึง สิ่งที่นํามาใชในการรวมรวบขอมูล หรือวัดตัว
แปรในการวิจัย เพื่อนําไปวิเคราะหแลวสรุปผลการวิจัยตอไป
- 2. เครื่องมือในการวิจัย |2
ประเภทของเครื่องมือในการวิจัย
วิกร ตันทวุฑโดม (ม.ป.ป.) เครื่องมือในการวิจัย อาจจําแนกไดเปนสองประเภทไดแก
1. เครื่องมือในการดําเนินการวิจัย คือ ชิ้นงานหรือสิ่งประดิษฐที่พัฒนาขึ้นและยังครอบคลุม
ถึงรูปแบบหรือแบบจําลองที่พัฒนาขึ้น
2. เครื่องมือที่ใชในการเก็บรวบรวมขอมูล เปนเครื่องมือที่ใชในการวัดตัวแปรตาง ๆ
(นางสาวชไมพร ศรีสุราช)
พวงรัตน ทวีรัตน (2540) กลาววา ในการเก็บรวบรวมขอมูลเพือการวิจัยนั้น จะใชเครื่องมือ
่
ชนิดใด ยอมขึ้นอยูกับลักษณะของเรื่องที่จะวิจัยวาเปนแบบใด ตองการขอมูลชนิดใด เพราะขอมูลที่ใช
ในการวิจั ย มี อ ยูห ลายลั ก ษณะดัง กล าวแล ว และเครื่ อ งมื อ ที่ ใชในการเก็ บ รวบรวมขอ มู ล ก็ แบ ง
ออกเปนหลายชนิด แตละชนิดของเครื่องมือก็เหมาะกับขอมูลแตลักษณะ ซึ่ ง เครื่ อ งมื อ วิ จั ยทาง
สังคมศาสตร นั้นมีอยูหลายชนิด แตที่นิยมใชมีอยู 5 ชนิด คือ
1. แบบทดสอบ
2. แบบสอบถาม
3. แบบสัมภาษณ
4. มาตราวัดทัศนคติ
5. แบบสังเกต (นางสาววณิชชา แมนยํา)
ประเภทของเครื่องมือในงานวิจัย (มาเรียม นิลพันธุ, 2553 หนา 157) ในการวิจัยทาง
การศึกษาดานหลักสูตรการเรียนการสอนและการนิเทศ มีเครื่องมือ สําคัญ ที่นิยมใชในงานวิจัย คือ
1. แบบสอบถาม
2. แบบทดสอบ
3. แบบสัมภาษณ
4. แบบสังเกต
5. ประเด็นสนทนากลุม
อดุลเดช ไศลบาท (2555) ไดแบงประเภทเครื่องมือของการวิจัยไว ดังนี้
1. เครื่องมือในการทดลอง มักเปนอุปกรณทางวิทยาศาสตรที่มีคุณภาพไดมาตรฐาน
2. เครื่องมือในการรวบรวมขอมูล ไดแก
- แบบสอบถาม
- 3. เครื่องมือในการวิจัย |3
- แบบสัมภาษณ
- แบบทดสอบ/แบบวัดความรู
- แบบบันทึกขอมูล/แบบบันทึกการสังเกต
- แบบตรวจสอบ/บันทึกรายการ
ชมรมอาชีวอนามั ยเพื่ อ ความปลอดภัย มสธ. (ม.ป.ป.) กล าววา เครื่ อ งมื อ วิจั ยทางดาน
สรีรวิทยา และเครื่องมือทางวิทยาศาสตรอื่น ๆ แบงไดเปน 3 ลักษณะ
1. เครื่อ งมือ วัดทางดานกายภาพ เชน เครื่อ งมือ วัดแสง เสียง ฝุนในอากาศ อุณหภูมิ
ความดันโลหิต น้ําหนัก สวนสูง
2. เครื่องมือวัดทางเคมี เชน เครื่องมือในการตรวจเลือดหาระดับน้ําตาล แอลกอฮอล
หรือสวนประกอบอื่นๆ
3. เครื่องมือวัดทางจุลชีวะ เชน เครื่องมือตรวจวัดแบคทีเรียในเลือด ปสสาวะ การเพราะ
เชื้อแบคทีเรีย ไวรัส
มาลัยทิพ ย อมตฉายา (ม.ป.ป.) กล าววา การวิจัยในทางสัง คมศาสตร แบง ลัก ษณะของ
เครื่องมือที่ใชในการวิจัยเปน 4 แบบ ดังนี้
1.แบบทดสอบ Test
2.แบบสัมภาษณ Interview Form
3.แบบสังเกต Observation Form
4.แบบสอบถาม Questionnaire (นางสาววิลาวัลย สมยาโรน)
สรุป ประเภทของเครื่องมือในการวิจัยทางสังคมศาสตร ที่เนนวิจัยทางการศึกษา แบงเปน 2
ประเภทหลัก ไดแก
1. เครื่องมือที่ใชในการดําเนินงานวิจัย เชน E-book, CAI, WBI, WBT, ฯลฯ
2. เครื่อ งมื อที่ใชในการรวบรวมขอ มูล เชน แบบสอบถาม แบบสัม ภาษณ แบบสัง เกต
แบบทดสอบ
- 4. เครื่องมือในการวิจัย |4
ในที่นี้ ผูจัดทําขอนําเสนอเครื่องมือที่ใชในการรวบรวมขอมูล แบบสอบถาม แบบสัมภาษณ
แบบสังเกต และแบบทดสอบ ดังรายละเอียดตอไปนี้
1. แบบสอบถาม (นางสาววิลาวัลย สมยาโรน)
1.1 ความหมาย
อวยพร เรื อ งตระกู ล ม.ป.ป ได นิ ย ามคํ า ว า แบบสอบถามไว ดั ง นี้ แบบสอบถาม
(questionnaire) คือ ขอเท็จจริง ความรูสึกความคิดเห็น เชนเดียวกันกับ (อุทุมพร จามรมาน. 2544)
ทีกลาววา แบบสอบถาม หมายถึง รูปแบบของคําถามเปนชุดๆ ที่ไดถูกรวบรวมไวอยางมีหลักเกณฑ
และเปนระบบ เพื่อใชวัดสิ่งที่ผูวิจัยตองการจะวัดจากกลุมตัวอยางหรือประชากรเปาหมายใหไดมาซึ่ง
ขอเท็จจริงทั้ งในอดีต ปจ จุบันและการคาดคะเนเหตุก ารณในอนาคต แบบสอบถามประกอบดวย
รายการคําถามที่สรางอยางประณีต เพื่อรวบรวมขอมูลเกี่ยวกับความคิดเห็นหรือขอเท็จจริง โดยสงให
กลุมตัวอยางตามความสมัครใจ การใชแบบสอบถามเปนเครื่องมือในการเก็บรวบรวมขอมูลนั้น การ
สร า งคํ า ถามเป น งานที่ สํ า คั ญ สํ าหรั บ ผู วิ จั ย เพราะวา ผู วิ จั ย อาจไม มี โ อกาสได พ บปะกั บ ผู ต อบ
แบบสอบถามเพื่ออธิบายความหมายตาง ๆ ของขอคําถามที่ตองการเก็บรวบรวม แบบสอบถาม เปน
เครื่องมื อวิจัยชนิดหนึ่งที่ นิยมใชกั นมาก เพราะการเก็บรวบรวมขอมูลสะดวกและสามารถใชวัดได
อยางกวางขวาง การเก็บขอมูลดวยแบบสอบถามสามารถทําไดดวยการสัมภาษณหรือใหผูตอบดวย
ตนเอง
ดังนั้นจึงสรุปไดวา แบบสอบถาม คือเครื่องมือที่ใชในการเก็บรวบรวมขอมูล เพื่อใหได
ขอคิดเห็นหรือขอเท็จจริง โดยใชคําถามที่รวบรวมไวอยางมีหลักเกณฑและเปนระบบ
1.2 ประเภทของแบบสอบถาม
มารยาท โยทองยศ (ม.ป.ป) กลาววา แบบสอบถามอาจแบงไดเปน 2 ประเภท คือ
1. คําถามปลายเปด (Open Ended Question) เปนคําถามที่เปดโอกาสใหผูตอบ
สามารถตอบไดอยางเต็มที่ คําถามปลายเปดจะนิยมใชกันมากในกรณีที่ผูวิจัยไมสามารถคาดเดาได
ลวงหนาวาคําตอบจะเปนอยางไร หรือใชคําถามปลายเปดในกรณีที่ตองการไดคําตอบเพื่อนํามาเปน
แนวทางในการสรางคําถามปลายปด ตัวอยางคําถามปลายเป ด เชน ทานตัดสิ นใจประกอบอาชีพ
คาขาย เพราะ......
