Σειρά φύλλων εργασίας για τη διερευνητική διδασκαλία του Μαγνητισμού στο Δημοτικό

1. ΕΚΦΕ ΑΙΓΙΟΥ
Ματούλα Γιανναρέλη, φυσικός - συνεργάτης ΕΚΦΕ Αιγίου 1
Μαγνητισμός
Σειρά φύλλων εργασίας για διερευνητική διδασκαλία
των βασικών ιδιοτήτων των μαγνητών
ΤΑΞΗ: ………………
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: ……/……/20……
ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ:
1)…………………………………………………………………………………
2)…………………………………………………………………………………
3)…………………………………………………………………………………
4)…………………………………………………………………………………
Μαθαίνουμε μέσα από το πείραμα
και τη συνεργασία μεταξύ μας
 Όλα ξεκινούν όταν ενδιαφερόμαστε, αναρωτιόμαστε και πιθανολογούμε για τις δυνατές
εξηγήσεις ενός φαινομένου, όπως για παράδειγμα αυτό της παρακάτω εικόνας.
Πώς στέκονται τα πιόνια στη σκακιέρα;
Κάντε κλικ στο διπλανό εικονίδιο για
να δείτε ένα βίντεο με μια παρέα
φίλων που συζητούν για την
«αινιγματική» σκακιέρα...
 Στη συνέχεια οργανώνουμε μια κατάλληλη σειρά πειραμάτων. Σκοπός των ενεργειών κάθε
ομάδας είναι να ανακαλύψουμε τις βασικές ιδιότητες ενός μαγνήτη, οι οποίες θα μας
βοηθήσουν να ερμηνεύσουμε φαινόμενα όπως αυτό της σκακιέρας. Τα υλικά που θα
χρειαστούμε συνολικά, είναι:
 2 κυλινδρικοί ραβδόμορφοι
μαγνήτες
 συνδετήρες
 μικρά κομματάκια από σιδερένιο
σύρμα
 διάφορα υλικά καθημερινής χρήσης
(πίνακας της σελ. 8)
 πλαστελίνη σε διάφορα χρώματα
 θραυόμενες μαγνητισμένες ατσαλίνες (τις
βρίσκετε σε καταστήματα με είδη πειραμάτων)
 ένα σετ παιχνιδιού κατασκευών τύπου GEOMAG
με μαγνητάκια και ατσάλινες μικρές σφαίρες
 χοντρό χάλκινο σύρμα ηλεκτρικών συνδέσεων
 ατσάλινες χοντρές βίδες

2. ΕΚΦΕ ΑΙΓΙΟΥ
Ματούλα Γιανναρέλη, φυσικός - συνεργάτης ΕΚΦΕ Αιγίου 2
Το σχέδιο μελέτης και δράσης μας χωρίζεται σε τέσσερα μέρη:
Α. δραστηριότητες πρώτου μέρους (διερεύνηση)
Σε κάθε μια από τις δραστηριότητες αυτές, αρχικά προβλέπουμε το πειραματικό αποτέλεσμα
που θεωρούμε ως πιο πιθανό και στη συνέχεια χρησιμοποιούμε διάφορα υλικά και
πειραματιζόμαστε για να ελέγξουμε την πρόβλεψή μας.
Στη διάρκεια κάθε τέτοιας δραστηριότητας σημειώνουμε τόσο την αρχική μας πρόβλεψη, όσο
και αυτά που παρατηρούμε να συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του πειράματος. Συζητάμε στην
ομάδα μας αλλά και με τις υπόλοιπες ομάδες, ποια σχέση είχαν οι αρχικές μας προβλέψεις με το
αποτέλεσμα του πειράματος. Έτσι εμπλουτίζουμε σταδιακά τις αρχικές μας ιδέες και απόψεις.
Με βάση τις παρατηρήσεις και το διάλογο μεταξύ μας καταλήγουμε σε επί μέρους
συμπεράσματα τα οποία και καταγράφουμε στο τέλος κάθε δραστηριότητας, με σκοπό να τα
συσχετίσουμε μεταξύ τους για να αποφασίσουμε ποια είναι η πιο ολοκληρωμένη απάντηση στο
αρχικό ερώτημα.
Β. δραστηριότητες δεύτερου μέρους (αυτοέλεγχος)
Στις δραστηριότητες αυτές πρέπει να συνεργαστούμε με την ομάδα μας για να σχεδιάσουμε το
κατάλληλο πείραμα και στη συνέχεια να το υλοποιήσουμε, με σκοπό να απαντήσουμε επιτυχώς
κάποιο σύνθετο ερώτημα που μας έχει τεθεί… από κάποια άλλη ομάδα της τάξης.
Παίζουμε βάζοντας αινίγματα μεταξύ μας, ώστε να κάνουμε έναν ενδιάμεσο έλεγχο στην
ετοιμότητα κάθε ομάδας: επιβεβαιώνουμε πως είμαστε πράγματι σε θέση να συνδυάσουμε
μεταξύ τους τα επί μέρους συμπεράσματα της προηγούμενης διερεύνησής μας.
Γ. δραστηριότητες τρίτου μέρους (αξιοποίηση αποτελεσμάτων)
Τέλος, αξιοποιούμε τις νέες γνώσεις που οικοδομήσαμε από το σύνολο των ενεργειών μας, για
να απαντήσουμε το αρχικό ερώτημα με όσο το δυνατό πιο ολοκληρωμένο τρόπο, έχοντας
συνεξετάσει πολλές και διαφορετικές παραμέτρους που το αφορούν.
Δ. δραστηριότητες τέταρτου μέρους (επέκταση των νέων γνώσεων)
Αυτές οι επιπρόσθετες διαδικασίες μας επιτρέπουν να επεκτείνουμε και να εμβαθύνουμε όσα
μάθαμε ως τώρα. Αν χρειαστεί, αντιπαραβάλλουμε τα αποτελέσματα δύο διαφορετικών
πειραμάτων ή αντιστρέφουμε το σκεπτικό εξήγησης ενός φαινομένου, για να ερμηνεύσουμε
κάποιο άλλο.
Με αυτό το σχέδιο μελέτης και δράσης:
 Συμμετέχουμε όλοι στις δραστηριότητες των ομάδων, και συνεισφέρουμε ο καθένας με τις
πρωτοβουλίες, τις προτάσεις και τις ιδέες του, ώστε να μάθουμε διερευνώντας ή να
διερευνήσουμε μαθαίνοντας.
 Τέλος, μας δίνεται η δυνατότητα να αλληλεπιδράσουμε δημιουργικά μεταξύ μας, όχι μόνο
στο παιχνίδι, αλλά και στη μελέτη. Το σχέδιο δράσης μας βλέπετε, περιλαμβάνει και διάφορα
διασκεδαστικά παιχνίδια…

