ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1900-1930 ΙΣΤΟΡΙΑ

1. ΢πλεξγάζηεθαλ…
Γεκάθεο Γεκήηξεο
Ησαλλίδεο Μάλνο
Κνληηδά Μαξία Άλλα
Πξαζόπνπινο Βαγγέιεο
Υαηδεθσζηήο Οξέζηεο
΢ηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο…
«Θεζζαινλίθε 1900-1930: Ζ πόιε θαη ηα πξόζσπα»

2. Διεπζέξηνο Βεληδέινο

3.  Γελλήζεθε ζηηο Μνπξληέο Υαλίσλ ην 1864
θαη ήηαλ ην πέκπην παηδί ηνπ Κπξηάθνπ
Βεληδέινπ. Σν 1866 ε νηθνγέλεηα ηνπ
εμνξίζηεθε ζηα Κύζεξα επεηδή ν παηέξαο ηνπ
Κπξηάθνο ζπκκεηείρε ζηελ θξεηηθή
επαλάζηαζε. Από εθεί θαηέθπγαλ ζηελ ΢ύξν
όπνπ ν Βεληδέινο δηδάρζεθε θαη ηα πξώηα ηνπ
γξάκκαηα. Παξόηη ν παηέξαο ηνπ ηνλ
πξνόξηδε γηα έκπνξν εθείλνο ζπνύδαζε ζηελ
Ννκηθή Αζελώλ ηεο νπνίαο θαη αλαθεξύρηεθε
δηδάθηνξαο ην 1886.Σν 1887 επέζηξεςε ζηα
Υαληά θαη άξρηζε λα δηθεγνξεί ελώ κπήθε θαη
ζηνλ πνιηηηθό ζηίβν ηνπ λεζηνύ σο κέινο ηεο
θηιειεύζεξεο παξάηαμεο.
Πρώηα τρόνια

4. Πολιηική Σηαδιοδρομία
 Σν 1887 ζα εθδώζεη ηελ εθεκεξίδα "Λεπθά Όξε" θαη ζα θαηαθέξεη λα εθιεγεί
βνπιεπηήο Κπδσληώλ. Δμαηηίαο ησλ ηνπξθηθώλ επεκβάζεσλ ε βνπιή ζα
δηαιπζεί.
 Θα πάξεη κέξνο ζηελ επαλάζηαζε ηνπ 1897
 Μεηά από δηθή ηνπ πξόηαζε ζα ηδξπζεί ην επαλαζηαηηθό ζηξαηόπεδν ηνπ
Αθξσηεξίνπ.
 ΢ηηο 25 Απγνύζηνπ 1897 ζην κνλαζηήξη ηεο Αγίαο Σξηάδαο ν Βεληδέινο ζα
ζπληάμεη ςήθηζκα πξνο ηηο Μεγάιεο Γπλάκεηο δεηώληαο ηελ Έλσζε ηεο
Κξήηεο κε ηελ ππόινηπε Διιάδα.
 Δπηηπγράλεη ηειηθά λα θεξπρηεί ε Κξήηε απηόλνκε κε ύπαην αξκνζηή ηνλ
πξίγθηπα Γεώξγην Β' ,δελ ηνλ ραξνπνίεη ηδηαίηεξα αιιά ην ζεσξεί έλα βήκα
πην θνληά ζηελ Έλσζε
 Ζγείηαη ζηε επαλάζηαζε ηνπ Θεξίζνπ(1905) θεξύζζνληαο ηελ έλσζε κε ηελ
Διιάδα.
 Απνηέιεζκα… ε επέκβαζε ησλ Μεγάισλ Γπλάκεσλ θαη ε παξαίηεζε ηνπ
Γεσξγίνπ Β’.

