Bu kitabda Internetin tədris prossesində düzgün istifadə edilmə qaydaları haqqında ətraflı məlumatlar verilmişdir

1. DƏRSİN TƏŞKİLİ ZAMANI İNTERNET RESURSLARINDAN
İSTİFADƏ EDİLMƏSİ METODİKASI
BAKI-2015
Samirə Məmmədova, Ramil Süleymanov, Könül Təhməzova,
Vəfa Məmmədova, Firuzə Əlixanova, Şahbazova Qənirə,
Əliyeva Leyli

2. “Gələcəyin Müəllimləri” Təşəbbüs qrupu bu kitabı Azərbaycan Respublikası Təhsil
Nazirliyinin maliyyə dəstəyi ilə “İctimai Təşəbbüslərin Dəstəklənməsi” çərçivəsində
“Müasir təlim metodları və yeni pedaqoji texnologiyaların tətbiqinin region müəllimlərinə
öyrədilməsi layihəsi çərçivəsində hazırlamışdır. Biz əminik ki, “Gələcəyin
Müəllimləri”Təşəbbüs qrupunun müəllimlər üçün, hazırladığı bu vəsait müəllimlərimizin
sosial servislərdən gündəlik həyatlarında istifadə zamanı böyük köməkliyi olacaq. Bu
kitabda əsasən həm beynəlxalq, həm də yerli təcrübələr öz əksini tapmışdır. Bu vəsaitdə
müxtəlif sosial servislərdən hansı məqsədlə və necə istifadə etmək qaydaları öz əksini
tapmışdır.
Müəlliflər:
Samirə Məmmədova GələcəyinMüəllimləri Təşəbbüs qrupunun rəhbəri, layihənin
rəhbəri
Ramil Süleymanov- Təhsil üzrə ekspert
Könül Təhməzova- Bülbül adına orta ixtisas məktəbinin ibtidai sinif müəllimi,
Veb2.0-Veb3.0 servislər üzrə ekspert
Vəfa Məmmədova-Bakı şəhər 155 nömrəli tam orta ibtidai sinifmüəllimi, interaktiv
lövhələr üzrə təlimçi ekspert
Firuzə Əlixanova-Sumqayıt şəhər 2 nömrəli tam orta məktəbin musiqi müəllimi,İKT
–layihəninkönüllü təlimçisi
Şahbazova Qənirə-Bakı şəhər İ. Məmmədov adına 261nömrəli məktəbin ibtidai sinif
müəllimi-layihənineksperti
Əliyeva Leyli-İmişli rayon 7 nömrəli tam orta məktəbin biologiya müəllimi, Blogçu
və sosial servislər üzrə mütəxəsis
“ASCOMP” MMC mətbəəsi
Tiraj: 200 ədəd
İSBN977-9951-82-48-9-6

3. MÜNDƏRİCAT
1. İNTERNET RESURSLARINƏDİR?
2. İNTERNET RESURSLARINDAN MƏKTƏBDƏ İSTİFADƏNİN
MÜSBƏT TƏRƏFLƏRİ
3. DƏRSİN TƏŞKİLİ ZAMANI İNTERNET RESURSLARINDAN
İSTİFADƏ EDİLMƏSİ METODİKASI
4. İNTERNET RESURSLARINDAN İSTİFADƏ FORMALARI
5. DÜNYA ÖLKƏLƏRİNDƏ İNTERNET RESURSLARINDAN
İSTİFADƏ ÜZRƏ TƏCRÜBƏLƏR
6. MÜXTƏLİF FƏNLƏR ÜZRƏ VƏ MARAQLI TƏDRİS
BÖLMƏLƏRİNİƏHATƏ EDƏN İNTERNETKATALOQ
7. MUSİQİDƏ FƏNNİNDƏ YENİTEXNALOGİYALARIN TƏTBİQİVƏ
ƏHƏMİYYƏTİ
8. VEB 2.0 ALƏTLƏRİN TƏDRİS PROSSESİNDƏ ROLU

4. 1. İNTERNET RESURSLARINƏDİR?
Təəssüflər olsun ki, bu gün Azərbaycanda internet resursları sahəsində böyük
boşluqlar mövcuddur. Bu boşluqların əsas səbəbi bizim pedaqoqların internetdən
tədris vasitəsi kimi tam istifadə edə bilməməsindədir. Bu gün məktəblərimizin
böyük əksəriyyəti internet , kompyuter və kompyuter texnologiyaları ilə təmin
olunmuşdur. Amma aparılan monitorinqlər nəticəsində məlum olur ki, bunlardan
dərs prosesində səmərəli istifadə edə bilmirlər. Bu zaman ortaya belə bir maraqlı
sual çıxır. Bütün bunların səbəbinədir?
Əsas səbəb internet resusrlarından tədris prosesində istifadə qaydalarını əksər
pedaqoqlarımızınbilməməyidir. Onlar internetdə necə düzgün axtarışın verilməsini
tam bilmirlər. Dünya ölkələrinin internet resusrlarına baxsaq görərik ki, onlarda
olduqcageniş həcmli, təhsilin bütünpillələrini əhataə edən internet resusrları vardır.
Keçmiş Potsavet ölkələri içərisində ən çox internet resursu olan ölkələrə nəzər
salsaq, Estoniya, Latviya, Rusiya Fedarasiyası, Ukrayna kimi dövlətləri görmüş
olarıq. Bu ölkələrdə artıq internet dərs prosesində dərsin bir hissəsi kimi istifadə
olunur
Şagirdlər internetə elektron ensiklopediya kimi baxırlar. Onlar internetdən öz
müəllimlərinin onlara verdikləri düzgün istiqamət şəkilində, onların tədris
mövzularına uyğun resurslar əldə edir, onları analiz edir və sonda onu öz
tapşırıqlarınatətbiq edirlər
Müasir pedaqogikanın qarşısında duran ən önəmli vəzifələrdən bri də tədris
prosesinin effektivliyini artırmaqdır. Müəllim - bir ömür boyu durmadan öyrənən
bir şəxsiyyətdir.
Məhz buna görə də müəllim daim öz üzərində işləməli və müasir təlim
texnologiyaları haqqındageniş biliyə malik olmalı, hətta bu texnologiyalardan dərs
prosesində necə səmərəli istifadə etməyi bilməli və bu bilikləri öz şagirdlərinə

5. öyrətməlidir. Yalnız buzaman onun keçdiyi dərs maraqlı və effektiv ola bilər. XXI
əsr- “Yüksək kompüter texnologiyaları əsridir”.
Müasir şagird elektron mədəniyyət dünyasında yaşayır. Bu informasiya
mədəniyyətində artıq müəllimin də rolu dəyişir. Onun rolu informasiya
mədəniyyətinin keşikçisinə çevrilməkdir.
Müasir şagird kompüter texnikası və texnologiyalarından daha dərin bilgilərə
yiyələnmək üçün, hər gün durmadan can atır. Onlar bu sahədə olan bilgilərini
artırmağa çalışırlar. Elə bunun üçün də müəllim bu müasir bilikləri və metodikanı
öyrənməlidir ki, öz şagirdləri ilə “eyni dildə “Müasir müəllimin qarşısındaduran ən
mühüm vəzifələrdən biri – kompüter texnikası və texnologiyalarından düzgün
istifadə qaydaları, onun mövcud imkanlarını və bu imkanlardan tədris prosesində
istifadə edərək, yeni biliklər öyrənmək, öz şagirdlərinə kompyüterin oyun aləti deyil,
onun köməkliyi ilə yeni biliklərin öyrənilməsinə nail olmaq üçün, bir mexanizm
olduğunu aşılamaqdır.
Müasir əsrdə dünya təhsil sistemində müəllim və həm də şagirdlər üçün, öz
biliklərini təkmilləşdirmək üçün, əsas vacib komponentlərdən biri də internet
resurslarıdır.İnternet Resursları nədir? - İnternet resursları işdə, evdə, tədrisdə bizim
əsas köməkçimizdir. İnternetdə mövcud olan resurslar bizim gündəlik həyatımızda
bizə lazım olan informasiyaları əldə etməkdə , dostlarımızla söhbət etməkdə bizim
işimizi asanlaşdırır.
Personal kompüterin və internetin tədris müəssisəsinə daxil olması
şagirdlərin internet resurslarından istifadə edərək, kompüter texnologiyasının
mövcud imkanlarını tətbiq edərək özdərslərini daha da maraqlı etməyə, yeni məntiqi
təfəkkürə əsaslanan düşünmə tərzinin formalaşdırılmasına imkan yaradır. Amma
çox təəssüflər olsun ki, bu gün bir çox tədris müəssisələrində və evlərimizdə
kompüter və internet əsasən bir oyuncaq, əyləncə və oyunların oynanılmasında
istifadə olunur. Bunun da əsas yeganə bir səbəbi var:

6. Müəllim internet resurslarından özü tam şəkildə istifadə etməyi bacarmalıdır ki,
daha sonra öz şagirdlərinə düzgün istiqamətli tapşırıqlar versin ki, onun şagirdləri
də internetdən tədris məqsədləri üçün istifadə etmiş olsun.
Bu məsələ uzun illərdi ki, bütün dünya alimlərini düşündürürdü. İnternet
resurslarından dərs prosesində istifadə etmək bizə nə verə bilər?
- Müəllim rolunu internet, kitab rolunu isə internetdə mövcud olan, şagird və
müəllimlərin istifadə etdikləri tədrisə istiqamətlənmiş resurslar oynayır.
- Müasir tədrisdəinternet resursları müəllim və şagirdlər üçün-ayrı -ayrı tədris
bölümləri üzrə informasiyaların dolğun şəkildə əldə olunması üçün, köməkçi bir
vasitə, alətdir.
- Dünya təcrübəsinə nəzər salsaq, əsasən tədrisdə internet resurslarından
istifadəyə çox maraqlı bir yanaşma var:
1. Müasir təhsilə - müasir müəllim;
2. Müasir müəllim üçün- müasir bilik;
3. Müasir bilik- kompyuter+İnternet texnologiyaları = internet resursları vasitəsi
ilə əldə oluna bilən
İnternet tədris resurslarından istifadənin yaratdığı imkanlar:
- lazım olan informasiyanın azad, genişzolaqlı şəkildə axtarılması;
- konkret internet resurslarının müəllimin metodik tapşırığı əsasında
öyrənilməsi;
- didaktik vasitələrin hazırlanması üçün öyrənilməsi;
- tədris materiallarındakı mövcud boşluqların doldurulması;
- İnformasiya axtarışı bilgilərinin təkmilləşdirilməsi və inkişaf
etdirilməsi;
- şagirdlərin bilik və bacarıqlarının qısa vaxt çərçivəsində
qiymətləndirilməsi

7. Məhz Bəs necə etmək lazımdır ki, internet resurslarından tədris prosesində daha
səmərəli istifadə edək. Artıq bir çox ölkələrdə kompüter texnologiyalarından və
internet resurslarından tədris prosesində müəllim və şagirdlər tərəfindən səmərəli
istifadə etməyin yolları araşdırılmışdır. Bunu öz tədris prosesində istifadə edən
dövlətlərin dərs prosesində böyük dəyişikliklər baş verir. Bu dəyişikliklər dərs
zamanı dərsin canlı keçməsinə şərait yaradır. Şagirdlərdə ən əsas tədqiqatçılıq və
analizetmə bacarıqlarınıninkişafına gətirib çıxarır.
2. İNTERNET RESURSLARINDAN MƏKTƏBDƏ İSTİFADƏNİN
MÜSBƏT ƏHƏMİYYƏTLƏRİ
1. Bütün informasiyalara çıxışınolması dərslərin keçirilməsi üçünbir növ köməkçi
alət funksiyasını yerinə yetirir,
2. Tədqiqat xarakterli layihələrin hazırlanması üçün, çıxışın olması (tədris
istiqamətli )
3. Mütəmadi olaraq, təlim və tədris prosesinin keyfiyyətinin artması
4. İntellektual mübadilənin və ünsiyyətin təkmilləşdirilməsi
5. Dünya təcrübə və biliklərinə yiyələnməyi təmin edilməsi
6. İnternet resurslarından həm də tədris prosesində maraqlı və əyləncəli
istiqamətlərdə də istifadə etmək olar.