3. ΕΚΦΕ ΑΙΓΙΟΥ
Ματούλα Γιανναρέλη, φυσικός - συνεργάτης ΕΚΦΕ Αιγίου 3
1η πειραματική δραστηριότητα - διερεύνηση
 Τι θα χρησιμοποιήσετε: δύο ραβδόμορφους
κυλινδρικούς μαγνήτες
 Ποιος είναι ο στόχος σας: Να δείτε με ποιον τρόπο
αλληλεπιδρούν μεταξύ τους
οι μαγνήτες.
1ο
μέρος - η πρόβλεψή σας:
α) ΠΡΙΝ κάνετε το πείραμα: αν αφήσετε ελεύθερο τον έναν μαγνήτη πάνω στον πάγκο και
πλησιάσετε κάθετα και αργά προς το άκρο του (από μικρή απόσταση) το άκρο του άλλου
μαγνήτη, τι από τα παρακάτω προβλέπετε ότι θα συμβεί;
◎ Ο ελεύθερος μαγνήτης έλκεται από απόσταση, άρα θα κινηθεί πλησιάζοντας προς τον
μαγνήτη που κρατάμε.
◎ Ο ελεύθερος μαγνήτης απωθείται από απόσταση, άρα θα κινηθεί απομακρυνόμενος από
τον μαγνήτη που κρατάμε.
◎ Ο ελεύθερος μαγνήτης μπορεί να έλκεται αλλά μπορεί και να απωθείται.
◎ Τίποτα από τα παραπάνω, γιατί πρέπει πρώτα οι δύο μαγνήτες να αγγίξουν ο ένας τον
άλλον, να έρθουν δηλαδή σε επαφή.
2ο
μέρος - το πείραμά σας:
β) Στο ένα άκρο του ελεύθερου μαγνήτη πλησιάστε κάθετα το άκρο του
άλλου με το ίδιο χρώμα, (κόκκινο με κόκκινο ή μπλε με μπλε). Φροντίστε
ώστε το πλησίασμα των δύο άκρων να γίνει αργά, από αρχική απόσταση
περίπου 10εκ. Τι από τα παρακάτω παρατηρείτε;
◎ Ο μαγνήτης που κρατάμε ασκεί ελκτική δύναμη στον ελεύθερο μαγνήτη.
◎ Ο μαγνήτης που κρατάμε ασκεί απωστική δύναμη στον ελεύθερο μαγνήτη.
◎ Τίποτα από τα δύο προηγούμενα
γ) Στο ένα άκρο του ελεύθερου μαγνήτη πλησιάστε κάθετα το άκρο του
άλλου με διαφορετικό χρώμα, (κόκκινο με μπλε). Φροντίστε ώστε το
πλησίασμα των δύο άκρων να γίνει αργά, από αρχική απόσταση περίπου
10εκ. Τι παρατηρείτε;
◎ Στον ελεύθερο μαγνήτη ασκείται ελκτική δύναμη από τον μαγνήτη που κρατάμε.
◎ Στον ελεύθερο μαγνήτη ασκείται απωστική δύναμη από τον μαγνήτη που κρατάμε.
◎ Τίποτα από τα δύο προηγούμενα
δ) Τι από τα παρακάτω παρατηρήσατε στα πειράματα που εκτελέσατε:
◎ Ο ένας μαγνήτης μετακινείται όταν πλησιάζουμε τον άλλο.
◎ Ο ένας μαγνήτης αλλάζει προσανατολισμό (περιστρέφεται) όταν πλησιάζουμε τον άλλο.
◎ Συμβαίνουν ταυτόχρονα και τα δύο παραπάνω.