5.  ΢ηελή ζπλεξγαζία Βεληδέινπ-Αι. Εαηκή 12 Οθησβξίνπ 1908 ε θξεηηθή
ζπλέιεπζε θεξύηηεη ηελ αλεμαξηεζία ηεο Κξήηεο θαη ηελ Έλσζε κε ηελ Διιάδα
(γίλεηαη 1912/επηθύξσζε 1913)
…Οξίδεη πεληακειή Δθηειεζηηθή Δπηηξνπή. Ο Βεληδέινο αλαιακβάλεη ηα
ππνπξγεία εμσηεξηθώλ θαη δηθαηνζύλεο.
 28 Γεθ. 1908 άθημε Βεληδέινπ ζηελ Αζήλα , όπνπ γίλνληαη εθινγέο θαη
πεηπραίλεη ζεκαληηθή λίθε .
 15 Οθησβξίνπ 1910, ηδξύεη ην θόκκα ησλ Φηιειεπζέξσλ ζρεκαηίδνληαο γηα
πξώηε θνξά θπβέξλεζε .(΢πγθξνηείηαη αλαζεσξεηηθή βνπιή)
 Σν λέν ζύληαγκα δεκνζηεύζεθε ηελ 1ε Ηνπλίνπ 1911 θαη πεξηειάκβαλε
ζεκαληηθέο κεηαξξπζκίζεηο πνπ απέβιεπαλ ζηελ επηβνιή ηεο αξρή ηεο
λνκηκόηεηαο, ζηελ θαζηέξσζε ηεο αζθάιεηαο δηθαίνπ θαη ηεο αζθάιεηαο ησλ
ζπλαιιαγώλ, ελώ ςεθίζηεθε θαη κία ζεηξά νξγαληθώλ λόκσλ εγθαηληάδνληαο
έηζη κηα ζεηξά από κεηαξξπζκηζηηθά κέηξα
 Δθινγέο 1912…ζξηάκβνο θαη όληαο παλίζρπξνο πιένλ ζέηεη σο ζηόρν ηελ
εθδίσμε ησλ Σνύξθσλ από ηα επξσπατθά εδάθε.
Πολιηική Σηαδιοδρομία

6. Με ην μέζπαζκα ηνπ Α' Παγθνζκίνπ πνιέκνπ άξρηζαλ λα θαίλνληαη νη
δηαθσλίεο ηνπ κε ην παιάηη θαη θπξίσο γηα ηελ ζηάζε νπδεηεξόηεηαο πνπ
ήζειε λα θξαηήζεη ν Κσλζηαληίλνο ελώ ν Βεληδέινο δεηνύζε ηελ αλάιεςε
δξάζεο ζην πιεπξό ησλ Αγγινγάιισλ ηεο Αληάλη. Απνηέιεζκα ήηαλ ν
Βεληδέινο λα νδεγεζεί ζε παξαίηεζε θαη λα αξλεζεί λα ζπκκεηάζρεη ζηηο
εθινγέο ηνπ 1915 γηαηί ζεώξεζε θαη δηθαηνινγεκέλα όηη ε δηάιπζε ηεο
βνπιήο από ηνλ βαζηιηά ήηαλ αληηζπληαγκαηηθή. ΢ην κεηαμύ ηελ 1ε
Οθησβξίνπ 1916 νη Αγγινγάιινη απνβηβάδνληαη ζηελ Θεζζαινλίθε θαη κε
ηελ ππνζηήξημε ηνπο δεκηνπξγείηαη ε " Δπηηξνπή Δζληθήο Άκπλαο" κε
εγέηεο ηνπο Βεληδέιν, ηνλ λαύαξρν Κνπληνπξηώηε θαη ηνλ ζηξαηεγό Γαγθιή.
Με ηελ εθζξόληζε ηνπ βαζηιηά Κσλζηαληίλνπ ν Βεληδέινο ζπκθηιηώζεθε κε
ηνλ δηάδνρν Αιέμαλδξν θαη ε Διιάδα κπήθε ζηνλ πόιεκν ζην πιεπξό ηεο
Αληάλη. Με ηελ ιήμε ηνπ ν Βεληδέινο ππνγξάθνληαο ηελ ζπλζήθε ηνπ Νετγύ
θαη ηελ ζπλζήθε ησλ ΢εβξώλ είρε πηα δεκηνπξγήζεη ηελ "Διιάδα ησλ δπν
ζαιαζζώλ θαη ησλ πέληε επείξσλ".
Α’Παγθόζκηνο

7. Ζ ιεγόκελε "Σξηαλδξία ηεο Δζληθήο Ακύλεο" ή "Δζληθή
Σξηαλδξία", Θεζζαινλίθε, θζηλόπσξν 1916. Από αξηζηεξά: λαύαξρνο Παύινο
Κνπληνπξηώηεο, Διεπζέξηνο Βεληδέινο, ζηξαηεγόο Παλαγηώηεο Γαγθιήο.

