sidee wax loo xasuustaa

Naadiga kaydka aqoonta
• Title :-Brain & human
memory
• Presenter :-Mohamed Ali
Mohamed (Boss)
• Venue:- Haldoor Hotel
• Time :- 31/03/2016
presenter:-Mohamed Ali Mohamed 1

Human Memory

Waa maxay xusuustu?
Sidee ayaa aadamuhu u
awoodaan inay wax
xasuustaan?
Waa maxay taxadarku?
Siyaabaha loo horumariyo
xasuusta presenter:-Mohamed Ali Mohamed 4

Waa maxay xasuusi?
• Waa awooda noole ku kaydin karo ,hayna karo isla
markaana dib ugu soo celin karo xog iyo khibrad
hore.
• Waa awooda aynu ku duubi karno ,kaydina karno
ama hayn karno macluumaad iyo xogo qayb
kamida maskaxda dibna ugu soo celin karno.

1-Sensory Memory(xasuus dareemed)
Waa xasuusta ugu gaaban ama ugu yar qaybaha
xasuusaha.
Awooda lagu jaleeco/eego walax muddo ku
siman sekemo kadibna lagu xasuusta sidii ay u
ekayd.
Hab xasuuseedka noocani waxa uu qaada waqti
dhan 200-500 milliseconds ka gadaal markad
jaleecday shaygii inaad garato.

2-Short-term Memory (Working Memory)
xasuusta shaqada/gaaban
I. waa mid gaaban, badanaa waxay qaadataa daqiiqad in
la xasuusnaado iyadoo waqtigaasna la sii habeynaayo.
II. Xasuusta shaqada waxaa la isticmaalaa sida marka
wax la aqrinaayo, la xisaabaayo, lambaro la
xasuusanaayo iyo barashada waxyaalaha cusub.
III. Xasuusta shaqadu/gaabani waxay ku tiirsantahay
qaybaha kale ee maskaxda sida Frontal & Parietal
Lobes
IV. Xasuusta shaqada inta geli karta way yaraataa marka
la duqoobo iyo marka niyad jabka kugu dhaco.
V. Ugu dambayn Xasuusta shaqadu waxaa markiiba
geli kara arimo kooban, markaas ka dib waxaa lagu
xareeyaa qaybta xasuusta muddoda dheer ama waa la
hilmaamaa.

3-Long-TermMemory(xusuustadheer)
& Waxa lagu kaydiyaa macluumaadka ugu
badan mudada ugu dheer (noloshadaba) sida
arqaamta,magacyada ,ciwaanada laga bilaabo
markad yartahay ilaa aad waynaato/dhimato.
& Kaydka xasuusta sidiisaba wuxuu haynkaraa
waxyaabo badan oo aan xadlahayn.
& Qaybtan waxa loo sii kala qaybiyaa laba
qaybod oo kala ah:-
a) explicit (or declarative) memory(xasuusta
qeexan)
b) implicit (or procedural) memory(xasuusta dheer
ee dahsoon)

A. explicit (or declarative) memory(xasuusta
qeexan)
 (“knowing what”)=xasuusta maxay
 waa xasuusta xaqiiqooyin & dhacdooyin kuwasoo si kas ah
(consciously ) aad u xasuusato.
 Xasuusta qeexan waxa loo sii kala qaybiyaa:-
I. episodic memory:-xasusta khibradihii hore iyo
munaasibada gaarka
II. semantic memory:-xasuusta macnayasha ereyada
,fikradaha guud iyo sumada iwm

B. implicit( Procedural memory)xasuusta dahsoon
o (“knowing how”)=xasuusta sidii
o xasuusta macluumaadka, sida dhaq-dhaqaaqii aad baratay
(wadida iskuulka umari jirtay , salaada duhur in 4 ragcadood
la tukado iwm.
o Xasuustani waxay u dhacdaa is aan ula kac
ahayn(unconscious)

Xasuusta
aadamuhu uma
shaqayso sida
cajaladaha ama
kamaradaha
waxduuba!!

Tusaalaha ugu dhowi waa in xasuusta
aadamuhu ay tahay sida shebeg &
taxadarkuna yahay fargeeto

Ugu horayn xasuustu “memory” maaha oo keliya hal cutub.
baadhayaal badan ayaa wax ka qoray fikrada xasuusta iyadoo
waqtiba waqtidaga ka dambaysa ay sii aad kaanaysay fekradaasi
dadka waxka qoray waxa kamida :-

Hab xasuuseedka aadamuhu waxa
uu maraa qaabab
duubid Kaydin Dib usoo celin

Sidee loo duubaa!
Duubid/Encoding

Qaybta ugu horaysa ee duubistu waa in
taxadar/feejignan lamuujiyo
Mar marka qaar…
Taxadarku waxa uu ku yimaada si
aan ula kac ahayn .
Tusaale:-
Hadii daaqada kaa dambaysa la
jebiyo , waxa aad uga
falcelinaysaa si degdega!