- 5. เครื่องมือในการวิจัย |5
2. คําถามปลายปด (Close Ended Question) เปนคําถามที่ผูวิจัยมีแนวคําตอบไวให
ผูตอบเลือกตอบจากคําตอบที่กําหนดไวเทานั้น คําตอบที่ผูวิจัยกําหนดไวลวงหนามักไดมาจากการ
ทดลองใชคําถามในลัก ษณะที่เ ปนคําถามปลายเป ด แล วนํามาจั ดกลุม ของคําตอบ หรื อไดม าจาก
การศึกษาผลการวิจัยที่เกี่ยวของ หรือจากแนวความคิดของผูวิจัยเอง และจากขอมูลอื่นๆ
อดุลยเดช ไศลบาท. (ม.ป.ป.) กลาววา แบบสอบถาม มี 2 ประเภท คือ
1. แบบปลายเปด Open-ended Form ประกอบดวยขอความ หรือขอคําถามที่เปด
โอกาสใหผูตอบ ขยายความคิดเห็นหรือใหรายละเอียดของคําตอบที่จะแสดงถึงความรูสึก อารมณ
พฤติกรรมของตนเองไดอยางกวางขวาง ซึ่งมีขอดีและขอเสีย ดังนี้
ขอดี คือไดรายละเอียดมาก ไมจํากัดขอบเขตของคําตอบ
ขอเสีย คือยากตอการวิเคราะหแปลผล
2. แบบปลายป ดแบบมี โ ครงสร าง Close ended/Closed Form/Structured
Question เปนขอคําถามที่กําหนดตัวเลือกคําตอบไวชัดเจน เพื่อใหผูตอบเลือกไดตรงกับความเปน
จริงหรือความรูสึก
ขอดี คือ ครอบคลุมเนื้อหาที่ตองการถาม สามารถวิเคราะหไดไมยุงยาก
ขอเสีย คือ จํากัดขอบเขตของคําตอบ
จากนั ก วิ ช าทั้ ง สองท า นที่ ก ล า วมา สรุ ป ได ว า แบบสอบถามมี 2 ประเภท คื อ
แบบสอบถามปลายเป ด ที่ มี ขอ ดี คือ คือ ไดร ายละเอี ยดมาก ไม จํ ากั ดขอบเขตของคําตอบ และ
แบบสอบถามปลายปด ที่มีขอดี คือครอบคลุมเนื้อหาที่ตองการถาม สามารถวิเคราะหไดไมยุงยาก
การสรางแบบสอบถาม
อุทุมพร จามรมาน. (2544) ไดกลาววา การสรางแบบสอบถามที่ดี ควรเปนดังนี้
1. สอดคลองกับวัตถุประสงคการวิจัย
2. ใชภาษาที่เขาใจงาย เหมาะสมกับผูตอบ
3. ใชขอความที่สั้น กะทัดรัด ไดใจความ
4. แตละคําถามควรมีนัย เพียงประเด็นเดียว
5. หลีกเลี่ยงการใชประโยคปฏิเสธซอน
6. ไมควรใชคํายอ
7. หลีกเลี่ยงการใชคําที่เปนนามธรรมมาก
- 6. เครื่องมือในการวิจัย |6
8. ไมชี้นําการตอบใหเปนไปแนวทางใดแนวทางหนึ่ง
9. หลีกเลี่ยงคําถามที่ทําใหผูตอบเกิดความลําบากใจในการตอบ
10. คําตอบที่มีใหเลือกตองชัดเจนและครอบคลุมคําตอบที่เปนไปได
11. หลีกเลี่ยงคําที่สื่อความหมายหลายอยาง
12. ไมควรเป นแบบสอบถามที่มี จํานวนมากเกินไป ไมควรใหผูตอบใชเวลาในการ
ตอบแบบสอบถามนานเกินไป
13. ขอคําถามควรถามประเด็นที่เฉพาะเจาะจงตามเปาหมายของการวิจัย
14. คําถามตองนาสนใจสามารถกระตุนใหเกิดความอยากตอบ
มารยาท โยทองยศ (ม.ป.ป) กลาวถึง ขั้นตอนการสรางแบบสอบถามไววา
ขั้นที่ 1 ศึกษาคุณลักษณะที่จะวัด
ผูวิจัยจะตองทราบวาคุณลักษณะหรือประเด็นทีจะวัดใหมอะไรบาง โดยอาจดูไดจาก
่ ี
วัตถุประสงคของการวิจัย กรอบแนวความคิดหรือสมมติฐานการวิจัย จากนั้นจึงศึกษาคุณลักษณะหรือ
ประเด็นที่จะวัดดังกลาวใหเขาใจอยางละเอียดทั้งเชิงทฤษฎีและนิยามเชิงปฏิบัติการ ซึ่งอาจไดจาก
เอกสาร ตําราหรือผลการวิจัยตางๆ ที่มีลักษณะเดียวกันหรือใกลเคียงกัน
ขั้นที่ 2 กําหนดประเภทของขอคําถาม
ผูวิจัยจะตองพิจารณาประเภทของขอคําถามที่จะวัดคุณลักษณะที่ตองการ
ขั้นที่ 3 การรางแบบสอบถาม
เมื่ อผู วิจั ยทราบถึง คุณลั กษณะหรื อ ประเด็นที่จ ะวัด และกํ าหนดประเภทของขอ
คําถามที่ จ ะมี อ ยูในแบบสอบถามเรี ยบร อ ยแล ว ผู วิจั ยจึ ง ลงมื อ เขียนข อ คําถามให ครอบคลุ ม ทุ ก
คุณลัก ษณะหรือประเด็นที่ จะวัด โดยเขียนตามโครงสรางของแบบสอบถามที่ไดกล าวไวแลว และ
หลักการในการสรางแบบสอบถาม ดังนี้
1. ตองมีจุดมุงหมายที่แนนอนวาตองการจะถามอะไรบาง โดยจุดมุงหมายนั้นจะตอง
สอดคลองกับวัตถุประสงคของงานวิจัยที่จะทํา
2. ตองสรางคําถามใหตรงตามจุดมุงหมายที่ตั้งไว เพื่อปองกันการมีขอคําถามนอก
ประเด็นและมีขอคําถามจํานวนมาก
- 7. เครื่องมือในการวิจัย |7
3. ตองถามใหครอบคลุม เรื่องที่ จะวัด โดยมีจํานวนขอคําถามที่พ อเหมาะ ไมมาก
หรือนอยเกินไป แตจะมากหรือนอยเทาใดนั้นขึ้นอยูกับพฤติกรรมที่จะวัด ซึ่งตามปกติพฤติกรรมหรือ
เรื่องที่จะวัดเรื่องหนึ่งๆ นั้นควรมีขอคําถาม 25-60 ขอ
4. การเรียงลําดับ ขอ คําถาม ควรเรียงลํ าดับให ตอ เนื่องสั มพั นธกัน และแบง ตาม
พฤติกรรมยอยๆ ไวเพื่อใหผูตอบเห็นชัดเจนและงายตอการตอบ นอกจากนั้นตองเรียงคําถามงายๆ ไว
เปนขอแรกๆ เพื่อชักจูงใหผูตอบอยากตอบคําถามตอ สวนคําถามสําคัญๆ ไมควรเรียงไวตอนทายของ