8. 
 Καζώο όκσο επέζηξεθε από ην Παξίζη δέρηεθε απόπεηξα δνινθνλίαο
από δπν απόηαθηνπο βαζηιηθνύο αμησκαηηθνύο.
 Οη ςεύηηθεο ππνζρέζεηο ηεο βαζηιηθήο πιεπξάο θαη νη ζπθνθαληίεο
νδήγεζαλ ηνλ Βεληδέιν ζηελ εθινγηθή ήηηα ηνπ ην έηνο 1920
 Απνρώξεζε γηα ην Παξίζη κεηά ηελ επάλνδν ηνπ Κσλζηαληίλνπ
 Μεηά ηελ κηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή νη αμησκαηηθνί ηεο Δπαλαζηάζεσο
ηνπ 1922, ηνπ αλέζεζαλ λα δηαπξαγκαηεπηεί κε ηελ Σνπξθία. Δθείλνο
έρνληαο σο "όπιν" ηελ ΢ηξαηηά Έβξνπ πνπ ζπγθξνηήζεθε ύζηεξα από
ππόδεημε ηνπ ,ππέγξαςε ηελ ζπλζήθε ηεο Λσδάλλεο (1923), ζύκθσλα κε
ηελ νπνία θαζνξίδνληαλ ηα ειιελνηνπξθηθά ζύλνξα
Σσνέτεια πολιηικών γεγονόηων…

9. Φσηνγξαθία από ηε ζπλζήθε ηεο Λνδάλλεο
(1923)

10. Διεπζέξηνο Βεληδέινο θαη Ηζκέη Ηλνλνύ.
Οη δύν πξσηαγσληζηέο ηεο ΢πλζήθεο ηεο
Λσδάλλεο ζε κεηαγελέζηεξε θσηνγξαθία
ηνπο ζηελ Αζήλα.
Δμώθπιιν ηεο εθεκεξίδαο «Δκπξόο» αλαγγέιιεη
ηελ ππνγξαθή ηεο ΢πλζήθεο ηεο Λσδάλλεο

11.  ΢ηηο 4 Ηαλνπαξίνπ 1924 , ν Βεληδέινο ζρεκάηηζε λέα θπβέξλεζε . Όκσο
δηαθώλεζε μαλά κε ηνπο βαζηιηθνύο γηα ην πνιηηεηαθό πξόβιεκα θαη έθπγε εθ
λένπ γηα ην εμσηεξηθό. Δπέζηξεςε ζηελ Αζήλα ην 1928 γηα λα εμαζθαιίζεη
απηή ηελ θνξά ηελ λίθε ζηηο εθινγέο ζηηο νπνίεο έιαβε εμσπξαγκαηηθά
πνζνζηά ζρεδόλ πακςεθία. Μηα λέα δνινθνληθή απόπεηξα έγηλε ελαληίνλ ηνπ
ην 1934 ζηελ ιεσθόξν Κεθηζίαο αιιά θαη απηή απέηπρε. Μεηά ηα θηλήκαηα
ηνπ 1933 θαη ηνπ 1935 εγθαηέιεηςε πιένλ νξηζηηθά ηελ Διιάδα γηα λα κεηαβεί
ζην Παξίζη όπνπ θαη πέζαλε ζηηο 19 Μαξηίνπ 1936 από εγθεθαιηθό. Ζ ζνξόο
ηνπ κεηαθέξζεθε ζηελ παηξίδα θαη ζάθηεθε κε όιεο ηηο ηηκέο ζην Αθξσηήξη
Κξήηεο.
Τελεσηαία τρόνια
Ο ηάθνο ηνπ Δι.
Βεληδέινπ ζηα Υαληά