8. İNTERNET RESURSLARI TƏDRİS PROSESİNDƏ HANSI
KÖMƏKLİKLƏRİ GÖSTƏRİR
İNTERNET –RESURSLARINƏ ÜÇÜN ƏHƏMİYYƏTLİDİR?

9. İNTERNET DƏRSLƏRİN ŞAGİRDLƏR ÜÇÜN ƏHƏMİYYƏTİ

10. İNTERNETDƏRSLƏRİN MÜƏLLİMLƏR ÜÇÜN ƏHƏMİYYƏTİ
3. DƏRSİN TƏŞKİLİ ZAMANI
İNTERNET RESURSLARINDAN
İSTİFADƏ EDİLMƏSİ METODİKASI

11. İnternet resurslarından dərs prosesinin qurulması zamanı olduqcaönəmli problemlər
mövcuddur. İstər müəllim, istərsə də şagird üçün internetdən istifadə etdikləri
zaman, onun qarşısında geniş internet resursları açılır. Əgər biz nəzərə alsaq ki, bu
resurslar bizə müsbətəhəmiyyətli bilgilər verdiyi kimi, həm dəbu mənbələrdə mənfi
informasiyalarda verə bilər və xüsusən də bu informasiyalardan şagirdlərimizin
istifadəsi zamanı qarşılaşa biləcəkləri təhlükələri nəzərə alsaq, bu zaman
müəllimlərin öhdəsinə necə böyük məsuliyyətli bir öhdəliyin düşdüyünü görmüş
olarıq.
İnternet resurslarından istifadəedərkən 2 maraqlıməqam özünü göstərir: 1-ci
məqam - Müəllim öz şagirdlərinə internet resusrlarından düzgün istifadə etməyin
yollarını, onlar qarşısındaaçılan böyük informasiya mənbələrindən düzgün istifadə
edərək, özünü öyrətmə yolu ilə mövzu üzrə özbiliklərini, dünyagörüşlərini artıracaq
və maraqlı fikir mübadiləsinin sirlərinə yiyələnəcəklər.
2-ci məqam - Bu prosesi bütünlüklə şagirdlərin öz öhdəsinə buraxmaq. Amma bu
zaman şagirdlər bu internet şəbəkəsinin içərisində ki, informasiya resurslarının
arasında sanki hörümçək toruna düşmüş bir arıya bənzəyəcək.
İnternet Resurslarından istifadə etməklə Dərsi təşkil edərkən müəllimin
əməl etməli olduğuqaydalar
İnternet texnalogiyalarına əsaslanan istənilən dərs prosesinin qurulması dərsin
təşkilindən başlayır.
- Bu mərhələnin əsas məqsədi- İlk öncə keçiriləcək mövzu haqqında
şagirdlərə düzgün istiqamət verməkdir.
- Bu mərhələdən sonra müəllim şagird qarşısında problemli vəziyyət
yaradır.
Dərsin əsas mərhələsi:

12. - Bu mərhələdə artıq müəllimin üzərinə böyük məsuliyyət düşür.Məhz
bu mərhələdə artıq şagird müəllimin ona verdiyi tapşırığı yerinə
yetirmək üçün, internetdə onun qarşısında açılan böyük informasiya
axınları arasından məhz ona lazım olan konkret informasiyaları əldə
etməsi üçün, aktiv fəaliyyətə başlayırlar. Məhz bu mərhələdə
müəllimin əsas rolu fasilitator olmaqdır. Hər bir şeyi ən xırda
zərrəciyinə kimi izahat Müəllim bu mərhələdə olduqca diqqətli
olmalıdır ki, onun şagirdlərinin internetdə axtarışlar zamanı qarşılarına
çıxan, böyük informasiya axının içərisindəki burulğana düşməsinlər.
Bu mərhələdə əsas ideyalar şagirdlər tərəfindən gəlməlidir.
DƏRS PROSESİNDƏ İSTİFADƏ ZAMANI MÜƏLLİMLƏR ÜÇÜN VACİB
OLAN ADDIMLAR
Bu mərhələdə ən çox buraxılan səhvlər:

13. Dünya təcrübəsinə nəzər salsaq görərik ki, müəllimlərin verdiyi səfv istiqamətin
nəticəsində şagirdlər ən çox 2 seydə səfv edirlər.
1. İnternetdə informasiya axtarakən, konkter nəyi tapacağını bilmədikləri
üçün, qarşılarına çıxan böyükinformasiya axınının içərisinə düşmüş olur.
Bu problemin nəticəsində şagirdlər onlara lazım olan mövzunu axatraraq,
artıq dərs prosesinin qurtardığını və onların heç bir nəticə əldə
etmədiklərinın şahidi olurlar. Bu zaman şagirdlər, hətta onların əxlaqi
dəyərlərini pozabiləcək resurslarla da qarşılaşa bilərlər.
2. Şagirdlər internetdən tapdıqları resursları analiz etmədən hazır resurs kimi
istifadə etmiş olurlar( copypast) . Bu artıq heç bir yaradıcı şagird məsulu
olmur. Burda şagird heç bir tətqiqat, analiz, sintez etmiş olmur.
Əslində bu mərhələdə şagird müəllimin ona verdiyi tapşırığı internetdən axtarışa
verərkən, ilk öncə məlumatları əldə edirlər. Daha sonra əldə etdikləri məlumatları
analiz edərək, yaradıcı bir məsul hazırlayırlar. Bu artıq şagirdin öz məhsulu olur.
Müasir pedaqoqikadainternet resursları nəticəsində keçilən dərslər aşağıdakı şəkildə
olur?
- Kommunikativ
- Tədqiqatçı
- Oyun
Aparılan araşdırmalar onu göstərir ki, bu formatda keçirilən dərslər olduqca böyük
effekt vermiş olur. Estoniyada buna belə bir qəşəng ad verirlər: “İnternet
şəbəkəsində Qızılbalıq ”. Estonların qəşəng bir sözü var. Bu sözlər artıq onlarda bir
növ atalar sözlərinə çevrilib. “İnternet şəbəkəsində ki, bu qızılbalıq yalnız o insana
qismət olur ki, o insan bu balığı tutmağı bacarır”.
Avropa tədris sistemində təhsildə internet resurslarından istifadə etməyə belə bir
maraqlı yanaşma var. “Halva deməklə ağzın şirin olmayacaq” Yalnız bir dəfə onu

14. istifadə et- Sən onun dadını heç zaman unutmayacaqsan. Norveç İnformasiya
Texnologiyaları Mərkəzinin belə bir şüarı var: “ Hər bir texnologiya o zaman
effektiv olur ki, o artıq böyük gəlir gətirir”. Sual verə bilərsiniz ki, biz internet
resurslarından istifadə etməklə hansı gəlirləri əldə edə bilərik? Bu sualı həmişə
Norveç İnformasiya Texnologiyaları Mərkəzinin “İnternet Resurslarından Tədris
Prosesində İstifadə Qaydaları ” master-klasslarında müəllimlərə belə bildirirlər:
1. İlk öncə zəngin təcrübə və biliklər qazanmış olursunuz. Qazandığınız bilikləri
öz şagirdlərinizə öyrədirsiniz
2. Şagirdlərinizin təcrübəsi dünya görüşü formalaşır. Məhz bu zəngin təcrübənin
nəticəsində keçdiyiniz dərslərdə olan sıxıcılıq aradan qalxmış olur və onun
yerini daha sərbəst maraqlı, vaxta qənaət edən, dərsi zənginləşdirən bir metod
tutmuş olur.
3. İnternetdə şagirdləriniz artıq oyun və əyləncə saytları ilə məşğul olmurlar. Artıq
bu istiqamətdə gedən dərslərdən sonra, sizlər tərəfdən şagirdlərin müəyyən
saytlardan istifadə etməsinə qadağaların qoyulması aradan qalxmış olur.
Şagirdlər artıq bu saytlardan
4. Valideynlərin Sizlərə qarşı olan inamı artır, onlardan daha yaxşı imkana malik
olanları atıq Sizlərin maraqlı layihələriniz üçündonor rolunu oynaya bilər.
5. Məhz Sizin bu istiqamətli dərsləriniz nəticəsində şagirdlərinizdə yeni
texnologiyalarından düzgün istifadə etməklə kreativ biliklərə yiyələnmiş olurlar
ki, Ölkə kapitalı insan kapitalına çevrilmiş olur.
6. Bu prosesin iştirakçısından sabah icraçısına çevrilmiş olursunuz. Sabah burda
öyrəndiyiniz bilgilər əsasında sərbəst şəkildə müxtəlif şirkətlərdə bu sahə üzrə
işləyərək əlavə pul qazana bilərsiniz.
7. Sizin yaratdığınız şəxsi saytlarınız və yaxud bloqlarınızda yerləşdirdikləriniz
materiallarınız şirkətlərin, bu sahə ilə məşğul olan digər ölkələrdə ki,

15. həmkarlarınızın xoşlarına gələ bilər. Bunun nəticəsində onlar Sizə pul ödəyə
bilər və yaxud Sizdən ekspert kimi istifadə edə bilərlər.
8. Ən əsası bütün bunlardan Sizin ölkənizin və təhsilinizin gələcəyi asılıdır. Bu
məhz o gələcəkdir ki, o nəinki Sizin hətta gələcək övladlarınızında taleyinə öz
müsbət təsirini göstərəcək.
Bütün bunlara nəzərə alaraq tam əminliklə deyə bilərik ki, İnternet resurslarından
istifadə etməklə qurulan dərs tədris prosesinin keyfiyyətini artırmış olur.
Şagirdlərtərəfindən İnternet resurslarınındanistifadəolunması
1. Yeni Mövzunun Öyrənilməsi:
- İnternet vasitəs ilə lazım olan mövzunun axtarışa verilməsi;
- Mövzu plan konspektin tutulması;
- Mətnin analizi və sxem və cədvəllərin hazırlanması;
- Mətnlər üzrə sualların hazırlanması;
- Müəllim tərəfindən qoyulan suallara cavabların axtarılması;
- Mövzu üzrə videofraqmentlərin tapılması, baxılması və müzakirə
edilməsi;
- Mövzu üzrə təqdimatlara baxılması və müzakirə edilməsi;
- Statistik məlumatların tapılması və analiz edilməsi.
2. Biliyin yoxlanılması
- Özünü yoxlama testlərindən istifadə etmək.
3. Layihələr üzərində işləmə
Şagirdlər layihələr üzərində işləyərkən, onların qarşısına internetdən olduqca
maraqlı və geniş çeşidli resurslar çıxır. Onlar aşağıda göstərilən informasiyalardan
istifadə edə bilərlər:
- Virtual kitabxanalar,
- Virtual muzeylər,