แบบสอบถาม เพราะความสนใจในการตอบของผูตอบอาจจะนอยลง ทําใหตอบอยางไมตั้งใจ ซึ่งจะ
สงผลเสียตอการวิจัยมาก
5. ลักษณะของขอความที่ดี ขอคําถามที่ดีของแบบสอบถามนั้น ควรมีลักษณะดังนี้
5.1 ข อ คํ า ถามไม ค วรยาวจนเกิ น ไป ควรใช ข อ ความสั้ น กะทั ด รั ด ตรงกั บ
วัตถุประสงคและสองคลองกับเรื่อง
5.2 ขอความ หรือภาษาที่ใชในขอความตองชัดเจน เขาใจงาย
5.3 ไมใชคําถามนําหรือแนะใหตอบ
5.4 ไมถามเรื่องที่เปนความลับเพราะจะทําใหไดคําตอบที่ไมตรงกับขอเท็จจริง
5.5 ไมควรใชขอความที่มีความหมายกํากวมหรือขอความที่ทําใหผูตอบแตละคน
เขาใจความหมายของขอความไมเหมือนกัน
5.6 ไมถามในเรื่องที่รูแลว หรือถามในสิ่งที่วัดไดดวยวิธีอื่น
5.7 ขอคําถามตอ งเหมาะสมกับ กลุ มตัวอยาง คือ ตองคํานึง ถึง ระดับ การศึกษา
ความสนใจ สภาพเศรษฐกิจ ฯลฯ
5.8 ขอคําถามหนึ่งๆ ควรถามเพียงประเด็นเดียว เพื่อใหไดคําตอบที่ชัดเจนและ
ตรงจุดซึ่งจะงายตอการนํามาวิเคราะหขอมูล
5.9 คําตอบหรือตัวเลือกในขอคําถามควรมีมากพอ หรือใหเหมาะสมกับขอคําถาม
นั้น แตถาไมสามารถระบุไดหมดก็ใหใชวา อื่นๆ โปรดระบุ ……………….
5.10 ควรหลีกเลี่ยงคําถามที่เกี่ยวกับคานิยมที่จะทําใหผูตอบไมตอบตามความเปน
จริงเชน ทานมีพฤติกรรมเบี่ยงเบนทางเพศหรือไม
5.11 คําตอบที่ไดจากแบบสอบถาม ตอ งสามารถนํามาแปลงออกมาในรู ปของ
ปริมาณและใชสถิติอธิบายขอเท็จจริงได เพราะปจจุบันนี้นิยมใชคอมพิวเตอรในการวิเคราะหขอมูล
- 8. เครื่องมือในการวิจัย |8
ดังนั้นแบบสอบถามควรคํานึงถึงวิธีการประมวลขอมูลและวิเคราะหขอมูลดวยโปรแกรมคอมพิวเตอร
ดวย
ขั้นที่ 4 การปรับปรุงแบบสอบถาม
หลังจากที่สรางแบบสอบถามเสร็จแลว ผูวิจัยควรนําแบบสอบถามนั้นมาพิจารณา
ทบทวนอีกครั้งเพื่อหาขอบกพรองที่ควรปรับปรุงแกไข และควรใหผูเชี่ยวชาญไดตรวจแบบสอบถาม
นั้นดวยเพื่อที่จะไดนําขอเสนอแนะและขอวิพากษวิจารณของผูเชี่ยวชาญมาปรับปรุงแกไขใหดียิ่งขึ้น
ขั้นที่ 5 นําแบบสอบถามไปทดลองใชเพื่อวิเคราะหคุณภาพ
เปนการนําเอาแบบสอบถามที่ไดปรับปรุงแลวไปทดลองใชกับกลุมตัวอยางเล็กๆ
เพื่อนําผลมาตรวจสอบคุณภาพของแบบสอบถาม
ขั้นที่ 6 ปรับปรุงแบบสอบถามใหสมบูรณ
ผู วิ จั ย จะต อ งทํ า การแก ไ ขข อ บกพร อ งที่ ไ ด จ ากผลการวิ เ คราะห คุ ณ ภาพของ
แบบสอบถาม และตรวจสอบความถูก ตอ งของถอ ยคําหรื อ สํ านวน เพื่ อให แบบสอบถามมี ความ
สมบูรณและมีคุณภาพผูตอบอานเขาใจไดตรงประเด็นที่ผูวิจัยตองการ ซึ่งจะทําใหผลงานวิจัยเปนที่
นาเชื่อถือยิ่งขึ้น
ขั้นที่ 7 จัดพิมพแบบสอบถาม
จั ดพิ ม พ แ บบสอบถามที่ ไดป รั บ ปรุ ง เรี ยบร อ ยแล วเพื่ อ นําไปใชจ ริ ง ในการเก็ บ
รวบรวมขอมูลกับกลุมเปาหมาย โดยจํานวนที่จัดพิมพควรไมนอยกวาจํานวนเปาหมายที่ตองการเก็บ
รวบรวมขอมูล และควรมีการพิมพสํารองไวในกรณีที่แบบสอบถามเสียหรือสูญหายหรือผูตอบไมตอบ
กลับนอกจากนี้ โครงการฮักชุมชนอําเภอสันกําแพง. (2554) ยังไดกลาวถึง การสรางแบบสอบถาวา
ควรมีขั้นตอน ดังนี้
1. กําหนดวัตถุประสงคของการเก็บขอมูล วัตถุประสงคที่ ชัดเจน และสะทอนให
เห็นปริมาณขอมูลที่จะไดรับจากการสอบถาม จะชวยในการวางขอบเขตของคาถามและการวัด
2. ตัดสินใจวาตองการวัดอะไร เชน ทัศนคติ ความรู พฤติกรรม/การปฏิบัติ ทักษะ
ลักษณะประชากร
3. ระบุกลุมเปาหมาย จะถามใครจึงจะไดขอมูลที่ตองการ อาจมีการทดลองนาไป
ถามกลุมคนที่มีลักษณะเหมือนกับผูที่จะเปนกลุมเปาหมายกอนเพื่อดูวาแบบสอบถามใชไดกับคนกลุม
นั้นหรือไม
- 9. เครื่องมือในการวิจัย |9
4. เลือกระดับการวัด
5. ตรวจสอบความนาเชื่อถือ เปนการวัดความสอดคลองของผลลัพธที่ไดจากการ
ใชแบบสอบถาม ความสอดคลอง หมายความวาผูตอบเขาใจความหมายที่แทจริงของคาถามตามที่
เขียน และ อดุลยเดช ไศลบาท. (ม.ป.ป.) กลาวถึง แนวทางในการสรางแบบสอบถามไวดังนี้
1. กํ าหนดขอบขายแนวคิดเรื่องราวที่จ ะตอบใหชัดเจน โดยการจัดลําดับ หัวขอ
ใหญ หัวขอยอย เชน ตองการถามเกี่ยวกับการอบรม อสม
ปจจัยนําเขา กระบวนการ
ผลลัพธ เนื้อหา
บรรยากาศ ผลสัมฤทธิ์ของการอบรม
สถานที่ ปฏิสัมพันธ
เจตคติ
2. เขียนขอความหรือขอคําถามจากหัวขอยอยๆ ทุกหัวขอ เชน เนื้อหาความรูที่ใช
อบรม อสม. เปนความรูที่ อสม. จะสามารถนําไปใชปฏิบัติงานไดที่ระดับใด
[ ] มาก
[ ] ปานกลาง
[ ] นอย
[ ] ใชไมได โปรดระบุ................................
