บท1ธรรมชาติสิ่งมีชีวิต

1. Free Powerpoint Templates
Page 1
Free Powerpoint Templates
บทที่ 1
ธรรมชาติของสิ่งมีชีวิต
นายวิชัย ลิขิตพรรักษ์
ครู คศ.1 สาขาวิชาชีววิทยา กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
รายวิชาชีววิทยา 1 (ว30241)
โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา
ภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2559

2. Free Powerpoint Templates
Page 2
ครูผู้สอน
• นายวิชัย ลิขิตพรรักษ์ ตาแหน่งครู คศ.1 เอกวิชาชีววิทยา
ประวัติการศึกษา :
– พ.ศ. 2549 วิทยาศาสตรบัณฑิต (เกรียตินิยมอันดับ 2) สาขาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์
มหาวิทยาลัยมหิดล
– พ.ศ. 2551 ศึกษาศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาศึกษาศาสตร์ เอกเทคโนโลยีและสื่อสารการศึกษา
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
– พ.ศ. 2552 ประกาศนียบัตรบัณฑิตวิชาชีพครู คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิต
– พ.ศ. 2555 สาธารณสุขศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาวิทยาศาสตร์สุขภาพ เอกสาธารณสุขศาสตร์
มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
– พ.ศ. 2558 ศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการประเมินและการวิจัยทางการศึกษา
เอกวิจัยทางการศึกษา คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคาแหง

3. Free Powerpoint Templates
Page 3
ชีววิทยา (Biology)
ชีววิทยา = การศึกษาเรื่องราวเกี่ยวกับสิ่งมีชีวิต (Biology is the scientificstudy of life)
ภาษากรีก : Bios = สิ่งมีชีวิต + Logos = ความคิด,เหตุผล,การศึกษา
สามารถศึกษาได้หลายระดับ
- ศึกษาในระดับใหญ่ เช่น การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างประชากรสิ่งมีชีวิต (poppulation)
และสิ่งแวดล้อม (environment) หรือสิ่งมีชีวิตกลุ่มต่างๆ (community) การศึกษาลักษณะ
รูปร่าง (Structure) การดารงชีวิต (living process) และการจัดจาแนกสิ่งมีชีวิต
(classification)
- ศึกษาในระดับย่อย เช่น การศึกษาองค์ประกอบของสิ่งมีชีวิต (อวัยวะ/organ เนื้อเยื่อ/tissue
เซลล์/cell) ทั้งในด้านโครงสร้าง (antomy or morphology) และหน้าที่การทางาน
(physiology)
- ศึกษาในระดับโมเลกุล/อะตอม เช่น DNA, RNA (geneticsmaterial) สารอินทรีย์ (organic
substance) และอะตอมของธาตุต่างๆ รวมถึงปฏิกิริยาเคมี (metabolism) และพลังงานในเซลล์
ของสิ่งมีชีวิต (ATP : adenosine triphophate)

4. Free Powerpoint Templates
Page 4
ปรากฏการณ์แห่งชีวิต : ลองให้คานิยามเกี่ยวกับภาพนี้

5. Free Powerpoint Templates
Page 5
ชีววิทยา (Biology)
- ชีววิทยามีความเกี่ยวข้องสัมพันธ์กับองค์ความรู้ด้านต่างๆ หลายสาขา ทั้งเคมี (chemistry)
ฟิสิกส์ (physics) คณิตศาสตร์ (mathematics) และคอมพิวเตอร์ (computer) ที่สามารถ
ประยุกต์นามาใช้อธิบาย (explain) หรือจาลองความเป็นไปของสิ่งมีชีวิต (modeling or
pattern) เพื่อตอบปัญหาต่างๆ ที่มนุษย์สงสัย (observation and questioning)
- คุณสมบัติของสิ่งมีชีวิต
1. มีโครงสร้างและการทาหน้าที่อย่างเป็นระบบ (Specific Organization)
2. มีการรักษาสมดุลภายในร่างกาย (Homeostasis)
3. มีการปรับตัว (Adaptation)
4. มีการสืบพันธุ์และถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม (Reproduction and Heredity)
5. มีการเจริญเติบโตและพัฒนารูปร่าง (Growth and Development)
6. มีความต้องการพลังงาน (Energy) และสร้างพลังงาน
7. มีการรับรู้ต่อสิ่งเร้าที่มากระตุ้น (Sensitivity)
8. มีปฏิสัมพันธ์ (Interaction) กับสิ่งแวดล้อม

