4th

1. TIMELINE1: KahirapangNaranasanni Dr. Jose Rizal
TIMELINE2: Mga AkdaNi Dr. Jose Rizal
MGAAKDANG SINULAT NI RIZAL
Dulang itinanghal sa pista ng bayan na binili ng gobernadorcilo sa halagang 2 piso (4 na taong
gulang)
 (1869) Sa aking mga Kabata (kapwa bata) – sinulat noong ika-8 taong gulang.
 (1874) Mi Primera Inpiracion/ and Una Kong Salamisim – unang sinulat sa Ateneo
inihandog sa kaarawan ng ina
 Noong 1875, inspiredby Father Sanchez, isinulatniya ang iba pang mga tulagayang:Felicitacion
(MaligayangBati)Hinilingngkanyangmgakapatidupangbatiinang bayaw nilangsi AntonioLopez
(asawani Narcisa) noongSaint’s Day1875.
El Embarque : Himno a la Flota de Magallanes-
ginawani Rizal noongsiyaay nag-aaral sa Ateneobilangisangpagsasanaysapagsulatngtula.-Parakay
Rizal, isaitongkabayanihan, angpagtatahak sa mapanganib nakaragatan,angpagtuklasng mgahindi pa
natutuklasan parasa sarilingbayan, atang pananakopsamga itopara sa sarilingbayan. Sa tulangito,
kahitna hindi PilipinasatPilipinoanginilalarawanni Rizal, makikitanaangpagigingpagkamakabayan ni
Rizal. Angpagmamahal ngmgamamamayansa kanilangbayan. Angpagsasakripisyo parasasariling
bayan, ang pagigingisangbayani parasa sarilingbayan.
Y Es Español : Elcano, el Primeroen dar la Vueltaal Mundo
-isinulatni Rizal noongsiyaaynasaAteneobilangisangpagsasanay sakanyangpaggawangtulaat
pagsusulat.-ParakayRizal, si Elcanoayisangbayani ng Espanya, na ikinumparaniyasaHigante
ngPyrenees, nakayanglagpasananghagupitng bagyokapag humadlangitosa kanya.Makikitaditona
malawak na ang kaalamanni Rizal, halimbawasapaggamitniyangmetaporanakulturang mga Griyego
sa paglagay ng laurel bilangpagpupunyagi samgabayani nito.
 (1876) La Tragedia de San Eustaquio (Ang Kasawian ni Sa Eustaquio) – dula-tulang
nakasulat sa Italyano na isinatuluyang Kastila. Ito ang pinakamahabang tulang sinulat ni
Rizal (2414 berso)
 (1878) Memorias De Un Estudiante de Manila (1878) – aklat (kwaderno) kung saan
tinipon ni Rizal ang alaala ng kanyang pinagdaanang buhay gamit ang sigasig na P.
Jacinto (sa katapusan, pinirma rin ang pangalan)
 (1879)A La Juventud Filipino (Sa Kabataang Pilipino) – nagpapahayag na ang
Pilipinas ay bayan ng mga Pilipino at humihiling sa mga kabataan na tumuklas ng
kabantugan para sa bayan. Inilahok sa timpalak-pampanitikan ni Liceo Artistico Literario
de Manila, kapisanan ng magiliwin sa sining. Nagwagi ng unang gantimpala at
tumanggap ng pluming pilak.
 (1879) Abdel Azis y Mahoma – tulang binigkas ni Manuel Fernandez (Atenista) noong
bisperas ng taunang pagdiriwang ng Araw ng Imaculada Concepcion – patron ng
Ateneo
 (1879) Concejo delos Dioses (Ang Konseho ng mga Diyos) – dulang inilahok at
nagwagi sa timpalak ng Artistic Literary Lyceum bilang paggunita sa ika-264 anibersaryo
ng pagkamatay ni Cervantes (sumulat ng Don Quixote) Walang pumalak dahil natalo
siya nga mga Kastila

2.  (1880) A Filipinas (Sa Pilipinas)– tulanginihandog sa samahan ng mga esultor
 (Dis., 1880) Junto Al Pasig (Sa baybay ng Pasig)– dulang itinanghal ng Academy of
Spanish Literature bilang handog sa taunang selebrasyon ng patrona ng Ateneo
 Al MRP Pablo Roman, Rector del Ateneo en sur Dias (kaarawan)- tulang naglalaman
ngmalabis niyang pagglang at paghangad sa pari na naging napakabuti sa kanya.
