01 bolt and nut - r2

1. Fundamental
of Bolt & Nut
ความรู้เบื้องต้นเรื่องสลักเกลียว นอต และการใช้งาน

2. การจับยึดชิ้นงานรูปแบบต่าง ๆ1
คาศัพท์ที่เกี่ยวกับเกลียว2
มาตรฐานเกลียว3
การสร้างเกลียวนอกและเกลียวใน4
5 การใช้งานสลักเกลียวและแป้ นเกลียว
Contents

3. การจับยึดชิ้นงานรูปแบบต่าง ๆ

4. การจับยึดชิ้นงานรูปแบบต่าง ๆ
การจับยึดได้2 แบบใหญ่ ๆ คือ การจับยึดแบบถาวร และการจับ
ยึดแบบชั่วคราว
 สาหรับตัวอย่างการจับยึดแบบถาวรนั้นได้แก่ การเชื่อม การจับ
ยึดด้วยกาว หรือการใช้ rivet ดังแสดงในรูป
การจับยึดชิ้นงานแบบถาวร

5. การจับยึดชิ้นงานรูปแบบต่าง ๆ
 ส่วนการจับยึดแบบชั่วคราวได้แก่ การจับยึดที่ใช้เกลียว ซึ่ง
ประกอบไปด้วย bolt, nut, stud และ screw ดังตัวอย่างที่แสดง
ในรูป
Stud bolt ScrewBolt nut

6. การจับยึดชิ้นงานรูปแบบต่าง ๆ
Bolt and Nut
 รูปทรงของหัว Bolt และ Nut อาจมีได้ในหลายลักษณะขึ้นกับ
วัตถุประสงค์การใช้งาน
 ลักษณะที่พบเสมอคือ Bolt และ Nut ที่มีหัวหกเหลี่ยม(Hexagon)
และ สี่เหลี่ยม(Square)

7. การจับยึดชิ้นงานรูปแบบต่าง ๆ
Cap Screw
 โดยทั่วไปจะใช้งานสาหรับการยึดจับชิ้นงานที่ต้องการความ
แม่นยาสูง
 ลักษณะหัวของ Cap Screw

8. การจับยึดชิ้นงานรูปแบบต่าง ๆ
Set Screw
 ใช้งานเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดการ
เคลื่อนที่ระหว่างชิ้นส่วน
เครื่องจักรกล เช่น ใช้Set Screw
เพื่อไม่ให้มู่เล่เคลื่อนที่ตามเพลาหมุน
เป็นต้น
 ลักษณะหัวของ Set Screw

9. การจับยึดชิ้นงานรูปแบบต่าง ๆ
สลักเกลียวยึดชิ้นงานอื่นๆ

10. คาศัพท์ที่เกี่ยวกับเกลียว

11. คาศัพท์ที่ใช้การเกลียว
Major diameter (d) = เส้นผ่าน
ศูนย์กลางที่ใหญ่ที่สุดของ
เกลียว
Minor diameter(dr ) = เส้นผ่าน
ศูนย์กลางที่เล็กสุดของเกลียว
Mean diameter = เส้นผ่าน
ศูนย์กลางเฉลี่ยของเกลียว
Pitch(P) = ระยะที่วัดจากสัน
เกลียวหนึ่งถึงสันเกลียวถัดไป
Root = รากเกลียว
Crest = ยอดเกลียว
Thread angle = มุมเกลียว
Major diameter
Minor diameter
Mean diameter
Pitch
Root Crest
Thread angle

12. คาศัพท์ที่ใช้การเกลียว
Lead (L) = ระยะที่ nut เคลื่อนที่ตามแนวแกนของเกลียวเมื่อ
nut หมุนครบ 1 รอบ
ตัวอย่างเกลียวที่มีระยะ pitch และ Lead ต่างๆกัน