16. - Müxtəli tədris yönümlü informasiyalar,
- Ensklopediya və məlumat kitabçaları
Diferensirovannaya rabota na uroke
- İnternetdən istifadə edərək, güclü şagirdlər xüsusi bir hesabatlar,
təqdimatlar hazırlaya bilərlər. Zəif şagirdlər onların səviyyələrinə
uyğun daha rahat məlumatlar əldə edə bilər və əldə etdikləri
məluamtlara daha asan suallar hazırlaya bilərlər.
- İnternetdən əldə edərək, müxtəlif səviyyəli testləri həll edə bilərlər.
İnternet resurslarından sinif şəraitində istifadə edərkən, başqa
birşəkildədə təşkil ediləbilər:
- Frontal(şəbəkədəmövcud olan layihələr vasitəsi ilə virtual səyahətlər)
- Fərdi (tədrs yönümlü resursların axtarılması, yığılması və analizi)
- Qrup (birgə şəkildə tədris yönümlü layihələrin hazırlanması)
İnternet resurslarından tədris prosesində istifadə edərkən,
Müəllim dərsə əsasən 3 istiqamətdənyanaşmalıdır:
- Tədris yönümlü: Şagirdlərin tədris materiallarını öyrənərkən, onların
bu materialları düzgün şəkildə dərk eləməyinə və qavramağına nail
olmaq;
- İnkişaf yönümlü: Şagirdlərin düşüncə tərzində müzakirə, analiz,
müqayisə etmə və yaradıcı yanaşma biliklərini formalaşdırmaq və
inkişaf etdirmək;
- Tərbiyəedici yönümlü: Şagirdlərin dünyəvi düşüncə tərzlərini inkişaf
etdirmək
İNTERNET-LAYİHƏLƏR ONLARIN TİPLƏRİ VƏ İSTİFADƏ QAYDASI

17. Dünya təcrübəsinə nəzər salsaq, aydın şəkildə görə bilərsiniz ki, İnternet-layihələr
vasitəsi ilə qurulan dərslərə daha çox yer verilir. İntertetdə olduqca geniş çeşidli,
müxtəlif istiqamətli resurslar mövcuddur. Bu resurslar Sizlərə İnternet-layihələrin
hazırlanmasında daha geniş imkanlar yarada bilər. Tədris ocağında mövcud olan
internet məktəb layihələrinin reallaşmasına böyükköməklik etmiş olacaq.
İnternet-layihələrinin tipləri
1. Beynəlxalq mübadilə
2. İnformasiya görüşləri və aksiyaları
3. Problemin həlli istiqamətində əməkdaşlıq
Layihə tipləri haqqındageniş məlumatlar:
Beynəlxalq mübadilə.
1. Doslarla online şəkildə yazışmalar

18. 2. Elektron məsləhətlər və ekspert şəklində çıxış etmək
İnformasiya görüşlərivə aksiyaları
1. Layihənin iştirakçıları arasında məlumatların bölüşdürülməsi
2. Elektron yayımlar(elanlar,nəşrlər).
3. Məlumat bazasının yaradılması .
4. Birgə tədqiqatlar.
Problemin həlli istiqamətində əməkdaşlıq
1. İnformasiya axtarışı.
2. Birgə layihələrin yazılması.
3. Məktəblərin birgə internet resursları yarışması.
4. Təqdqiqat nəticəsində analizlərin aparılması zamanı meydana çıxan nəticələrin
bir yerə toplanması və onların birgə fikir mübadiləsi aparılması nəticəsində
proplemlərin həlli yollarının tapılması.
İnternet-layihələr yaratmaq üçün, lazım olan əsas tövsüyəllər: Bunun üçünaşağıdakı
sualara cavab tapmaq lazımdır.
1. Layihəni nə vaxt başlamaq lazımdır? Bu layihə nə nəqədər davam etməlidir?
2. Bu layihəni işləmək üçün mənim kifayyət qədər vaxtım varmı?

19. 3. Bu layihədə işləmək üçün lazım olan alətlər varmı?
4. Şagirdlər kifayyət qədər bu layihədə iştirak etməyə hazırdılarmı?
İnternet layihələrin hazırlanması üçün əsas vacib 7 addımlar:
1. Öz pedaqoji məqsədləriniz haqqında düşünmək və Siz bu layihələr vasitəsi ilə
şagirdlərə nələr öyrətmək istəyirsiniz?
2. İştirak etmək istədiyiniz layihənin tipini müəyyənləşdirməlisiniz:
 Beynəlxalq mübadilə
 İnformasiya görüşləri və aksiyaları
 Problemin həlli istiqamətində əməkdaşlıq
3. Layihənin mövzusunu müəyyənləşdirmək.
4. Hazırlamaq istədiyiniz layihənin planını titmaq- bütün xırda detallarına kimi
nəzərə almaqla.
5.Layihənin başlanması və qurtarması tarixlərini layihədə iştirak üçün, ərizənin son
verilmə tarixlərinə kimi müəyyənləşdirmək.
6. Layihənin adınınseçilməsinə xüsusi fikir vermək. Bu olduqca vacibdir.
7. Layihə hazır olduqdan sonra onu bütünlayihə iştirakçıları ilə bölüşün. Qoy onlar
da sizin sevincinizə şərik olsunlar.
İnternet Resurslarından Tədris prosesində İstifadə edərək, dərslərin
qurulmasıüzrə tövsiyələr:

20. İnternet resurslarından istifadə etməklə maraqlı dərslər qurmaq olar. Bir çoxpedaqoqlar
bildirilər ki, internetdən istifadə edərək, dərsin qurulmasına olduqca çox vaxt getdiyi
üçün, bundan istifadə etdikləri zaman dərs prosesi pozula bilər. Amma bu formada
keçirilən dərslər onu göstərir ki, bunu eləmək mümkündür. Bunun üçün Sizlərə bir neçə
fənləri əhatə edən ayrı - ayrı dərs nümunələri ilə tanış etmək istərdim. Nəzərinizə
çatdırmaq istərdim ki, bu dərslər Rusiya Fedarasiyasında keçilən dünya təcrübəsinə
əsaslanan dərslərdir.
IX-sinif “Ekalogiya”fənni– Mözu “Ekalogiya vəinsan sağlamlığı”
Beləliklə bu dərsi keçən müəllim şagirdləri kiçik qruplara bölür ( hər qrupda 3 nəfər
şagird olmaq şərti ilə). Yaxşı olar ki, müəllim öz dərsini layihə metodikasına
əsaslanaraq qursun. Bu zaman keçilən dərs olduqca maraqlı və rəngarəng ola bilər.
Tapşırığın icrasına başlamazdan əvvəl, hər bir qrupa müəllim ayrı-ayrılıqda mövzunu
işləmək üçün müəllim mütləq aşağıdakı mərhələləri əməl etməlidir:
- İnternetə qoşulma
- http://www.lib.priroda.ru saytına daxil olmaq
- “İnsanın sağlamlığı” bölməsinə daxil olmaq
- Verilən materialın axtarışı və baxılması
- Verilən materialın yüklənməsi
- Yüklənən materialların əsas vacib məqamlarına baxılması
- Əldə olunan materialların xülasəsinin hazırlanması
İngilis dili dərslərində İnternet resurslarından istifadə qaydaları:
1. İngilis dili dərslərində audio mətnlərdən istifadə etmək üçün, Kuzovleva B.P və
Lapa H.M-nin http//www.prosv.ru/info.aspx?ob po=16094saytında yerləşdirilmiş

21. “İngilis dili” elektron dərsliyindən dərs zamanı şagirdlərin bundan istifadə etməsi
onların dərsə hazırlığı zamanı düzgün tələffüz etmələri üçün, bu audio mətnlərdən
istifadə edə bilərlər. Bundan başqa yuxarı sinif şagirdləri ilə dərs zamanı və
fakultətiv məşğələlər zamanı işləyərkən, www.elllo.orgvə , www.youtube.com
saytlarından istifadə etnək lazımdır.
2. Fləş-oyunlar, flaş cizgi filmlərindən də dərs zamanı istifadə etmək olar. Bunun
üçün http//www.englishteachers.ru/forum/index/php?showtopic=166 bu sayta
daxil olduqdan sonra “Enjoy English” bölməsinin köməkliyi ilə dərs zamanı
maraqlı bir oyun atmosveri qurmuş olur.
3. Kiçik yaşlı uşaqlar üçün musiqilər axtarılarkən, video roliklərdən istifadə etmək
olar(misal üçün, “İf you are happy” mahnısını axtarakən)
http//www.youtube.come/watch?v=FrsM9WggCdo&feature=related) saytından
dərsin ilk etaplarında bunlardan istifadə etməklə dərsdə əsl bir oyun havası
yaratmağa köməklik edir və eyni zamanda şagirdlərin qrammatik, fonetik və leksik
biliklərin tez bir zamanda öyrənməsinə köməklik edir.
4. Bütün mümkün olan , müxtəlif səviyyələr üzrə yoxlayıcı test tapşırıqlarını və
qrammatikaya aid olan materialları aşağıdakı saytlardan əldə etmək olar:
http://www.native-english.ru/exercise
http://www.study.ruonline/tests/english.html
http://www.britshcouncil.org/rurussia-english-omline.html
http://www.learnenglish.de/
http://www.studyenglishtoday.net
http://www.studyenglishtoday.net/Tests/Tests1.html

22. 5. Power Point proqramında müxtəlif mövzular üzrə hazırlanmış təqdimatlar
“Yaradıcı müəllimlər Şəbəkəsində” http://www.it-n.ru/communites.aspx?cat
no=14410&tmpl=com.
4. İNTERNET RESURSLARINDAN İSTİFADƏ FORMALARI
İnternet resurslarından dərs zamanı istifadə formalarına gəldikdə dünyada ən çox
tətbiq olunan formalar aşagıdakılardır:
Elektron poçt – Yəqin ki, Sizlər üçün qəribə gələ bilər ki, elektron poçtun tədris
prosesinə hansı aidiyatı var. Amma bu əslində belə deyil. Biz onun köməkliyi ilə
bizə və dostlarımıza lazım olan, məlumatları gündəlik olaraq, onun vasitəsi ilə
müxtəlif formalarda olan (musiqi, mətn, video, şəkil və sairə) istənilən məsafədən
asılı olmayaraq, onu lazım olan ünvana göndərmək olar. Dərs zamanı bu formadan
daha çox Pribaltika dövlətlərində istifadə edirlər. Rusiya Federasiyasının təhsil
sistemində bu formadan istifadə, 2007-ci ildən, təhsildə İKT-nin tətbiqini
sürətləndirmək məqsədi ilə qəbul olunmuş, “Yeni İdeyalar Dünyası” Proqramından
sonra sürətlə tətbiq olunmağa başlandı. Bundan istifadə edən ölkələrin pedaqoqları
bildirilər ki, bu formadan onlar daha çox ev tapşırıqlarının verilməsi zamanı daha
çox istifadə edirlər. Şagirdlər isə öz ədəbi dillərinin formalaşdırılması üçün istifadə
edirlər. Bu internet resursundan ədəbiyyat, rus dili, xarici dil dərslərində istifadə
olunur. Bundan istifadə etmədə əsas məqsəd: Bu istiqamətdə dərsi qurmaqla,
şagirdlərin öz həmyaşıdları, dostları, müəllimləri və valideyinləri və başqaları ilə