4. ΕΚΦΕ ΑΙΓΙΟΥ
Ματούλα Γιανναρέλη, φυσικός - συνεργάτης ΕΚΦΕ Αιγίου 4
ε) Τι από τα δύο επόμενα μπορείτε να υποθέσετε ότι ισχύει στα πειράματα που εκτελέσατε:
◎ Μόνο στον ελεύθερο μαγνήτη ασκείται δύναμη από τον μαγνήτη που κρατάτε.
◎ Η δύναμη μεταξύ των δύο μαγνητών είναι αμοιβαία, δηλαδή ασκείται δύναμη όχι μόνο
στον ελεύθερο, αλλά και στον μαγνήτη που κρατάτε.
Συζητήστε και υλοποιήστε ένα δικό σας πείραμα σε κάθε ομάδα, κατάλληλο για να
επιβεβαιώσετε την υπόθεση που κάνατε στο ερώτημα (ε). Ζωγραφίστε παρακάτω με ποιους
τρόπους τοποθετήσατε τους μαγνήτες στο πείραμά σας. Στο σχέδιό σας χρωματίστε τα
κόκκινα και μπλε τμήματα των μαγνητών. Επίσης προσθέστε κατάλληλα βέλη στους μαγνήτες,
έτσι ώστε φαίνεται αν παρατηρήσατε τον έναν ή και τους δύο να έλκονται ή να απωθούνται.
3ο
μέρος - το συμπέρασμά σας:
στ) Ο στόχος ήταν να απαντήσετε στο ερώτημα: «με ποιον τρόπο αλληλεπιδρούν μεταξύ
τους δύο μαγνήτες;». Γράψτε στο παρακάτω πλαίσιο το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγετε.
Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε κάποιες από τις λέξεις-κλειδιά: μαγνητική δύναμη, ασκείται,
ασκεί, αμοιβαία, ελκτική, έλκονται, απωστική, απωθούνται, με επαφή, από απόσταση, όμοια
άκρα, ανόμοια άκρα, μετακίνηση, προσανατολισμός
Αφού οι μαγνήτες αλλάζουν προσανατολισμό, μήπως μπορούν να
μας βοηθήσουν για να βρούμε τον προσανατολισμό μας;
Δείτε πώς γίνεται αυτό, κάνοντας κλικ στο διπλανό εικονίδιο.

5. ΕΚΦΕ ΑΙΓΙΟΥ
Ματούλα Γιανναρέλη, φυσικός - συνεργάτης ΕΚΦΕ Αιγίου 5
2η πειραματική δραστηριότητα - διερεύνηση
 Τι θα χρησιμοποιήσετε: δύο ραβδόμορφους μαγνήτες, ένα
κομμάτι λεπτό νήμα και δυο
σιδερένιους συνδετήρες
 Ποιος είναι ο στόχος σας: Να διερευνήσετε τι είδους δύναμη
ασκείται μεταξύ ενός μαγνήτη και
ενός σιδερένιου αντικειμένου.
1ο
μέρος - η πρόβλεψή σας:
α) ΠΡΙΝ κάνετε το πείραμα: τι προβλέπετε ότι θα συμβεί αν κρεμάσουμε στο νήμα το ένα
από τα δύο αντικείμενα, και πλησιάσουμε κοντά του το άλλο; Παρατηρήστε καλά τις
παρακάτω εικόνες και τις διαφορές μεταξύ τους. Αν η ΠΡΟΒΛΕΨΗ σας είναι ότι μια εικόνα
περιγράφει σωστά την έκβαση του πειράματος, κυκλώστε το «ναι» στην ΠΡΩΤΗ σειρά κάτω
από αυτήν. Στην αντίθετη περίπτωση κυκλώστε το «όχι» της ΠΡΩΤΗΣ σειράς.
2ο
μέρος - το πείραμά σας:
β) Στη συνέχεια χρησιμοποιήστε τα υλικά των εικόνων για να εκτελέσετε τα πειράματα που
περιγράφουν οι εικόνες. Κάντε ΕΛΕΓΧΟ των προηγούμενων προβλέψεών σας κυκλώνοντας το
«ναι» ή το «όχι» στη ΔΕΥΤΕΡΗ σειρά κάτω από κάθε εικόνα.
ΠΡΟΒΛΕΨΗ: ναι / όχι ΠΡΟΒΛΕΨΗ: ναι / όχι ΠΡΟΒΛΕΨΗ: ναι / όχι
ΕΛΕΓΧΟΣ: ναι / όχι ΕΛΕΓΧΟΣ: ναι / όχι ΕΛΕΓΧΟΣ: ναι / όχι
ΠΡΟΒΛΕΨΗ: ναι / όχι ΠΡΟΒΛΕΨΗ: ναι / όχι ΠΡΟΒΛΕΨΗ: ναι / όχι
ΕΛΕΓΧΟΣ: ναι / όχι ΕΛΕΓΧΟΣ: ναι / όχι ΕΛΕΓΧΟΣ: ναι / όχι

6. ΕΚΦΕ ΑΙΓΙΟΥ
Ματούλα Γιανναρέλη, φυσικός - συνεργάτης ΕΚΦΕ Αιγίου 6
3ο
μέρος - το συμπέρασμά σας:
γ) Ο στόχος ήταν να απαντήσετε στο ερώτημα: «τι είδους δυνάμεις ασκούν οι μαγνήτες
στα σιδηρομαγνητικά υλικά;».
Βάλτε σε όσες προτάσεις εκφράζουν τα συμπεράσματα στα οποία καταλήξατε σε σχέση
με το ερώτημα αυτό:
Ο μαγνήτης έλκει το συνδετήρα και από απόσταση.
Ο μαγνήτης έλκει ή απωθεί το συνδετήρα.
Ο συνδετήρας έλκει το μαγνήτη μόνο με επαφή.
Ο συνδετήρας έλκει ή απωθεί το μαγνήτη.
Όταν ένας μαγνήτης κι ένας συνδετήρας πλησιάζουν, δέχονται και οι δύο δυνάμεις,
άρα ο συνδετήρας μετατρέπεται και αυτός σε μαγνήτη.
Όταν ένας μαγνήτης κι ένας συνδετήρας πλησιάζουν, δέχονται και οι δύο δυνάμεις,
χωρίς όμως αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι ο συνδετήρας μετατράπηκε σε μαγνήτη.
και μια δεύτερη ματιά:
δ) Θεωρείτε ότι το πείραμα που εκτελέσατε σύμφωνα με τις οδηγίες, επαρκεί για να
αποφασίσετε με ασφάλεια αν κάποια από τις δύο τελευταίες προτάσεις του ερωτήματος (γ)
είναι σωστή; Χρειάζεται ή όχι να προτείνετε κάποιες επιπλέον δράσεις για να ελέγξετε αν
«οι συνδετήρες απλώς έλκονται από το μαγνήτη, ή μετατρέπονται κι αυτοί σε μαγνήτες»;
Αιτιολογήστε παρακάτω την άποψη της ομάδας σας και περιγράψτε αν σας χρειάστηκαν ή
όχι επιπρόσθετες πειραματικές ενέργειες ώστε να καταλήξετε σε ασφαλές αποτέλεσμα.
Τέλος παρουσιάστε το σκεπτικό σας σε επίπεδο ομάδων.