3. จัดเรียงลําดับขอคําถาม มีรายละเอียดการชี้แจงการใชแบบสอบถาม
4. กอนนําแบบสอบถามไปใชจริง ควรประเมินความถูกตองและทดลองหาคําตอบ
จากทุกขอคําถามกอน
สรุปไดวา ขั้นตอนการสรางแบบสอบถาม จะตองกําหนดขอบขายแนวคิดเรื่องราวที่
จะตอบใหชัดเจน เขียนขอคําถามและจัดเรียง หาคุณภาพ และนําไปใช
- 10. เครื่องมือในการวิจัย | 10
1.3 การตรวจสอบคุณภาพของแบบสอบถาม
มารยาท โยทองยศ (ม.ป.ป) กล า วว า การวิ เ คราะห ห รื อ ตรวจสอบคุ ณ ภาพของ
แบบสอบถามทําไดหลายวิธี แตที่สําคัญมี 2 วิธี ไดแก
1. ความเที่ยงตรง (Validity) หมายถึง เครื่องมือที่สามารถวัดไดในสิ่งที่ตองการวัด
โดยแบงออกไดเปน 3 ประเภท คือ
1) ความเที่ยงตรงตามเนื้อหา (Content Validity) คือ การที่แบบสอบถามมีความ
ครอบคลุมวัตถุประสงคหรือพฤติกรรมที่ตองการวัดหรือไม คาสถิติที่ใชในการหาคุณภาพ คือ คาความ
สอดคล อ งระหวางขอ คําถามกั บ วัตถุประสงค หรื อ เนื้อ หา(IOC: Index of item Objective
Congruence) หรือดัชนีความเหมาะสม โดยใหผูเชี่ยวชาญ 3 คนขึ้นไป ประเมินเนื้อหาของขอถาม
เปนรายขอ
2) ความเที่ ย งตรงตามเกณฑ (Criterion-related Validity) หมายถึ ง
ความสามารถของแบบวัดที่สามารถวัดไดตรงตามสภาพความเปนจริง แบงออกไดเปนความเที่ยงตรง
เชิงพยากรณและความเที่ยงตรงตามสภาพ สถิติที่ใชวัดความเที่ยงตรงตามเกณฑ เชน คาสัมประสิทธิ์
สหสัมพันธ (Correlation Coefficient) ทั้งของ Pearson และ Spearman และ คา t-test เปนตน
3) ความเที่ยงตรงตามโครงสราง (Construct Validity) หมายถึงความสามารถ
ของแบบสอบถามที่สามารถวัดไดตรงตามโครงสรางหรือทฤษฎี ซึ่งมักจะมีในแบบวัดทางจิตวิทยาและ
แบบวัดสติปญญา สถิติที่ใชวัดความเที่ยงตรงตามโครงสรางมีหลายวิธี เชน การวิเคราะหองคประกอบ
(Factor Analysis) การตรวจสอบในเชิงเหตุผล เปนตน
2. ความเชื่ อมั่ น (Reliability) หมายถึง เครื่ องมื อ ที่ มี ความคงเส นคงวา นั่นคือ
เครื่องมือที่สรางขึ้นใหผลการวัดที่แนนอนคงที่จะวัดกี่ครั้งผลจะไดเหมือนเดิม สถิติที่ใชในการหาคา
ความเชื่อมั่นมีหลายวิธีแตนิยมใชกันคือ คาสัมประสิทธิ์แอลฟาของ คอนบารช (Conbach’s Alpha
Coefficient : α coefficient) ซึ่งจะใชสําหรับขอมูลที่มีการแบงระดับ การวัดแบบประมาณคา
(Likert Scale)
วชิ ร พั น ธ เชื้ อ หมอ. (ม.ป.ป.) กล า วว า การตรวจสอบความเชื่ อ มั่ น ของ
แบบสอบถาม เป นการหาความสอดคลอ งภายในโดยพยายามอธิบ ายวาขอ คําถามแตล ะขอในขอ
คําถามชุดหนึ่ง นั้นเป นเรื่ อ งเดียวกั นหรื อ ทิ ศทางเดียวกั นในกรณีที่ ข อ คําถามเป น แบบมาตรส ว น
ประมาณคา นิยมใชสัมประสิทธิแอลฟา ( ∝ - Coefficient) เพื่อหาคาความเชื่อมั่นของแบบสอบถาม
- 11. เครื่องมือในการวิจัย | 11
(พิตร, 2544 : 225 อางถึงใน วชิรพันธ เชื้อหมอ. ม.ป.ป.) นอกจากนี้แลวอาจหาความเชื่อมั่นดวยการ
สอบซ้ําก็ได (สมคิด , 2538 : 34 อางถึงใน วชิรพันธ เชื้อหมอ. ม.ป.ป.) ถาตองการแสดงวาใชวัดกี่ครั้ง
ก็ใหผลคงที่
วิกร ตันทวุฑโดม. (ม.ป.ป.) กลาววา แบบสอบถามเปนเครื่องมือวิจัยที่ใชมากในการ
เก็บรวบรวมขอมูลจากบุคคลโดยเฉพาะความรูสึกหรือความคิดเห็น (Blaxter, Hughes and Tight,
1996 : 159) ลักษณะสําคัญของแบบสอบถามคือไมมีคําตอบที่ถือวาผิด มักสรางขึ้นเพื่อใชเ ฉพาะ
กรณีหรือเฉพาะเรื่อง การตรวจสอบคุณภาพพิจารณาตามความจําเปน ที่นิยมกันเปนการตรวจสอบ
ความเที่ยงตรงและความเชื่อมั่น
การตรวจสอบความเที่ยงตรงของแบบสอบถาม โดยทั่วไปดําเนินการโดยผูเชี่ยวชาญ
ตรวจสอบความถูกตองเหมาะสมของเนื้อหา ขอคําถามครอบคลุมครบถวนตามทฤษฎีหรือแนวคิดและ
ครบถวนตามวัตถุประสงคหรือปญหาของการวิจัย( สมคิด, 2538, 34) บางกรณีอาจมีผูเชี่ยวชาญ
ทางดานเทคนิคการสรางแบบสอบถามเพื่อตรวจสอบความถูกตองของรูปแบบคําถามและการจัดขอ
คําถาม ถาเปนไปไดควรทําการวิเคราะหแบบสอบถามเปนรายขอ (ปญญา, 2548 : 42 -44) ควรมี
การทดลองนําไปใชกับกลุมตัวอยางกอนนําไปใชจริงก็จะดียิ่งขึ้น เพราะเปนการตรวจสอบอีกวาภาษา
ที่ใชในขอคําถามนั้นสื่อความหมายไดตรงกัน
การตรวจสอบความเชื่อมั่นของแบบสอบถาม เปน การหาความสอดคลองภายในโดย
พยายามอธิบายวาขอคําถามแตละขอในขอคําถามชุดหนึ่งนั้นเปนเรื่องเดียวกันหรือทิศทางเดียวกันใน
กรณีที่ขอคําถามเปนแบบมาตรสวนประมาณคา นิยมใช สัมประสิทธิแอลฟา ( ∝ - Coefficient)
เพื่อหาคาความเชื่อมั่นของแบบสอบถาม (พิตร, 2544 : 225) นอกจากนี้แลวอาจหาความเชื่อมั่นดวย
การสอบซ้ําก็ได (สมคิด , 2538 : 34) ถาตองการแสดงวาใชวัดกี่ครั้งก็ใหผลคงที่
