1. Academie voor Integrale
Menswetenschappen
2014 4e jaars
Dogma's - religieus,
politiek of
wetenschappelijk- zijn
collectieve conceptuele
gevangenissen. Vreemd
is, dat mensen houden
van hun gevangeniscel,
omdat die hun een
gevoel geeft van 'Ik weet
het'.
(Eckhart Tolle)
“Training”
“Dialooggericht
communiceren”

2. In de dialoog, meent David Bohm, krijgt een groep toegang tot de
'gemeenschappelijke pot' met betekenis, waartoe men als
individu geen toegang heeft. Het doel van de dialoog is om verder
te komen en meer te begrijpen dan een persoon alleen kan.

3. Een dialoog kan resulteren in:
•Het besef een volwaardige gesprekspartner te zijn
•Articulatie van fundamentele overtuigingen
•Legitimatie van fundamentele overtuigingen
•Explicitering van stilzwijgende kennis
•Ontmaskering van schijnweten
•Transformatie van oude denkgewoonten
•Inzicht in elkaars ideeen en standpunten
•Begrip voor elkaars standpunten
•Gezamenlijke visie
•Werkelijk inzicht

4. TIPS
• Je moét geen 'dialoog' voeren, het is
een vrije keuze. Indien vechten voor je
gelijk nuttiger lijkt, debatteer dan.
Indien je wil informeren, informeer
dan. Zoek je de dialoog, zeg dat dan.
•Indien je de leiding wilt nemen, wees
dan duidelijk de leider. Doch indien je
zegt dat je kiest voor een 'dialoog',laat
het dan ook een 'dialoog' zijn.
•Noem 'gecoördineerde monologen'
geen 'dialoog‘!

5. Kritische vragen vooraf!
•Ben je echt geïnteresseerd in de ander? Wil je echt weten wat
zij te vertellen heeft?
•Heb je zelf voldoende vertrouwen om je eigen gedachten onder
woorden te brengen? Durf je jezelf te laten bevragen?
•Geef je de ander een volwaardige plaats in de dialoog? Ben je
overtuigd van zijn/ haar mogelijke meerwaarde?
•Heb je zelf ook echt iets te zeggen over dit onderwerp?
•Kun je jouw eigen oordeel even opzij zetten? Ben je bereid om
je eigen oordeel te heroverwegen of aan te laten vullen?
•Wil je wel met deze anderen “naar buiten kijken….”

6. David Bohm
Door middel van de dialoog kunnen mensen elkaar helpen zich bewust te worden
van het gebrek aan samenhang in elkaars gedachten. Op die manier krijgt het
collectieve denken steeds meer vorm, en ontstaat er samenhang.
Bovendien, wanneer mensen deze 'participerende aard' van hun denken gaan
inzien, beginnen ze zich los te maken van hun afgesloten particuliere denken. In
een dialoog wordt men waarnemer van zijn eigen denken.
Wat men waarneemt is dat zijn denken actief is. Wanneer er bijvoorbeeld een
conflict rijst tijdens de dialoog, beseft men waarschijnlijk dat er spanning is en dat
die spanning letterlijk uit onze gedachten oprijst.
Als mensen eenmaal de participerende aard van het denken beseffen, beginnen
ze zich los te maken van hun denken.
Ze nemen vanaf dat moment een creatieve, minder reactieve houding aan ten
opzichte van hun denken.
Bohm zegt dat dialogen als collectieve leerprocessen cruciaal zijn om het
potentieel van de menselijke intelligentie te realiseren.

7. Krishnamurti
"We gaan met elkaar een dialoog hebben. Het woord 'dialoog' komt van het
Griekse woord logos, en betekent 'woorden om je diepe innerlijke gedachten
mee uit te drukken'. Waarschijnlijk willen de meesten van ons zo diep niet gaan,
of onszelf niet al te veel blootgeven, maar we zouden een gesprek kunnen
hebben.
Als jij en ik allebei serieus het hele fenomeen van het bestaan willen begrijpen,
niet alleen uiterlijk, maar ook veel dieper, innerlijk, en ons volledig inzetten om
dit probleem op te lossen, dan hebben jij en ik, de spreker en jij die luistert, een
relatie.
Dan kunnen we samen op pad, dan kunnen we samen denken, er samen over
praten.
En samen praten, samen denken, samen onderzoeken, en dus samen creëren,
is communicatie... We kunnen niet met elkaar communiceren als het jou er
alleen om gaat te proberen een bepaald probleempje van jezelf op te lossen..."

8. Deepak Chopra
“Misschien denk je dat wat er zich binnenin je afspeelt onzichtbaar is
voor anderen maar het omgekeerde is waar. In feite zien we het
meteen, aan alles wat je uitstraalt, zegt en doet.
Sommige mensen hebben een verstoorde interne dialoog. Ze uiten het
misschien niet, maar je merkt dat ze boos, verongelijkt of gefrustreerd
zijn. Je loopt het liefst een blokje om als je met ze in aanraking komt.
Andere mensen hebben een positieve innerlijke dialoog. Het is prettig
om met ze samen te werken en in gesprek te zijn. Ze doen niets wat
een ander zou kunnen kwetsen.
Ze stralen vertrouwen, geluk, een goed humeur, onverschrokkenheid,
vriendelijkheid en voorkomendheid uit" (Chopra).