7. ΕΚΦΕ ΑΙΓΙΟΥ
Ματούλα Γιανναρέλη, φυσικός - συνεργάτης ΕΚΦΕ Αιγίου 7
3η πειραματική δραστηριότητα - διερεύνηση
 Τι θα
χρησιμοποιήσετε:
έναν ραβδόμορφο μαγνήτη και
αντικείμενα καθημερινής χρήσης όπως
αυτά που αναγράφονται στον πίνακα
που ακολουθεί
 Ποιος είναι ο στόχος
σας:
Να δείτε με ποια άλλα υλικά
αλληλεπιδρούν οι μαγνήτες.
1ο
μέρος - η πρόβλεψή σας:
α) ΠΡΙΝ κάνετε το πείραμα: τι προβλέπετε ότι θα συμβεί αν πλησιάσουμε αργά το ένα άκρο
του μαγνήτη σε μικρή απόσταση, σε καθένα από τα υλικά του παρακάτω πίνακα; (ανάλογα με
την πρόβλεψή σας, βάλτε είτε στη στήλη ΕΛΚΕΤΑΙ είτε στη στήλη ΔΕΝ ΕΛΚΕΤΑΙ.)
2ο
μέρος - το πείραμά σας:
β) Στη συνέχεια πλησιάστε το ένα άκρο του μαγνήτη σε καθένα από τα υλικά και ελέγξτε τις
προβλέψεις σας, καταγράφοντας ταυτόχρονα τις παρατηρήσεις σας στη στήλη ΕΛΕΓΧΟΣ.
(Συμπληρώστε Σ αν η πρόβλεψή σας ήταν σωστή, ή Λ αν η πρόβλεψή σας ήταν λάθος.)
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΥΛΙΚΟ
ΠΡΟΒΛΕΨΗ
ΕΛΕΓΧΟΣ
(Σ ή Λ)ΕΛΚΕΤΑΙ
ΔΕΝ
ΕΛΚΕΤΑΙ
Συνδετήρες με πλαστική
επικάλυψη
σίδηρος και
πλαστικό
Κομματάκια χαρτιού χαρτί
Χοντρές βίδες ή μπίλιες ατσάλι
Φουσκωμένο μπαλόνι πλαστικό
Δοκιμαστικός σωλήνας ή
γυάλινο ποτήρι
γυαλί
Μύτες επαναφορτιζόμενου
κατσαβιδιού
κοβάλτιο
Αλουμινόχαρτο αλουμίνιο
Κέρματα 1,2,5 λεπτών ατσάλι και χαλκός
Κέρματα 10,20,50 λεπτών χαλκός
Κέρμα 1 € χαλκός και νικέλιο
Μικρό ασημένιο κόσμημα ασήμι
Μεταλλική κονσέρβα
αναψυκτικού
;
Μεταλλική κονσέρβα
γάλακτος μακράς διάρκειας
;

8. ΕΚΦΕ ΑΙΓΙΟΥ
Ματούλα Γιανναρέλη, φυσικός - συνεργάτης ΕΚΦΕ Αιγίου 8
γ) Από τι υλικά πιστεύετε ότι μπορεί να είναι κατασκευασμένες οι μεταλλικές κονσέρβες
αναψυκτικού και γάλακτος; Συμπληρώστε τα στα αντίστοιχα κελιά του πίνακα και συζητήστε το
συμπέρασμα που καταλήξατε με την ομάδα σας στην ολομέλεια του τμήματος.
3ο
μέρος - το συμπέρασμά σας:
δ) Ο στόχος ήταν να απαντήσετε στο ερώτημα: «με ποια άλλα υλικά αλληλεπιδρούν οι
μαγνήτες;».
(Γράψτε στο παρακάτω πλαίσιο το συμπέρασμα στο οποίο καταλήξατε. Αναζητήστε
πληροφορίες για το πώς ονομάζονται αυτού του είδους τα υλικά και πώς ανακαλύφθηκε η
ιδιότητα του μαγνητισμού.)
Μπορείτε να διασκεδάσετε μαθαίνοντας, με πολλούς τρόπους. Ένας από
αυτούς είναι τα παιχνίδια στο διαδίκτυο. Κάνοντας κλικ στο διπλανό εικονίδιο,
βρείτε ένα τέτοιο παιχνίδι που ενσωματώνει αρκετές από τις παρατηρήσεις
των πειραματικών δραστηριοτήτων που κάνατε ως τώρα.