23. VideoKonfranslar - ( ooVoo ) proqramı
Bu proqramvasitəsi tədris zamanı bir birindən olduqları məsafədən asılı olmayaraq,
subyektlər arasında effektiv canlı münasibətlər qurmaq olar. Bu proqramın
köməkliyi ilə müxtəlif məktəblər və onların məktəbli şagirdləri, pedaqoqları,
inzibati-idarəetmə işçiləri və valideynlər arasında da canlı münasibətlər qurmaq
olar. Məktəb rəhbərliyi məktəbin idarə edilməsində bu proqramın xüsusi
köməkliyindən istifadə edərək, məktəbin tədris sistemini məsafədən həm idarə edə
bilər, həm də nəzarət edə bilər. Bu proqram vasitəsi ilə məktəb pedaqoqları öz
həmkarları vasitəsi ilə müxtəlif tədris yönümlü ideyyalarını bir-birləri ilə bölüşə
bilərlər. Bu texnologiya vasitəsi ilə açıq dərslər zamanı da istifadə etmək olar.
Nəzərə alsaq ki, ola bilsin ki, hər hansı bir müəllim və yaxud direktor, direktor
müavini və ya valideyinlər dərsdə iştirak edə bilməsə , o zaman bu proqramın
köməkliyi ilə video zəng etməklə və müəllimin bu zəngi qəbul etməsi ilə (video
kameranın olması vacibdir) zəng edən şəxs bu dərsəbaxa bilər. Bu formadan dünya
ölkələrində məktəblərdə keçirilən pedaqoji şuraların iclaslarında da yuxarıda qeyd
edilən forma kimi bur da da eyni qayda da iştirak etmək olar. Məktəblər arasında
video konfranslar da keçirmək olar. Bu proqramdan müəllimlər öz həmkarları ilə
dərsə başlamaışdan öncə də onları narahat edən problemləri bölüşə və bu
problemlərin birgə həlli yollarını müzakirə edə bilərlər. Müzakirələr zamanı
iştirakçılar arasında müəyyən etik problelərin meydana çıxmasınınqarşısını almaq
üçün, moderatorların köməkliyindən istifadə etmək olar.
Proqram istifadəçiyə hansı imkanları verir?
- Video poçt
- Video zənglər vasitəsi ilə konfranslar həyata keçirmək.
- Danışıqlara başlandığı andan onun zapis olunması

24. - Faylın ötürülməsi(25MB)
- Xüsusi video effekt
- Mətn formatında olan mesajların ötürülməsi
- Personal kompyuter və Mac platformalarında işləmək(linux
platforması hazırlanır)
ooVoo proqramıistifadəçilərəimkanverir ki, istədiyi insanlarla əlaqələrqurmaq
üçün
 Poçt xidmətləri — Gmail, Yahoo, Hotmail, AOL.
 Sosial şəbəkələr — Myspace, Linkedin, Friendster, Bebo, Hi5, Blackplanet.
 клиентов мгновенного обменасообщениями — Skype, Yahoo Messenger,
Windows Live Messenger, AIM, ICQ, Jabber.
Xidmətlər
İstifadəçi bu proqramın həm pullu, həm də pulsuzxidmətlərindən istifadə: .
Pulsuz Xidmətlər:
- Eyni vaxtda çatda 6 istifadəçi ilə mətn formatında yazışmaq
- Video çat 2-6 istifadəçi ilə eyni vaxtda danışmaq
Pullu Xidmətlər:
- HD formatında əla keyfiyyətli video effekt
- Audio zənglər
- Video zənglərin sərhədsiz səsin yazılması
- 100 dəqiqəlik video materialların yazılması,saxlanılması və yüksək
keyfiyyətlə baxılması
- Video çat 2-6 istifadəçi ilə eyni vaxtda danışma

25. OOVOO-proqramı 2007-ci ildə hazırlanaraq, ictimayətin xidmətinə buraxılmışdır.
Bu proqramdan Avropa ölkələri içərisində daha çox Rusiya Fedarasiyası, Ukrayna,
Moldova, Gürcüstan, Norveç, Estoniya, Latviya və s ölkələrdə istifadə olunur.
 Bu proqram vasitəsi ilə video münasibətlər qurmaq olar. Bu proqram bir
baxımdan həmdə veb 2.0 texnalogiyalarından biri olan, Skype proqramına
daha çox oxşayır. Bu proqramın skype proqramından əsas fərqi bunun video
effektinin olduqca yüksək olmasıdır. Skype-da əsas güc audio danışıqlara
verilmişdisə burda artıq əsas güc, video zənglərin effektivliyinə verilmişdir.
 Bu proqramın digər bir üstün cəhəti, kompyuterinə OOVOO proqramını
yükləməyən istifadəçi ilə də əlaqənin qurulma imkanlarının olmasıdır.
 Bu proqramdan istifadə edən şəxs öz dostunun baruzerinə mesaj göndərərək,
onunla danışmaq istədiyini bildirir. Bu linki açan şəxs açdıqdan sonra artıq
onunla əlaqə saxlaya bilər. Bu proqramdan açıq dərslərin keçirilməsi zamanı,
distant təhsilin bir hissəsi kimi istifadə etmək olar. Bundan başqa bu
proqramdan , bu ölkələrdə valideyin saatlarının keçirilməsi zamanı, pedaqoji
şuraların iclaslarının keçirilməsi zamanı istifadə olunur.
Forum və Çatlar – Bu form və çatlardan daha çox şagirdlər bir birləri ilə fikir
mübadiləsi apara bilərlər. Bu formlarda və ya çatlarda şagirdlər və müəllimlər bir
birləri ilə müzakirə apara bilərlər. Müzakirənin qaydası:İlk öncə müzakirə ediləcək
mövzu seçilir. Daha sonra bu mövzu ətrafında maraqlı diskusiya şəklində
müzakirələr başlayır. Bu müzakirələrin əsas əhəmiyyəti şagirdlərin məntiqi
təfəkkürünün inkişafına gətirib çıxarır. Bu forum və çatlar üçün mütləq
moderatorlar lazımdır.

26. Axtarış formaları- Bu gün dünyada yayılmış ən çox istifadə olunan axtarış
formaları, Google, Yandex, Rambler, Апорт və başqalarıdır. Aparılan araşdırmalar
onu göstərir ki, dərs və yaxud dərsə hazırlıq zamanı, müəllim və şagirdlər axtarış
sistemindən düzgün və sistematik şəkildə istifadə etmədiyi üçün, son nəticə də
istədikləri nəticəni ala bilmirlər.
İstifadəçilərin axtarış sistemindən düzgün şəkildə istifadə etmələri üçün
aşağıdakıformanıtəklifedirik:
 Axtrarılan informasiyanın hansı bölməyə aid olduğunu
müəyyənləşdirmək.
 Axtrarılan informasiyanı daha yaxşı hansı axtarış sistemi ilə etmək
olar.(Qeyd: informasiya axtarılarkən, bunu edən şəxs bir şeyi dəqiq
bilməlidir ki, ona lazım olan məlumatı təkcə bir axtarış sistemi ilə
etməməlidir.Misal üçün,google.azaxtarışsistemindəbizDistanttəhsil
mövzusunu vursaq, biz azərbayacan dilində istədiyimiz məlumatları
tam lazım olanşəkildəalabilməyəcəyik. Bu bölmədəən çox buraxılan
səhvlər axtarışçının bununla kifayətlənərək, istədiyim mövzu yoxdur
deyə axtarışdan əl çəkməsidir. Amma belə hallar mövcud olanda, o
zaman google.english, yandex.ru, google.rusaytlarındaDistanttəhsil
sözünü rus və ingilis dilində vurmaqla bizə lazım olan məlumatları
tam şəkildətapa bilərik).
 Axtarış zamanı sizə lazım olan, axtardığınız mövzuya aid konkret
sözləri, söz birləşmələrini yazmaq lazımdır. Bundan əlavə müəyyən
açar sözlərdən də istifadə etməyiniz məsləhətə uyğundur.
 Axtarışa verərkən, istifadəçi axtardığı mövzunun yaxşı olar kı həm də
sinonimini yazsın. Bu formadaistifadə etdiyi zaman da çoxməlumatlar
əldə edə bilər və istədiyi nəticəyə tez bir zaman da çata bilər.

27. Bu internet resurslarının köməkliyi ilə (axtarış proqramları) Yahoo.com,
DMOZ.org, LII.org, Alexa.com, Clusty.com, Nigma.ru, Quintura.com,
CompletePlanet.comgoggle axtarış proqramından sonra ən yaxşı axtraış
sistemləridir. Bu proqramların köməkliyi biz bizə lazım olan sözləri, cümlələri
yazmaqla məlumatları əldə edə bilərik.
5. DÜNYA ÖLKƏLƏRİNDƏ İNTERNET RESURSLARINDAN İSTİFADƏ
ÜZRƏ TƏCRÜBƏLƏR
Bu istiqamətdə Avropa və MDB məkanında maraqlı yanaşmalar var. Bu yanaşmalar
əsasən, tədrisin inkişafına xidmət etmək məqsədi göstərir. Biz sizə bir neçə dövlətin
maraqlı təcrübələrini göstərəcəyik.
TÜRKİYƏ TƏCRÜBƏSİ
Türkiyə təhsil sistemində internet resurslarından olduqca geniş şəkildə istifadə
olunur. Artıq Türkiyə təhsil sistemində təhsilin bütün pillələri üzrə tədris yönümlü
resurslar mövcuddur. Məktəb yaşlı şagirdlər üçün, vitaminocul portalı istifadəyə
verilmişdir. Bu portalda interaktiv SCORM meyarlarına uyğun dərslər vardır. Orta
məktəb müəllimlərinin 80% İntel “Gələcək üçün Təhsil” proqramındankeçmişlər və
onlar öz dərslərində layihə metodikasından istifadə edərək, əsasən xarici dillərdə
mövcud olan, internet resurslarının köməkliyi ilə maraqlı layihələr hazırlayırlar.
Türkiyədə şəhərlərdə çalışan orta məktəb müəllimlərinin bir çoxunun şəxsi bloqları,
viki səhifələri vardır. Onlar yaratdıqları resursları bu saytlarda və yaxud digər
saytlarda yerləşdirilər və nəticə də çoxlu sayda internet resursları meydana gəlmiş
olur. Türkiyə ali məktəblərinin bazasında müxtəlif Muliti mediya və elektron
resurslar mərkəzləri yaradılmışdır. Bu mərkəzlərin əsas məqsədi tədris yönümlü
elektron resurslar yaratmaqdır. Bu mərkəzlərin nəzdində resurslar yaradılır və daha

