1. ANG SANAYSAY

2. Angsanaysayangpinakagamitinsa halos lahatnglaranganngmgamamamayan-pampulitika, panlipunan, pang-edukasyon, atb.Angsanaysayanglagingginagamitsapagsagotsaisangbahagingpagsusulit, sapagsulatngliham, pag-uulatat pananaliksik, sapaglalahadngmgakautusan, palibot-liham at alintuintunin.

3. ANG KAHULUGAN NG SANAYSAY Sa disyunaryo -isangkomposisyongpampanitikansaisangnatatangingpaksanahigitnamaikli at pormalkaysaalinmangakda. Michael de Montaigne -lumikhangsanaysay -pagtatangka o pagsuboksabagonglaranganngpanitikanangmgakaisipan ay maaaringmakipagtalastasansakaninomangmgakaibigan o kakilala. -Kung angliriko ay parasapanulaan, angprosa ay parasasanaysay.

4. Michael de Montaigne February 28, 1933- September 15, !592 ( age 59)

5. Alejandro G. Abadilla -kilalangmakata at mananaysay -angsanaysay at kuhasakahuluganngpasasalaysaynaisangsanay o nakasulatnakaranasanngisangsanaysapagsasalaysay. - idinugtong pa niyanawalanginiwansatulanglirikosalaranganngpanunugma o pagtula at madalas ay sentidokomon at nasaawtor.

6. Alejandro G. Abadilla March 10, 1906 – August 26, 1969 (age 63)

7. Genoveva E. Matute -premyadongmanunulat at mananaysay -Angsanaysaysamakitidnakahulugan ay pagtatayasaisangpakasasaparaangtuluyan at samalayangparaangmaglalantadngkaisipan, kuru-kuro, palgay at ngkasiyahanngsumusulat, upangumaliw, magbibigaykaalaman o magturo. -idinugtong pa niyanaangsanaysay ay isanasamgaanyonghigotnanagpapaisip, nagpapalawak ay nagpapalalimsa pang-unawa, bumubuo at nagpapatibaysaispa’tdamdaminng-bayan.

8. Genoveva E. Matute January 3,1915 – March 21,2009 ( age 94)

9. ANG PINAGMULAN NG SANAYSAY 1580 -nagsimulaangtinatawagnasanaysaydahilsakatipunanngmgapalagay at damdaminniMichael de Montaigne isangPransesnapinamagatangEssais. -samganakabasangEssaisipinalagaynilanaangEssais ay kinapapaloobanngmgapagtatangka, mgapagsubok at mgapagsisikapngmga may-akada.

10. 1597 -nagsimulangmagsulatngmgasanaysaysiFrancisco Bacon nanaglalamanngmgasaloobin at kaisipangpunung-punongbuhay. Ito angdahilanupangkilalaninsiyabilang“ AmangSanaysaynaNasusulatsaInlges “.

11. 1700 -kakauntilamangangmganaisulatnasanaysay. Ngunitmaramingnaghangadnasundanangmgayapakni Bacon. Isa naritosina: Sir Thomas Izaak Walton– sumulatngaklatnapinamagatangThe Compleat Angler. Nagingpaksaniyaangtungkolsapamimingwit at pakikipagkaibigan.

12. Sir Thomas Browne- angpaksaniya ay tungkolsamgakatutubongkaugalian. Ito’ymasusiniyanginilarawansaReligio Medici at Urn Burial. John Dryden- angkanyangmgaopinyontungkolsapanitikan at sining ay kinalugdangbasahinngmga nag papahalagasadalawangdisiplinangnabanggit. ItinuturingnapinakamahusaynasanaysayniDrydenangAn Essay of Dramatics Poesy.

13. 1800 -sumiglaangsapagsulatngsanaysaysinaRichard Steele, Joseph Addison, Samuel Johnson, Oliver Smith atb.

14. 1900 - patuloynanamulaklakangpaglaganapngsanaysay. -bukodsapanitikan at siningnagingmalaganapangpaksangpanlipunan at panrelihiyon. -nanaluktoksapanahongitoangpangalangJohn Ruskin, Thomas Henry, Huxley, Matthew Arnoldatb.