9. ΕΚΦΕ ΑΙΓΙΟΥ
Ματούλα Γιανναρέλη, φυσικός - συνεργάτης ΕΚΦΕ Αιγίου 9
4η πειραματική δραστηριότητα - διερεύνηση
 Τι θα
χρησιμοποιήσετε:
έναν ραβδόμορφο μαγνήτη και μικρά
κομματάκια σιδερένιου σύρματος (ή μικρούς
συνδετήρες)
 Ποιος είναι ο στόχος
σας:
Να διαπιστώσετε αν οι ιδιότητες του μαγνήτη
είναι ομοιόμορφες σε όλες τις περιοχές του.
1ο
μέρος - η πρόβλεψή σας:
α) ΠΡΙΝ κάνετε το πείραμα: τι από τα παρακάτω προβλέπετε ότι θα συμβεί αν πλησιάσετε
το μαγνήτη σ’ ένα σωρό από κομματάκια σιδήρου:
◎ Τα κομματάκια σιδήρου θα έλκονται το ίδιο έντονα σε όλη την επιφάνεια του μαγνήτη.
◎ Τα κομματάκια σιδήρου θα έλκονται πιο έντονα από τα δύο άκρα του μαγνήτη.
◎ Τα κομματάκια σιδήρου θα έλκονται πιο έντονα από το κέντρο του μαγνήτη.
2ο
μέρος - το πείραμά σας:
β) Σκορπίστε τα κομματάκια σιδήρου σ’ ένα μικρό μακρόστενο σωρό πάνω στον πάγκο
εργασίας. Φροντίστε το μήκος του σωρού να είναι περίπου όσο και το μήκος του μαγνήτη.
Πλησιάστε το μαγνήτη παράλληλα στο σωρό. Αφού «κολλήσουν» όλα πάνω του, χωρίς να τα
ξεκολλήσετε, προσπαθήστε να τα σύρετε όλα προς το ένα άκρο του μαγνήτη, ώστε να
κρέμονται όλα από μια πολύ μικρή περιοχή. Στη συνέχεια προσπαθήστε να τα σύρετε όλα προς
μια εξίσου μικρή περιοχή στο μέσον του μαγνήτη.
Ποιο από τα επόμενα ισχύει με βάσει όσα παρατηρείτε;
◎ Τα κομματάκια σιδήρου έλκονται το ίδιο έντονα σε όλη την επιφάνεια του μαγνήτη.
◎ Τα κομματάκια σιδήρου έλκονται πιο έντονα από τα δύο άκρα του μαγνήτη.
◎ Τα κομματάκια σιδήρου έλκονται πιο έντονα από το κέντρο του μαγνήτη.
3ο
μέρος - το συμπέρασμά σας:
γ) Ο στόχος ήταν να απαντήσετε στο ερώτημα: «όλες οι περιοχές ενός μαγνήτη έχουν το
ίδιο έντονες ιδιότητες;». Γράψτε παρακάτω το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγετε.
(Αναζητήστε πληροφορίες για το πώς ονομάζονται τα δυο άκρα του μαγνήτη)

10. ΕΚΦΕ ΑΙΓΙΟΥ
Ματούλα Γιανναρέλη, φυσικός - συνεργάτης ΕΚΦΕ Αιγίου 10
5η πειραματική δραστηριότητα - αυτοέλεγχος
 Τι θα
χρησιμοποιήσετε:
μικρά κομμάτια πλαστελίνης σε τρία
διαφορετικά χρώματα της επιλογής σας, δύο
μαγνητάκια από παιχνίδι κατασκευών, ένα
τμήμα από χοντρό καλώδιο χαλκού και ένα
κυλινδρικό τμήμα από χοντρή ατσάλινη βίδα.
 Ποιος είναι ο
στόχος σας:
Η κάθε ομάδα θα αναθέσει ένα αίνιγμα σε
κάποια άλλη ομάδα. Άρα θα πρέπει να
επιλύσετε και το αίνιγμα που θα σας δοθεί.
1ο
μέρος - το αίνιγμά σας:
Τα μέλη μιας άλλης ομάδας σας έδωσαν τρία όμοια σε μέγεθος κυλινδρικά κομμάτια
πλαστελίνης σε τρία διαφορετικά χρώματα. Σε καθένα από αυτά έχουν κρύψει ένα
μαγνητάκι, ένα καλώδιο χαλκού και μια ατσάλινη βίδα (όπως ακριβώς κάνατε κι εσείς για να
βάλετε ένα παρόμοιο αίνιγμα σε άλλη ομάδα). Κάντε όποιες πειραματικές ενέργειες νομίζετε
χρησιμοποιώντας ΜΟΝΟ το μαγνητάκι που σας έχει απομείνει και τους κυλίνδρους
πλαστελίνης που σας έδωσαν, ώστε να αντιστοιχήσετε σωστά το χρώμα κάθε κυλίνδρου
πλαστελίνης με το αντικείμενο που κρύβει στο εσωτερικό του.
ΚΡΥΜΕΝΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΧΡΩΜΑ ΠΛΑΣΤΕΛΙΝΗΣ
σιδερένια βίδα • •
μαγνητάκι • •
χάλκινο σύρμα • •
Για να χαράξετε σωστά τις κουκίδες αντιστοίχισης, πρέπει να συνδυάσετε τα αποτελέσματα
προηγούμενων δραστηριοτήτων. Στο τέλος μπορείτε να ξετυλίξετε τις πλαστελίνες για να
δείτε αν λύσατε σωστά το αίνιγμα.
2ο
μέρος - ο τρόπος δράσης σας:
Ο στόχος ήταν να λύσετε το αίνιγμα που σας έβαλε η άλλη ομάδα.
Περιγράψτε σύντομα α) το σκεπτικό της πειραματικής διαδικασίας που επιλέξατε να
ακολουθήσετε και β) τις παρατηρήσεις σας κατά την εκτέλεση του πειράματος
α)
β)