13. คาศัพท์ที่ใช้การเกลียว
 เกลียวนอก (external thread) หรือบางครั้งเรียกว่า เกลียวตัวผู้
จะมีลักษณะเป็นเกลียวที่อยู่บนผิวนอกของทรงกระบอก
 เกลียวใน (internal thread) หรือบางครั้งเรียกว่า เกลียวตัวเมีย
จะมีลักษณะเป็นเกลียวที่อยู่บนผิวภายในของรู
ลักษณะของเกลียวนอก และเกลียวใน

14. คาศัพท์ที่ใช้การเกลียว
 เกลียวขวา (right-hand thread) คือเกลียวที่ถ้าถูกหมุนใน
ทิศทางตามเข็มนาฬิกาแล้วจะเป็นการขันเกลียวให้แน่นเป็น
ชนิดที่พบได้บ่อย
 เกลียวซ้าย (left-hand thread) คือเกลียวที่ถ้าถูกหมุนใน
ทิศทางทวนเข็มนาฬิกาแล้วจะเป็นการขันเกลียวให้แน่น
ลักษณะของเกลียวขวา และเกลียวซ้าย

15. Turnbuckle ที่มีทั้งเกลียวซ้าย และเกลียวขวา
คาศัพท์ที่ใช้การเกลียว

16. คาศัพท์ที่ใช้การเกลียว
ประเภทเกลียว
Single threads คือ เกลียวที่มีระยะที่ Nut หมุนเคลื่อนที่
ครบ 1 รอบ เท่ากับ ระยะจากสันเกลียวหนึ่งถึงสันเกลียว
ถัดไป Lead(L) = Pitch(P)
Multiple Thread Double - Thread (L = 2P)
Triple - Thread (L = 3P)

17. มาตรฐานเกลียว

18. มาตรฐานเกลียว
เกลียวเมตริก (Metric thread)
เกลียวยูนิไฟล (Unified thread)
แบ่งตามความละเอียดของเกลียว เช่นกันคือเกลียวหยาบ
(Coarse - Pitch Series) , เกลียวละเอียด (Fine - Pitch Series)

19. มาตรฐานเกลียว
ยูนิไฟล
เกลียวยูนิไฟล อาจแบ่งตามลักษณะของโคนฟันเป็น 2 แบบ คือ
1. UN คือ เกลียวที่มีโคนฟันแบนราบ
2. UNR คือ เกลียวที่โคนฟันโค้ง
UN Threads
r
UNR Threads

20. มาตรฐานเกลียว
ยูนิไฟล
1. Nominal major diameter

8
5
2. จานวนเกลียวต่อความยาว 1 นิ้ว
18
3. ชนิดเกลียว (Thread series)
UNR F
หมายถึง เกลียวที่มี d = 5/8 นิ้ว
จานวนเกลียว 18 เกลียวต่อ
ความยาว 1 นิ้ว และเป็นชนิด
UNR ชนิดละเอียด(F)

21. มาตรฐานเกลียว
เมตริก
มีรูปร่างเช่นเดียวกับเกลียว ยูนิไฟล
แตกต่างกับเกลียวยูนิไฟล คือเกลียวชนิดนี้ใช้หน่วย มิลลิเมตร
แทนที่จะเป็นหน่วยนิ้ว
เกลียวเมตริก แบ่งประเภทตามลักษณะของเกลียวเป็น 2
ประเภท คือ
1. M Profiles คือ เกลียวทามุมเอียง 60 องศา
2. MJ Profiles คือ ที่รากเกลียว(Root) มีลักษณะโค้งมน

22. มาตรฐานเกลียว
เมตริก
การระบุเกลียวเมตริกทาได้โดย
1. บ่งบอกว่าเป็นเกลียวเมตริก
M
2. Major diameter
3. ระยะพิท
1.7512 x
หมายถึง เกลียวเมตริกที่มี
ขนาด Major Diameter 12 mm
ระยะพิท 1.75 mm