สรุปไดวา การหาคุณภาพของแบบสอบถามทําได 2 วิธี คือ การหาคาความเที่ยง และ
การหาคาความเชื่อมั่น
- 12. เครื่องมือในการวิจัย | 12
1.4 การนําไปใช
อุทุมพร จามรมาน. (2544) กลาววา วิธีใชแบบสอบถามมี 2 วิธี คือการสงทางไปรษณีย
กับ การเก็ บขอ มู ลดวยตนเอง ซึ่ งไม วากรณีใดตองมี จดหมายระบุวัตถุป ระสงคของการเก็ บขอ มู ล
ตลอดจนความสําคัญของขอมูลและผลที่คาดวาจะไดรบ เพื่อใหผูตอบตระหนักถึงความสําคัญและสละ
ั
เวลาในการตอบแบบสอบถาม การทําใหอัตราตอบแบบสอบถามสูงเปนเปาหมายสําคัญของผูวิจัย
ขอมูลจากแบบสอบถามจะเปนตัวแทนของประชากรไดเมื่อมีจานวนแบบสอบถามคืนมามากวารอยละ
ํ
90 ของจํานวนแบบสอบถามที่สงไป แนวทางที่จะทําใหไดรับแบบสอบถามกลับคืนในอัตราที่สูง มี
วิธีการดังนี้
1. มีการติดตามแบบสอบถามเมื่อใหเวลาผูตอบไประยะหนึ่ง ระยะเวลาที่เหมาะสมใน
การติดตามคือ 2 สัปดาห หลังครบกําหนดสง อาจจะติดตามมากกวาหนึ่งครั้ง
2. วิธีการติดตามแบบสอบถาม อาจใชจดหมาย ไปรษณีย โทรศัพท เปนตน
3. ในกรณีที่ขอคําถามอาจจะถามในเรื่องของสวนตัว ผูวิจัยตองใหความมั่นใจวาขอมูลที่
ไดจะเปนความลับ
และวิกร ตันทวุฑโดม. (ม.ป.ป.) กลาววา แบบสอบนําไปใชเมื่อตองการเก็บรวบรวม
ขอมูลที่เปนความคิดเห็น ความตองการสภาพปญหา เปนตน โดยใหผูตอบเขียนหรือเลือกคําตอบ ซึ่ง
คําตอบนี้ไมมีถูกหรื อผิด อาจจะถามนักเรียนผูปกครอง หรือเพื่อนครู ขอมู ลที่ไดเป นทั้ง ขอมู ลเชิง
ปริมาณและขอมูลเชิงคุณภาพ
สรุ ปไดวาเราสามารถนําแบบสอบถามไปใชกั บกลุ มเป าหมายได 2 วิธีคือ การส งทาง
ไปรษณีย กับการเก็บขอมูลดวยตนเอง
ตัวอยางแบบสอบถาม
1. แบบสอบถามแบบปลายเปด
ตามความคิดเห็นของทานระบบบริการสาธารณสุขแบบผสมผสานที่ดําเนินการอยู
ในพื้นที่นี้เปนอยางไรบาง
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………
- 13. เครื่องมือในการวิจัย | 13
2. แบบสอบถามแบบปลายปด/มีโครงสราง เมื่อมีโรคระบาดเกิดขึ้น ทานไดปฏิบัติ
อยางไร เลือกตอบไดมากกวา 1 ขอ
(1) บํารุงสุขภาพใหแข็งแรง
(2) หลีกเลี่ยงโรคติดตอนั้น
(3) ไปรับวัคซีนเพื่อปองกันโรค
(4) ติดตามขาวสารเกี่ยวกับโรคนั้น
(5) แนะนําผูอื่นใหระมัดระวังการติดเชื้อ
(6) อื่นๆ ระบุ..............................................
2. แบบสัมภาษณ (นายศรัณยู หมื่นเดช)
2.1 ความหมาย
มหาวิท ยาลั ย รามคํา แหง (ม.ป.ป.) ได ให ความหมายของการสั ม ภาษณ ไว ดัง นี้ การ
สัมภาษณ (Interview) หมายถึง การสนทนาที่มีจุดมุงหมายใหไดขอมูลตามที่ไดกําหนดไวลวงหนา
โดยจะมีผูสัมภาษณเปนผูตั้งคําถาม และผูถูกสัมภาษณจะเปนผูตอบคําถาม ผูสัมภาษณจะเปนผูจด
บันทึก ใชเทปบันทึกเสียงหรือใชวีดิโอเทปบันทึกคําตอบของคําถามตางๆ การสัมภาษณนี้เหมาะกับ
การเก็บขอมูลจากเด็กๆ หรือผูที่อานหนังสือไมคอยได
สุมิตร สุวรรณ (ม.ป.ป.) กลาววา การสัมภาษณ (interview) เปนการเจาะลึกประเด็นตาง
ๆ ที่ผูวิจัยสนใจ อาจใชสัมภาษณเปนรายบุคคลหรือเปนกลุมก็ได
กิติพัฒน นนทปทมะดุล (ม.ป.ป.) ไดใหความหมายของการสัมภาษณดังนี้ กลาวอยางให
เขาใจงายๆ การสัมภาษณคือการสนทนากันอยางมีทิศทาง จุดมุงหมายของการสัมภาษณโดยทั่วไปก็
คือการทําความเขาใจบุคคลที่นักวิจัยสัมภาษณในดานมุมตางๆของเขาหรือเธอ การสัมภาษณที่ทํา
ไดผ ลดัง ที่นัก วิจั ยประสงคถือไดวาเปนเครื่ องมื อในการเก็ บรวบรวมขอมู ลที่มี ประสิท ธิผลอยางสู ง
โดยเฉพาะอยางยิ่ง ในการวิจั ยเชิง คุณภาพในงานสวัสดิก ารสั ง คม การสั ม ภาษณทํ าใหนัก วิจัยเชิง
คุณภาพมีโอกาสในการเรียนรูและเขาใจในเรื่องราว ประสบการณ พฤติกรรม ความรูสึก และความ
คิดเห็นดานตางๆของบุคคลที่นักวิจัยจะไมมีทางลวงรูไดจากการเพียงสังเกตอยูหางๆ ยิ่งไปกวานั้น
การสั มภาษณยังชวยใหนักวิจั ยสามารถประเมินลึกซึ้ง ไปถึงการรับรู ของบุคคลวามี ความสําคัญตอ
บุคคลผูนั้นอยางไร
- 14. เครื่องมือในการวิจัย | 14
สรุปไดวา การสัมภาษณคือ การสนทนาอยางมีจุดมุงหมายระหวางผูสัมภาษณและผูถูก
สัม ภาษณ อาจเปนรายบุ คคลหรื อเปนกลุ ม ก็ได เพื่ อทราบความคิด เรื่ องราว ประสบการณ และ
ความรูสึก ในแงมุมตาง ๆ
แบบสัมภาษณ (หนวยที่ 6 เครื่องมือในการวิจัย. ม.ป.ป.)เปนการรวบรวมขอมูลโดยมีการ
สื่อสารกันระหวางผูถามกับผูใหขอมูล ทั้งนี้การสื่อสารจะตองมีจุดมุงหมาย
แบบสัมภาษณ (เครื่องมือในการวิจัย. ม.ป.ป.) (Interview Form) ลักษณะของเครื่องมือ
ชนิดนี้จะไดขอมูลมาจากการสนทนา เปนการถามตอบกันโดยตรง ทั้งผูถามจะมีฐานะเปนผูสัมภาษณ