12. Μοςζηαθά Κεμάλ Αηαηούπκ

13. Ο Μνπζηαθά Κεκάι Αηαηνύξθ γελλήζεθε ζηε
Θεζζαινλίθε ζηηο 12 Μαΐνπ 188. Παηέξαο ηνπ ήηαλ ν
κνπζνπικάλνο Αιή Ρηδά (ή Ρηδί) Δθέληε ν
νπνίνο, ππεξέηεζε θαη σο ππνινραγόο εζεινληηθήο
ζηξαηησηηθήο κνλάδαο, θαηά ηνλ Ρσζνηνπξθηθό πόιεκν
ηνπ 1877-8, ελώ, πέζαλε όηαλ ν Μνπζηαθά ήηαλ επηά
εηώλ. Μεηέξα ηνπ ήηαλ ε Ενπκπετληέ Υαλνύκ κε
θαηαγσγή από ηελ θσκόπνιε ηνπ Λαγθαδά. Σε ηλικία
12 εηών, και παπά ηιρ ανηιππήζειρ ηηρ μηηέπαρ ηος, ο
Μοςζηαθά ειζήσθη ζηην καηώηεπη ζηπαηιωηική
ζσολή ηηρ Θεζζαλονίκηρ και ζηη ζςνέσεια θοίηηζε
ζηη Σηπαηιωηική Σσολή ηος Μοναζηηπίος, για να
καηαλήξει ηο 1889 ζηην Αςηοκπαηοπική Σηπαηιωηική
Ακαδημία ηηρ Κωνζηανηινούποληρ από ηην οποία
εξήλθε ηο 1902.
Γενικές πληροθορίες

14. 
Ο Μνπζηαθά Κεκάι ήηαλ Σνύξθνο ζηξαηησηηθόο θαη πνιηηηθόο. Τπήξμε
ηδξπηήο (29 Οθη. 1923) θαη πξώηνο πξόεδξνο ηεο Σνπξθηθήο Γεκνθξαηίαο.
Οπζηαζηηθά αλέιαβε πξαμηθνπεκαηηθά κηα δηακειηζκέλε Οζσκαληθή
απηνθξαηνξία. ελώ νξακαηίζηεθε έλα θνζκηθό ηνπξθηθό θξάηνο ην νπνίν θαη
έθαλε πξαγκαηηθόηεηα, θπβεξλώληαο απνιπηαξρηθά.
Πξνθεηκέλνπ λα εθαξκόζεη ηελ πνιηηηθή ηνπ, δελ δίζηαζε λα ζπλερίζεη
αγξηόηεηεο ησλ Νεόηνπξθσλ, όπσο ε γελνθηνλία ησλ Αξκελίσλ θαη ησλ
Διιήλσλ. Θεσξείηαη, παξόι' απηά, ραξηζκαηηθόο εγέηεο, ηνπ νπνίνπ ε
κνξθή, ζύκθσλα κε ηνπο ζύγρξνλνπο ηζηνξηθνύο, ζπγθαηαιέγεηαη αλάκεζα
ζηηο ζεκαληηθόηεξεο πξνζσπηθόηεηεο πνπ επεξέαζαλ θαζνξηζηηθά κε ηελ
παξνπζία ηνπο ηνλ 20ό αηώλα. Από ηνλ ιαό ν Κεκάι πξνζέιαβε ηνλ
ραξαθηεξηζκό «Αηαηνύξθ», πνπ ζεκαίλεη «παηέξαο ησλ Σνύξθσλ».
Γενικές πληροθορίες

15.  ΢ηηο 17 Ννεκβξίνπ ηνπ 1922 ν ΢νπιηάλνο Μσάκεζ ΢η΄ εγθαηαιείπεη ηελ
Κσλζηαληηλνύπνιε, παξαδίδνληάο ηελ νπζηαζηηθά ζηελ θπβέξλεζε ηεο Άγθπξαο.
 ΢ηηο 29 Οθησβξίνπ ηνπ 1923 ν Κεκάι νξθίζηεθε πξώηνο πξόεδξνο ηεο, ελσκέλεο
πηα, Σνπξθίαο, ζέζε ζηελ νπνία παξέκεηλε κέρξη θαη ην 1938, εκεξνκελία ζαλάηνπ
ηνπ, αθνύ πξνεγνπκέλσο είρε θεξδίζεη ηηο εθινγέο ηνπ 1927, 1931 θαη 1935.
 Βέβαηα από ην 1930 είρε θαηαξγήζεη ηα αληηπνιηηεπόκελα θόκκαηα κε
απνηέιεζκα ην δηθό ηνπ, ην Λατθό Γεκνθξαηηθό Κόκκα, λα είλαη κόλν ηνπ ζηε
Βνπιή.
 ΢ηε δηάξθεηα ηεο πξνεδξηθήο ηνπ ζεηείαο ν Κεκάι αλακόξθσζε θαη εθζπγρξόληζε ηελ
ρώξα ηνπ, πξαγκαηνπνηώληαο ξηδνζπαζηηθέο αιιαγέο.
 Οη κεηαξξπζκίζεηο ηνπ ζηόρεπαλ ζηε κεηαηξνπή ηεο Σνπξθίαο ζε ζύγρξνλε επξσπατθή
ρώξα βαζηζκέλε ζηα δπηηθά πξόηππα θαη πιήξσο απειεπζεξσκέλε από ηελ ζξεζθεία.
Πολιηική & Σηραηιωηική ζηαδιοδρομία

