°ºΗ αποαποικιοποίηση και ο Τρίτος Κόσμος°º  Εργασία της : Ελένη Στεργιανού ‘Ιστορία του νεότερου και του σύγχρονου κόσμου (από το 1815 έως σήμερα)’ 2014-2015 / Γ’ Λυκείου

2.  Αποικιοκρατία και ιμπεριαλισμός.
Η νέα αποικιοκρατία, ως ιστορικό
φαινόμενο που έμεινε γνωστό ως
ιμπεριαλισμός (από τον λατινικό όρο
«imperium»: αυτοκρατορία), διέφερε
από τις προγενέστερες φάσεις του
φαινομένου από την εξής άποψη: οι νέες
αποικίες δε δημιουργήθηκαν από το
δημογραφικό πλεόνασμα ή από
ανεπιθύμητες θρησκευτικές ή άλλες
ομάδες του πληθυσμού της Ευρώπης,
ούτε ανέπτυξαν τους θεσμούς των
μητροπόλεων της γηραιάς ηπείρου. Οι
νέες αποικίες εγκαθιδρύθηκαν από χώρες
της Ευρώπης και από τις ΗΠΑ σε
υπανάπτυκτες οικονομικά και ανίσχυρες
στρατιωτικά περιοχές του κόσμου, ιδίως
στην Αφρική, την Ασία και τον Ειρηνικό
Ωκεανό, με τον εξαναγκασμό ή τη χρήση
βίας, για να εξυπηρετήσουν κυρίως
οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα
των μητροπολιτικών χωρών.

3.  Αποαποικιοποίηση : η απαλλαγή μιας χώρας από το
αποικιακό καθεστώς και η μετατροπή της σε ανεξάρτητο
κράτος.
AITIA:
1) Οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, που διεξήχθησαν στο όνομα της ελευθερίας,
έδωσαν ώθηση στο αίτημα της εθνικής ανεξαρτησίας των
αποικιοκρατούμενων λαών.
2) Η πολεμική κινητοποίηση των αποικιών, ιδιαίτερα της Ινδίας, επέφερε την
πολύ πιο συστηματική οργάνωση των κοινωνιών τους, οικονομικά και
στρατιωτικά .
3) Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929, πλήττοντας τις τιμές των
αγροτικών προϊόντων που παρήγαγαν οι αποικίες, επέτεινε τις
οικονομικές και κοινωνικές αναταραχές στους κόλπους τους.
4) Το 1941-1942 οι Ιάπωνες κατέκτησαν μεγάλες περιοχές της Ασίας από τις
δυτικές δυνάμεις, με το σύνθημα «η Ασία στους Ασιάτες», και έμπρακτα
κατέδειξαν ότι οι αποικιοκράτες δεν ήταν ανίκητοι.
5) Τέλος, θετική προς την αποικιοκρατία δεν ήταν καμία από τις δύο
υπερδυνάμεις της μεταπολεμικής εποχής: ούτε η σοσιαλιστική ΕΣΣΔ ούτε
οι ΗΠΑ, η πρώτη αποικία που απέκτησε την ανεξαρτησία της.

4. ΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΙΚΙΑΚΩΝ
ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΩΝ
 Αγγλία
• Στην Ινδία οι Βρετανοί
αντιμετώπιζαν από την περίοδο
μεταξύ των δύο πολέμων το
κίνημα του Μαχάτμα Γκάντι,
υποστηρικτή της μη βίας. Οι
Βρετανοί απόδωσαν στην Ινδία
την ανεξαρτησία της το 1947,
αλλά συνοδεύτηκε από έναν
σκληρότατο εμφύλιο πόλεμο
μεταξύ ινδουιστών και
μουσουλμάνων, που οδήγησε
τελικά στη διχοτόμηση της χώρας
και τη δημιουργία δύο κρατών: της
Ινδίας και του μουσουλμανικού
Πακιστάν.