11. ΕΚΦΕ ΑΙΓΙΟΥ
Ματούλα Γιανναρέλη, φυσικός - συνεργάτης ΕΚΦΕ Αιγίου 11
6η πειραματική δραστηριότητα - αυτοέλεγχος
 Τι θα
χρησιμοποιήσετε:
μικρά κομμάτια πλαστελίνης σε δύο
διαφορετικά χρώματα της επιλογής σας, ένα
μαγνητάκι από παιχνίδι κατασκευών και ένα
κυλινδρικό τμήμα από χοντρή ατσάλινη βίδα.
 Ποιος είναι ο
στόχος σας:
Η κάθε ομάδα θα αναθέσει ένα αίνιγμα σε
κάποια άλλη ομάδα. Άρα θα πρέπει να
επιλύσετε και το αίνιγμα που θα σας δοθεί.
1ο
μέρος - το αίνιγμά σας:
Τα μέλη μιας άλλης ομάδας σας έδωσαν δύο όμοια σε μέγεθος κυλινδρικά κομμάτια
πλαστελίνης σε διαφορετικά χρώματα. Σε καθένα από αυτά έχουν κρύψει ένα μαγνητάκι και
μια ατσάλινη κυλινδρική βίδα (όπως ακριβώς κάνατε κι εσείς για να βάλετε ένα παρόμοιο
αίνιγμα σε άλλη ομάδα). Κάντε όποιες πειραματικές ενέργειες νομίζετε χρησιμοποιώντας
ΜΟΝΟ τους δύο κυλίνδρους πλαστελίνης που σας έδωσαν, ώστε να αντιστοιχήσετε σωστά το
χρώμα κάθε κυλίνδρου πλαστελίνης με το αντικείμενο που κρύβει στο εσωτερικό του.
ΚΡΥΜΕΝΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΧΡΩΜΑ ΠΛΑΣΤΕΛΙΝΗΣ
σιδερένια βίδα • •
μαγνητάκι • •
Για να χαράξετε σωστά τις κουκίδες αντιστοίχησης, πρέπει να συνδυάσετε τα αποτελέσματα
προηγούμενων δραστηριοτήτων. Στο τέλος μπορείτε να ξετυλίξετε τις πλαστελίνες για να
δείτε αν λύσατε σωστά το αίνιγμα.
2ο
μέρος - ο τρόπος δράσης σας:
Ο στόχος ήταν να λύσετε το αίνιγμα που σας έβαλε η άλλη ομάδα.
Περιγράψτε σύντομα α) το σκεπτικό της πειραματικής διαδικασίας που επιλέξατε να
ακολουθήσετε και β) τις παρατηρήσεις σας κατά την εκτέλεση του πειράματος
α)
β)

12. ΕΚΦΕ ΑΙΓΙΟΥ
Ματούλα Γιανναρέλη, φυσικός - συνεργάτης ΕΚΦΕ Αιγίου 12
7η δραστηριότητα – αξιοποίηση των αποτελεσμάτων για την
απάντηση του αρχικού ερωτήματος:
Πώς στέκονται τα πιόνια; Τι είδους υλικό μπορεί να είναι «κρυμμένο»
στη βάση των πιονιών ή στα τετραγωνάκια της σκακιέρας;
Ακόμη κι αν δεν έχετε στη διάθεσή σας
μια σκακιέρα παρόμοια με αυτήν της
εικόνας, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τη
φαντασία σας.
Κάντε όμως πρώτα κλικ στο διπλανό
εικονίδιο και παίξτε ένα παιχνίδι λογικής, αφού
πρώτα συμφωνήσετε ποιο θα είναι το έπαθλο
της ομάδας που θα κερδίσει τους
περισσότερους πόντους...
Μετά το παιχνίδι συμπληρώστε σωστά τα παρακάτω:
 Για να εξηγήσετε πώς στέκονται τα πιόνια, θα πρέπει προηγουμένως να κάνετε κάποιες
ενέργειες, όπως για παράδειγμα:
(Συμπληρώστε παραπάνω τι ενέργειες θα μπορούσατε να κάνετε αν ΔΕΝ διαθέτατε άλλο
βοηθητικό υλικό (μαγνήτη ή κάποιο μέταλλο), εκτός από τη σκακιέρα και τα πιόνια.
 Για κάθε μια από τις πιθανές διαπιστώσεις των ενεργειών σας, τι συμπέρασμα θα βγάζατε
για το είδος μετάλλου (μαγνήτης / σίδηρος) που είναι κρυμμένο στις βάσεις των πιονιών και
κάτω από τα τετραγωνάκια της σκακιέρας; (κυκλώστε παρακάτω το ένα ή και τα δύο είδη
μετάλλου που θα συμπεραίνατε ότι είναι κρυμμένο στα πιόνια και στη σκακιέρα, για καθεμιά
από τις 4 πιθανές διαπιστώσεις)
Αν διαπιστώσετε ότι:
Τότε θα συμπεράνετε ότι:
ΣΤΑ ΠΙΟΝΙΑ ΣΤΗ ΣΚΑΚΙΕΡΑ
Α. Όλα τα ζεύγη απωθούνται μεταξύ τους. μαγνήτης / σίδηρος μαγνήτης / σίδηρος
Β. Όλα τα ζεύγη έλκονται μεταξύ τους. μαγνήτης / σίδηρος μαγνήτης / σίδηρος
Γ. Σε κανένα ζεύγος δεν παρατηρείται ούτε
ελκτική ούτε απωστική δύναμη.
μαγνήτης / σίδηρος μαγνήτης / σίδηρος
Δ. Σε μερικά ζεύγη παρατηρείται ελκτική
δύναμη και σε άλλα απωστική.
μαγνήτης / σίδηρος μαγνήτης / σίδηρος