23. การสร้างเกลียวนอกและเกลียวใน

24. การสร้างเกลียวนอก
 อุปกรณ์สาหรับการสร้างเกลียวนอกนั้นประกอบไปด้วย thread
die และ die stock ดังแสดงในรูป
Thread die Die stock

25. การสร้างเกลียวนอก
 นา thread die ใส่เข้าไปใน die stock แล้วล็อคให้แน่นจากนั้น
นาไปสวมไว้ที่ปลายทรงกระบอกที่ต้องการสร้างเกลียวนอก แล้ว
หมุน die และ die stockโดยใช้มือจับไปที่ด้ามจับดังแสดงในรูป
การหมุนจะทาให้ฟันที่อยู่ด้านในของ die กัดเนื้อทรงกระบอกให้
เป็นเกลียวตามที่ต้องการ
การใช้Die และ Die stock ในการสร้างเกลียวนอก

26. การสร้างเกลียวใน
 อุปกรณ์ในการสร้างเกลียวในประกอบไปด้วย สว่าน, ดอกสว่าน
(drill bit), tap และ tap wrench ดังแสดงในรูป
ดอกสว่าน Tap Tap wrench

27. การสร้างเกลียวใน
 ใช้สว่านเจาะรูบนวัตถุที่ต้องการสร้างเกลียว จากนั้นนา tap ติดตั้ง
ลงไปใน tap wrench ดังแสดงในรูป ก แล้วนาปลาย tap อีกด้าน
ใส่เข้าไปในรูที่เจาะไว้แล้วเริ่มหมุน tap กับ tap wrench ไปมา
โดยจับที่ด้ามจับดังแสดงในรูป ข ซึ่งฟันที่อยู่บนผิวของ tap ก็จะ
กัดเนื้อภายในของรูเพื่อสร้างเกลียวในตามที่ต้องการ

28. การสร้างเกลียวใน
การใช้tap และ tap wrenchในการสร้างเกลียวใน

29. การสร้างเกลียวนอก และเกลียวใน
รูเจาะสาหรับการยึดชิ้นงานด้วยสลักเกลียว
 รูเจาะสาหรับการจับยึดชิ้นงานมีลักษณะเป็นรูปทรงกระบอกที่มี
ปลายเป็นรูปกรวยทามุมประมาณ 30 องศากับแนวระดับ

30. การสร้างเกลียวนอก และเกลียวใน
รูเจาะสาหรับการยึดชิ้นงานด้วยสลักเกลียว
 ความลึกรูเจาะจะประกอบด้วย ความยาวในส่วนที่มีเกลียว และ
ความยาวในส่วนไม่มีเกลียว
ขนาดของรูเจาะจะต้องยึด
ตามมาตรฐานของ screw ที่ใช้

31. การใช้งานสลักเกลียวและแป้ นเกลียว

32. การใช้งานสลักเกลียวและแป้ นเกลียว
 จะต้องเจาะรูบนชิ้นส่วนทั้งสองให้มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางใหญ่
กว่าขนาดของ major diameter ของสลักเกลียวเล็กน้อยเพื่อให้
สะดวกต่อการสอดสลักเกลียวผ่านชิ้นงาน และนิยมสวมแหวนรอง
(washer) ช่วยในการกระจายแรงทาให้การจับยึดนั้นดีขึ้น
การใช้สลักเกลียว แหวนรองและแป้นเกลียวในการจับยึดชิ้นงาน

33. การใช้งานสลักเกลียวและแป้ นเกลียว
 ควรเลือกความยาวในส่วนลาตัวของสลักเกลียวให้เหมาะสมคือยาว
เลยแป้นเกลียวเมื่อขันแป้นเกลียวจนแน่นสนิทแล้วประมาณ 3-4
เท่าของระยะ pitch
 ความยาวของเกลียวนั้นก็ควรมากพอ โดยเผื่อระยะให้ลึกเข้าไปใน
ชิ้นงานเล็กน้อยประมาณ 2-3 เท่าของระยะ pitch