 (1882) El Amor Patrio – tulang sinulat sa 2 wika sa Barcelona upang bigyang-daan ang
kanyang kasabikan sa sariling bayan gamit ang ngalang Laong-Laan
 (1882) Me Piden Versos (Pinatutula Ako <kasamahan>) – tulang nagpapahayag ng
masidhing pananabik ni Rizal sa kanyang bayan. Nalathala sa La Solidaridad sa
Barcelona noong Marso 31,1889
 (1886) A Los Flores Heidelberg- tulang nagpapahiwatig ng pananabik sa sariling
bayan
 William Tell (Fredrick Von Schiller) – isinalin sa Tagalog upang malaman ng Pilipino
ang kasaysayan ng kampyon ng kalayaan ng Swisa na nagpapakita ng pagtutol sa
paniniil, panatismo at pang-aapi
 (1889) La Vision del Fray Rodriguez (Ang Pangitain ni Pari Rodriguez) – sinulat bilang
sagot sa sinulat ni P. Rodriguez(ang mga babasa ng nobela ni Rizal ay magkakasala)
na nilimbag sa iang maliit na librito gamit ang ngalang Dimasalang.
 Specimens of Tagal Folklore- artikulong ipinagkaloob kay Dr. Rost, patnugot ng
Trubner’s Record kung saan ito nalathala
 Sa mga Kababaihang Taga-Malolos – sinulat bilang tugon sa kahilingan ni M.H. Del
Pilar na sulatan niya ang mga kababaihan ng Malolos dahil sa kanilang mahigpit na
pagnanasang makapagpatayo ng isang paaralang magtuturo sa kanila ng wikang
Kastila sa kabila ng pagtutol ni P. Felipe Garcia
 Noli Me Tangere (1887) at El Filibusterismo (1891)– nobelang naglantad ng tunay na
kalagayan ng Pilipino noong panahon ng Kastila, nagmulat sa mata ng Pilipino at
humawan sa landas para sa himagsikang Pilipino na nagbigay-daan upang mawakasan
ang mapaniil na paghahari ng Kastila sa Pilipinas.
 Por Telefono/Sa pamamagitan ng Telepono- 2 paring naguusap tungkol sa plano sa
Pilipinas na gamit ang telepono
 Ang mga Magsasakang Pilipino- palakasin ang loob – Haicenda(?!) de Calambia
 La Verdad Para Todos/Katotohanan Para sa Lahat
 Verdades Nuevas/Mga Bagong Katotohanan
 Una Profanacion/Isang Kalapastangan – bilang handog kay Mariano Hewosa dahil
hindi siya binigyan ng Katolikong libing
 Diferencias/Mga pagkakaiba
 Filipinas Dentro de Cien Años/Ang Pilipinas Makalipas ang Isang Siglo – sanaysay-
ang Pilipinas pagkalipas ng 100 taon ay lalaya galing sa US dahil sila’ay
makapangyarihan (??)
 Ingratitudes/Kawalang Utang na Loob
 Sin Nombre/Walang Pangalan
 Sobre La Nueva Ortografia dela Lengua Tagala/Tungkol sa mga Bagong
Ortgograpiya ng Wikang Tagalog – diksyonaryong may isang alpabeto
 Cosas de Filipinas/Mga Bagay tungkol sa Pilipinas
 (1890) Sobre La Indolencia de los Filipinos/Tungkol sa Kawalang sipag ng mga
Pilipino – paratang nga mga kastila – “di tamad ‘pag binigyan ng pagkakataon” – mainit
na panahon kaya mabagal kumilos
 Mas Sobre el Asunto de Negros/Tungkol sa Usapin ng Negros
 (1890) Una Esperanza/Pag-asa

3.  (1896) Mi Ultimo Adios/Huling Paalam- huling tulang sinulat ni Rizal sa nagsasaad ng
kanyang marubdob na pag-ibig sa bayan at kapwa
IBA PANG GAWAIN:
*Sumapi sa Masonerya- samahang ipinagbabawal ng simabahang Katoliko na naglalayong
palawakin ang pandaigdigang kapatiran ng tayo sa ilalim ng pagkaama ng Diyos dahil sa
pagtitiwala niya sa layunin ng samahan at paniniwalang makakuha ng kasama sa
pakikipaglaban sa masasamang pari sa Pilipinas. Naging Master Mason ng Lohiya Solidaridad
at sumapi sa Le Grand Orient France.