(Interviewer) สวนผูตอบจะมีฐานะเปนผูถูกสัมภาษณ (Interviewee)
ดังนั้นอาจสรุปไดวา แบบสัมภาษณ คือ เครื่องมือที่ใชเก็บรวบรวมขอมูลโดยการสนทนา
อยางมีจุดมุงหมายระหวางผูสัมภาษณและผูถูกสัมภาษณ
2.2 ประเภทของการสัมภาษณ
การสัมภาษณแบงออกไดเปน 2 (การสรางเครื่องมือวิจัย. ม.ป.ป.) ลักษณะดังนี้
1) การสัมภาษณแบบที่มีโครงราง (Structured interview) เปนแบบที่มีคําถาม
กําหนดไวแนนอน บางคําถามก็เปนแบบปลายเปด บางคําถามก็เปนแบบปลายปด การสัมภาษณแบบ
นี้เหมือนกับแบบสอบถามที่กลาวมาแลว ตางกันตรงที่การสัมภาษณ ผูสัมภาษณเปนผูเขียนคําตอบ
ของผูตอบเอง
2) การสั ม ภาษณ แ บบไม มี โ ครงร า ง (Unstructured interview) เป นการ
สั ม ภาษณที่ ไม มี คํา ถามกํ า หนดไว ล วงหน า แน น อน ผู สั ม ภาษณ ส ามารถเปลี่ ย นแปลงคํา ถามได
ตลอดเวลา ตามสถานการณแตตองมุงใหไดขอมูลตามจุดมุงหมายที่กําหนดไว การสัมภาษณแบบนี้ผู
สัมภาษณจะตองมีความชํานาญการและตองจําคําถามตางๆ ได
แบงตามวิธีการสัมภาษณได 2 ประเภท คือ
1) แบบสัมภาษณช นิดมีโครงสรางแนนอน มีลักษณะคลายคลึงกับ แบบสอบถาม
แบบเลือกตอบ ประกอบดวยขอคําถาม และคําตอบเอาไวใหผูตอบเลือกหลายคําตอบ ผูเก็บรวบรวม
ขอมูลจะสัมภาษณตามเนื้อหาในแบบสัมภาษณ เทานั้นโดยอานคําถามทีละขอ แลวใหผูตอบเลือ ก
คําตอบที่ไดเตรียมไว
- 15. เครื่องมือในการวิจัย | 15
2) แบบสัมภาษณชนิดไมมีโครงสรางแนนอน มักประกอบดวยแนวคําถามกวาง ๆ
และมีลักษณะยืดหยุน เพื่อใหผูใหขอมูลสามารถใหขอคิดในแนวลึกคลายแบบสอบถามชนิดปลายเปด
การสัมภาษณแบงออกไดเปน 2 ประเภท (เครื่องมือที่ใชในการวิจัย. 2555) ไดแก การ
สัมภาษณแบบมีโครงสราง และการสัมภาษณแบบไมมีใครสราง
1) การสัมภาษณแบบมีโครงสราง (Structured Interview) การสัมภาษณแบบนี้
จะตองมีการกําหนดโครงสรางของขอคําถามตางๆ ไวกอนลวงหนาแลวจัดพิมพเปนแบบสัมภาษณ ผู
สัมภาษณจะซักถามผูถูกสัมภาษณทุกๆ คนดวยขอคําถามเดียวกันตามแบบสัมภาษณ โดยผูสัมภาษณ
จะจดบันทึกคําตอบทั้งหมดลงในแบบสัมภาษณ
2) การสัมภาษณแบบไมมีโครงสราง (Unstructured Interview) การสัมภาษณ
แบบนี้ผู สั มภาษณไมตอ งสร างขอคําถามตางๆ ไวก อ นล วงหนา เพียงแตกํ าหนดเป นแนวทางการ
สั ม ภาษณ (Interview Guide) ไวคร าวๆ เท านั้น การสั ม ภาษณแบบนี้จึ ง มี ความยืดหยุนสู ง ผู
สัมภาษณและผูถูกสัมภาษณจึงมีอิสระในการถามตอบอยางเต็มที่ ผูถูกสัมภาษณจึงตองมีความรูและ
ความเชี่ยวชาญเปนพิเศษ
กิติพัฒน นนทปทมะดุล (2554) ไดแบงประเภทการสัมภาษณไดดังนี้
1) การสัมภาษณแบบไมเปนทางการ (informal interview) มักจะใชควบคูไปกับ
การสังเกตแบบมีสวนรวม เพื่อใหเห็นภาพและเขาใจปรากฏการณทางสังคมวัฒนธรรม โดยการเตรียม
คําถามแบบกวาง ๆมาลวงหนาแบบไมจํากัดคําตอบ การสัมภาษณแบบไมเปนทางการนี้อาจใชวิธีการ
ตาง ๆ เชน การตะลอ ม กล อ มเกลา (probe) ซึ่ ง เป นการพู ดคุยซั ก ถามเพื่ อ ล วงเอาส วนลึก ของ
ความคิดออกมา หรือการเงี่ยหูฟง (eavesdropping) ซึ่งเปนการฟงคําสนทนาของผูอื่นโดยผูวิจัยไม
ตองตั้งคําถามเอง
2) การสัมภาษณแบบเปนทางการ (formal interview) หรือการสัมภาษณแบบมี
โครงสราง เปนการสัมภาษณที่ผูวิจัยไดเตรียมคําถามและขอกําหนดไวแนนอนตายตัว โดยปกตินักวิจัย
เชิง คุณภาพมัก จะไม ใชวิธีก ารนี้เป นหลัก เพราะไมไดชวยใหผู วิจัยไดขอ มูลที่ ลึก ซึ้ง และครอบคลุ ม
เพียงพอ โดยเฉพาะในแงของวัฒนธรรม ความหมายและความรูสึกนึกคิด แตอาจเหมาะสมกับการ
สัมภาษณผูนําชุมชนหรือผูบริหารองคกรมากกวา
- 16. เครื่องมือในการวิจัย | 16
3) การสัมภาษณแบบเจาะลึก (in-depth interview) เปนการสัมภาษณผูใหขอมูล
สําคัญ (key informant interview) ซึ่งเปนผูที่มีความรูหรือมีขอมูลในเรื่องที่ผูวิจัยกําลังศึกษาดีที่สุด
หรือมีความเกี่ยวของมากที่สุด โดยกําหนดตัวผูตอบบางคนแบบเจาะจงเอาไวลวงหนา
4) การสนทนากลุม (focus group discussion) เปนการระดมสมองและการ
อภิปรายในเรื่องที่ผูวิจัยกําลังศึกษา ซึ่งผูเขารวมสนทนาควรมีพื้นฐานประสบการณที่ใกลเคียงหรือ
คลายคลึงกัน ในการจัดกลุมสนทนา จะใชคนประมาณ 8 - 12 คน โดยผูวิจัยเปนผูดําเนินการสนทนา
และมีผูชวยอีก 1 - 2 คน อยางไรก็ตาม ในการสัมภาษณมีขั้นตอนที่สําคัญซึ่งผูวิจัยควรระลึกเอาไว
ดวย คือ การแนะนําตัว การสรางความสัมพันธ การจดบันทึกคําตอบ การใชภาษา ตลอดจนเวลาและ
สถานที่ที่ใชในการสัมภาษณ
โดยทั่วไป การสัมภาษณในฐานะเครื่ องมือ หรือ วิธีการในการเก็ บรวบรวมขอ มูลการวิจั ย