6. Free Powerpoint Templates
Page 6
ตัวอย่างคุณสมบัติบางอย่างของสิ่งมีชีวิต

7. Free Powerpoint Templates
Page 7
โครงสร้างและการทาหน้าที่อย่างเป็นระบบ (Specific Organization)
- ในสิ่งมีชีวิต (living organism) โดยเฉพาะสิ่งมีชีวิตชั้นสูง (Higher level) จะมีการทางาน
ประสาน (cooperation) กันตั้งแต่ระดับหน่วยย่อย (basic unit) ภายในเซลล์ (Organelle) กลุ่ม
เซลล์หรือเนื้อเยื่อ (Tissue) และอวัยวะ (Organ) ต่างๆ อย่างเป็นระบบ (organ system) เพื่อการ
ทางานที่มีประสิทธิภาพ

8. Free Powerpoint Templates
Page 8

9. Free Powerpoint Templates
Page 9

10. Free Powerpoint Templates
Page 10
การรักษาสมดุลภายในร่างกาย (Homeostasis)
- เพื่อให้ร่างกายอยู่ในสภาพปกติ จึงต้องอาศัยกระบวนการต่างในการควบคุม เช่น การรักษา
ระดับอุณหภูมิ (temperaturebalance: 37องศาเซลเซียส) การรักษาค่าความเป็นกรด-เบส
(pH : 7) และความเข้มข้นของสารต่างๆ (concentration) ให้อยู่ในจุดที่ไม่เป็นอันตรายต่อเซลล์

11. Free Powerpoint Templates
Page 11
การปรับตัว (Adaptation)
การปรับตัวของสิ่งมีชีวิตเป็นไปเพื่อให้สามารถอยู่รอด (survival) ในสิ่งแวดล้อมที่มันอาศัย
อยู่ (habitat) และสามารถสืบทอดลูกหลานต่อไปได้ (reproduction) ส่งผลก่อให้เกิด
วิวัฒนาการ (Evolution) เกิดเอกลักษณ์ในแต่ละชนิดและสายพันธุ์ (variation)
ตัวอย่างของสิ่งมีชีวิตพยายามปรับตัวให้เข้ากับสิ่งแวดล้อมอยู่เสมอ เช่น
@ การเปลี่ยนสีของผิวหนังในสัตว์เลื้อยคลานเตามสภาพแวดล้อมพื่ออาพรางศัตรู
@ การที่ปลามีรูปร่างเพรียวและมีเมือกเคลือบที่ผิวลาตัวเพื่อลดแรงต้านกระแสน้า
@ การเกิดรากค้าจุนของต้นโกงกางเพื่อการพยุงลาต้นให้สามารถตั้งตรงบนดินเลนได้

12. Free Powerpoint Templates
Page 12

13. Free Powerpoint Templates
Page 13
Feedback Regulation in Biological Systems
Calcitonin form parathyroid gland

14. Free Powerpoint Templates
Page 14
Feedback Regulation in Biological Systems
Oxytocin form posterior pituitary gland

15. Free Powerpoint Templates
Page 15
การสืบพันธุ์และถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม
(Reproduction and Heredity)
- สิ่งมีชีวิตต้องสามารถสืบพันธุ์ได้ เพื่อดารงเผ่าพันธุ์ไว้ไม่ให้สูญสิ้นไป นับเป็นคุณสมบัติที่
สาคัญที่สุดของการเป็นสิ่งมีชีวิต : Virus and Viroid จัดเป็นอนุภาคของสิ่งมีชีวิต
- การสืบพันธุ์ แบ่งเป็น แบบอาศัยเพศ (sexual) และ แบบไม่อาศัยเพศ (asexual)
- เมื่อมีการสืบพันธุ์ สิ่งมีชีวิตจะถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรมไปยังลูกหลาน โดยอาศัยสาร
พันธุกรรมซึ่งได้แก่ DNA และ RNA (ตัวเก็บรหัสทางพันธุกรรมของรุ่นพ่อ-แม่)