*Tinistis ang mata ng ina (sa loob ng isang buwan, nagbalik ang paningin ng ina)—unang
pagtitistis sa Pilipinas at nagbigay ng pangalan at katnyagan kay Rizal bilang manggagamot.
*Itinatag ang Samahang Internasyunal ng mga Pilipino na nagpasyang magdaos ng
panimulang kongreso ng Paris kasabay ng International Exposition sa paniwalang ito’y
magiging daan upang matawag ang pansin ng ibang tao sa daigdig anuman ang kanilang kulay,
pananampalataya at paniniwala sa mga bagay na may kinalaman sa Pilipinas at maiwasto ng
mga tagatalang Kastila ang mga pagkakamali tungkol sa mga ulat kasaysayan ng Pilipinas
upang mangibabaw ang katotohanan at kasinungalingan
*Samahang Kidlat- tatagal lamang habang may eksposisyon sa layuning buklurin ang lahat ng
Pilipino sa ibang dagat –Paris.
*Indios Bravos- (Itinulad sa Indios Bravos ni buffalo Bill)- Binuo upang ipagmalaki ng mga
Indio(tawag ng Kastila sa Pilipino) ang kanilang lahi nang walang pasubali.
*Samahang RDLM (Redencion delos Malayos)- liham na samahang itinatag ni Rizal na may
liham na kontrasenyas(password) dahil sa pag-aalala sa magiging kapalaran ng kanyang mga
kababayan sa Pilipinas. Ang samahan ang binabalak ni Rizal na magtatag ng kolonya ng
Pilipino sa North Borneo. (saba ngayon. Doon nagtatag ng samahan kakama ang mga
kababayan sa Calamba)
*Nagbukas ng klinika sa HK. Dumating ang kanyang ama, sa Paciano at Silvestre Ubaldo.
Sumunod ng kanyang ina (halos di na makakita), Lucia, Josefa at Trinidad. Tinistis ang mata ng
ina sa ika-2 pagkakataon.*Itinatag ang La Liga Filipina (hulyo 3, 1892) sa bahay ni Doroteo
Ongjunco sa Ilaya,Tondo, samahang magbubuklod sa lahat. Kabiling sa dumalo sina Apolinario
Mabini at Andres Bonifacio.
Sa Dapitan: inukol ang oras sa pagsasaka. Sa loob ng na taon, nakabili ng 79 ektaryang
lupang sakahan na tinamnan ng 6000 abaca at daan-daang iba’t ibang punongkahoy. (dati:
Pilipinas ang unang exporter ng abaca, bigas, copra, tabaco, niyong na pinatuyo at asukal)
Nanggamot nang libre sa mahihirap na pasyente, muling inoperahan ang mata ng Ina,
Nilagyan ng ilaw at patubig ang Dapitan.
Inayos at pinaganda ang liwasang bayan sa tulong ni P. Francisco Sanchez.
Nakipagsosyo sa isang kastilang mananalakal sa negosyo ng isda
Bumili at nagbili ng abaca.
Itinatag and Abaca Planters Cooperative Association upang maiwasan ang masamang
paraan ng kumpitensya at maitakda and halaga ng abaca.
Nagpatayo ng paaralan at nagturo sa 16 na mag-aaral
Nagpatayo ng ospital
Sumulat ng Balarilang Tagalog
Nagtuto ng 22 wika kabilang ang Kastila, Pranses, Ingles, Aleman, Latin, Griyego, Hebrew,
Sanskrit, Catalan(linggwaheng pangkalye ayon sa mga Kastila), Italyano, Ulandes, Portuges,
Swedish, Russian, Tsino, Nihonggo, Malayo, Tagalog, Ilocano, Bisaya, at Subanon.