15. Sa Pransya - hindimasyadonglumaganapangsanaysaysaPransyaangsinilangangbansani Montaigne. Binigyanglangitongpansinnoong ika-17 dantaonangtinuturingnaGintongPanahonngPanitikangPranses. -angmgasanaysaynaisnilatniFrancois de Rochefoulldcauldtungkolsamgasawikain ay mananaysaynaPranses. Isa sanaimpluwensyahan ay siVoltaire. -noong ika-19 dantaonsumikatangmgapangalangSainte Beauve, Jules Lemaitre, Ferdinand Brunetiere at Anatole France.

16. Sa EstadosUnidos -napatunayanangmgasanaysayniWashington IrvingsaSketch Book nanailathalanoong 1819 ay katuladngmgasanaysaynanaisulatngmgamananaysayna Ingles. Nagkakaibalamangsaistilosapagkathigitnamatimpiangidtiloni Irving. -nakilalarinangmgasanaysayninaRalph Waldo Emerson, John Burroughs, atb. At sinoanghindinakakikilalakayEdgar Allan Poe nahindilamangmahusaysamakata’tmanunulatkundiisa ring institusyonsalaranganngpagsulatngsanaysay.

17. -kinilala ring mahusaynamanunulatsapanahongitosinaOliver Wendell Holmes at James Russell. -lumaganap din sapanahongitoangdalawangmagasingnaglathatlangmgasanaysayngilang piling manunulat, angThe Atlantic Monthly at ang Harper’s Magazine.

18. Sa Pilipinas - angkasaysayanngsanaysaysaTagalogbilangsangayngpanitika ay nagsimulasamgaisinulatninaJose Rizal sakanyangThe Indolence of the Filipino People at The Philipines. - angA Century Hence niMarcelo H. del Pilarangnagingpatnugot at tagapaglathalangLa Solidaridadat itinuturingnanangunasapangkatngmgamapaghimagsiknamananaysaykabilangsinaGraciano Lopez jaena, Jose Burgos, at ApolinarioMabini.

19. -Sa mgaPilipinongmananaysaynasumulatngsa Inglesay nakilalasatulongngThe College Folio at Literary Apprentice ngUnibersidadngPilipinas. KilalangmahhusaynamananaysaysapanahongitosinaI. V. Mallari, Francisco B. Icasiano, Salvador P. Lopez,atb.

20. -MgasanaysaysaTagalog ay pinamulaklakninaPasculaPoblete, Lope k. Santos, Julian Cruz Balmaceda, Inigo Ed. Regalado, atb. AnglumaganapsapanahongiyonangmagasingLiwaywaynanaglalthalangmaiklingkwento at sanaysay. -bagomakidigmaangmgasanaysay ay ninaPedro S. Dandan, Pablo Bautistaangkinagiwanngmgatao.

21. - noong 1945 hanggang 1950 nanaluktoksinaTeodoro A. Agoncillo,LiaywayArceo, Brigdo C. Batungbakal, GenovevaEdroza, Alfredo Enriquiz, Pablo Glorioso, EpifanioMatute, Clodualdo del Mundo, Macario Pineda, Alejandro G. Abadilla, Narciso G. Reyes at Vito C. Santos.

22. Marami ding mgakatipunanngsanaysayangnailimbagkabilangnaditoangMga Piling Sanaysayni Alejandro G. Abadilla,SanaysayniGemiliano Pineda, BuhatsaAmingSulokniParalumanAspilleraat Ako’yisangTinigniGenovevaEdroza. Sa mgaaklatnapampaaralanmayroonna ring mangilan-ngilannanalathalanasasanaysaytuladngDiwangGinto, DiwangKayumanggi at Panitikan Para saMataasnaPaaralan

23. Sa mgamagasinnanalathala ay angPanitikanni Alejandro G. Abadillaat Free Press nanaglalamanngmgasanaysayangniB.S. Medina Jr. sapitaknapinamagatang“ LubosnaSumasainyo” SiDirektorPoncianongSurianngWikangPambansaay may aklatnanaipalimbag, angBatosaKatedralnakatipunanngkanyangilang piling sanaysayna nag karamihansapaksa ay tumatalakaysamgaaralingpangwika.

24. NagingmasiglaangmgamanunulatnangmasamasataunangpatimpalakngCarlos Memorial Awards For Literature angpagsulatngngsanaysay. Angilansamgasanaysaynanagwagi ay yaongnahihingilsapanunuringpampanitikanngiba’t-ibangsangayngpanitikan. Kinilalangmahuhusaynamananaysayng“Palanca” sinaPedro L. Ricarte, VirgilioAlmario, RuelAguila, Rosario Torres, atb.

25. TAPOS…