16. Free Powerpoint Templates
Page 16

17. Free Powerpoint Templates
Page 17

18. Free Powerpoint Templates
Page 18

19. Free Powerpoint Templates
Page 19

20. Free Powerpoint Templates
Page 20

21. Free Powerpoint Templates
Page 21
ทบทวนความรู้ความเข้าใจ
1
2 3
4

22. Free Powerpoint Templates
Page 22
การเจริญเติบโตและพัฒนารูปร่าง (Growth and Development)
การเจริญเติบโตหลังจากกระบวนการปฏิสนธิ (fertilization) เป็นไซโกต (zygote) พัฒนา
ต่อเป็นเอ็มบริโอ (embryo) และตัวเต็มวัย (adult) โดยเซลล์จะต้องมีการเปลี่ยนแปลง ดังนี้
• การเพิ่มจานวน (cell division) : cell mitosis
• การเพิ่มขนาดของเซลล์ และขนาดของร่างกาย (growth) : increase cytoplasm
• การเปลี่ยนแปลงรุปร่าง (cell differentiation) : specific function
• การเกิดรูปร่างที่แน่นอน (morphogenesis) : tissue/organ/organ system/organism

23. Free Powerpoint Templates
Page 23
ความแตกต่างระหว่างการเติบโต (Growth) และ การพัฒนา (Development)
- การเติบโต คือ การแบ่งเซลล์-เพิ่มจานวนเซลล์-ขยายขนาดของเซลล์ วัดได้ง่าย เห็นการเปลี่ยนแปลงชัดเจน
- การพัฒนา คือ การเติบโตร่วมกับการเปลี่ยนแปลงต่างๆ ทั้งรูปร่าง-ลักษณะทางสรีระวิทยา-ชีวเคมี

24. Free Powerpoint Templates
Page 24
ความต้องการพลังงานและสร้างพลังงาน (Energy for living)
- สิ่งมีชีวิตต้องการพลังงานเพื่อนามาสร้างสาร ATP โดยผ่านกระบวนการ Metabolism โดย
แบ่งออกเป็น กระบวนการสลายสาร (Catabolism) และกระบวนการสร้างสาร (Anabolism)
- ATP (Adenosinetriphosphate)เป็นสารเคมีหลักที่ใช้ในการขับเคลื่อนกิจกรรมต่างๆ ภายใน
เซลล์ของร่างกายสิ่งมีชีวิต เช่น การสืบพันธุ์ การเจริญเติบโต การเคลื่อนไหว ฯลฯ
- พลังงานที่สิ่งมีชีวิตต้องการ อาจได้มาจากแหล่งต่างๆ เช่น พืชได้พลังงานจากแสงอาทิตย์
(light energy) สัตว์ได้พลังงานจากปฏิกิริยาเคมี (chemicalenergy) ของสารอินทรีย์และ
สารอนินทรีย์ ส่วนไวรัสและไวรอยด์ได้รับพลังงานจากสิ่งมีชีวิตอื่น (intracellular parasite)
photosynthesis
Cellular respiration

25. Free Powerpoint Templates
Page 25
พลังงานอย่างน้อย ประมาณ 7.3 kCal/mol

26. Free Powerpoint Templates
Page 26

27. Free Powerpoint Templates
Page 27
การรับรู้ต่อสิ่งเร้าที่มากระตุ้น (Irritability)
- สิ่งมีชีวิตสามารถรับรู้ (sensitivity) และตอบสนอง (responsibility) ต่อสิ่งเร้าจากสิ่งแวดล้อม
ทั้งที่อาศัยอยู่ในลักษณะต่างๆ กัน แบ่งเป็นสิ่งแวดล้อมภายนอก (external environment) และ
สิ่งแวดล้อมภายใน (internal environment) เช่น การเจริญเข้าหาแสงของพืช การเจริญเติบโตที่
ช้าลงของจุลินทรีย์เมื่ออยู่ในที่อุณหภูมิต่ากว่า 4 องศาเซลเซียส การเคลื่อนที่เข้าหาสารอาหาร
ของพารามีเซียม (สัตว์จะสังเกตเห็นได้ชัดเจนกว่าเนื่องจากการพัฒนาของระบบประสาท)

28. Free Powerpoint Templates
Page 28
Irritability for the external environment

29. Free Powerpoint Templates
Page 29
Irritability for the internal environment

30. Free Powerpoint Templates
Page 30
ปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อม (Interaction)
- สิ่งมีชีวิตมีลักษณะเป็นระบบเปิด (Open System) ซึ่งมีปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมได้
ตลอดเวลาโดยมีการรับพลังงานจากอาหาร (food) ที่เข้าสู่ร่างกาย โดยผ่านกระบวนการ
ย่อย (digestion) เป็นสารอาหาร (nutrient) และขับถ่ายของเสีย (excretion) ออกสู่
สิ่งแวดล้อม รวมทั้งมีความสัมพันธ์กับสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวกัน (population) และสิ่งมีชีวิต
ชนิดอื่น (community) ในรูปแบบต่างๆ เช่น การอยู่ร่วมกันแบบพึ่งพาอาศัย (Symbiosis)
การเป็นปฏิปักษ์ต่อกัน (Predation) และการเบียดเบียนสิ่งมีชีวิตอื่น (Parasitism) เป็นต้น
- ระบบนิเวศ (ecosystem) คือ ความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิตหรือสิ่งมีชีวิตกับสิ่งแวดล้อม

