M.E. Mutlu, A.E. Özkul, TBD 20. Ulusal Bilişim Kurultayı konferansı dahilinde "TBD 20. Ulusal Bilişim Kurultayı Bildiriler Kitabı" bildiri kitapçığındaki "Eğitim Yazılımları Geliştirme Sürecinde Üretim Yönetimi", X-X pp., İstanbul, Türkiye, 2-5 Eylül 2003

1. Eğitim Yazılımları Geliştirme
Sürecinde “Üretim Yönetimi”
M. Emin Mutlu, A. Ekrem Özkul
Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi
Bilgisayar Destekli Eğitim Birimi
20. Bilişim Kurultayı, 2-6 Eylül 2003

2. Eğitim Yazılımları
• Bilgisayar Destekli Öğrenim/Öğretim/Eğitim (BDÖ/BDE)
• Bilgisayara Dayalı Öğrenim/Öğretim/Eğitim (BDÖ/BDE)
• Web Tabanlı Öğrenim/Öğretim/Eğitim (WTÖ/WTE)
• İnternete Dayalı Öğrenim/Öğretim/Eğitim (İDÖ/İDE)
• İnternet Destekli Öğrenim/Öğretim/Eğitim (İDÖ/İDE)
• Çevrimiçi Öğrenim/Öğretim/Eğitim (ÇÖ/ÇE)
• Akıllı Öğretici Sistemler (AÖS)
1. Giriş

3. Eğitim yazılımlarının geliştirilmesi, farklı disiplinlere sahip
kişilerin biraraya geldiği, karmaşık bir süreçtir.
Zorluklar:
• Kişiler arasında bilgi ve deneyim paylaşımının gerekliliği
• Kişilerin farklı üretim süreçlerine sahip birden fazla projede görev
almaları
• Yazılım ve donanım teknolojisindeki hızlı değişimler
• Yaratıcı içerik üretiminin yönetiminde yaşanan belirsizlikler
• Kişisel niteliklerin süreç kalitesinde çok etkili olması
• Proje sürelerinin uzun olması
• Ürünün karmaşıklığı
1. Giriş

4. Eğitim Yazılımları Geliştirme Süreci
Yazılım Mühendisliği Bakış Açısı (Yazılım Tasarımı)
Çözümleme – Tasarım – Gerçekleştirme – Doğrulama - Kurulum
Eğitim Teknolojisi Bakış Açısı (Eğitsel Tasarım)
Çözümleme – Tasarım – Geliştirme - Uygulama - Değerlendirme
2. Eğitim Yazılımları Geliştirme Süreci

5. Büyük Eğitim Yazılımı Projeleri
• Çok sayıda ders ve ünitenin laboratuvar,
Cd-ROM ya da internet ortamında
kullanılmak üzere üretilmesi
2. Eğitim Yazılımları Geliştirme Süreci

6. Eğitim Yazılımları Geliştirme Sürecinde
Endüstri Mühendisliği Yaklaşımı
• Üretken Sistemlerin Tasarımı
– Ürün Tasarımı
– Üretim Süreci
• Üretim Yönetimi
– Planlama
– Denetleme
2. Eğitim Yazılımları Geliştirme Süreci

7. Eğitim Yazılımı Üretim
Sistemlerinin Tasarımı
Çıkış noktaları:
• Davenport, vd. (1996) tarafından tanımlanan bilgi
çalışması (knowledge work) süreçleri
• Meyer ve Zack (1996) tarafından belirlenen bilgi
ürünlerinin (information products) tasarımı ve
geliştirilmesi
3. Eğitim Yazılımları Üretim Tasarımı

8. Bilgi Üretimi Mimarisi
Ürün Ailesi Tasarımı
Ürün Tasarımı
•Yapı Özel İçerik
Paketleme
Dağıtım
•İçerik Erişim
Bilgi Sağlayıcıları
Bilgi Tüketicileri
Üretim Platformu Üretim Platformu
Saklama /
Toplama Arıtma Geri Dağıtım Sunum
Getirme
3. Eğitim Yazılımları Üretim Tasarımı