6. • Η επόμενη σύγκρουση αφορούσε την
περιοχή της Μέσης Ανατολής. Εκεί
αναπτυσσόταν ο αραβικός εθνικισμός υπό
την ηγεσία του Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ, ο
οποίος προσπάθησε να απαλλάξει τη χώρα
του από τη βρετανική επιρροή.
Παράλληλα, από το 1954, εξελισσόταν
ένας αιματηρός πόλεμος στην Αλγερία
εναντίον της γαλλικής αποικιακής
εξουσίας.
• Το φθινόπωρο του 1956, προσπαθώντας να
αντιδράσουν στη νασερική πολιτική, οι
Αγγλογάλλοι εισέβαλαν στην Αίγυπτο, και
συγκεκριμένα στο Σουέζ, από όπου όμως
αναγκάστηκαν αμέσως να αποχωρήσουν
λόγω της αντίδρασης της ΕΣΣΔ και των
ΗΠΑ.
• Η ήττα των δύο παλαιών αυτοκρατορικών
δυνάμεων στο Σουέζ κατέδειξε την
παρακμή της ισχύος τους και επιτάχυνε
δραστικά τη διαδικασία της
αποαποικιοποίησης.

7.  Γαλλία
• Υπό την ηγεσία του Κάρολο Ντε
Γκολ, παραχωρεί ανεξαρτησία στις
γαλλικές αποικίες της Αφρικής το
1960 και στην Αλγερία το 1962.
 Πορτογαλία
• Υπό δικτατορικό καθεστώς,
διατήρησε τις δικές της
αφρικανικές αποικίες (Μοζαμβίκη,
Αγκόλα, Γουινέα-Μπισάου) έως το
1975, οπότε η κατάρρευση της
δικτατορίας οδήγησε στην
αποχώρηση των Πορτογάλων από
τις αποικίες τους.

8.  Στην Αφρική απέμειναν τα
ρατσιστικά καθεστώτα της
Ροδεσίας και της Νότιας
Αφρικής, τα οποία
αντιμετώπισαν αυξανόμενη
διεθνή απομόνωση. Το πρώτο
παρέδωσε την εξουσία το
1980 (η χώρα μετονομάστηκε
σε Ζιμπάμπουε)• το δεύτερο
στα μέσα της δεκαετίας του
1990, μετά από πολυετείς
αγώνες της πλειονότητας των
κατοίκων του, με κύριο ηγέτη
τον Νέλσωνα Μαντέλα.

9. Τρίτος Κόσμος
• Οι δυο Παγκόσμιοι Πόλεμοι επιτάχυναν την παρακμή των παλαιών
ευρωπαϊκών αποικιακών αυτοκρατοριών. Έως τα μέσα της δεκαετίας του
1960 οι περισσότερες αποικίες απέκτησαν την ανεξαρτησία τους. Η
πλειονότητα των νέων αυτών κρατών συγκρότησε τον Τρίτο Κόσμο.
Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι αποικιακές αυτοκρατορίες άρχισαν να
διαλύονται και πολλά αποικιακά κράτη αποκτούσαν την ανεξαρτησία τους.
Οι ιθαγενείς κάτοικοι της Αφρικής άρχισαν να αντιλαμβάνονται τη
σπουδαιότητα και τη δύναμη των χωρών τους και επιζητούσαν την
αυτονομία τους. Η αποικιοκρατία άφησε στην Αφρική -και ιδιαίτερα στην
υποσαχάρια Αφρική- μία βαριά κληρονομιά από ασταθή πολιτικά
καθεστώτα, εμφυλίους Πολέμους, οικονομική εξαθλίωση και θα χρειαστούν
ακόμα αρκετά χρόνια για να εμφανιστούν δείγματα ανάπτυξης και
ευημερίας.

10. Τα κύρια προβλήματα του Τρίτου Κόσμου
 Η οικονομική ανάπτυξη: ο τρόπος που είχαν οι αποικιοκράτες
οργανώσει τις αποικίες δεν ανταποκρίνονταν στις ανάγκες των
αποικιών.
 Το πρόβλημα του υπερπληθυσμού : κατά την περίοδο 1950-
1990 ο πληθυσμός διπλασιάστηκε και η αύξηση αφορούσε
κυρίως στις φτωχότερες τάξεις. Άμεσα αποτελέσματα:
υποσιτισμός, μαζικοί θάνατοι από πείνα.
 Η έλλειψη καθαρού νερού.
 Η πολιτική αστάθεια.
 Τα αυταρχικά καθεστώτα.
 Ο θρησκευτικός φανατισμός που οδηγεί σε ακρότητες.
 Οι συχνοί και άγριοι πόλεμοι μεταξύ φυλών.
 Το μεγάλο πρόβλημα του AIDS.
• Πάντως, στον Τρίτο Κόσμο εντάσσονταν και ορισμένες χώρες με σημαντικές
πλουτοπαραγωγικές πηγές (π.χ. πετρέλαιο), καθώς και η ισχυρή Ινδία, η οποία,
παρά τις διαρκείς διαμάχες της με το γειτονικό Πακιστάν, εξελίχτηκε σε αξιόλογη
ασιατική δύναμη υπό την ηγεσία του Τζαβάχαρλαλ («Παντίτ») Νεχρού και της
κόρης του, Ίντιρα Γκάντι.