Taxadar/attention
Sidoo kale marmarka qaar…
Taxadarka/feejignaanta
Waa la kantaroolaa.
Tusaale:-
waxa aad diirada saari
kartaa shay gaara .

Taxadarku waa go’aan
yahay/xadaysanyahay
Taxadarku waxa uu leeyahay waqti go’aan oo uu
qofku isticmaali karo kadibna wuu go’aa .
tusaale ahaan
 waxa laga yaaba inaad ku barbaartay
bulsho daawashada mass media hu
noqday mid joogto ah lakiin ma
ogtahay in taxadarkagu aanu go’in inta
aad daawanayso sababtuna waa in loo
qaabeyey habkaa ilaalinaya in uu go’
taxaddarku sida in lagu maqashiiyo
heeso ,laydhadh kala noocnooca
sawiro la qurxiyey iyo codad saamyen
leh.

Ugu dambayn taxadarku waa
:-
• Talaabada ugu horaysa ee wax
lagu duubo.
• Waxa uu noqonkara mid iska
dhaca ama mid dadaal lagu
muujiyo.
• Ka dadaalka lagu keeno ayaa u
wacan dhinaca waxbarashada.

kaydinta/Storage

• Maskaxda aadamuhu waxay ka kooban tahay qiyaas
ahaan 100 billion neurons.
• Midkasta oo kamida dareenadasina waxa uu awood u
leeyahay inu sameeyo 1000 xidhiidh.
• Markad isku dhufato 100 billion neurons* 1,000
connections waxa kusoo baxaya 100trillion/ 100
terabytes oo kaydin xoga.

Sensory Memory
• Waa qaybta ugu horaysa ee ka hawl gasha
qabashada xogta muddo kooban ….. fraction
of a second.
• Qaybtani waxa u caado ah in markiiba ay
ilawdo wixii ay qabatay.

F P W J
Y K M A
R Z O F
E A B Q
X C S N
Test Your Sensory Memory!
F P W J
Y K M A
R Z O F
E A B Q
X C S N

• waa qaybta labaad ee kaydka waana
qaybta fekerku ka dhaco.
Working memory

Long Term Memory
• Qaybatani waxa kaydka kama dambaysta ah
waxaana ay haysaa waxyaalaha sida:-
• xaqiiqooyinka,
• dhacdooyinka,
• Xirfadaha
• Mabaadiida
• iwm

Getting Memories Back Out
Dib usoo celin/Retrieval

• Dib usoo celinta xogtu waa xasuusashada macluumaad aad
hore udoobtay kadibna aad kaydisay.
• Xilliga lagu jiro xasusta maskaxdu waxay dirta singals ay ku
baadi doonayso xogta larabo inkasta oo aan meel keliya lagu
wada kaydin xogta oo ay ku filiqdo unugyada maskaxda
hadana waa lahela xogti iyada oo si dhowna loola socda
xaalada marka taagan

• Waxa jira laba nooc oo wax lagu xasuusto :-
• Recognition-waa xasuusta laxidhiidha dhacdo ama taaso wadata
khibrad ama shaqo lagu xasusto,
• sida weji aad horey u aragtay imikana ku hortagan
• Waxyaalaha saxda ama qaladka ah
• Waxay ku dhacda si aan kas ahayn(unconcious)
• Recall-qaybtani waa xasuus sida weji aadan imika arkayn lakiin horay
aad uragtay maskaxdana aad kabaadhayso sidii uu u ekaa .
• Waxa xusid mudan in qaybtan layidhaahdo /SUPERIOR/ maadaama loo
tixgeliyo inay ka wacantahay qaybta hore.

Quiz
• Waxa aad wadatay bas ay saaran yihiin afartan qof,waxa aad
istaajisay baskii goolad waxaana dagay toban qof waxana soo fuulay
sadex qof,gooladii xigtay gooladaas waxa dagay todoba qof waxana
soo fuulay laba qof. waxa jira laba gooladood oo kale oo ay ku
dageen afar qof mid walba kana soo fuuleen sadex qof mid
kamida,qofna kama soo fuulin takale.kadib baskii oo ciladoobay
darted rakaabkii saarnaa oo badhkood degdegsanaayeen waxa ay
go’aansadeen inay iska sii lugeeyaan waxaanay arintani sababtay in
sided qof ka degaan baska ,ka dibna markii la haajiyay baskii waa
uu dhaqaaqay ilaa gooladii udanbaysay rakaabkiina dhamaantii
wuu degey.
• Hadaba inaga oo aan qoraalkaas dib ugu noqon maka jawaabi
karnaa laba su’aalood oo khuseeya arinkaas.
• 1.imisa rakaaba ayaa ku hadhay baska ?15
• 2.imisa gooladood ayuu basku istaagay?4
• 3.waa maxay magaca ninka gaadhiga waday