สามารถจําแนกไดเปน 3 (สุมิตร สุวรรณ. 2555) ประเภท คือ
1. การสัมภาษณแบบมีโครงสรางหรือแบบมาตรฐาน (Structured or standardized
interviews)
2. การสัมภาษณแบบไมมีโครงสรางหรือ แบบปลายเปด (Unstructured or open-
ended interviews)
3. การสัมภาษณแบบกึ่งโครงสราง (Semi-structured or guided interviews)
การสัมภาษณแบบมีโครงสราง การสัมภาษณแบบมีโครงสราง บางครั้งนิยมเรียกวา
การสัม ภาษณแบบมาตรฐาน กลาวคือเปนการสั มภาษณที่มีการกําหนดคําถามเฉพาะเจาะจงและ
ชัดเจน หลักการและเหตุผลของการสัมภาษณแบบมีโครงสราง คือ การพยายามทําใหผูถูกสัมภาษณ
แตละคนไดรับชุดคําถามชุดเดียวกัน เพื่อวาจะสามารถเปรียบเทียบคําตอบของแตละคนไดสะดวกขึ้น
การสัมภาษณประเภทนี้ตั้งอยูบนขอสันนิษฐานวา
(1) การสัมภาษณแบบมีโครงสรางนั้นสามารถที่จะเก็บรวบรวมขอมูลไดครบถวนตรง
ตามเรื่องที่นักวิจัยศึกษา
(2) ชุดคาถามในการสัมภาษณแบบมีโครงสรางนั้นสามารถทําใหผูถูกสัมภาษณเขาใจ
คาถามไดอยางชัดเจน และ
(3) ความหมายของคําถามแตละขอนั้นเปนความหมายที่ผถูกสัมภาษณทุกคนจะเขาใจ
ู
ตรงกัน
- 17. เครื่องมือในการวิจัย | 17
ในการตัดสินใจเลื อกใชการสัม ภาษณแบบมีโครงสรางหรือ แบบมาตรฐานนั้น หาก
นัก วิจั ยจํ าเป นตอ งเก็ บ ขอ มู ล ดวยการสั ม ภาษณ ผู มี ส วนร วมในการวิจั ย จํ านวนมากและตอ งใช ผู
สัมภาษณหลายคน ตลอดจนตองการนาขอมูลจากการสัมภาษณของผูมีสวนรวมในการวิจัยแตละราย
มาเปรี ย บเที ยบกั น การตั ดสิ น ใจเลื อ กการสั ม ภาษณ แบบมี โ ครงสร า งน า จะมี ค วามเหมาะสม
นอกจากนั้ น นั ก วิ จั ย ที่ ไ ม ใ คร มี ป ระสบการณ ในการสั ม ภาษณม าก อ นหรื อ เป น นั ก วิ จั ย มื อ ใหม
โดยเฉพาะเมื่อนักวิจัยมือใหมพิจารณาวาการเดินทางไปพบผูมีสวนรวมในการวิจัยหรือการมีโอกาส
สัมภาษณผูมีสวนรวมในการวิจัยบอยครั้งเปนไปไดยากลําบาก นักวิจัยมือใหมจึงนิยมเลือกสัมภาษณ
แบบมี โ ครงสร า ง จนเมื่ อ นัก วิ จั ย มี ป ระสบการณ ม ากขึ้ น มี ค วามชํา นาญ และมี ค วามมั่ น ใจใน
กระบวนการเก็บขอมูลดวยการสัมภาษณมากขึ้น อาจจะพิจารณาเลือกการสัมภาษณแบบอื่นๆที่ดูเปน
ธรรมชาติมากกวาและเปดโอกาสในการมีปฏิสัมพันธกับผูมีสวนรวมในการวิจัยไดมากยิ่งขึ้น
การสัมภาษณแบบมีโครงสรางหรือแบบมาตรฐานมีทั้งจุดที่เปนประโยชนและเปนขอ
จากัด ในดานที่เปนประโยชน การสัมภาษณแบบมีโครงสรางทําใหนักวิจัยเก็บขอมูลไดครบถวนอยาง
ที่ตองการ เนื่องจากตองจัดเตรียมชุดของขอคําถามมาอยางละเอียด โดยในคําถามบางขอ ผูมีสวนรวม
ในการวิจัยอาจจะไม ส ามารถตอบไดทันที นัก วิจัยก็ อ าจจะให เ วลา หรื อ ถามในขอ อื่ นๆก อ นแล ว
ยอนกลับมาถามใหมในขอที่ยังตอบไมได ซึ่งถาไมไดเตรียมขอคําถามไปแบบโครงสราง เมื่อถามไปขอ
อื่นๆ พลวัตของการสนทนาและการสัมภาษณอาจจะทําใหนักวิจัยลืมกลับมาถามและไมไดเก็บขอมูล
ไปอยางครบถวน
ในสวนที่เปนขอจํากัด ซึ่งนับเปนเหตุผลสําคัญที่นักวิจัยเชิงคุณภาพที่มีประสบการณ
ในการสัมภาษณไมนิยมใชก็คือ การสัมภาษณแบบมีโครงสรางมักทําใหนักวิจัยขาดความละเอียดออน
ในการสังเกตอารมณความรูสกของผูมสวนรวมในการวิจัย เนื่องเพราะนักวิจัยจะเกร็งกับการไลถามไป
ึ ี
ตามชุดคําถามที่เตรียมมามากเกินไป ทําใหการถามมา-ตอบไปมีลักษณะเปนกลไกที่หยาบและแข็ง
กระดางอยางมาก และในหลายกรณี ผูมีสวนรวมในการวิจัยจะรูสึกวามีกําแพงขวางกั้นการสนทนา
ระหวางเขาหรือเธอกับนักวิจัยไดงายมาก
นักวิจัยเชิงคุณภาพบางทานถึงกับมองวา การสัมภาษณแบบมีโครงสรางนั้นไมเหมาะ
กับผูมีสวนรวมในการวิจัยหลายคน หรือบางทานก็วาไมเหมาะสมกับการวิจัยเชิงคุณภาพโดยสิ้นเชิง
เราจึ ง มัก พบวา การวิจั ยเชิง คุณภาพส วนใหญ ไม นิยมใชก ารสั ม ภาษณแบบมี โ ครงสร างหรื อ แบบ
มาตรฐาน
- 18. เครื่องมือในการวิจัย | 18
การสั ม ภาษณ แ บบไม มี โ ครงสร า ง หรือ แบบปลายเปด การสั ม ภาษณ แ บบไม มี
โครงสร างหรือ บางครั้ งก็เ รียกกันวาการสัม ภาษณแบบปลายเป ดนั้น ถือวาเปนวิธีการเก็ บขอ มูล ที่
เหมาะสมที่สุดในการเก็บรวบรวมสาระดานการรับรูโลกและประสบการณของผูมีสวนรวมในการวิจัย
ทั้งนี้ การสัมภาษณแบบไมมีโครงสรางหรือแบบปลายเปดมีลักษณะตรงกันขามกับการสัมภาษณแบบ
มีโครงสรางหรือแบบมาตรฐานโดยสิ้นเชิง ในขณะที่การสัมภาษณแบบมีโครงสรางดูหยาบและแข็ง
กระดาง การสัมภาษณแบบไมมีโครงสรางดูยืดหยุนและลื่นไหลไปตามสถานการณไดดีกวา ทั้งนี้เพราะ
การสัมภาษณแบบไมมีโครงสรางไมไดใชขอคาถามที่กําหนดไวอยางตายตัว แตจะมีลักษณะรวบรวม