31. Free Powerpoint Templates
Page 31

32. Free Powerpoint Templates
Page 32
ทบทวนความรู้ความเข้าใจ
1 2
3 4

33. Free Powerpoint Templates
Page 33
สาขาของชีววิทยา (Biological branch)
1. ศึกษาสิ่งมีชีวิตแต่ละกลุ่มของสิ่งมีชีวิต
1.1) สัตววิทยา (Zoology) แบ่งออกเป็น
- สัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง (invertebrate) - สัตว์มีกระดูกสันหลัง (Vertebrate)
- มีนวิทยา (Icthyology) - สังขวิทยา (Malacology)
- ปักษินวิทยา (Ornithology) - วิทยาสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม (Mammalogy)
- กีฎวิทยา (Entomology) - วิทยาเห็บไร (Acarology)
1.2) พฤกษศาสตร์ (Botany) ศึกษาเรื่องราวต่างๆ ของพืช เช่น
- พืชชั้นต่า (Lower plant) - พืชมีท่อลาเลียง (Vascular plants)
- พืชมีดอก (Angiosperm)
1.3) จุลชีววิทยา (Microbiology) ศึกษาเรื่องราวต่างๆ ของจุลินทรีย์ เช่น
- วิทยาแบคทีเรีย (Bacteriology) - วิทยาไวรัส (Virology)
- วิทยาสัตว์เซลล์เดียว (Protozoology)

34. Free Powerpoint Templates
Page 34
2. ศึกษาจากโครงสร้างหน้าที่และการทางานของสิ่งมีชีวิต
- กายวิภาคศาสตร์ (Anatomy) - สัณฐานวิทยา (Morphology)
- สรีรวิทยา (Physiology) - พันธุศาสตร์ (Genetics)
- นิเวศวิทยา (Ecology) - เนื้อเยื่อวิทยา (Histology)
- วิทยาเอ็มบริโอ (Embryology) - ปรสิตวิทยา (Parasitology)
- วิทยาเซลล์ (Cytology)
3. ศึกษาเรื่องราวของสิ่งมีชีวิต
- อนุกรมวิธาน (Taxonomy)
- วิวัฒนาการ (Evolution)
- บรรพชีวินวิทยา
(Paleontology)
สาขาของชีววิทยา (Biological branch)

35. Free Powerpoint Templates
Page 35

36. Free Powerpoint Templates
Page 36
ทบทวนความรู้
ความเข้าใจ

37. Free Powerpoint Templates
Page 37
ชีววิทยากับการดารงชีวิต (Biology for Human survive)
- Cloning คือ การสร้างสิ่งมีชีวิตใหม่ที่มีพันธุกรรมเหมือนเดิมทุกประการ (asexual reproduction)
- GMOs (genetically modified organisms) คือ สิ่งมีชีวิตที่มีการตัดและต่อยีนด้วยเทคนิคพันธุวิศวกรรม
(genetic engineering) ทาให้มีลักษณะพันธุกรรมตามต้องการ : new species
- การผสมเทียมในหลอดแก้วเกิดปฏิสนธิแล้วถ่ายฝากตัวอ่อน (embryo) ให้กับแม่อุ้มบุญ (In Vitro
Fertilization Embryo Transfer หรือ IVF& ET )
- การทาอิ๊กซี่ ( Intra Cytoplasmic Sperm Injection หรือ ICSI) คัดเลือกเชื้ออสุจิที่สมบูรณ์เพียงตัวเดียว
ฉีดเข้าไปในเซลล์ไข่โดยตรง ซึ่งใช้ในกรณีที่เด็กหลอดแก้วธรรมดาไม่ประสบความสาเร็จ
- การทากิฟท์ ( Gamete IntraFollopain Transfer หรือ GIF) นาเซลล์สืบพันธุ์ไข่และอสุจิมาผสม
กัน แล้วใส่กลับเข้าสู่ท่อนาไข่ทันที ซึ่งจะอาศัยให้อสุจิและไข่ปฏิสนธิกันเองตามธรรมชาติ
- การทาซิฟท์ ( Zygote IntraFollopain Transfer หรือ ZIFT) เซลล์สืบพันธุ์ไข่และอสุจิมาปฏิสนธินอก
ร่างกายก่อน แล้วจึงนาตัวอ่อนในระยะ Zygote ใส่กลับเข้าไปในท่อนาไข่ส่วนต้น
- การพัฒนาเทคนิคทางด้าน DNA ตรวจหาความสัมพันธ์ทางสายเลือด (DNA fingerprint)
- การผลิตสาหร่ายสไปรูไลนาซึ่งให้โปรตีนสูง (high protein content for nutrition)
- การศึกษาทางด้านพืชสมุนไพรนามาผลิตเป็นยารักษาโรค (medical biology)
- การผลิตฮอร์โมนอินซูลินจากยีสต์เพื่อรักษาโรคเบาหวานในคน (genetic engineering for pharmacy)