16.  Καηά ηε δηάξθεηα ηεο πξνεδξίαο ηνπ…
 …θαηαξγεί ην Υαιηθάην(1924) θαη θιείλεη ηα ηδξύκαηα πνπ
ιεηηνπξγνύζαλ κε βάζε ηεο ηζιακηθήο λνκνζεζίαο.
 …απαγνξεύεη ηελ πνιπγακία, ηνλ θεξεηδέ θαη ην θεζί
 …επηβάιιεη ην ιαηηληθό αιθάβεην (1928)
 …ππνρξεώλεη θάζε Σνύξθν λα απνθηήζεη νηθνγελεηαθό επώλπκν
 …αλαβαζκίδεη ην ξόιν ησλ γπλαηθώλ(δηθαίσκα ςήθνπ θαη θπιεηηθή
ηζόηεηα)
 …επηηξέπεη ηελ εθινγή γπλαηθώλ ζηα δεκόζηα αμηώκαηα(1934)
 …επηδηώθεη λα αλπςώζεη ην εζληθό θξόλεκα ησλ Σνύξθσλ
αλαβαζκίδνληαο ην κάζεκα ηεο ηζηνξίαο θαη πεξηνξίδνληαο ηε
ζξεζθεπηηθή επηξξνή.
 ΢ην δηπισκαηηθό θνκκάηη ν Κεκάι πξνρώξεζε κε ην ζύλζεκα «εηξήλε
ζην εζσηεξηθό θαη εηξήλε ζηνλ θόζκν», πνιηηηθή ε νπνία ζε γεληθέο
γξακκέο πέηπρε, αθνύ ε Σνπξθία δηαηήξεζε εηξεληθέο ζρέζεηο κε ηνπο
γείηνλεο ηεο.
Πολιηικές ενέργειες

17. Λίγν πξηλ πεζάλεη είρε ηαμηδέςεη ζηελ Γηάινβα γηα
αλάξξσζε, αθνύ ιόγσ ηνπ πάζνπο ηνπ κε ην αιθνόι
έπαζρε από θίξξσζε. Απεβίσζε ζηηο ην πξσί ηεο 10εο
Ννεκβξίνπ ηνπ1938 από θίξξσζε ηνπ ήπαηνο ζην Παιάηη
Νηνικά Μπαρηζέ ζηελ Κσλζηαληηλνύπνιε θαη θεδεύηεθε
κε ιακπξέο ηηκέο. Δίλαη ζακκέλνο ζην
Αλίηθακπηξ, καπζσιείν πνπ θαηαζθεπάζηεθε εηδηθά γηα
απηόλ, ζηελ Άγθπξα. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ είρε
παληξεπηεί κηα θνξά ην 1923 αιιά ρώξηζε δύν ρξόληα
αξγόηεξα, ελώ επίζεο είρε πηνζεηήζεη 8 παηδηά, εθ ησλ
νπνίσλ ε ΢ακπηρά Γθηνθηζέλ έγηλε κεηέπεηηα ε πξώηε
γπλαίθα πηιόηνο ζηνλ θόζκν. Σν ζπίηη, όπνπ γελλήζεθε ν
Αηαηνύξθ, δσξήζεθε από ηνλ δήκν Θεζζαινλίθεο ζην
ηνπξθηθό θξάηνο ην 1935 θαη έθηνηε θηινμελεί ην
Μνπζείν Αηαηνύξθ.
Ο θάναηός ηοσ

18. Το μασζωλείο ηοσ Κεμάλ Αηαηούρκ ζηην Άγκσρα

20. 
Σέινο
Σας εσταριζηούμε για ηην
προζοτή ζας…