ชุดของคาถามที่สําคัญๆ ที่มีที่มาจากขอสันนิษฐานอันหลากหลายกวาการสัมภาษณแบบมีโครงสราง
นักวิจั ยที่ใชการสัม ภาษณแบบไมมี โครงสรางมัก ไมตองการกําหนดขอสั นนิษฐานที่
ตายตัวไวลวงหนา หรือนักวิจัยอาจจะไมทราบเลยวาขอสันนิษฐานของสิ่งที่จะเก็บรวบรวมนั้นเปน
ประการใดบาง นักวิจัยอาจไมทราบลวงหนาวา คําถามที่นักวิจัยจําเปนตองถามนั้นคือคําถามอะไรบาง
ดัง นั้น การสั ม ภาษณของนัก วิจั ยจึ ง มี ลัก ษณะเป นการสื บ คนหาขอ มู ล อยางแทจ ริ ง ยิ่ง ไปกวานั้น
นักวิจัยที่นิยมการสัมภาษณแบบไมมีโครงสรางยังเชื่อวาผูที่มีสวนรวมในการวิจัยหรือผูถูกสัมภาษณแต
ละคนจะมีการรับรูและเขาใจความหมายของขอคําถามที่มีโครงสรางหรือมีมาตรฐานอยางแตกตางกัน
ไมมีทางที่คนหลายคนจะเขาใจคําถาม แมวาจะมีมาตรฐานเพียงใด ไดอยางเหมือนกันโดยสิ้นเชิง
ในการสัมภาษณแบบไมมีโครงสรางหรือแบบปลายเปด นักวิจัยจะพิจารณาสรางคา
ถาม ปรั บ คําถาม และพั ฒ นาคําถามให ส อดคล องกั บ สถานการณจ ริ ง ในการสั มภาษณแตล ะครั้ ง
ขณะเดียวกันก็พยายามปรับใหคําถามนั้นเปดรับกับการทําใหไดขอมูลที่ตอบสนองตอวัตถุประสงคของ
การวิจั ยดวย ตัวอยางเชน ในการสั ม ภาษณเ ด็ ก เร ร อนที่ ให บ ริ ก ารทางเพศในพื้ นที่ แห ง หนึ่ง ของ
กรุงเทพมหานคร นักวิจัยพบวาเด็กเรรอนบางคนกลาเปดเผยเรื่องราวของตนไดไมยากนัก ในขณะที่
เด็กเรรอนกลุมเดียวกันอีกหลายคนเริ่มดวยการปฏิเสธวา ตนไมไดคาประเวณี จนนักวิจัยตองสราง
ความไววางใจอีกระยะเวลาหนึ่ง เด็กจึงเริ่มกลาที่จะบอกความจริงทีละเล็กละนอย หากนักวิจัยใชการ
สัมภาษณแบบมีโครงสรางหรือแบบมาตรฐาน นาจะประสบความยุงยากหรือไมไดขอมูลที่มากพอ ใน
การสัมภาษณครั้งนั้น นักวิจัยตองใชเวลาปรับเปลี่ยนคําถามและทาทีอยูนานพอสมควรจึงจะไดรับ
คําตอบที่เพียงพอและมีคุณคาตอการวิจัยอยางมาก
สําหรับนักวิจัยเชิงคุณภาพที่มีประสบการณนอยมาก มักจะวิตกกังวลในการสัมภาษณ
แบบไมมีโครงสราง และเลือกที่จะใชแบบสัมภาษณมาตรฐานที่เตรียมมาแลวอยางละเอียดมากกวา
- 19. เครื่องมือในการวิจัย | 19
อยางไรก็ตาม นักวิจัยเชิงคุณภาพมือใหมอาจจะตองเริ่มตนดวยความตั้งใจจริง ความรูสึกอยากรูอยาก
เห็ นในขอ มู ล ที่ ไมเ คยล วงรู ม าก อน คํานึง ถึง ความแตกตางของบุคคล และการให ความเคารพใน
ประสบการณที่ ห ลากหลายของแตล ะบุ ค คล เหล า นี้จ ะทํ าให เ ราเริ่ ม ตนการสั ม ภาษณแบบไม มี
โครงสรางไดราบรื่นขึ้นและมีความมั่นใจยิ่งขึ้นเรื่อยๆ
การสั ม ภาษณแบบไม มี โ ครงสร างหรื อ แบบปลายเป ด แม วา จะคล ายคลึ ง กั บ การ
สัมภาษณในการใหการปรึกษา (Counseling) และการสัมภาษณในการทางานสังคมสงเคราะหเฉพาะ
ราย (Social casework) ซึ่ ง ผู ให ก ารปรึ ก ษาหรื อ นัก สั งคมสงเคราะห อ าจจะตอ งรวมศูนยก าร
สัมภาษณไปที่สถานการณปญหาที่ผใชบริการประสบ การที่นักสังคมสงเคราะหตอบสนองตอเรื่องราว
ู
ที่ผูใชบริการเลามาจะชวยใหผูใชบริการขยายความในรายละเอียดมากยิ่งขึ้นและในที่สุดก็จะเกิดการ
ฉุกคิดหรือเริ่มพอจะมองเห็นโอกาสและแนวทางที่จะแกไขปญหาของตนเอง ในการสัมภาษณแบบไมมี
โครงสรางของนักวิจัย มีวัตถุประสงคเพื่อตองการขอมูลที่สามารถนาไปวิเคราะหเพื่อตอบคําถามใน
การวิจัยเปนหลัก
กระนั้นก็ตาม ในการวิจั ยดานสวัสดิการสัง คมซึ่ง มีเ นื้อ หาเกี่ ยวกับ สภาพชีวิตความ
เปนอยูของประชาชนอยางกวางขวาง เราพบวาสถานการณปญหาของผูมีสวนรวมในการวิจัยหลาย
กรณีเปนสิ่งที่เมื่อพูดคุยสัมภาษณแลว มีผลในเชิงการใหความชวยเหลือในเชิงการสังคมสงเคราะห
เฉพาะรายหรือการใหการปรึกษาไปพรอมกัน นอกจากนั้น ในบางสถานการณนักวิจัยอาจพิจารณาให
ความชวยเหลือ โดยพื้นฐานของจริยธรรมทางวิชาชีพหรือโดยมนุษยธรรมของนักวิจยแตละบุคคล เชน
ั
นักวิจัยผูหนึ่งไปเก็บขอมูลจากกลุมสนทนาประเด็นเฉพาะ (Focus group) ในกลุมประชาชนที่อาศัย
อยู ในเขตอําเภอแหงหนึ่งของจังหวัดเชียงใหม การวิจัยนั้นเปนเรื่องราวของ
ประชาชนที่มีความเดือดรอนจากที่ดินทากินซึ่งถูกทางราชการประกาศวาเปนเขตปา
สงวนแหงชาติ ทั้งๆที่ประชาชนอาศัยทามาหากินมานานกวา 70 ป นักวิจัยไปเก็บขอมูล ทวาไปพบ
กรณีเด็กหญิงคนหนึ่งในหมูบานนี้กําลังเดือดรอนเพราะพอแมเพิ่งเสียชีวิตดวยโรคเอดส ทําใหเด็กตอง
ออกจากโรงเรียนกลางคัน เพราะไมมีผูใดสงเสียใหเลาเรียน นักวิจัยประเมินวาเด็กหญิงขาดโอกาส
ทางการศึกษาอยางแนนอนและอาจเสี่ยงตอการถูกชักจูงไปดาเนินชีวิตอยางไมเหมาะสม นักวิจัยจึงได
ติดตอองคกรที่เกี่ยวของใหความชวยเหลือดานทุนการศึกษาแกเด็กหญิงผูนี้