 Waxa jira dariiqooyin lagu xoojin
karo xusuustaada isla markaana aan
maskaxda dib ugu soo celin karto
waxyaabihii iyo wakhtiyadii ku dhaafay,
dariiqooyinkan oo ah kuwo ay soo
bandhigeen culimada cilmi nafsigu waxa
kamida.
Culimada dhinaca cilmu-nafsiga ee caalamku
waxay maalinba ta xigta sii daah qaadayaan
dariiqooyin cusub oo aadamaha jidhkiisu awood
ugu leeyahay inuu daweeyo ama buuxiyo
waxyaabaha uu tebayo ruuxa bani’aadamka ah ee
caafimaadka qaba.

1. Dariiqada kowaad
• dariiqada labaad ee aad ku xoojin karto xasuustaada
waa inaad seexato, iyadoo faa’iidooyinka ugu
muhiimsan ee hurdada laga helaa ay ka mid yihiin
inaad dib u xasuusato waxyaabihii kugu wareegsanaa
ee aad maqashay xiligii maalinimada ama duruustii
aad maanta soo dhigatay IWM

2. Dariiqada Labaad
• Dariiqada labaad ee aad ku soo ceshan karto xusuusta
waxyaabahii ku dhaafay waa adiga oo lugeeya oo socda in
masaafo ah, iyadoo ay isku xidhan yihiin hadba socodka
qofka aadamaha ah iyo xasuustiisu, isla markaana masaafo
sadex KM ah oo uu maalin walba qofku lugeeyo ay door weyn
ka qaadanayso in xasuustiisu hagaagsanaato mar kasta oo
da’diisu ay sii weynaato

3. Dariiqada sadexaad
• Hoos u dhigga miisaanka jidhkaaga ayaa kaa
caawinaya in xasuustaadu si wanaagsan u shaqayso,
iyadoo dhamaan tijaabooyinkii la sameeyey ay ka soo
baxeen saamayn uu miisaanka qofku ku leeyahay
xasuustiisa.

4. Dariiqada Afraad
• Jirdhisku wuxuu kobciyaa xusuusta, waayo waxuu
kordhiyaa dhaqdhaqaaqa wadnaha, deetana oxygenta
(hawo) ayuu u diraa dhinaca maskaxda, taasoo
sababta inay xusuusta si wacan u shaqyso.Tan kale
jirdhiska wax uu yareeyaa stresska kaas oo u xun
xusuusta.

5. Dariiqada shanaad
• Sida aanu horay u soo sheegnay in isbedal ku yimaado
xusuuta ,waxaa ka mid ah isbedalada saamaynta ku yeeshay
cimriga, markastoo ay da,da sii kororta isbedel ayaa ku
yimaada xusuusta. Sidaa darteed sida uu jirkaagaba ugu
baahan yahay layli ayuu maskadaada u baahan tahay layli,
waxaana lagu laylin karaa sida xafidida quraamka kariimka
ah, haddii kale waxaa halis ah lumista xusuusta, haddaan la
isticmaalin.

6. dariiqada lixaad
• Waxaa jira cunooyin haddii aad cuntid ay kobcinayso
xusuustaada sida ay sheegaan qubarada sayniska sida duxda
laga helo kaluunka nooca tuna,sardines iyo salmon iyo waliba
saliida nooca (olive oil). Vitamin C iyo Vitamin E oo laga helo
faruutiska sida liinta oranges, red grapes iyo strawberries.
Vitamin B oo laga helo hilibka iyo caleenta cagaaran, waxay
vitaminadani kobciyaan xusuusta.

7.Dariiqada todobaad
• Waxaynu wadda og nahay in wax wanaagsan ama wax xiis
leh aynu aad u xusuusano, tusaallo haddii aan u soo qaadano
wiilka 10 jirka wax uu aad u xasuustaa magacayada
ciyaartooyda kubada cagta ee kooxaha yurub, laakiin uusan
xusuusan taariikhda nabigeena (scw). Sababtana ay tahay
waxaa loo yeelay xiiso iyo soojiidasho dheeraad ah iyo dhiiro
galin inuu wiilkaa xafido magacyadooda iyadoo lagu baxiyay
lacag fara badan. Sidaa darteed waxa aad rabto inaad
xusuusto waa in xiiso ama isku day meesha taallaa.

sidee wax loo xasuustaa

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

En vedette

En vedette (20)

sidee wax loo xasuustaa