34. การใช้งานสลักเกลียวและแป้ นเกลียว
ภาพประกอบสุดท้ายของการใช้สลักเกลียว
แหวนรองและแป้นเกลียวในการจับยึดชิ้นงาน

35. การใช้งานสลักเกลียวและแป้ นเกลียว
ตัวอย่างที่ไม่ถูกต้องของการใช้งานสลักและแป้ นเกลียว
ความยาวของส่วนที่เป็นเกลียวมากจนเกินไป
ทาให้ลาตัวของสลักเกลียวเลยแป้นเกลียวไปมาก

36. การใช้งานสลักเกลียวและแป้ นเกลียว
ตัวอย่างที่ไม่ถูกต้องของการใช้งานสลักและแป้ นเกลียว
ความยาวของส่วนที่เป็นเกลียวสั้นจนเกินไป
ควรยาวเลยเข้ามาในรูของชิ้นงานเล็กน้อย

37. การใช้งานสลักเกลียวและแป้ นเกลียว
ตัวอย่างที่ไม่ถูกต้องของการใช้งานสลักและแป้ นเกลียว
ไม่ควรให้ส่วนที่เป็นเกลียวของสลักเกลียวผ่าน
บริเวณที่เป็นรอยต่อของชิ้นงาน

38. การใช้งานสลักเกลียวและแป้ นเกลียว
ตัวอย่างที่ไม่ถูกต้องของการใช้งานสลักและแป้ นเกลียว
ความยาวของเกลียวสั้นจนเกินไป ทาให้แป้น
เกลียวไม่สามารถจับกับเกลียวของสลักเกลียวได้เต็มที่

39. การใช้งานสลักเกลียวและแป้ นเกลียว
ตัวอย่างที่ไม่ถูกต้องของการใช้งานสลักและแป้ นเกลียว
ขนาดรูเจาะบนชิ้นงานใหญ่จนเกินไป ทาให้การ
จับยึดไม่มั่นคงแข็งแรง

40. การใช้งานสลักเกลียวเพียงชิ้นเดียว
 บางกรณีเราอาจจะต้องใช้สลักเกลียวเพียงชิ้นเดียวในการจับยึด
ชิ้นงานเข้าด้วยกัน เช่นกรณีที่วัตถุชิ้นหนึ่งมีความหนามาก ๆ
ภาพประกอบสาหรับการใช้สลักเกลียวเพียงตัวเดียวในการจับยึดชิ้นงาน

41. การใช้งานสลักเกลียวเพียงชิ้นเดียว
 ส่วนความยาวของเกลียวบนตัวสลักเกลียวนั้น เมื่อขันลงไปจนสุด
แล้วจะต้องเหลือที่ว่างระหว่างเกลียวนอกและเกลียวในอีกเล็กน้อย
ประมาณ 2-3 เท่าของระยะ pitch
 ความยาวของเกลียวก็ต้องยาวเลยเข้ามาใน object 2 ประมาณ 2-3
เท่าของระยะ pitch อีกเช่นเดียวกัน
 สาหรับ object 2 นั้น เราจะเจาะรูธรรมดาไม่ต้องทาเกลียวใน
เพียงแต่รูที่เจาะนั้นจะต้องมีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางที่ใหญ่กว่า
เส้นผ่าศูนย์กลางของสลักเกลียวเล็กน้อยเพื่อให้สวมผ่านลงไปได้
โดยสะดวก

42. ส่วนที่เป็นเกลียวบนสลักเกลียวยาวมากจนเกินไปซึ่งอาจทาให้เมื่อขัน
เกลียวจนสุดแล้ว สลักเกลียวยังไม่สามารถจับยึดชิ้นงานไว้ด้วยกันได้
การใช้สลักเกลียวเพียงตัวเดียวในการจับยึดชิ้นงานที่ไม่
เหมาะสม