9. Eğitim Yazılımları Ürün Tasarımı
(Yazılım Tasarımı)
Eğitim Yazılımı Tasarımı:
– Gereksinimlerin çözümlenmesi
– Bir yazarlık sisteminin geliştirilmesi ya da varolan bir yazarlık sistemiyle ürünün
bileşenlerine ait şablonlar ve temaların hazırlanması
– Öğretim yönetimi sisteminin geliştirilmesi ya da projeye yönelik olarak yeniden
düzenlenmesi
– Üretim sürecindeki görevlerin belirlenmesi ve zaman planının oluşturulması
– Yazılım denetimi
Elde Edilenler:
– Ürünün ayrıntılı bir şablonu
– Bu şablonun nasıl kullanılacağını tanımlayan iş akışı planı
– Gelecekte çok sayıda ders ve ünitenin üretiminde kullanılacak bir çerçeve,
model ya da maket
3. Eğitim Yazılımları Üretim Tasarımı

10. Örnek Eğitim Yazılımı Tasarımları
• Ortaöğretim öğrencileri için yabancı dil derslerine
yönelik öğretici ders yazılımı tasarımı
• Zihin engelli öğrenciler için nesne ayırt etmeye yönelik
alıştırma yazılımları tasarımı
• Uzaktan öğrenim gören öğrenciler için internete dayalı
öğretici ders yazılımı tasarımı
• Uzaktan öğrenim gören öğrenciler için internete dayalı
test yazılımı tasarımı
• Uzaktan öğrenim gören öğrenciler için sayısal derslere
yönelik internete dayalı alıştırma yazılımı tasarımı
3. Eğitim Yazılımları Üretim Tasarımı

11. Eğitim Yazılımları Üretim Süreci
(Eğitsel Tasarım)
• Ürün tasarımı platformunda tasarlanan eğitsel yazılımın (şablonun)
bir dersin üretimi için kullanılması
– Eğitsel amaçların belirlenmesi
– Eğitim senaryolarının hazırlanması
– Yapım senaryolarının hazırlanması
– Eğitsel içeriğin geliştirilmesi
– Ölçme ve değerlendirme araçlarının üretilmesi
– Yazarlık süreci
– Eğitsel denetim
• Elde Edilenler
– Öğrenciler tarafından kullanılabilir ders yazılımı
3. Eğitim Yazılımları Üretim Tasarımı

12. Örnek Ders Yazılımları
• AÖF Bankacılık ve Sigortacılık Programı Genel
Muhasebe Dersi Alıştırma Yazılımı (20 Ünite)
• AÖF Bankacılık ve Sigortacılık Programı Genel
Matematik Dersi Alıştırma Yazılımı (14 Ünite)
• AÖF Bilgi Yönetimi Programı İşletim Sistemleri Dersi
Öğretici Ders Yazılımı (25 Ünite)
• AÖF Bilgi Yönetimi Programı Veritabanı Yönetim
Sistemleri Dersi Öğretici Ders Yazılımı (25 Ünite)
3. Eğitim Yazılımları Üretim Tasarımı

13. Eğitim Yazılımları Üretim Yönetimi
(Endüstri Mühendisliği)
• Üretimin planlanması ve denetlenmesi
– Siparişlerin projelenmesi
– Çizelgelerin oluşturulması
– Toplam planların hazırlanması
– Üretim kaynaklarının denetimi
– Maliyet denetimi
• Bu amaçla bir bilgi yönetim sistemi
oluşturulmalı
4. Eğitim Yazılımlarının Üretim Yönetimi

14. Temel Kavramlar
Bilgi Üretiminde Çekirdek İşlemler
Toplama Arıtma Saklama/Geri Dağıtım Sunum
• Bilgiye erişme • Çözümleme Getirme • Çoğaltma • Kullanım
• Bilgiyi getirme • Düzenleme • Saklama • Paketleme
• Standartlaştırma • Geri Getirme • İletme
• Bilgiyi onaylama
• Birleştirme
• Tümleştirme
• Yorumlama
Bilgi Türleri
Sayısal bilgi Metin Program
Görüntü Ses Hareketli
görüntü
4. Eğitim Yazılımlarının Üretim Yönetimi

