Արտյոմ Ստեփանյան

1. Արաբական
խալիֆայություն
Ար ,տյոմ Ստեփանյան
7-4դասարան

2. Հայաստանի նվաճումը
արաբների կողմից
,Խալիֆաթի հետ կնքած նախնական պայմանագրով Հայաստանը
-Կիլիկիան և Կիպրոսը հայտարարավել էին բյուզանդա արաբական
:համատեղ տիրապետություններ Սակայն արաբական տարրի
բացակայությունն այդ տարածքներում փաստորեն պատճառ էր դարձել
: 698 .Բյուզանդիայի դիրքերի այդտեղ ամրապնդման թ սկսված
արաբական նոր արշավանքները նպատակ ունեին իրենց
տիրապետությունը հաստատել հիշյալ
:տարածքներում Խալիֆի եղբայր Մուհամմադի գլխավորած արաբական
:մեծ բանակը մտավ Հայաստան

3. 701 .թ ամբողջ Հայաստանը Վիրքի և Աղվանքի հետ
: 3միասին նվաճված էր Այս երկրներից արաբները
,ստեղծեցին վարչական մի միավոր՝ Արմինիա
/ / ,այսինքն՝ Հայաստան անունով քանի որ նրա մեծ
69մասը կազմում էր Հայաստանը և բնակչության մեծ
:մասն էին կազմում հայերը Արմինիայի արաբ
,կառավարիչը՝ ամիրան նստում էր Դվինում
/ /:արաբերեն՝ Դաբիլ Հայերը նրան կոչում էին
:ոստիկան

4. Արաբները նոր աշխարհակալության մեջ փորձում էին
ներդնել իրենց քոչվորական իրականությունից եկող
:սովորույթներն ու օրենքները Հողի մասնավոր
,սեփականություն նրանք չէին ճանաչում հետևաբար և
չճանաչեցին հայ նախարարներին որպես ժառանգական
:հողատերեր Ի ,վերջո Հայաստանը ենթարկեցին
:չափազանց ծանր հարկատվության Խալիֆաթի
գանձարան մուծվող հարկի չափը երբեմն հասնում էր
13 . :մլն դիրհեմի

5. ,Ինչպես երկարատև արյունալի բախումները այնպես էլ
ծանր հարկատվությունը արաբական լծի գոյության
, ,պայմաններում Հայաստանի քաղաքական տնտեսական և
,մշակութային կյանքի լճացման իսկ առանձին
բնագավառներում՝ նույնիսկ հետադիմության պատճառ
:դարձավ

6. Առաջին ապստամբությունը
Խալիֆաթի դեմ
Արաբական լծի դեմ առաջին ապստամբության
պատճառը նախ և առաջ հայ նախարարների
ժառանգական հողատերեր լինելու իրողության
:անտեսումն էր Արաբները նրանցից պահանջում էին
, ,հարկ վճարել զորք տրամադրել բայց չէին ճանաչում
:նրանց որպես ժառանգական հողատերեր

7. Հայաստան վերադարձած և արաբների կողմից ներման
արժանացած Սմբատ Բագրատունին հրավիրեց նախարարներին մի
:գաղտնի ժողովի Նախարարներն Խալիֆաթի հետ տարվող
քաղաքականության հարցում միասնական վճիռ չկայացրին և
նրանցից ոմանք ուղղակի որոշեցին իրենց զորամասերով հեռանալ
:Բյուզանդիա
,Բյուզանդիան սիրով ընդունում էր այդպիսիններին տիրույթներ
, ,հատկացնում պարգևների և պաշտոնների արժանացնում նրանց
զորամասերն ընդգրկում բյուզանդական բանակի շարքերը և
:օգտագործում հենց արաբների դեմ

8. 2000-Երբ Սմբատ Բագրատունին իր անոց հեծելազորով բռնել էր
,Բյուզանդիայի ճանապարհը Ակոռի գյուղի մոտ նրա ճանապարհը
5000- :փակեց արաբ անոց ընտիր հեծալազորը Բանակցություններն
:անցան անարդյունավետ Արաբական զորամասի հրամանատարը
:պահանջում էր զինաթափվել և անձնատուր լինել Հայ մարտիկները
հետընթաց շարժումով հասան Արաքսի ափին գտնվող Վարդա-
, :նակերտ գյուղ որտեղ էլ գիշերեցին Վաղ առավոտ-յան հայ
հեծյալները հարձակվեցին ցրտից մարտու-նակությունը կորցրած
:արաբների վրա
, ,Արաբների մի մասը կոտորվեց տեղում մյուս մասը չկարողացավ
:անցնել Արաքսի հակառակ ափը Գետի սառույցը կոտրվել էր և
:նրանք ջրասույզ էին եղել

9. Արաբներից վերցրած ընտիր արաբական նժույգները Սմբատ
,Բագրատունին նվիրեց բյուզանդական կայսրին որը և նրան
:շնորհեց կուրոպաղատի աստիճան Ապստամբությունն արագորեն
տարած- :վեց Հայաստանի մյուս շրջաններում Ռշտունիք գավառում
Գուկանք գյուղում տեղի ազատները ջախջախեցին այստեղ մտած
արաբական զորամասը: Վանանդում ևս տեղի ազատները
պարտության մատնեցին արաբներին: Նրանց հրամանատար Օքբան
մի քանի ուղեկիցներով հասել էր Խալիֆի մոտ՝ նրան
ներկայացնելով Հայաստանում
:ստեղծված իրավիճակը Այդ ընթացքում հայ ապստամբները սպանել
- :էին նաև Հայաստանի առաջին ոստիկան Աբդալլահ ալ Անազիին

