11-3 դասարանի աշակերտ Գրիգոր Հովակիմյանի աշխատանքը

1. Կատարեց`
Գրգոր Հովակիմյան 11-3 դաս.

2. XX դարի 60-ականներին մի խումբ
հետազոտողներ եկան այն եզրակացության, որ
ճառագայթվածին առողջ սինգեն մկից ստացված
ողնուղեղային բջիջների մահացու չափաբաժնի
ներերակային ներմուծումը բերում է փայծաղում
արյունաստեղծ, դիֆերենցված բջիջների
գաղութների զարգացման: Հետագայում Ա.
Ֆրիդենշտեյնը աշխատակիցների հետ
ապացուցեց, որ ողնուղեղում, բացի
արյունաստեղծ բնային բջիջ-ներից, կան նաև
ստրոմալ բնային բջիջներ, որոնք
կուլտիվացման ժամանակ ձևավորում են
ֆիբրոբլաստանման բջիջների գաղութներ:
Նմանատիպ գաղութների պատվաստումը
հանգեցնում է ոսկրային կամ ճարպային
հյուսվածքի ձևավորման :

3. Բնային բջիջների անվանումն
առաջարկել է ռուս
հյուսվածաբան Ա. Մաքսիմովը,
1908 թ., նաև
«Stammzelle» հասկացությունը,
որը բնորոշվում է որպես
լիմֆոցիտ, որպես բջիջ :

4. 1981-ին ամերիկացի կենսաբան Մարտին
Էվանսը մկների բլաստոցիստերից առաջին
անգամ չդիֆերենցված ՑԲ-ի
պլյուրիպոտենտ հոսքագծեր անջատեց:
1988-ին Դ. Թոմսոնը և Դ. Գերհարդն
անջատեցին սաղմնային ՑԲ-ի
«անմահ» հոսքագծեր: Այդ
հայտնագործությունը
«Գիտություն» («Science») ամսագիրը
ներկայացրեց որպես մի իրադարձություն,
որը հավասարազոր է մարդկության մեծ
նվաճումների` երկշղթա ԴՆԹ-ի կամ
մարդու գենոմի ծածկագրի
հայտնաբերմանը և 1999 թվականն
անվանեց
«ցողունային բջիջների տարի» :

6. Սաղմնային բնային բջիջներ Սոմատիկ բնային բջիջներ
Սաղմնային բնային բջիջները ունակ Սոմատիկ ցողունային բջիջներն
են անսահմանափակ ժամանակով օժտված են դիֆերենցման
պահպանվել կուլտուրայում և սահմանափակ հնարավորություններով
անհրաժեշտության դեպքում և, հավանաբար, սահմանափակ
դիֆերենցվել` վերածվելով հասուն պրոլիֆերատիվ ներուժով: Բուժման
օրգանիզմի բոլոր տեսակի բջիջների : նպատակով վերջիններիս օգտագործման
համար կարևորվում է սոմատիկ բնային
բջջի ճկունությունը` տարատեսակ
բջիջների վերածվելու համատեքստ-
կախյալ դիֆերենցման
հատկությունները: ունակ են
անսահմանափակ ժամանակով
պահպանվել կուլտուրայում և
անհրաժեշտության դեպքում
դիֆերենցվել` վերածվելով հասուն
օրգանիզմի բոլոր տեսակի բջիջների :

7. ա) տոտիպոտենտ բջիջների
• Որոնք կարող են ձևափոխվել սաղմնային և
հետսաղմնայինբջիջների
բ) պլյուրիպոտենտ բջիջներ
• Որոնք ունակ են ձևափոխվելու սաղմի բջիջների:
Դրանց շարքին են դասվում սաղմնային բնային
բջիջները, սեռական առաջնային և սաղմնային
կարցինոմարների բջիջները:
գ) այլ տեսակի բնային բջիջներ,
• որոնք տեղակայված են հասուն օրգանիզմի հյուսվածքներում
և կոչվում են հասուն կամ հյուսվածքային բնային բջիջներ
(adult stem cells): Դրանք տարբերվում են դիֆերենցման
հնարավորություններով` մուլտիպոտենտից մինչև
ունիպոտենտ:

8. • Սաղմնային • Ֆետալ • Հասուն
օրգանիզմի
Գտնվում են
Հղիության
հասուն
Վերցվում է արհեստական
ընդատման օրգանիզմի
սաղմի
սաղմնահեղու փորձանմուշն հյուսվածք-
կից երից ներում
անջատված

9. Սաղմնային
Բժշկությանը
հետաքրքրող ու
գորշնական
սաղմնային
Մեզենխիմաին բջիջներ Արյունաստեղծ

11. Բժշկագիտության վերջին ձեռքբերումների շնորհիվ բուժման մոտեցումների շարքը
համալրվել է ևս մեկով` բջջային տեխնոլոգիաներով, մասնավորապես, բնային բջիջների
միջոցով տարբեր հիվանդությունների բուժման նոր եղանակներով: Բնային բջիջների
կիրառման շնորհիվ ստեղծվել է բժշկության նոր բնագավառ` վերականգնողական
(ռեգեներատիվ) բժշկությունը: Եթե վիրաբուժության հիմքում ընկած է«ավելորդի
հեռացումը», ապա դրան հակառակ վերականգնողական բժշկությունը գործում է
«բացակայող բաղադրամասի լրացման» սկզբունքով: Վերջինս ներառում է էնդոգեն բնային
բջիջների -ի ակտիվացման կամ բջջային բուժման (բջիջների փոխպատվաստման) եղանակով
վնասված հյուսվածքի վերականգնումը, երիտասարդության երկարաձգումը և հիվանդների
կյանքի որակի բարելավումը :