15. Bilgi Üretim Aşamalarında Bilgi Türleri
Sayısal Metin Program Görüntü Ses Hareketli
Bilgi Görüntü
Toplama
Arıtma
Yazılım
Saklama /
Geri
Getirme
Donanım
Dağıtım
Sunum İşgücü
4. Eğitim Yazılımlarının Üretim Yönetimi

16. Tanımlar
• Bilgi Çalışması: Bir bilgi türü üzerinde bir işlemin
gerçekleştirilmesi
• Bilgi Üretim Faaliyeti: A konumundaki bilgi
üzerinde bilgi çalışması gerçekleştirmek ve elde
edilen yeni bilgiyi B konumuna yerleştirmek
• Bilgi Üretim Birimi: Bilgi üretimi faaliyetini
gerçekleştiren insan/donanım/yazılım birimi
• Bilgi Üretim Süreci: Bilgi üretim birimleri
tarafından gerçekleştirilen bilgi üretim faaliyetleri
4. Eğitim Yazılımlarının Üretim Yönetimi

17. Bilgi Modelleri
Tasarım platformuna ait Planlama sürecine ait Üretim platformuna ait
bilgi modelleri bilgi modelleri bilgi modelleri
Ürün Tasarımı Üretim Programı Nesneler
• Ürün tasarım formu (genel • Siparişler (bilgi ürünü • Müşteriler
özellikler ve bileşenlerin isteği)
listesi) • Satıcılar
• • Tasarım formları • Yazarlar
Ürün bileşenleri formu (her
bileşenin ayrıntılı tasarımı) (kaynakların belirlenmesi) • Yazılım
• Çizelgeler (üretim sırası) • Donanım
Süreç Planlaması Eylemler
• Üretim süreci planı (üretim •
aşamaları) Üretim faaliyetleri
• İşlemler planı (işlemlerin atamaları
sırası) • Ürün akışı
• Üretim faaliyetleri tasarım • Satınalmalar
formu (bileşen, işlem, üretim
birimi, süre) • Durum raporları
4. Eğitim Yazılımlarının Üretim Yönetimi

18. Üretim Faaliyetleri Tasarım Formu Örneği
4. Eğitim Yazılımlarının Üretim Yönetimi

19. Eğitim Yazılımlarının Bir “Bilgi Yönetimi Sistemi”
Üzerinde Tasarlanması ve Üretilmesi
• İçerik Yönetimi • İş Akışı Yönetimi
– Gelişmiş klasör ve – Proje Yönetimi
dosyalama sistemi
– Ortak takvim
– Sürüm denetimi
– Görev atamaları
– Belge teslim
alma/teslim etme – Kurumsal iletişim
– Üst bilgi yönetimi
4. Eğitim Yazılımlarının Üretim Yönetimi

20. AÖF BDE Birimi Örneği
Eğitim Yazılımları Üretimi Sürecinde Kullanılan Mimari
İçerik yönetimi Kurumsal Projelendirme,
ve birlikte iletişim,ortak görevleri
çalışma takvim, tarihlendirme,
görev atama, kaynak
eş zamanlı dengeleme
iletişim
MS SharePoint MS Exchange MS Project
Portal Server Server Server
4. Eğitim Yazılımlarının Üretim Yönetimi

21. Sonuçlar
• Eğitim yazılımlarının tasarımı ve üretimi
sürecinde Yazılım Tasarımı ve Eğitsel Tasarım
yöntemleriyle birlikte Üretken Sistemlerin
Tasarımı yöntemleri de dikkate alınmalıdır.
• Eğitim yazılımlarının üretim yönetimi problemi
içerik yönetimi ve iş akışı yönetimi bileşenlerine
sahip bir bilgi yönetimi sistemi tasarımıyla
çözülebilmektedir.
5. Sonuçlar