9. Referentiekader
De wereld, zoals ieder die met behulp van zijn of haar zintuigen waarneemt, is
uniek. Door te zien, horen, ruiken, proeven en voelen, wordt een beeld van de
werkelijkheid gecreëerd, ofwel het eigen referentiekader. Het referentiekader
bestaat uit overtuigingen, waarden en normen die zijn gebaseerd op meerdere
ervaringen. Dit worden waarnemingsfilters genoemd. De één associeert ‘hond’
met een wollige puppy, de ander met het beest, dat lelijk toebeet en waarna een
tetanusprik moest worden gehaald.
Dit proces is schematisch weergegeven:
www.mensindialoog.nl

10. www.joopboukes.nl

11. Waarnemen - communiceren

12. Oef. referentiekader

13. Waarnemen  reageren communiceren
Referentiekader
Signaal veilig
Thalamus
Neo Cortex
Amygdala
Signaal onveilig
Thalamus:signaal veilig

neo cortex = nadenken
Signaal onveilig  Amygdala = vechten, vluchten, bevriezen

14. Waarom Dialoogtraining?
Meedenken
en
meewerken
aan
behandeling
Dialoog
Betere
sociale
informatie
verwerking
Groter
gevoel
eigenwaarde
Meer gebruik
hogere
hersen
functies

15. Vijf communicatiestromen
1
2
3
4
5

16. Verschillen gesprek,dialoog en debat
Gesprek
Dialoog
Debat
Kernvraag
Waar gaat het over?
Wat is echt belangrijk?
Wat houdt stand? Wat
niet?
Onderwerp
van
Gesprek
Uitgangspunten
Principes, waarden en
normen
Standpunten en
argumenten
Hiërarchie van principes,
waarden en normen;
wat moet het zwaarste
wegen.
Waar zit het probleem
precies?
Hoofd- en bijzaken
gescheiden
Drogredenen uitgefilterd
Besluit
Resultaat
Houding
gericht op
Risico
Niet bepaald
Uitwisseling van visie
Begrijpen
Standpunten bij einde
gesprek zijn onveranderd
Vluchten in vrome
abstracties en zweverig
gepraat
Overtuigen
Gelijk krijgen wordt
belangrijker dan gelijk
hebben; schijnconsensus

17. De vier velden of fasen in een dialoog
Nieuwe mogelijkheden dienen
zich aan, creatie collectieve
intelligentie, nieuwe regels,
verhoudingen
Stroom
Op zoek naar
nieuwe regels
Accent op
het geheel
Mening opschorten, elkaar bevragen, dieperliggende
visies aan het licht
Onderzoek
IV III
I II
Beleefdheid
Algemene acceptatie van regels en
machtsverhoudingen; relatief
stabiel
Accent op
het deelbelang
Conflict
Ongemakkelijk en dus vaak:
Zoek naar compromissen
Win-loose, uitstellen, onderzoek doen.
Onbewust binnen de
ongeschreven regels

18. Dialoogpartners
•
•
•
•
•
•
Geven elkaar de ruimte
Spreken zo begrijpelijk mogelijk
Geven elkaar argumenten
Stellen vragen om elkaar te begrijpen
Vatten elkaar samen
Verplichten tot consensus

19. Tips voor het bouwen van een goede dialoog
• Maak ruimte voor nieuwe inzichten, ga voorbij jouw oude en
veilige denken.
• Denk samen en niet tegen elkaar (dat is een discussiëren…).
• Neem de tijd. Een dialoog is een vorm van ‘opbouwend denken’,
gericht op diepgang.
• Geef ruimte aan stilte.
• Streef niet naar een beslissing, maar kweek begrip en krijg zicht
op elkaars denkbeelden.

20. Belemmeringen in de dialoog:
• Deelnemer voelt zich incompetent tot dialoog
• Ander neemt het probleem/ verhaal over
• Praten met een jij-boodschap
• Te veel informatie verschaffen
• Te veel vragen stellen

21. Oef. Benedictijnse dialoog

22. Neurologische netwerken

23. Reageren

24. Dialoog

26. U-model (Otto Scharmer)

27. 3 bewegingen van de U-Curve
Waarnemen, waarnemen, waarnemen: Stap uit uw denkkader. Luister en kijk wat
anderen u te vertellen hebben zonder oordeel. Hierdoor transformeren alle
verschillende percepties naar één geheel. U raakt verbonden met dit geheel en
ervaart dat u hier onderdeel van bent.
Loslaten: u stapt door het “oog van de naald” en laat alle patronen en zekerheden
los. In deze leegte en stilte komt u in verbinding met uw diep onbewuste. Dit is uw
bron van intuïtie en inspiratie. U bent verbonden met uw Zelf
Kom direct in actie: U gaat onvoorstelbare voorstelbaar maken door uw ingevingen
en ideeën om te zetten concrete resultaten. Omdat u de verbindingen uit stap 1 en 2
blijft behouden, lijkt het alsof deze actie als vanzelf gehad. U gaat met de flow
(synchroniciteit)