43. การใช้สลักเกลียวเพียงตัวเดียวในการจับยึดชิ้นงานที่ไม่
เหมาะสม
ส่วนที่เป็นเกลียวบนสลักเกลียวสั้นมากจนเกินไปซึ่งอาจทาให้เมื่อขัน
เกลียวจะสุดแล้ว สลักเกลียวยังไม่สามารถจับยึดชิ้นงานไว้ด้วยกันได้

44. การใช้สลักเกลียวเพียงตัวเดียวในการจับยึดชิ้นงานที่ไม่
เหมาะสม
ส่วนที่เป็นเกลียวบนสลักเกลียวสั้นมากจนเกินไปซึ่งอาจทาให้เมื่อขัน
เกลียวจะสุดแล้ว สลักเกลียวยังไม่สามารถจับยึดชิ้นงานไว้ด้วยกันได้

45. การใช้งานสลักเกลียวและแป้ นเกลียว
การใช้งาน stud and bolt การหน้าแปลน
 ควรเลือกใช้งานปะแกร็นให้เหมาะสมกับขนาด และสเปคของหน้าแปลน
 ควรเลือกใช้สารหล่อลื่นให้เหมาะสมทุกครั้งในการขันแน่น เพื่อความคุณภาพของชิ้นงาน
และป้องกันความเสียหายในการถอดเพื่อซ่อมบารุงในครั้งต่อไป
 ในการขันแน่นควรขันให้หน้าแปลนทั้งสองขนานกัน และไม่มีการเยี่ยงศูนย์
 ก่อนขันแน่นควรตรวจสอบหน้าแปลน ไม่ควรมีรอยขีดขวน เพื่อป้องกันการรั่วซึม
 ในการขันแน่นของหน้าแปลนควรเลือกใช้stud และ bolt ให้ตรงตามสเปค
 ควรเลือกใช้ค่าในการขันแน่นให้เหมาะสม
 ควรขันแน่นให้เหมาะสมตามลาดับ เพื่อคุณภาพของงาน และป้องกันการรั่วซึม

46. การใช้งาน stud and bolt
BOLT & STUD DIMENSIONS FOR ANSI FLANGES

47. การใช้งาน stud and bolt
BOLT & STUD DIMENSIONS FOR ANSI FLANGES

48. การใช้งาน stud and bolt
อุณหภูมิใช้งานี่ทีเหมาะสมสาหรับ stud and bolt
•B7 (ASTM A-193) Up to 400 C
•B8 (ASTM A-193) Up to 525 C

49. การใช้งาน stud and bolt
PIPE MATERIAL SPECIFICATION
1104-PG-040167-4”-B3101-N
B 3 1 01
Material
Flange rating
Corrosion allowance
Sequence identifier
A Cast iron
B Carbon steel
C Low alloy
D Intermediate alloy
E Austenitic stainless steel
J Non metallic
U Copper piping
1104-PL-040101-3”-B6102-C
1104-PL-041034-3”-B1101-N
1102-PL-A20230-6”-E9001-W
1102-P-A20206-12”-E9001-N
0 = 125 Class
1 = 150 Class
3 = 300 Class
6 = 600 Class
9 = 900 Class
0 = None
1 = 1.0 mm
2 = 3.0 mm
3 = 6.0 mm

50. การใช้งาน stud and bolt
สารหล่อลื่นในงานขันแน่น (Anti seize)
•MOLYKOTE P-37 Anti seize paste •EARL’S Anti seize•LOCTITE Anti seize
Anti Seize Product Temp resistant (C°) Color
Nickle anti seize 1315 Silver
Copper anti seize 982 Copper
Silver Anti seize 871 Silver
Graphite 482 Black
Moly paste 400 Black
Temperature

51. การใช้งาน stud and bolt
ตัวอย่างงานขันแน่น

52. การใช้งาน stud and bolt
ลาดับของการขันแน่นที่เหมาะสม

53. การใช้งาน stud and bolt
ลักษณะปะแกร็นนี่ใช้ในงานขันแน่น