11.  Ο Τζαβαχαρλάλ Νεχρού (1889 – 1964) ο και
επονομαζόμενος «Παντίτ» (= μορφωμένος)
ήταν Ινδός πολιτικός, ηγέτης του κινήματος της
ανεξαρτησίας που διετέλεσε πρώτος πρωθυπουργός
της ανεξάρτητης Ινδίας και ένας από τους ιδρυτές
του Κινήματος των Αδεσμεύτων. Ήταν ο πατέρας
της Ίντιρα Γκάντι και παππούς του Ρατζίβ Γκάντι.
Θεωρείται ο αρχιτέκτονας της σύγχρονης Ινδίας.
 Η Ίντιρα Γκάντι (1917- 1984) ήταν η πρωθυπουργός της
Δημοκρατίας της Ινδίας για τρεις συνεχόμενες θητείες από
το 1966 έως το 1977 και με τέταρτη θητεία το 1980 μέχρι
την δολοφονία της το 1984, συνολικά δεκαπέντε χρόνια.
Ήταν η πρώτη και μέχρι στιγμής η μόνη γυναίκα
πρωθυπουργός της Ινδίας και αποτέλεσε ένα από τα
σημαντικότερα κεφάλαια στην ιστορία της Ινδίας.
Ως φοιτήτρια στην Οξφόρδη, συμμετέχει σε οργανώσεις για
την ανεξαρτησία της Ινδίας και υπέρ της επανάστασης στην
Ισπανία.

12.  Στους κόλπους του Τρίτου Κόσμου αναπτύχθηκε το Κίνημα των Αδεσμεύτων.
Το Κίνημα των Αδεσμεύτων, είναι μία διεθνής οργάνωση, αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ,
μεταξύ των Αδεσμεύτων χωρών των οποίων η πολιτική δεν ευθυγραμμίζεται με την
πολιτική των μεγάλων δυνάμεων (ΗΠΑ-Ρωσίας). Αποτελείται από 118 κράτη ενώ
συμμετέχουν και 18 κράτη παρατηρητές.
Ιδρύθηκε το 1961 στο Βελιγράδι και βασικοί συντελεστές για την δημιουργία του ήταν
ο Γιόσιπ Μπροζ Τίτο (Γιουγκοσλαβία), ο Γιαβαχαρλάλ Νεχρού (Ινδία) και ο Γκαμάλ
Αμπντέλ Νάσερ (Αίγυπτος).
Σκοπός του κινήματος, σύμφωνα με τη διακήρυξη της Αβάνας (1978) είναι να
διασφαλίσει «την εθνική ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα και την ασφάλεια των
αδέσμευτων χωρών στον αγώνα τους ενάντια στον ιμπεριαλισμό, την αποικιοκρατία,
το ρατσισμό και όλες τις μορφές ξένης επιθετικότητας, κατοχής, κυριαρχίας, ανάμειξης ή
ηγεμονίας, καθώς και εναντίον των μεγάλων δυνάμεων και των συνασπισμών ισχύος».
Η διάσπασή του ήρθε με την εισβολή της Σοβιετικής ένωσης στο Αφγανιστάν, όταν τα
κράτη-μέλη διχάστηκαν ανάμεσα στην υποστήριξη ή την καταδίκη της εισβολής.

13. Πολιτική και ιδεολογία
 Αποτελούμενο από πολλές κυβερνήσεις
διαφορετικών πολιτικών ιδεολογιών αυτό
που ενώνει τα μέλη του είναι η δέσμευσή
τους στην παγκόσμια ειρήνη, ασφάλεια και
στον αφοπλισμό. Από τα πρώτα χρόνια της
ύπαρξής του το κίνημα συμμετέχει σε
ιδεολογικές συγκρούσεις, ασκώντας
κριτική σε ρατσιστικά καθεστώτα και
υποστηρίζοντας απελευθερωτικά κινήματα.
Σύμφωνα με το κίνημα κάθε κράτος έχει
το δικαίωμα να ασκεί πολιτικές, που
καθορίζονται βάσει των εθνικών του
συμφερόντων και όχι λόγω των σχέσεών
του με συγκροτήματα ισχύος.
Οι αδέσμευτοι:
• Επιζητούσαν μία ενεργητική
ουδετερότητα στον Ψυχρό Πόλεμο ώστε
να επηρεάσουν, ως αυτόνομος
παράγοντας τη διεθνή σκηνή.
• Έφεραν στο προσκήνιο το ζήτημα της
ανακατανομής των πόρων του πλανήτη,
γεγονός που οδήγησε στις δεκαετίες 1970
και 1980 σε ένα διάλογο Βορρά-Νότου, με
σκοπό την μείωση των ανισοτήτων.
Πάντως, το Κίνημα των Αδεσμεύτων δεν
διέθετε επαρκή ισχύ ή και συνοχή ώστε
να επιτύχει τους φιλόδοξους στόχους
του.