12. Չնայած սաղմնային բնային բջիջների առավելությանը, մի շարք
հանգամանքներ սահմանափակում են բուժման նպատակով
վերջիններիս թերապևտիկ կիրառումը մոտ ապագայում, մինչդեռ
արյունաստեղծ կամ մեզենխիմային բնային բջիջների
աուտոփոխպատվաստման եղանակները արդեն հաջողությամբ
կիրառվում են վերջույթների իշեմիայի և սրտամկանի ինֆարկտի
բուժման նպատակով: Նշենք, որ արյունաստեղծ և մեզենխիմային
բնային բջիջները տեղակայված են հիմնականում ոսկրածուծում և
ճարպային հյուսվածքում, որտեղ և վերածվում են արյան ձևավոր
տարրերի:
Ի հաշիվ վերջիններիս ճկունության և բազմապոտենտության
(մուլտիպոտենտության), վնասված օրգանի և հյուսվածքի
միկրոշրջապատում նրանք ունակ են վերածվելու օրգաններին
հատուկ բջիջների (կարդիոմիոցիտներ, կենտրոնական նյարդային
համակարգի հյուսվածքի բջիջներ, հեպատոցիտներ, անոթային
էնդոթելիումի բջիջներ և այլն) :

13. Մի շարք երկրներում էթիկական և ազգային
առանձնահատկություններից ելնելով, արգելված
է ֆետալ ՑԲ-ների ստացումը և կիրառումը:
Ներկայումս ՑԲ-ներն առավել հաճախ ստացվում
են պորտալարից: Նման ՑԲ-ները, որպես
ողնուղեղի փոխպատվաստման այլընտրանք,
կիրառվել են 1988թ., Փարիզում, Ֆանկոնիի
սակավարյունությամբ տառապող երեխային
փոխպատվաստել էին քրոջ պորտալարից
անջատված ՑԲ-ներ: Վիրահատությունը հաջող
ավարտ ունեցավ, որը հիմք դարձավ ողջ
աշխարհում կատարելու հարյուրավոր
հետազոտություններ, ստեղծվեցին
պորտալարային արյան բանկեր` նախ ԱՄՆ-ում
և Եվրոպայում, ապա Ռուսաստանում և այլ
երկրներում:

14. Այսպիսով, ընդհանրացնելով վերոհիշյալը կարելի է փաստել, որ
վերականգնողական բժշկությանը մեծ ապագա է սպասվում, սակայն այդ
ոլորտի բոլոր հետագա նվաճումները և զարգացումները պետք է ընթանան ըստ
համաշխարհային բժշկական ասոցիացիայի Հելսինկյան դեկլարացիայի, որում
ասվում է.«Անհատի շահերը և բարօրությունը պետք է գերակայեն
հասարակության և գիտության շահերից»:

15.  Համացանց, որտեղ` տարբեր կայքերում ու բժշկակակենսաբանական կայքերում տեղեկության
աղբյուր հանդիսացել են հետևյալ գրականության ցանկում նշված գրքերի քաղվածքները.
 Maximow A. The Lymphocyte as a stem cell common to different blood elements in embryonic
development and during the post-fetal life of mammals (1909). Originally in German: Folia
Haematologica 8.1909, 125-134. English translation: Cell Ther Transplant.
2009;1:000032.01.doi:10.3205/ctt-2009-en-000032.01.
 Till J.E., McCulloch E.A. A direct measurement of the radiation sensitivity of normal mous bone marrow
cells. Rad. Res. 1961, 14: 213-222.
 Metcalf D., Moor M.A. Haemopoietic cells. London, 1971, p. 475.
 Friedenstein A.Ya. Cell Tissue Kinet. 1970, 3:397.
 Корочкин Л.И. Биология индивидуального развития. М., 2002, 500 с.
 Репин В.С., Ржанинова А.А., Шаменков Д.А. Эмбриональные стволовые клетки: фундаментальная
биология и медицина. М., 2002, 372 с.
 Erdo F., Buhrle C., Blunk J., Hoehn M. et al. Host-dependent tumorogenesis of embrionic stem sell
transplantation in experimental stroke Journal of Cerebral Blood Flow and Methabolism, 2003, v. 23, p.
780-785.
 Oringanje C., Nemecek E., Oniyangi O. Hematopoietic stem cell transplantation for children with
sickle cell disease. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2009, Issue 1. Art. No.: CD007001. DOI:
10.1 00214651858. CD007001. pub2.
 Siddiq S., Pamphilon D., Brunskill S., Doree C., Hyde C., Stanworth S. Bone marrow harvest versus
peripheral stem cell collection for haemopoietic stem cell donation in healthy donors Cochrane
Database of Systematic Reviews, 2009, Issue 1, Art. No.: CD006406. DOI:
10.100214651858.CD006406.pub2.