13. ΕΚΦΕ ΑΙΓΙΟΥ
Ματούλα Γιανναρέλη, φυσικός - συνεργάτης ΕΚΦΕ Αιγίου 13
8η πειραματική δραστηριότητα - επέκταση
Παρόλα όσα έμαθαν διερευνώντας τη σκακιέρα, οι φίλοι μας προβληματίζονται
ακόμα για κάποια επιπλέον πράγματα.
Καντε κλικ στο διπλανό εικονίδιο για να δείτε σε βίντεο τις απορίες τους και στη
συνέχεια προσπαθήστε να τους βοηθήσετε να τις λύσουν.
 Τι θα
χρησιμοποιήσετε:
ένα κομμάτι λεπτό νήμα, μια μαγνητισμένη
ατσαλίνα με σωστά χρωματισμένα άκρα και δύο
μαρκαδόρους μπλε και κόκκινου χρώματος.
(Για να χρωματίσετε σωστά τα άκρα της
ατσαλίνας κρεμάστε την οριζόντια από το νήμα
και αφήστε την να ισορροπήσει…)
 Ποιος είναι ο στόχος
σας:
Να δείτε τι συμβαίνει όταν κόψουμε έναν
μαγνήτη στη μέση.
1ο
μέρος - η πρόβλεψή σας:
α) ΠΡΙΝ κάνετε το πείραμα: τι από τα παρακάτω προβλέπετε ότι θα συμβεί αν κόψουμε το
μαγνήτη στη μέση ώστε να προκύψουν δύο ίσα σε μήκος κομμάτια (1) και (2);
Α. Τα δύο μισά κομμάτια θα έλκονται μόνο από τα
χρωματιστά άκρα τους, ενώ από τα λευκά δεν θα
αλληλεπιδρούν καθόλου.
(1) (2)
Β. θα έλκονται όπως και να τα στρέψουμε, αφού
ουσιαστικά έχουμε κόψει τον μαγνήτη σε έναν
«μπλε» και σ’ έναν «κόκκινο» πόλο.
(1) (2)
Γ. δεν θα αλληλεπιδρούν καθόλου μεταξύ τους γιατί
με το κόψιμο χάνονται εντελώς οι μαγνητικές
τους ιδιότητες.
(1) (2)
Δ. θα έλκονται από το ένα άκρο και θα απωθούνται
αν αντιστρέψουμε το ένα από αυτά, σα να ήταν
δύο μισοί μαγνήτες.
(1) (2)
2ο
μέρος – το πείραμά σας:
β) Κόψτε το σύρμα-μαγνήτη στη μέση. Κρεμάστε το κομμάτι Β (με το μπλε άκρο) από το
μέσον του σε ένα κομμάτι λεπτού νήματος μήκους περίπου 30 εκ. και αφήστε το νήμα να
ισορροπήσει κατακόρυφα.
Αρχικά πλησιάστε το λευκό άκρο του κομματιού Α που κρατάτε, στο μπλε άκρο του
κρεμασμένου κομματιού Β. Τι παρατηρείτε;
◎ έλκονται ◎ απωθούνται ◎ δεν αλληλεπιδρούν
Ανάλογα με την παρατήρησή σας, επιλέξτε και κάντε ένα από τα τι από τα παρακάτω:
◎ Βάψτε με τον κόκκινο μαρκαδόρο το λευκό άκρο του Α.
◎ Βάψτε με τον μπλε μαρκαδόρο το λευκό άκρο του Α.
◎ Αφήστε να παραμείνει λευκό το άκρο του κομματιού Α.

14. ΕΚΦΕ ΑΙΓΙΟΥ
Ματούλα Γιανναρέλη, φυσικός - συνεργάτης ΕΚΦΕ Αιγίου 14
γ) Τέλος πλησιάστε το κόκκινο άκρο του κομματιού Α που κρατάτε, στο λευκό άκρο του
κρεμασμένου κομματιού Β. Τι παρατηρείτε;
◎ έλκονται ◎ απωθούνται ◎ δεν αλληλεπιδρούν
Ανάλογα με την παρατήρησή σας, επιλέξτε και κάντε ένα από τα τι από τα παρακάτω:
◎ Βάψτε με τον κόκκινο μαρκαδόρο το λευκό άκρο του Β.
◎ Βάψτε με τον μπλε μαρκαδόρο το λευκό άκρο του Β.
◎ Αφήστε να παραμείνει λευκό το άκρο του κομματιού Β.
δ) Ποιο από τα τέσσερα επόμενα σχήματα Α, Β, Γ ή Δ προέκυψε στο τέλος της
πειραματικής διαδικασίας
ΠΡΙΝ ΤΟ ΚΟΨΙΜΟ ΤΟΥ ΣΎΡΜΑΤΟΣ
ΜΕΤΑ ΤΟ ΚΟΨΙΜΟ ΤΟΥ ΣΎΡΜΑΤΟΣ
3ο
μέρος - το συμπέρασμά σας:
ε) Ο στόχος ήταν να απαντήσετε στο ερώτημα: «τι συμβαίνει όταν κόβουμε έναν μαγνήτη
στη μέση;». Γράψτε στο παρακάτω πλαίσιο το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγετε.
Οι γεωσκώληκες είναι οι «ανακυκλωτές» της φύσης. Τρέφονται με νεκρή
φυτική ύλη και την αποδομούν, μετατρέποντάς την σε εξαιρετικό οργανικό
λίπασμα... μα τι σχέση έχει αυτό με τους μαγνήτες;
Υπάρχει ένας μύθος για τους γεωσκώληκες. Κάντε κλικ στο βίνεο και θα
καταλάβετε!