10. Խալիֆը որոշեց կրկին Հայաստան ուղարկել իր եղբայր
:Մուհամմադին Հայոց Սահակ կաթողիկոսը մի քանի
,եպիսկոպոսների հետ միասին որոշելով կանխել
,արաբների նոր հարձակումը անտեսելով իր
հիվանդությու- , / /:նը մեկնեց Վերին Միջագետք Ջազիրա
,Մինչ նա հասել էր Խառան քաղաք հիվանդությունը
:սաստկացավ և այստեղ էլ նա վախճանվեց Բայց
,կաթողիկոսը համապատասխան խնդրագիր էր կազմել որը
Մուհամմադին ներկայացրին պատվիրակության
:անդամները

11. :Մուհամմադը որոշեց հարցը լուծել խաղաղությամբ
Ապստամբներին առաջարկվեց դադարեցնել դիմադրությունը՝
:վրեժխնդիր չլինելու արաբների խոստման դիմաց Աբդ ալ Մալիք
/ /խալիֆի մահից հետո գահ բարձրացած Վալիդը Վլիթ կտրուկ
:փոխեց հայերի նկատմամբ Խալիֆաթի քաղաքականությունը Դրա
:համար պատրվակ ծառայեց Սմբատ Բագրատունու արշավանքը
Արաբների դեմ սկսած պայքարում Սմբատ Բագրատունին
,պարտություն կրեց անցավ Բյուզանդիայի տիրապետության տակ
/գտնվող Եգերացվոց աշխարհ և հաստատվեց Փոյթ ներկայիս
/ :Փոթի քաղաքում

12. Վալիդ խալիֆը հրաման տվեց Նախճավանում նստող արաբ
զորավար Կասըմին վրեժ լուծել հայերից և ոչնչացնել
:Հայաստանում նախարարական տոհմերը Սա բոլոր հայ
նախարարներին հրավիրեց Նախճավան իրենց ազատների հետ
միասին՝ իբր հաշվառում անցկացնելու և ռոճիկ նշանակելու
: 100-համար Ներկայացել էին ավոր նախարարների և
:ազատներ Կասըմը նրանց վրա փակել տվեց Նախճավանի և
Խրամի եկեղեցիների դռները և հրկիզեց դրանք՝ այնտեղ
:գտնվող բոլոր մարդկանց հետ միասին

13. , , ,Այսուհանդերձ նույն Վալիդ խալիֆը հասկանալով որ
նախարարներին ոչնչացնելով Հայաստանի նախարարական
,կարգը չի ոչնչացվի նույն թվականի վերջին Արմինիայի
նորանշանակ ոստիկան Աբդ ալ Ազիզի միջոցով հայ
,նախարարներին երդմնագիր տվեց որով ճանաչում էր նրանց
: ,ժառանգական հողատերի իրավունքները Այսպիսով առաջին
ապստամբությունը Խալիֆաթի դեմ ունեցավ նաև իր դրական
:հետևանքը

14. Երկրորդ ապստամբությունը
Խալիֆաթի դեմ
747 .թ Խորասանում Օմայանների դեմ սկսված ապստամբությունը
/ /:աստիճանաբար ընդգրկեց ամբողջ Իրանն ու Միջագետքը Իրաք
Ապստամբությունն այժմ գլխավորում էր Միջագետքում մեծ
:տիրույթներ ձեռք բերած արաբական Աբբասյան տոհմը Նրանց և
Օմայան-ների միջև պայքարն ավարտվեց Աբբասյանների
:հաղթանակով Նրանք իրենց տիրապետության տակ միավորեցին
73Խալիֆաթի մեծ մասը և մայրաքաղաք դարձրեցին Միջագետքի
:իրանական բնակավայրերից մեկը՝ Բաղդադը

15. -Աբբասյան Օմայան պայքարի տարիներին Հայաստանը
:նորից ապստամբել էր Արաբական զորքեր
Հայաստանում շատ քիչ կային և իշխանությունն
:այստեղ փաստորեն անցել էր հայ նախարարներին
Նրանց գլխավորում էին Հայոց իշխան Աշոտ
:Բագրատունին և Գրիգոր Մամիկոնյանը

16. :Ապստամբների միջև որոշ տարաձայնություններ կային Աշոտ
Բագրատունին իր կողմնակից- ,ներով հեռացավ Բագրևանդ
,Գրիգոր Մամիկոնյանն իր կողմնակիցներով հետապնդեց նրան
ձերբակալեց և նրա հրամանով Աշոտ Բագրատունին
,կուրացվեց հենց Գրիգորի սպանված եղբոր՝ Դավիթի
:ծառաների ձեռքով Այնուհետև նա հեռացավ և հաստատվեց
:Կարինում ՝ բյուզանդական սահմանի մոտ Այստեղ էլ նա
:հանկարծամահ եղավ
Հայոց իշխանները սպարապետ ընտրեցին նրա եղբայր
,Մուշեղին որն էլ դարձավ ապստամբության նոր ղեկավարը:

17. Մուշեղ Մամիկոնյանի ղեկավարությունը նախարարների մի
մասը չընդունեց և եղան ապստամբների շարքերից նոր
: , 750 .հեռացողներ Այնպես որ թ խալիֆի ուղարկած
արաբական բանակը լուրջ դիմադրության չհանդիպելով
, :Հայաստանում այն կրկին ենթարկեց Խալիֆաթին Բայց
,խալիֆները մի բան հասկացել էին որ եթե իրենց չի
,հաջողվում վերացնել նախարարական կարգն Հայաստանում
ապա պետք է այն հնարավորին չափով թուլացնել՝
:նախարարներին զրկելով տնտեսական հզորությունից Իսկ
:դրա համար հարկավոր էր ծանրացնել հարկերը