28. sonra müxtəlif orta və orta ixtisas məktəblərinə satılır. Türkiyədə 2005-ci ildən
etibarən, etwining proqramına qoşulmuşdur və bu proqrama qoşulmağın nəticəsində
türkiyədə müəllimlərin yaratdıqları elektron resursların sayı olduqca artmışdır. Bu
portal türk dilinə çevrilmiş və türkiyə müəllimlərinin istifadəsinə verilmişdir və
müəllimlər layihə metodikasına əsaslanan dərslər hazırlayırlar və bu portalda
yerləşdirirlər. Məhz bunun nəticəsində həm müəllimlərin İKT-dən istifadə sayı
çoxalmış olur və həm də internetdə türk dilli resursların sayı artmış olur.
UKRAYNA TƏCRÜBƏSİ
Ukraynada 2005-ci ildən etibarən, Ukrayna Təhsil və Elm, Gənclər və İdman
Nazirliyinin maliyyə dəstəyi ilə şagirdlərin internet resurslarından istifadə etmələri
üçün, www.shkola.ua portalı hazırlanmış və istifadəyə verilmişdir. Portalda mövcud
olan materiallar şagirdlərə sərbəst şəkildə tədris materialından istifadə etməyə imkan
verir. Mövcud portalda məktəbyaşlı şagirdlər üçün, elektron kitabxana, interaktiv
online dərslər, mühazirələr, ukrayna saytlarının, məktəblərinin ünvanları və əlaqə
nömrələri vardır. Buraxılış sinif şagirdləri üçün, test tapşırıqlarının nümunələri
yerləşdirilmişdir.
Bu portalda bundan başqa müəllimlər üçün normativ-hüquqi bazalarda
yaradılmışdır. Ukrayna təhsil işçiləri web 2.0 texnalogiyalarının köməkliyindən daha
çox istifadə edirlər.Onlar web 2.0 online alətlərdən dərs zamanı istifadə etməklə
dərsdə uşaqların İKT texnalogiyalarına olan maraqlarını artırmağa nail olurlar. Onlar
bu alətlərdən istifadə edərək, şagirdlərin həm dərsə olan marağını, onların məntiqi
düşüncətərzini formalaşdırmağa nail olurlar.
www.osvitanet.com.ua–saytının bazasında tarix fənni üzrə 16 dərslik (ukrayna
tarixi, dünya tarixi və coğrafiyası, 20 atlas və 650 xəritə yerləşdirilmişdir. Burdan
istifadə edənlər bu saytdan kifayyət qədər mühazirələr, testlər, interaktiv tapşırıqlar
əldə edə bilərlər. Dərs zamanı bu saytda olan xəritələrdən istifadə etmək olar. 2000-ci

29. ildə Ukrayna hökuməti ölkədə bütün təhsil pilləsi üzrə Distant təhsilin inkişaf
etdirilməsi ilə əlaqədar qərar qəbul etmişdir. Bundan başqa Ukrayna hüdudlarından
kənarlarda yaşayan ukrayna vətəndaşlarının uşaqlarının öyrədilməsi üçün də layihə
hazırlanmışdır.
QAZAXISTAN TƏCRÜBƏSİ
Qazaxıstan dövlətində http://kollegi.kz/load/26 portalı yaradılmışdır. Bu portal
əsasən müəllimlər üçün yardılmışdır. Müəllimlər bu potraldan qeydiyatdan keçərək,
istifadəçi adı və şifrəsi aldıqdan sonra, bu portalın imkanlarından istifadə edərək,
özlərinin bloqlarını və saytlarını yaratmış olurlar.
Bundan başqa bu portalda çoxlu sayda müxtəlif fənləri özündə birləşdiriən dərslər
mövcuddur.
Daha sonra, bu bloqlarda və saytlarda mövcud olan alətlərin köməkliyi ilə öz şəxsi
resurslarını və yaxud onların fənlərinə uyğun olan xarici hazır resursları yerləşdirilər.
Bu ölkədə dəmüəllimlərə İntel Gələcək üçünTəhsil vəsaiti əsasındatəlimlər keçiblər.
Müəllimlər burda öyrəndikləri biliklər vasitəsi ilə öz dərslərini qurur və internet
rersurslarından istifadə edirlər.
Qazaxıstan müəllimləri layihə metodikası əsasındatez-tez 1september.ru, campus.ru,
saytından qeydiyatda keçərək, öz layihələrini müsabiqələrə təqdim edir və bu
müsabiqələrdə iştirak edirlər.
Qazaxıstanda dərslərin daha maraqlı keçməsi üçün, online dərslərdən istifadə edirlər.
Bunun üçünxüsusiproqram təminatı olan bir sistem qurulmuşdur. CRMS(Sinfin
idarə olunması) LMS (dərs prosesinin idarəolunması). LMS Moodle- bu pulsuz
istifadə proqramıdır. Busistem Qazaxıstan məsafədən təhsil mühitinin yaradılmasına
imkan vermiş olur. Bu sistem öz tərkibində form çatlar, virtual elektron lövhələr,
audio və video konfranslar, müxtəlif səviyyələrə uyğun testlər və tapşırıqlar
birləşdirir.

30. İlk öncəşagirdlər bu sistemdə qeydiyatdan keçirlər, daha sonraparolvə loqin aldıqdan
sonra bu siteminin köməkliyi ilə virtual sinifə daxil ola bilirlər. Dərs zamanı
multimediya materiallarından: video, şəkil, mətnvə audio fayllardan istifadə etmiş
olurlar.
Dərsə başlamamışdan qabaq şagird ona lazım olan tədris materiallarını ya təhsil
portalına daxil olaraq ordanyükləmək yolu ilə , yaxut da özelektron poçtuna müəllim
tərəfindən göndərilən toplu materiallarından əldə etmiş olur.
Müəllim isə dərsə nəzarət edərək, onun gedişindən aslı olaraq dərs tempini
yüksəltmək üçün şagirdlərə interaktiv suallarla müraciət edir. Bir çox hallarda
simulyasiyaların köməyindən də istifadə etmiş olur. Hər bir dərs biliyin
möhkəmləndirilməsinə, şagirdlərdə məntiqi təfəkkürün formalaşmasına xidmət edir.
Müəllimin və Şagirdlərin hər birinin kompyuterinin üstündə kamera quraşdırılır.
Şagirdlər dərs zamanı müəllimi və müəllimdə bütün şagirdləri görə bilirlər. Müəllim
və şagirdlər bir birləri ilə mikrafon, email vasitəsi ilə əlaqə saxlayırlar. Təqdimatlar
PowerPoint proqramındahazırlanır və təqdim olunur.
Qazaxıstanda dərslər online şəkildə iki formada həyata keçirilir :
 Sinif mühitində ( sinifdə olan qruplar şəklində )
 Bir birindən təcrid olunmuş və başqabaşqayerlərdə olan şagirdlər arasında
Bu ikinci formada həyata keçirilən dərsin digər dərs formasından əsas fərqi ondan
ibarətdir ki, bu formada həyata keçirilən dərs xüsusi hazırlıq istətyir. Çün ki, birinci
formadan fərli olaraq ikinci formada şagirdlərin hamısı sinifdə olmurlar. Onlarin hər biri
müxtəlif məkanlarda olurlar. Ona gorədə qabaqcadan vaxt təyin olunur ki, bütün
şagirdlər eyni vaxtda internetdə olaraq dərs prosesinə qoşulsunlar. Həyata keçirilən
dəsrslər aşağıdakı formalardan daha çox istifadə olunur:
 Forumlar

31.  Elektron poçt vasitəsi ilə
Ünsiyyət qurmaq üçün yaradılmış bu pəncərə iki hisədən ibarətdir.
 Pəncərənin Birinci hissəsində müəllim üçün lövhə yaradılıb. Bu hissədə
müəllim özünün dirijorluq funksiyasınını icra edə bilər.
 Pəncərənin ikinci hissəsində isə şagird üçün lazım olan alətlər yradılıbdır.
İnternet dərslər zamanı müəllimin istifadə etməli olduğu dərs formaları:
 Konfrensiya
 Beyin həmləsi
 Dispust
 Yarışmalar/müsabiqələr
Dərs prosesinə başlamamışdan öncə müəllim şagirdlərlə birgə fəaliyyətin
mahiyyətini tam şəkildə bir dərk etməlidir. Bundan başqamüəllim dərsə başlamamışdan
öncə, keçəcəyi dərsin ümumi sxemini özbeynində qabaqcaqurmalıdır. Müəllim bir şeyi
də tam anlamalıdır ki, birgə əmək olmadan keyfiyyətli dərs alına bilməz. Bundan əlavə
öz dərsində internet resurslardan daha geniş şəkildə istifadə etməlidir.
Özünüzə dərs zamanı dərsə başlamamışdan öncə digər dərslərdə istifadə olunan
materiallar və terminlərinin istifadəsinə dair "tədris fənninin xəritəsi"ni tərtib etmek
faydali olar.Internetle istifade uzre bu daha rahat alinir cunki, linkin ustune vuraraq,
dersin metnine girilir.Adi tedris prosesinde qarshiliqli shebeke teshebbusu muellimden
gelmelidir.
Dərs Prosesi
E-mail
Şagird Müəllim

32. İnternet dərslərin keçirilməsi üçün, hər bir müəllim üçün, keçdiyi fənnə və mövzuya
uyğun hazır Elektron dərsliklər mövcuddur. Bu elektron dərslik özlüyündə
interaktiv tapşırıqlar, müxtəlif simulsiayiyalar birləşdirir. Bundan başqakeçilən hər
bir dərs əvvəldən axıra kimi video şəkiliş edilir. Dərs bitdikdən sonra müəllim və
şagirdlər bu çəkilişi izləyirlər daha sonra geniş müzakirə aparırlar. Müəllim yaxşı
dərk edir ki, İKT-dan dərs prosesində istifadə etmək, uşaqlarda elə bir təsürat
oyatmalıdır ki, onlar elə hiss etməlidirlər ki, əslində dərs prosesini onlar özlərini
idarə edirlər. Online dərslər ənənəvi dərslərdə olduğu kimi yenədə yeni biliyin
aktuallığı, materialın izahı, möhkəmləndirilməsi və nəzarət edilməsi.
On-line dərslər zamanı aşagıdakı metdlardan istifadə olunması məsləhət görülür:
1. Müəllimilərin İnternet-texnologiyalardanistifadəetməsi: Bu sahədə böyük
təcrübəyə malik olan mütəxəsislərlə dialoqu təşkil etmək. Burda əsas məqsəd
müəllimlərə İKT-nin tədrisdə tətbiqi sahəsində böyük təcrübəyə malik olan
ekspert mütəxəsislərlə öz fikilərini bölüşmək və məsləhətlər almaq.
2. Şagirdlərinİnternet-texnologiyalardan istifadəetmək:Şagirdlər onıarı dərs
zamanı narahat edən bütün suallara cavab tapmaları üçün video konfrans
vasitəsi ilə busahədə peşəkar olan mütəxəsislər tərəfindən lazımı məsləhətlər
alırlar. Bir çox hallarda bir başa evdən onlara verilən ev tapşırığını həll etmək
üçünöz müəllimi ilə də əlaqə saxlamaq və busahədə lazım olan sualları almış
olur
3. Biliyin yoxlanılması: internet şəbəkəsi vasitəsi internet layihələr;
olimpiadalar və müsabiqələr.