38. Free Powerpoint Templates
Page 38

39. Free Powerpoint Templates
Page 39
การศึกษาทางด้านชีววิทยาเป็นการศึกษาเรื่องของสิ่งมีชีวิต จึงเป็นเรื่องที่ละเอียดอ่อนเป็นอย่างมาก ใน
การศึกษาและกระทา เพราะอาจจะผิดต่อขนบธรรมเนียมประเพณี กฎหมาย หรือจริยธรรมได้ เช่น
1. การโคลนนิ่งมนุษย์ เพื่อใช้อวัยวะบางส่วนมารักษาโรคหรือเพื่อผลิต ลูกหลานขึ้นมาเพราะอาจมีปัญหา
ต่อสถาบันครอบครัวได้
2. การทาแท้ง ในหลายประเทศสามารถทาแท้งได้แต่ในหลายประเทศก็เป็นการผิดกฎหมาย
3. การใช้สัตว์ทดลองทางชีววิทยา เพื่อสัตว์ก็มีชีวิตเช่นเดียวกับมนุษย์ ดังนั้นการทดลอง ต้องไม่ทรมาน
สัตว์ และใช้สัตว์ให้น้อยที่สุด และได้ผลความรู้มากที่สุด และต้องไม่ผิดกฎหมายด้วย
4. การใช้สารเร่งการเจริญเติบโตในพืชหรือในสัตว์อันจะก่อให้เกิดสารตกค้างได้นอกจากนี้ในปัจจุบันยังมี
การใช้สารเร่งเรื้อแดงให้แก่เนื้อหมู ซึ่งจะมีผลเสียต่อผู้บริโภคได้
5. การใช้สารฟอร์มาลิน ในการแช่ผัก ปลา หรือเนื้อ ช่วยให้ผัก ปลา และ เนื้อเน่าเสียช้าลงแต่เป็นพิษ
ต่อผู้บริโภคเป็นอย่างมาก นอกจากนี้การใช้สารบอร์แรกซ์ใส่ในลูกชิ้นเด้ง การฉีดดีดีที่ให้แก่ปลาเค็ม เนื้อ
เค็ม ก็มีผลเสียต่อผู้บริโภคทั้งสิ้น
6. การผลิตอาวุธชีวภาพ
ชีวจริยธรรม (Bioethics) การปฏิบัติต่อสิ่งมีชีวิตโดยไม่ทาร้าย/อันตรายสิ่งมีชีวิต

40. Free Powerpoint Templates
Page 40
ชีวจริยธรรม (Bioethics) การปฏิบัติต่อสิ่งมีชีวิตโดยไม่ทาร้าย/อันตรายสิ่งมีชีวิต
สานักงานคณะกรรมการการวิจัยแห่งชาติ กาหนดจรรยาบรรณการใช้สัตว์เพื่องานวิจัย งานสอน งาน
ทดสอบ และงานผลิตชีววัตถุไว้ดังนี้
1. ผู้ใช้สัตว์ต้องตระหนักถึงคุณค่าของชีวิตสัตว์
2. ผู้ใช้สัตว์ต้องตระหนักถึงความแม่นยาของผลงานโดยใช้สัตว์จานวนน้อยที่สุด
3. การใช้สัตว์ป่ าต้องไม่ขัดต่อกฎหมายและนโยบายการอนุรักษ์ป่ า
4. ผู้ใช้สัตว์ต้องตระหนักว่าสัตว์เป็นสิ่งมีชีวิตเช่นเดียวกับมนุษย์
5. ผู้ใช้สัตว์ต้องบันทึกการปฏิบัติต่อสัตว์ไว้เป็นหลักฐานอย่างครบถ้วน

41. Free Powerpoint Templates
Page 41
The End
Thank You For Your Attention!!!