Mendigoiti ikastetxeko ikasleek egindako talde lana.

1. GIZA UGALKETA

2. SEXU-EZAUGARRIAK
Sexu ezaugarriak gizonen eta emakumeen
arteko desberdintasun fisikoak
dira.Lehenengo mailakoak eta bigarren
mailakoak daude.
Lehenengo mailakoak:Ugaltze-aparatuak
dira.
Bigarren mailakoak:Gizonen eta
emakumeen ezaugarri fisikoak
desberdinak dituzte.
Gizonen ezaugarriak:Ahots
baxua,bizarra,emakumeak baino gihar
handiagoak eta ile asko gorputzean.
Emakumeen ezaugarriak: Titiak,ahots
altua,aldaka zabala eta ile gutxi
gorputzean.

3. PUBERTAROA
Jaiotzean pertsonek sexu-organo garatu gabeak dituzte.Adin jakin batean
garatzen dira.
Bigarren mailako sexu-ezaugarriekin batera.Hipofisia sortutako hormonak
hazten dute prozesua.
Hormonak sexu-organoetara iristen direnean organoak garatzen dira.
Sexu-hormonek bigarren mailara garatzen dira.Etapa horretan ilea ateratzen
da gizonen eta nesken ugaltze aparatuan.
Neskak eta mutilak ez dira aldi berean garatzen.Neskak 11 urtetik aurrera.
Mutilak berriz 13 urtetik aurrera.Baina ez dira guztiak adin berean garatzen.

4. EMAKUMEEN UGALTZE APARATUA
Emakumeen ugaltze aparatua hainbat organoz osatuta
dago.Organo hoiek sexu organoak deitzen dira.
Obulutegiak:Obulu deitzen diren gameto emeak
bertan sortzen dira,baita sexu hormonak.
Falopioren trompak:Obulutegiak eta umetokia lotzen
dute.
Umetokia:Haurra bertan garatzen da haurdunaldian.
Bagina:Umetokia eta kanpoaldea lotzen dituen kanala
da.
Alua:Ugaltze aparatuaren kanpoko zatia da.Bi
larruazalez osatuta dago.Hoiei ezpain
deritze,baginako zuloa babesten dute.Bertatik
gernua kanporatzen da.

5. GIZONEN UGALTZE-APARATUA
Gizonek 6 sexu-organo dituzte:
Barrabilak:Espermatozoideak eta sexu-hormonak
bertan sortzen dira.
Hodi deferenteak:Gernubideraino eramaten dituzte
espermatozoideak.
Gernubidea:Bertatik espermatozoideak kanporatzen
dira, baita gernua.
Guruinak:Semen-besikulak eta prostata
dira,espermatozoideak elikatzen eta garraiatzen
dituzten likidoa da.
Eskrotoa:barrabilak babesten dituen ehun-poltsa da.
Zakila:Gernubidea hor amaitzen da.Gernubidean
zehar kanporatzen dira espermatozoideak.

6. SEXU ZELULA EMEA
Sexu zelula emeak obuluak dira.Gameto eme ere esaten zaie.Esfera formako
zelula handi samarrak dira.Nesken obulutegiek obulu heldugabe asko
dituzte.Pubertaroan,obuluak heltzen hasten dira,obulutegiko obulu bat
heltzen da.Obulua obulutegitik ateratzen da,Falofioaren tronpa zeharkatzen
du eta umetokira iristen denenan umea ateratzen da odoljario txiki batekin
batera.Odoljario horri menstruazio edo hileko esaten zaio.Emakumeek
berrogeita hamar urte dituztenean,ez zaizkie obuluak heltzen eta ez dute
menstruaziorik izaten,hau da ezin dute umeak jaio emakumeari ez zaiolako
odoljarioak geratzen.Aldi horri menopausia deritzo.