33. 4. Şagirdlərin multimediya təqdimatlardan istiffadə etməsi: Bu forma
şagirdlərdə danışıq, fikiryürütmə, yaddaşların möhkəmləndilməsinə imkan
yaradır.
5. Rollu oyunlar- Burda şagirdləri kiçik yarımqruplara bölərək, mövzuya uyğun
tapşırıqlarverilir:
- Dərsin mətninin analiz edilməsi. Dərsin mətninin müəllifinin fikirlərini ön
plana çəkmək .
- İnternetin köməkliyindən istifadə edərək, mövzuya uyğun resurslar tapmaq və
onların linklərini formlarda yerləşdirmək və geniş müzakirəyə buraxmaq. Bu
müzakirə zamanı formdakı şagirdlər müxtəlif rollara girərək, maraqlı canlı bir
müzakirə formalaşdırmış olurlar.
ESTONİYATƏCRÜBƏSİ
Estoniyada internet resurslarından tədris prosesindəistifadə edilməsi ilə bağlı 2007-
ci ildə qəbul olunan “Pələngin Sıçrayışı” proqramının böyük əhəmiyyəti oldu. Bu
proqram vasitəsi ilə Estoniyada İKT tədris prosesinə daha yaxın oldu. Bütün
məktəblərin internetləşdirilməsi və kompyuterləşdirilməsi prosesinin nəticəsində
şagirdlərin tədris prosesinə İKT elementləri sürətlə daxil olmağa başladılar. Onlar
müəllimlərin İKT bacarıqlarını artırmaq üçün ilk onlara müxtəlif təlim paketləri
əsasındatəlimlər keçməyə başladılar. Daha sonra, müəllimlər özləri avropa internet
resurslarından istifadə edərək, öz resurslarını yatdılar. Bu təcrübədənsonra bütün
Qərbi, Şərqi,Cənubi,Şimali Avropanın da istifadə etdiyi 1995-ci ildə yaradılan,
Etwining proqramı Estoniya təhsil sisteminə daxil oldu. Bu gün Estoniyada bu
proqramdan istifadə edən məktəblərin faiz göstəricisi 83%-dir. Bu proqram Eston
təhsil nsitemində böyük dönüş yartmışdır. Avropa komissiyasının təşəbbüsü ilə

34. yaradılmış eTwinning proqramı Avropa ölkələrinin məktəbləri üçün vahid bir
internet-platformada ünsiyyət qurmaq üçün reallaşdırılır. Proqram çərçivəsində
yaradılmış internet-portal vasitəsilə müxtəlif ölkələrin məktəbliləri ünsiyyət qurur,
bir-birilərinə mədəniyyətləri, tarixləri və insan fəaliyyətinin müxtəlif sahələri
haqqında məlumat verə bilirlər. Proqram artıq 5 ildir ki, reallaşdırılır və bu müddət
ərzində müxtəlif ölkələrin minlərlə müəllim və məktəbliləri arasındavirtual ünsiyyət
yaratmışlar.
POLŞA TƏCRÜBƏSİ
Polşa təhsil sistemində hal hazırda müxtəlif təhsil proqramlarından istifadə edirlər.
Bu proqramlarda yerləşdirilən resurslar məktəblərin professional internet
resurslarından istifadə etməsinə köməklik yaradır.
 Lifelong Learning Programme
 Youth in Action Programme
 eTwinning
 Erasmus Mundus
 Tempus IV
 Eurodesk
 Salto-EECA
 European Language Label
 Eurydice
 Scholarship and Training Fund (EEA Financial Mechanism)

35.  National Europass Centre
 Polish-Lithuanian Youth Exchange Fund
Ən geniş yayılmış proqram Həm Polşa, Türkiyə və Estoniyada eTwinning
proqramıdır.
eTwining istifadəçilərə hansı yeni imkanlar yaradır?
İlk öncə bu portal vasitəsilə təhsilin ən aparıcı alətləri XXI əsr bacarıqları, İKT-dən
istifadə imkanları, Veb 2.0 texnologiyasından istifadə təbliğ olunur. Şəbəkəyə
qoşulmuş hər bir müəllim hər hansı bir ölkədən olan həmkarı ilə virtual platformada
birləşərək birgə olaraq layihə üzərində işləyə bilirlər.
Məsələn, eTwining üzvü olan Azərbaycan tarix müəllimi Qədim Yunanıstanın
mədəniyyəti haqqında geniş təqdimat hazırlamaq istəyir. Bunu 2 formada həyata
keçirə bilir:

36. 1. Portalın elanlar bölməsində işləmək istədiyi mövzunun adını yazır . Onun bu
elanını bütün portal istifadəçiləri görə bilir və bu mövzunun maraqlı olduğu
digər Avropa ölkələrinin müəllimləri ona bu mövzuda birgə əməkdaşlıq
etməyi təklif edirlər.
2. Növbəti forma isə müəllim portala daxil olur konkret ölkə, məktəb və həmin
məktəbdə işləyən öz ixtisasına uyğun müəllimi tapır və onunla belə bir
mövzunu işləmək istədiyini bildirir. Online müzakirələrdən sonra, onlar artıq
bu mövzunun necə və hansı formada işləyəcəklərini qərara alaraq bu
mövzunu bir layihə metodikasına əsasən işləyirlər.
Təqdimat vasitəsilə o, şagirdlərə tədris proqramı çərçivəsində təlim materialını daha
effektiv başa salmaq istəyir. Lakin o bu təqdimatı tək yox, kiminlə isə birgə olaraq
hazırlamaq istəyir və buna görə eTwining.net portalının xüsusi bölməsinə daxil
olaraq həmin mövzu üzrə təqdimat hazırlamaq istəyində olan digər müəllimləri tapa
bilir. Virtual məkanda əməkdaşlıq edən həmkarlar iş bölgüsü apararaq layihəni
həyata keçrirlər. Bu əməkdaşlığa tələbat böyükdür. Hazırda şəbəkənin üzvləri
tərəfindən 2,8 min layihə üzərində iş gedir. Layihənin fəaliyyət istiqamətləri isə
qırxa yaxındır. eTwining portalında 101,2 min istifadəçi qeydiyyatdan keçmişdir.
eTwining portalının lokal səviyyədə fəaliyyətini dəstəkləmək üçün Milli Dəstək
Xidməti yaradılır. Proqrama qoşulmuş hər ölkədə fəaliyyət göstərən bu xidmət ölkə
üzrə portalın işini əlaqələndirir və layihələrin həyata keçirilməsinə zəruri dəstək
verir.
Analiz göstərir ki, portala 31 ölkənin qoşulmasına baxmayaraq İtaliya, Böyük
Britaniya, Polşa və Norveç eTwining portalında ən aktiv olan ölkələr sırasındadır.
Bu portaldan istifadə edən istifadəçilərin hər birinin bloqu və şəxsi səhifəsi sayılan
TwinSpace-i olmalıdır.

37. TwinSpace nədir?
Twin spase – bir platformadır hansı ki, burda mövcud olan alətlər vasitəsi ilə
müəllim və şagirdlər öz həmkarları ilə fikir mübadiləsi apara bilər həm də birgə
dərslər hazırlaya bilərlər. Bu platforma üzərində müəllim həm öz səhifəsini, həm də
öz şəxsi bloqunu yaratmış olur.
TwinSpace platformasının ən böyük əhəmiyyətli tərflərindən biri də eTwinning,
saytında qeydiyatdan keçməyən insanların da istifadə edə bilməsidir. . Onlar burda
həm öz layihələrini yerləşdirə bilərlər, həm də öz həmkarları ilə fikir mübadiləsi
apara bilərlər və birgə layihələrdə hazırlaya bilərlər. Bu platforma məhz elə bunun
üçün yaradılıb
Bu platforma özündəbirləşdirir:
1. Ev səhifəsi- bu bölmədə TwinSpace üzvləri, kalendar, poçt qutusu və bloq
2. Müəllimlər otağı (şagirdlər üçün əl çatmaz ),
3. Şagirdlər üçün bölmə (müəllimlər burda yazılan yazıları oxuya bilər, amma öz
fikilərini yaza bilməzlər),
4. Söhbət.

38. 6. MÜXTƏLİF FƏNLƏR ÜZRƏ VƏ MARAQLI TƏDRİS
BÖLMƏLƏRİNİƏHATƏ EDƏN İNTERNETKATALOQ
FİZİKA VƏ ASTRONOMİYA
http://www.fizika.ru/ —
Bu saytda 7,8 və 9-cu siniflər üzrə maraqlı testlər, tapşırıqlar, labaratoriya işləri
yerləşdirilmişdir
http://www.infoline.ru/g23/5495/physics.htm — Bu saytda termodinamika,
müxtəlif fiziki təcrübələr(animasiyalar formasında yerləşdirilmişdir
http://www.chat.ru/ecalcsys/main.htm
Bu proqram fizika məsələlər həll edir həmçinin Kirxoqrof qanunu, kontur
cərəyanlarının --------- proqram həmçinin potensial diaqramma və güc hesablama
balansı göstərilmişdir.
http://phisika.boom.ru/ — Astranomiyadan qravitasiya, kvant fizikası,
paradokslar nüvə fizikası öz əksini tapmışdır.
http://www.planetarium.ru
Astronomik təhsil buböyükproyektdir. Astronomiyanı keçən müəllimlər üçün və
astronomiyaya maraq göstərənlər üçün. Saytda Astronomiyaya aid ən vacib
məlumatlar var.
http://www.phizik.cjb.net/
Tələbələrin imtahanlara hazırlaşmasına kömək məqsədi ilə sayt yaradılmışdır.
http://school.holm.ru/predmet/phisic/
Müxtəlif fizikanın bölmələri üzrə maraqlı resurslar vardır.
http://www.convert-me.com/ru/
http://electr.nm.ru/

39. Təbiət hadisələrinin öyrənilməsinin maraqlı tarixi faktları və maraqlı təcrübələr
haqqında. İşığınalınması prosesiburda öz əksini tapmışdır.
http://www.chat.ru/hologrph/
Laboratoriya işləri üçün qiymətli məlumatlar var.
http://www.irnet.ru/olezhka2/wnuclear.shtml
Nüvə fizikası və Günəş haqqında məlumatlar var.
KİMYA
http://www.edu.yar.ru
Yaraslav universitetinin kimya fənni üzrə hazılradığı maraqlı saytdır.BurdaSizlərə
lazım olan bütünməlumatları tapa bilərsiniz.
http://cnit.ssau.ru/organics/index.html
10-11-ci siniflər üçün, kimya fənnindən Elektrondərslik vəsaiti. Ev tapşırıqları,
labaratoriya işləri və sairə maraqlı bölmələr öz əksini tapmışdır.
http://www.informika.ru/text/database/chemy/START.html
Kimya fənni üzrə bir məlumat bazasıdır ki, bu bazadan btün məlumatları tapa
bilərsiniz.
http://www.chem.msu.su
Kimya fənnindən ali məktəblərə hazırlaşanlar üçün, testər, tapşırıqlar öz əksini
tapmışdır.
COĞRAFİYA
http://www.kulichki.com/travel
Dünya ölkələri onların fiziki coğrafiyası haqqında maraqlı məlumatlar vardır.
http://montaro.newmail.ru/
Dağlar və düzənliklər haqqında
http://www.countries.ru/

40. Dünya ölkələri haqqında məlumat portalıdır. əhali, fiziki xəritəsi, iqlimi, coğrafi
mövqeyi və sairə.
http://nakarte.ru/
İnternet dərslər vardır.
http://www.abratsev.narod.ru/
Su, hava haqqındadərslər.
http://www.meteo.ru/home_rus.htm
http://www.sgm.ru/rus/
Dünyada olan muzeylər haqqında
http://adventure.hut.ru/general/
Dünyada baş vermiş maraqlı coğrafi hadisələr.
http://www.rgo.ru/cgi-bin/index.cgi
http://www.ipk.edu.yar.ry:
8101/resource/distant/geographic/index.html
Müəllimlər üçün Distant dəstək. Burda metodiki tövsüyələr ala bilərsiniz.
http://www.lgg.ru
Dünya coğrafiyası(150 dən çocx dövlətlər haqqındaməlumatlar var)
http://geo2000.nm.ru/index.htm
Materiklər haqqında qiymətli məlumatlar.
http://rmc.pstu.ac.ru/YP/Yp_ir/data
İnteraktiv xəritələr, dünya əhalisinin yerləşmə arelalları və tarixi haqqında
məlumatlar tapmaq olar.
mpsu.narod.ru/inetforschool/index.html
İnternetdən coğrafiya dərslərində necə istifadə etmək olar.