15. ΕΚΦΕ ΑΙΓΙΟΥ
Ματούλα Γιανναρέλη, φυσικός - συνεργάτης ΕΚΦΕ Αιγίου 15
9η πειραματική δραστηριότητα - επέκταση
 Τι θα
χρησιμοποιήσετε:
δύο ραβδόμορφους μαγνήτες, μικρά
ισχυρά μαγνητάκια από παιχνίδι
κατασκευών και μια χοντρή ατσάλινη
βίδα ή μπίλια από το παιχνίδι
 Ποιος είναι ο στόχος
σας:
Να ερμηνεύσετε το αποτέλεσμα της
προηγούμενης δραστηριότητας,
διερευνώντας από τι αποτελείται
ένας μαγνήτης.
1ο
μέρος - η πρόβλεψή σας:
α) ΠΡΙΝ κάνετε το πείραμα: Πάνω στον πάγκο της ομάδας σας πρόκειται να τοποθετήσετε
αρχικά έναν και στη συνέχεια δύο ραβδόμορφους μαγνήτες ενωμένους κατά μήκος, όπως
περιγράφουν οι επόμενες εικόνες. Θα προσπαθήσετε να ανασηκώσετε έστω και λίγο τους
μαγνήτες από τον πάγκο με τη βοήθεια της βίδας. Μπορείτε να προβλέψετε σε ποιο ή ποια
σημεία πρέπει να αγγίξετε τη βίδα ή τη μπίλια, ώστε να τα καταφέρετε καλύτερα;
Παρατηρήστε καλά τις παρακάτω εικόνες και τις διαφορές μεταξύ τους. Αν η ΠΡΟΒΛΕΨΗ σας
είναι ότι κάποια ή κάποιες εικόνες περιγράφουν σωστά αυτό που πρέπει να κάνετε ώστε να
ανασηκώσετε το μαγνήτη (ή τους μαγνήτες), κυκλώστε το «ναι» στην ΠΡΩΤΗ σειρά κάτω από
αυτές. Στην αντίθετη περίπτωση κυκλώστε το «όχι» της ΠΡΩΤΗΣ σειράς.
2ο
μέρος - το πείραμά σας:
β) Στη συνέχεια χρησιμοποιήστε τα υλικά για να εκτελέσετε τα πειράματα που περιγράφουν οι
εικόνες. Κάντε ΕΛΕΓΧΟ των προηγούμενων προβλέψεών σας κυκλώνοντας το «ναι» ή το «όχι»
στη ΔΕΥΤΕΡΗ σειρά κάτω από κάθε εικόνα.
ΠΡΟΒΛΕΨΗ: ναι / όχι ΠΡΟΒΛΕΨΗ: ναι / όχι ΠΡΟΒΛΕΨΗ: ναι / όχι
ΕΛΕΓΧΟΣ: ναι / όχι ΕΛΕΓΧΟΣ: ναι / όχι ΕΛΕΓΧΟΣ: ναι / όχι
ΠΡΟΒΛΕΨΗ: ναι / όχι ΠΡΟΒΛΕΨΗ: ναι / όχι ΠΡΟΒΛΕΨΗ: ναι / όχι
ΕΛΕΓΧΟΣ: ναι / όχι ΕΛΕΓΧΟΣ: ναι / όχι ΕΛΕΓΧΟΣ: ναι / όχι

16. ΕΚΦΕ ΑΙΓΙΟΥ
Ματούλα Γιανναρέλη, φυσικός - συνεργάτης ΕΚΦΕ Αιγίου 16
γ) Αναπαριστούμε τους δύο μαγνήτες όπως στη διπλανή εικόνα:
Σύμφωνα με το αποτέλεσμα του πειράματος, ποια από τις δύο επόμενες εικόνες Α και Β
περιγράφει πιο σωστά τις ιδιότητες των δύο ενωμένων μαγνητών (κυκλώστε την επιλογή σας
στη δεξιά στήλη)
◎ η εικόνα Α
◎ η εικόνα Β
Α Β ◎ οι δυο εικόνες είναι ισοδύναμες
δ) Χρησιμοποιήστε 3 ή 4 μαγνητάκια από το παιχνίδι κατασκευών. Σχεδιάστε ένα δικό σας
πείραμα: περιγράψτε ποιες ενέργειες μπορείτε να κάνετε για να ελέγξετε αν είναι σωστό ή
λάθος ότι ενώνοντας τα μαγνητάκια μεταξύ τους προκύπτει ένας μεγαλύτερος μαγνήτης.
3ο
μέρος - το συμπέρασμά σας:
ε) Ας συγκεντρώσουμε σε ένα σχήμα όλες τις πληροφορίες που συλλέξαμε ως τώρα.
Ακολουθώντας τη φορά που δείχνουν τα πράσινα βέλη, χρωματίστε με μπλε και κόκκινο
μαρκαδόρο (ή ξυλομπογιές) τους υπόλοιπους μαγνήτες των σχημάτων.
Τι συμβαίνει ενώνοντας μικρά μαγνητάκια; Άρα αν σκεφτούμε αντίστροφα…
Ξεκινώντας από 4 μικρά μαγνητάκια…. …κόβοντας στη μέση έναν μαγνήτη
…μπορώ να φτιάξω 2 «διπλούς» μαγνήτες προκύπτουν:
και συνεχίζοντας, 1 «τετραπλό» μαγνήτη και συνεχίζοντας το κόψιμο:
ΣΤ) Ο στόχος ήταν να απαντήσετε στο ερώτημα «από τι αποτελείται ένας μαγνήτης;». Γράψτε
το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγετε:
Και με τα υπόλοιπα μέταλλα τί συμβαίνει; Γιατί κάποια από αυτά μαγνητίζονται, ενώ
κάποια άλλα όχι;… Επιτέλους, μ΄ αυτές τις απορίες!
Δείτε και το τελευταίο βίντεο με κλικ στο εικονίδιο, για να μάθετε την απάντηση...