7. SEXU-ZELULA ARRAK
Gizonen sexu-zelulak espermatozoideak dira.Gameto ar ere esaten
zaie.Obuluak baino askoz txikiagoak dira,eta isats mugikor txiki bat
dute,toki batetik bestera joateko.Espermatozoideak etengabe sortzen dira
barrabiletan,pubertarotik aurrera.Espermatozoideak barrabiletatik
ateratzen dira,eta hodi deferenteetan zehar dabiltzanean,semen
besikulek eta prostatak sortutako substantzia batzuekin nahasten dira
espermatozoideak.Nahaste horretatik likido bat sortzen
da:semena.Semenak espermatozoideak garraiatzen eta elikatzen ditu.

8. ERNALKETA
Ernalketa obulu bat espesmatozoide
batekin elkartzeari deritzo.Obulu bat
heltzen denean Falopioaren tronpa
igarotzen da,eta obulu bat
espermatozoide batekin elkartzen
denean ernalketa gerta daiteke.
Gizonaren semenak emakumearen
baginara iritsi behar du.Hortik
epermatozoideak igerian joaten dira
Falopioaren tronparaino.Obulua eta
espermatozoideak elkartzen direnean
zigoto izeneko zelula bat sortzen
da.Jaioko den gizakia bere lehen zelula
zigotoa izango da.Zigotoa bi zeluletan
banatzen da,gero lau gero zortzi eta
azkenean enbrioi izeneko bola bat
sortzen da.Enbrioia Falopioaren tronpa
zeharkatu eta egun batzuk geroago
umetokira iristen denean hango paretan
itsasten da.

9. HAURDUNALDIA
Ernalketa gertatzen denetik haurtxoa jaio arteko tarteari haurdunaldi esaten
zaio.Bederatzi hilabete inguru irauten du.Haurdunaldian,amaren gorputzak
hainbat aldaketa izaten ditu.Ez du obulurik sortzen,eta ez du hilekorik
izaten.Gainera sabela hazi egiten zaio pixkanaka,eta gizendu egiten da.Titiak
anditu ere egiten dira.Haurdunaldian emakumea ezin du alkohola edan,edozein
gauza jan eta ezin du tabakoa kontsumitu.

10. EMBRIOIAREN GARAPENA
Embroia umetokiko paretan itsatsita garatzen denean zelula kopurua ugaritu
egiten da.Embroia likidoz betetako poltsa batean dago.Likido horrek likido
amniotiko deitzen zaio.Embroia plazentaren bidez jasotzen du mantenugaiak
eta oxigenoa amarrengan.Plazenta umetokiaren organo batda.Zilbor-estearen
bidez embroia lotuta dago plazentara.Zilbor-estean odol-hodiak daude
mantenugaiak eta oxigenoa pasatzeko.Embroia hazi eta aldatu
egitenda:formaz aldatzen da,eta organoak garatzen dira.

11. FETUAREN GARAPENA
Hirugarren hilabetean embroiaren organoak osatuta daude.Hortik haurrera
embroiari fetu esaten zaio.Hazi eta heldu egiten da etengabe
bederatzigarren hilabeteraino.Bederatzigarren hilabetean fetua osatuta
dago.
Jaiotzean berrogei eta hamar zentimetroko luzera du gutxi gora behera eta
3.300g ko pisua du.

12. ERDITZEA
Haurtxoa amaren baginatik ateratzen da.Erditu aurretik,likido
amniotikoaren poltsa apurtu eta urak botatzen dira.
4 fase daude:
Lehenengo fasea: dilatazio fasea: umetokiaren irteera pixkanaka irekitzen da
haurtxoa atera ahal izateko.
Bigarren fasea: egozte fasea:haurtxoa baginatik kanpora ateratzen
da amak bultzatuta.
Hirugarren fasea: zilborra -hestea mozten da eta zilborra sortzen da.
Laugarren fasea: plazenta kanporatzea:erditzearen amaieran plazenta
botatzen da.

13. EDOSKITZEA
Umeak lehenbiziko hilabeteetan,haurtxoak esnea soilik edaten dute,horri
edoskitzea deritzo.Amaren esnea oso osasungarria da,elikagai guztiak
dituelako eta askoren kontrako defentzak baita.Umeak ere esne artifiziala
har dezakete.Esne artifiziala behi esne eraldatua da.

14. AMAIERA
Egileak:Jon Ander,Saioa,Yeray
eta Nagore.