41. BİOLOGİYA
http://prcnit.ssu.runnet.ru/abiturient/win/liceum/bio_car.htm —
Burda Anataomiyaya aid maraqlı interaktiv testlər, tapşırıqlar vardır.
http://nature.ok.ru/
Heyvanların tipləri haqqındazəngin məlumatlar vardır. Nadir incilər( qırmızı
kitaba adları düşmüş heyvanlar haqqındada vardır) Bundan əlavə olaraq, bu
saytda həm də müzakirələr üçün forum da vardır.
TARİX
http://www.rubricon.ru/io_1.asp
Qədim Dünya Tarixi öz əksini tapıb. Elektron dərslikdir.
http://grandwar.kulichki.net
Rusiya imperiyasının hərbi münaqişələri haqqındaməlumatlar verilir.
http://www.kemet.ru
Qədim Misir tarixi haqında dərin məlumatlar var. Onun yaranması, əhalinin
formalaşması, müharibələr, imperiyalar, bağlanan sülh müqavilələri və sairə
haqda geniş məlumatlar öz əksini tapmışdır.
http://decembr.hobby.ru/v4/index.htm
Dekabristlər üsyanı haqqındadır. Üsyanınbaşlanması, üsyanına qədər və
üsyandan sonrakı mərhələlər öz əksini tapmışdır.
http://ancient.holm.ru/ — Древний мир Тема сайта — история Древнего
мира и все, что с ней связано. История древнихдержав, философия,
культура, религия, искусство, наука.

42. http://rome.webzone.ru/
Qədim Roma haqqındazəngin məlumatlar var( tarixi, yaranması, əhalisi, Qrax
ardaşlarının islahatları, imperiya, respublika dövrləri, 3 Pun müharibəsi və sairə)
http://docentr.krs.ru/work/web/kolesov/index.html
İkinci dünya müharibəsi haqqındavideo məlumatlar mövcuddur. Həm də arxiv
materialları da vardır.
http://www.history.ru/histr.htm
MDB dövlətlərinin tarixi haqında zəngin ensiklopediyalar öz əksini tapıb.
http://hist1.narod.ru/
Bu saytda Qədim Dünya, Orta Əsrlər və Yeni dövr Dünya tarixləri öz əksini
tapmışıdr.
http://liberte.da.ru/
Fransa Burjua inqilabı haqqında – İnqilaba qədər, inqilabın başlanması və ondan
sonrakı olan dövrlər öz əksini tapıb.
http://sesna.hypermart.net/pages/
Dünya tarixi haqqındaportaldır. 400 kiçik saytlar vardır.
RUS DİLİ VƏ ƏDƏBİYYAT
http://www.geocities.com/Athens/Ithaca/3880/osn.html
http://www.yamal.org/ook/
XARİCİ DİL
http://www.english.language.ru
Online ingilis dili dərsi
http://www.study.ru/

43. ingilis dilində müxtəlif səviyyələrə uyğun mətnlər
http://www.anriintern.com/indlanguadge.php
İngilis dili müəllimləri üçün pulsuz Distant təhsil alma imkanları var.
http://www.toefl.ru/ — TOEFLproqramı üzrə imtahana hazırlıq
http://www.complexsystems.net/
http://english-language.chat.ru/
Kiçik məqalələr, testlər, lətifələr, danışıq üçüntopiklər və sairə
http://deutsch.holm.ru/index.html
http://www.spanish-lessons.ru/
http://www.edu.ru/
http://www.school.edu.ru/
http://www.ege.edu.ru/
http://edu.rin.ru/
http://pedsovet.org/
http://festival.1september.ru/
www.internet4classrooms.com

44. 7. .MUSİQİDƏ FƏNNİNDƏYENİTEXNALOGİYALARIN TƏTBİQİVƏ
ƏHƏMİYYƏTİ
Kurikulum şagirdin (ailənin), ictimaiyyətin və dövlətin ehtiyaclarını nəzərə alaraq
yaranmışdır. Kurikulumun əsas məzmun standartları və qiymətləndirmə standartları
vardır ki, hər bir qurumun ehtiyaclarını təhlil edərək cəmiyyətdəki islahatlarla
əlaqədar, təhsilin inkişafının mövcud olan tələbatını bir daha nəzərdən keçirərək
lazım olanları qəbul edir, gələcək nəslin yeniləşməsi, cəmiyyətin və dövlətin
ehtiyacları ilə əlaqədar standartların, yəni meyar və normaların dəyişilməsi ilə
müşayət olunur.
Musiqi kurikulumu da ümumtəhsil məktəblərində musiqi təlimi və tərbiyəsinin,
musiqi mədəniyyətinin formalaşması və inkişaf etdirilməsi məqsədini həyata
keçirən, fəaliyyətləri əhatə edən konseptual xarakterli sənətdir. Bu kurikulumda
şagirdlərin cəmiyyətdə incəsənətin rolunu dərk etməsi, onların bədii zövqünün,
mənəvi aləminin zənginləşdirilməsi, musiqi üzrə bacarıq və vərdişlərinin inkişafı,
fəal dinləyici kimi yetişmələri nəzərdə tutulur.
Tələbyönümlülük, nəticəyönümlülük, şagirdyönümlülük, sistemlilik, inteqrativlik
kimi prinsiplərə əsaslanaraq bu kurikulum təlim alanın (şagirdlərin) nailiyyətlərini
müntəzəm olaraq qiymətləndirməyi, onların inkişafının izlənilməsini, şagirdlərdə
musiqi təlimi zamanı gündəlik həyatda vacib olan bacarıqların mənimsənilməsini
nəzərdə tutur.
Azərbaycan Respublikasında ümumi təhsilin, milli kurikulum sənədində musiqi
fənninin xarakterik cəhətlərini nəzərə alaraq, tədris prosesində onun əhəmiyyəti,
məqsəd və vəzifələri dolğun şəkildə göstərilmişdir.
Ümumtəhsil məktəblərində musiqi fənninin tədrisi milli musiqi və
mədəniyyətimizin incəsənət sahəsində qədim adət-ənənələrimizi dərindən

45. öyrənilməsi, estetik və emosional tərbiyənin gücləndirilməsi, ümumi intellektual
səviyyənin inkişafı, istedadlı şagirdlərin aşkara çıxarılması kimi mühüm əhəmiyyətə
malikdir. Mənəvi-estetik təsirinə, vətənpərvərlik, humanizm, dostluq ruhunda
tərbiyəedici təsir qüvvəsinə malik olan bu fənn böyük inkişafetdirici imkanlara
malikdir.
Musiqi tədrisi prosesində istinad edilən musiqi nümunələri şagird şəxsiyyətinin
formalaşmasında, onlarda bədii zövq, estetik mədəniyyət, milli və ümumbəşəri
musiqi nümunələrinə maraq, yaradıcılığa meyil, mücərrəd və obrazlı təfəkkürün
inkişafı, əməksevərlik və başqairadi keyfiyyətlər tərbiyə etmək üçün zəmin yaradır.
Musiqi fənninin tədrisinin əsas məqsəd və vəzifəsi şagirdlərdə milli və bəşəri sənət
nümunələrinə istinad edərək onlarda musiqi mədəniyyətinin formalaşması və
inkişafını təmin etməkdir.
Musiqi fənni üzrə milli və dünya təcrübəsininöyrənilməsi, müqayisə olunması,
təhlil edilməsi nəticəsiolaraqmusiqi təlimi üç məzmun xəttinə ayrılır:
1. Musiqi aləmi.
2. Emosional dəyərləndirmə.
3. Musiqi fəaliyyəti.
Musiqi fənninin məzmun xətləri, bütün fənlərdə olduğu kimi, konsentrik əsasda
sadədən mürəkkəbə, asandan çətinə prinsipi ilə getdikcə zənginləşsə də məzmun
xətləri dəyişmədən olduğu kimi qalır.
Musiqi aləmi məzmun xətti özündə vacib sayılan milli və dünya şöhrəti musiqi
nümunələrini, bəstəkarların həyat və yaradıcılığını, onların geniş yayılmış məşhur
əsərlərini, musiqi savadını, müxtəlif musiqi alətləri və musiqi kollektivləri, görkəmli
ifaçılar haqqındabilikləri və bacarıqları əhatə edir. Bu məzmun xətti şagirdlərdə xalq
yaradıcılığı, klassik və müasir musiqi əsərlərini bir-birindən ayırır, onların hər

46. birinin özünəməxsus cəhətlərini dərk edir və bu əsərlərə düzgün münasibət
formalaşdırır.
Emosional dəyərləndirmə məzmun xətti hislərlə, emosiyalarla bağlı məzmun
xəttidir. Burada şagirdlər hər hansı musiqi nümunələri ilə tanış olduğu zaman, onun
mahiyyətini dərindən qavradıqdamənəvi aləmi zənginləşir, şagirdlərdə incə hiss və
duyğular yaranır və bunların biruzə verilməsində böyükrol oynayır. Ümumiyyətlə,
emosional bacarıqlarınformalaşmasında, eyni zamanda şagirdlərdə təhlil, müqayisə,
tənqidi münasibət bildirmək, hər hansı bir hadisəni və ya münasibəti qiymətləndirmə
keyfiyyətlərinin yaranmasında musiqi tədrisi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Musiqi fəaliyyəti məzmun xətti tədris prosesindəmənimsənilmiş biliklərin tətbiqi və
şagirdlərin bacarıqlarının üzə çıxarılması nəzərdə tutur. Burada mahnı oxuma,
musiqi dinləmə, musiqili-ritmik hərəkət, sadə musiqi alətlərində çalmaq,
mənimsədikləri musiqi nümunələrini təsvir etmək, esse yazmaq, səhnəciklər
qurmaq, layihələr yaratmaq məzmun xəttinin əsasını təşkil edir. Musiqi fəaliyyəti
məzmun xətti üzrə mənimsənilmiş bacarıqlar praktik xarakter daşımalıdır. Bu da
musiqi mədəniyyətinin formalaşmasında mühüm rol oynayır.
“Musiqi” kurikulumunun tələblərinə görə təlim prosesi əvvəlcədən müəyyən
olunmuş nəticələrə əsaslanır. Bu baxımdanmüəllim faselitator, şagird isə tədqiqatçı,
öyrəndiklərini təqdim və tətbiq etməyi bacaran yaradıcı subyektə çevrilməlidir.
Məzmun xətlərinə görə üç məqsəd (öyrədici, inkişafetdirici, tərbiyəvi)
göstərilməlidir, inteqrativliyə əməl olunmalıdır: burada fəndaxili və fənlərarası
(şaquli və üfüqi inteqrasiya) inteqrasiya nəzərdə tutulur və hər dərs prosesində
qiymətləndirmə aparılmalıdır. Hər dərsə analitik qiymətləndirmə hazırlanmalıdır.
Dərs prosesində dəyərləndirilən keyfiyyətlər qiymətləndirmə meyarları kimi qəbul
olunmalıdır. Meyarlar məqsədəuyğun olaraq müxtəlif keyfiyyətlər göstərə bilər,