14. O αντίκτυπος του Τρίτου Κόσμου
 Ορισμένες από τις χώρες του Τρίτου Κόσμου
γνώρισαν, από τα μέσα της δεκαετίας του 1980,
εντυπωσιακή οικονομική ανάπτυξη (Νότια Κορέα,
Σιγκαπούρη, Ταϊβάν, Ινδία, Κίνα). Οι περισσότερες
ωστόσο αντιμετώπισαν τεράστια οικονομικά
προβλήματα, εσωτερικές διαμάχες (πολιτικές,
φυλετικές ή εθνοτικές), λιμούς και εμφύλιους πολέμους.
Το πρόβλημα της εξαθλίωσης και της αστάθειας στον
Τρίτο Κόσμο παραμένει ακόμη μία από τις
μεγαλύτερες προκλήσεις για το μέλλον της
ανθρωπότητας.

15. • http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL106/282/2020,6892/
• http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%C
F%84%CE%AF%CE%B1#mediaviewer/File:World_1898_empires_colonies_territory.png
• http://www.greek-
language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/search.html?lq=%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%B1%CF%80%CE%BF%
CE%B9%CE%BA%CE%B9%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%AF%CE%B7%CF%83%CE%B7&sin=all
• http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/52/British_Decolonisation_in_Africa.png
• http://sxoliastesxwrissynora.wordpress.com/2013/03/01/%CE%BC%CE%B1%CF%87%CE%AC%CF%84%CE%BC%CE%B1-
%CE%B3%CE%BA%CE%AC%CE%BD%CF%84%CE%B9-1869-1948-%CE%B9%CE%BD%CE%B4%CF%8C%CF%82-
%CE%B7%CE%B3%CE%AD%CF%84%CE%B7%CF%82-10-%CE%B8%CE%B5%CE%BC%CE%B5%CE%BB/
• http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B1%CF%81%CE%BB_%CE%BD%CF%84%CE%B5_%CE%93%CE%BA%CF%89%
CE%BB
• http://news247.gr/eidiseis/kosmos/nelson_mantela_oi_15_pio_istorikes_fraseis_toy.2537312.html
• http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%AD%CE%BB%CF%83%CE%BF%CE%BD_%CE%9C%CE%B1%CE%BD%CF%84
%CE%AD%CE%BB%CE%B1
• http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL106/282/2020,6889/
• http://www.mariakappou.gr/analiseis_ennoiwn/docs/17.%CE%95%CE%A5%CE%A1%CE%A9%CE%A0%CE%91%CE%99%
CE%9A%CE%97-%CE%97%CE%93%CE%95%CE%9C%CE%9F%CE%9D%CE%99%CE%91-15%CE%BF%CF%82-
%CE%91%CE%99.pdf
• http://walk2geographies.files.wordpress.com/2010/06/800px-first_second_third_worlds_map-svg1.png
• http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C105/65/526,1870/
• http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%B6%CE%B1%CE%B2%CE%B1%CF%87%CE%B1%CF%81%CE%BB%CE%AC%C
E%BB_%CE%9D%CE%B5%CF%87%CF%81%CE%BF%CF%8D
• http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%8A%CE%BD%CF%84%CE%B9%CF%81%CE%B1_%CE%93%CE%BA%CE%AC%CE%BD
%CF%84%CE%B9
• http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%AF%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%B1_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%91
%CE%B4%CE%B5%CF%83%CE%BC%CE%B5%CF%8D%CF%84%CF%89%CE%BD
• http://ssstroumfakiaaa.blogspot.gr/2012/05/blog-post_04.html
• http://taexeiola.blogspot.gr/2011/05/istoria-gymnasio-free-download.html