47. emosional dəyərləndirmə, onun müxtəlif üsullarla ifa edilməsi, əməkdaşlıq, qrup
işində fəallıq, təqdimetmə bacarığı və s.
Qeyd etmək lazımdır ki, “Musiqi” kurikulumunda verilən dərslərin məzmunları
müxtəlif bilik səviyyəsinə malik olan şagirdlərə aid ola bilər. Dərslər kompleks
şəklində: metodiki vəsait, musiqi dərsliyi və iş dəftərindən birgə istifadə olunaraq
keçirilməlidir. Müəllim dərsəhazırlaşdığı zaman Blum taksonomiyası nəzəriyyəsinə
əsaslanaraq yaradıcı yanaşmalardan istifadə etməlidir. Nəzəri və praktiki məsələləri
mənimsəmə prosesində şagirdlərin yaradıcı təfəkkürlərinin inkişaf etdirilməsi üçün
onları həyat təcrübəsindən və ətraf mühitin müşahidəsindən istifadə etmələrinə
yönəltməlidir. Təlim prosesində müəllim materialın mənimsənilməsi zamanı
şagirdlərdə, yaradıcı təfəkkürlərindən istifadə edərək konstruktiv şəkildə araşdırma
aparmaq, mübahisəli məsələləri aydınlaşdırıb problemli sualın həllini tapmaq və
nəticələr çıxarmaq kimi keyfiyyətlər aşılamalıdır.
Ümumtəhsil məktəblərində incəsənətlə bağlı fənlər sırasındamusiqifənni xüsusiyer
tutur. Musiqi tədrisi zamanı musiqi tərbiyəsinin həyatla əlaqəsi, onun tərbiyəvi
əhəmiyyətini nəzərə alaraq, müasir zamanda şagirdlərin musiqi incəsənətinə
marağının artırılması, yaradıcı qabiliyyətlərinin formalaşması və inkişaf etdirilməsi,
mədəni, mənəvi və estetik cəhətdən tərbiyəli, onların cəmiyyət üçünyararlı vətəndaş
kimi böyüməsimusiqi fənninin əsas vəzifələrindən biridir.
Müasir zamanda vətəndaşların formalaşmasında, təhsilin keyfiyyətinin artması,
tələb olunan bilik və bacarıqlara yiyələnmək üçün İKT-nin təhsil sistemində geniş
istifadə olunması və tətbiqi də zamanın tələbidir. Cəmiyyətin tələbinə müvafiq yeni
nəslin yetişdirilməsi sahəsində, bu yaxın gələcəkdə hər bir təhsil ocağında
informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının geniş tətbiqi və səmərəli
istifadəsi yeni nailiyyətlər əldə etməkdədir. Bu sistemin inkişafında musiqi dərsləri
də texniki və humanitar fənlərdən geri qalmamalıdır. Belə ki, musiqi dərslərində

48. kompyuter texnologiyasından istifadə edərək fəal təlim (interaktiv) metodu ilə
dərslərin aparılması təlim prosesinin daha da səmərəli və maraqlı keçməsinə səbəb
olur. Şagirdlərin musiqi dərsinə marağı daha da artır, təhsilin keyfiyyətinə və
inkişafına yönəldilmiş olur.
Müasir təhsildə başqa fənlərlə yanaşı, müsiqi fənninin də əhəmiyyətini qeyd etmək
istərdim. Belə ki, musiqi həyatımız boyu bizi müşaiyət edir, əsəbləri sakitləşdirir,
ruh yüksəkliyi yaradır, milli vətənpərvərlik xüsusiyyətlərinin tərbiyələnməsinə
zəmin yaradır. Buna görə də musiqi fənninin gələcəkdə elmli nəslin estetik
zövqünün inkişafında, yüksək mədəniyyətə malik vətəndaşın formalaşmasında
böyükrol olduğunu qeyd etmək lazımdır.
8. VEB 2.0 ALƏTLƏRİN KÖMƏKLİYİ

49. VEB 2.0 TEXNOLOGİYALARI VƏ PEDAQOQİKA
Veb 2.0 texnologiyalarının pedaqoji imkanları
1. Açıq, pulsuz və sərbəst surətdə elektron resurslardan istifadə etmək imkanı.
Sosial xidmətlərin internet məkanında geniş yayılması nəticəsində təhsil məqsədi ilə
çoxlu sayda material əldə etmək olar.
Danışıq proqramları şəbəkə qrupları vasitəsi ilə ayrı ayrı yerlərdə təhsilnən məşğul
olan istifadəçilər bilik və bacarıqların bölüşəbilərlər.
2. müstəqil surətdə internetdə təhsilə aid səhifələrin yaratmaq imkanı veirir.
Yeni şəbəkə xidmətləri – veb 2.0 şəbəkədə köklü surətdə hər hansı nəşr və
materialların yaradılmasnı sadələşdirir. İndi hər bir istifadəçi nəinki şəbəkə
xidmətlərindən istifadə edə bilər o cümlədən öz veb səhifəsini müsətqil surətdə
yarada bilər. Bu kimi səhifələr hər gün artır və internetdə günü gündən milyonlarla
yeni şəkil, material, mövzu, rəsm, musiqi faylları yüklənilir. Bu materiallar təhsildə
də istifadə etmək üçün əhəmiyyətlidir.
3. İnformasiyaların, bilik və bacarıqların özününküləşdirmək veb 2.0
texnologiyalarının üstünlüklərindən biridir. Veb 2.0 texnologiyaları informatika və
kompyuterdən istifadə bacarıqları zəif olanlar üçün də geniş imkanlar açır ki, bu
imkanlardan istifadə etməklə öz səhifələrini yarada bilərlər. İlk addımlarda daha
effektli nəticələr almasalarda davamlı istifadə və texnologyanın sadəliyi
təcrübələrinin istifadə zamanı inkişaf etməsinə gətirib çıxaracaq.
Yeni fəaliyyət imkanları şəbəkədə həm informasiyanın axtarışı həm də şəbəkədə
rəqəmsal obyektləri redaktə etmək – mətn yazmaq, şəkil yerləşdirib qeydlər etmək,
proqram, musiqi və video yazılar yerləşdirmək, köçürmək imkanları verir.

50. 4. Veb 2.0 texnologiyaları internet istifadəçilərinin qruplarda fəaliyyətinin
praktik müşahidə etmək imkanı verir. İnternet şəbəkəsi şagird və tələbələr
professional elmi qruplarda iştirak, müzakirələrdə iştirak imkanı veririki, bu da
onların bilik və bacarıqlarınınarmasına səbəb olur.
Şəbəkədəki agentlər nəinki, bizim düşünmə bacarıqlarımızı o cümlədən birgə iş,
fəaliyyət eyni layihələrdə iştirak, fikir mübadiləsi etmək imkanlarını yaradır.
1. Qrup işləri üçün İnteraktiv Lövhə alətləri :
 Conceptboard
 DabbleBoard
 FlockDraw
 Notaland PrimaryPaint
 Popplet
 RealtimeBoard
 Rizzoma
 Scriblink
 Scrumlr
 Twiddla
 Mindomo.com
2. Qrafiq Proqramlar
 artPad –onlayn şəkil çəkmək
 Aviary фоторедактор şəkillərin redaktəsi
 Aviary Phoenix şəkillərin redaktəsi
 BannerSnack Banerlərin hazırlanması
 Befunky –Şəkil redaktəsi və Kollaj
 Blingee Animasiyalı şəkillərin hazırlanması
 Doink -Multfilm

51. 3. Prezentatsiya hazırlamaq üçün
 280 Slides Ahead сервис создания презентаций
 Animoto
 AuthorSTREAM
 Calameo
 Edcanvas
 Empressr
 FlipSnack –elektron kitab
 HelloSlide
 Issuu SmartLook multimediya təqdimat
 Kizoa multimedya kliplər
 ProshowWEB
 Prezi -prezentatsiya
 PhotoPeach
 SlideBomb
 Sliderocket
 Slideroll
 Slideshare
4. Sənədlər:
 CrocoDoc
 DocMe
 Google Документы
 Ontext публикация текстов
 Penzu
 PrivNote

52.  SkyDrive
photopeach.com - şəkillərdən, musiqidən ibarəd təqdimatların hazırlanması.
1) "Sign in with Facebbok" vasitəsilə qeydiyyatdan keçilir.
2) Yeni slayd hazırlanması üçün " Upload Photos" seçilir.Və kompüterin yaddaşından müvafiq
şəkillər seçilir.

53. 3) Şəkillər yüklənəndən sonra üzərindən sıxıb sürükləməklə onların yerini dəyişə, yaxud silə bilərik.
Sonra "Next" əmri seçilir.
4) "Slideshow Title" yerinə slaydımıza ad seçilir.
"Speed" əmrinin qarşısında slaydın göstərilmə sürəti müəyyənləşdirilir.
" Background Music" bölməsində arzuolunan musiqi seçildikdən sonra "Finish" əmri sıxılır.

54. 5) Filmi izlədikdən sonra yuxarıda "Edit" əmri seçilirərək üzərində dəyişiklik edilə bilir.
6) "Edit" əmrini sıxdıqdan sonra şəkillər, musiqi, mətnlərdə dəyişiklik edilir.

55. 7) " Edit Caption and Photos" əmri seçildikdə
Quiz - test əlavə etmək
Center - mərkəzdən yazmaq
Bottom - aşağıdan yazmaq
Blank - yeni səhifə əlavə etmək
Copy - kopyalamaq
Delete - silmək
Bir-bir yuxarıdakı şəkillərin üzərində sıxmaqla dəyişikliklər , mətn əlavə olunur. Sonra "OK" əmri
seçilir.

56. 8) Video hazırdır. :)
animoto.com - fotofilmlərin hazırlanması - İZAHLI
animoto.com şəkillər və musiqidən fotofilm hazırlmaq üçün bir alətdir.
1) Qeydiyyatdan keçmək üçün "Sign up" əmri seçilir.

57. 2) Açılan səhifədə həm facebook vasitəsilə, həm adi qaydada mail, ad və parolunuzu yazaraq
qeydiyyatdan keçə bilərsiniz.
3) Qeydiyyatdan keçdikdən sonra bizim profilimiz açılacaq. Burdan "Create" əmrini seçirik.
4) Növbəti səhifədə müxtəlif şablonlar açılacaq. Arzu olunan şablonlardan birini seçirik.

58. 5) Arzu olunan şablonu seçdikdən " Make a 30-second video for free" əmri seçilir.
6) Səhifənin sol tərəfində uyğun olaraq,
 Change style - Şablonu dəyişdirmək üçün
 Add Logo - Logo əlavə etmək
 Add pics and vids - Şəkil və videolar əlavə etmək
 Add text - Mətn əlavə etmək

59. 7) "Add pics and vids" əmrini seçərək kompüterin yaddaşından, yaxud hər hansı sosial şəbəkədən
lazım olan faylları seçirik.
8)

60. 9) Lazim olan fayllar seçib açdıqdan sonra yüklənməsi gözlənilir.
10) Fayllar yükləndikdən sonra sol tərəfdə, aşağıda "Priview video" əmrini seçərək hazırladığınız
videoya baxa bilərsiniz.

61. 11) Videoya "TİTLE" - başlıq seçdikdən sonra "Produse" əmri seçilir.
12) Video hazirdir
Kompüterin əsas hissələri animotoda izləyin. :)