28. U-model (Otto Scharmer)

32. Connecting to Source.

33. Fishbowl dialoog
De deelnemers die direct aan de ronde tafel zitten, vormen de
Vissenkom. In een cirkel achter hen zitten een aantal toehoorders. Bij
een open Fisbowl kan een indivudule toehoorder op een lege stoel in de
fishbowl gaan zitten en meepraten. Wel moet er dan iemand uit de
Fishbowl in de buitenste cirkel plaatsnemen en toehoorder worden. Zo
ontstaat er ook voldoende beweging.
De Fishbowl of Vissenkom is een vorm van het World Café die voor extra
dynamiek zorgt.

34. Oef. Fishbowl dialoog

35. The talking stick

36. Talking stick
Degene die de talking stick vasthoudt, heeft de heilige kracht van het
woord binnen zijn handbereik. Slechts hij mag spreken terwijl hij de stok
vasthoudt; de andere (raads)leden moeten stil blijven. De adelaarsveer die
aan de talking stick wordt gebonden geeft hem de moed en de wijsheid
om eerlijk en met wijsheid te spreken. Het konijnenbont op het eind van
de stok herinnert hem eraan dat zijn woorden uit zijn hart moeten komen
en dat zij zacht en warm moeten zijn. De steen zal hem eraan herinneren
dat de Grote Geest het bericht van zijn hart hoort evenals zijn woorden die
hij heeft gesproken. De schelp, schitterend met de kleuren van de
regenboog en continu veranderend, herinnert hem eraan dat alles in de
schepping verandert -- de dagen, de seizoenen, de jaren -- en mensen en
situaties veranderen ook.

37. Johnnie Moore
Het gebruiken van een talking stick in een talking circle schijnt te werken,
traditioneel binnen de inheemse culturen van Noord-Amerika, maar ook in de
bedrijfswereld van vandaag de dag. Natuurlijk ligt de kracht in het feit dat de
mensen die deelnemen hun consensus geven aan deze methode en niet in de
stok zelf. Maar de aanwezigheid van de talking stick verandert de synergy
binnen de groep mensen en op de een of andere manier is er eerbied voor de
stok en de methode die het vertegenwoordigt. Het wordt een talking stick
genoemd maar het moedigt eigenlijk meer het luisteren aan. De mensen die
niet de talking stick vasthouden dienen te luisteren naar de persoon die het
wel vasthoudt.

38. Oef. Talking stick

39. Harvest dialogue

40. Crucial conversations

41. Cruciale gesprekken
Tien stappen voor het voeren van cruciale
gesprekken
In spannende situaties is het van essentieel belang om
een sfeer van veiligheid te bouwen of herstellen. Alleen
in een sfeer van veiligheid kan er sprake zijn van vrije
informatie-uitwisseling.
Voor veiligheid is het nodig dat anderen erop
vertrouwen dat:
1) u hen respecteert,
2) uw motieven zuiver zijn en
3) dat u óók geeft om hun doelen.

42. 10 stappen
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Observeer uzelf
Beïnvloed uw emoties
Definieer wat u wilt bereiken
Mik op een win-win situatie
Definieer effectief gedrag
Verontschuldig u (indien nodig)
Verduidelijk uw bedoelingen
Geef uw mening
Exploreer de mening van de ander
Creëer gezamenlijkheid en synergie

43. Geweldloze communicatie
Geweldloze communicatie staat voor een manier
van denken en van spreken vanuit verbinding
met je gevoelens en behoeftes en die van de
ander. Geweldloze communicatie is leven in
verbinding met jezelf en de ander. Dit leven in
verbinding bestaat uit drie onderdelen, ik, de
ander en wij. Geweldloze communicatie brengt
ons dichter bij onze ware aard: genieten van
geven aan elkaar, vrijwillig en vanuit het hart.
Marshall B. Rosenberg

44. Geweldloze Communicatie (GC) houdt in;
het mededelen van onze waarnemingen,
gevoelens, behoeften en verzoeken.
Stap 1. Waarnemingen: beschrijvingen van wat gehoord of gezien wordt zonder toegevoegde
interpretaties. Bijvoorbeeld, in plaats van:” Ze heeft een driftbui”, zeggen:” Ze ligt op de grond
en ze huilt en schopt.”
Stap 2. Gevoelens: onze emoties en niet ons verhaal of gedachten over wat anderen doen. Als
voorbeeld: in plaats van: ”Ik voel dat jij onverantwoordelijk bent”, dat een interpretatie is van
iemands gedrag, zeg je:” Ik voel me bezorgd”.
Stap 3. Behoeften: gevoelens worden veroorzaakt door behoeften, welke universeel zijn en niet
afhankelijk van de acties van bepaalde individuen. Verklaar je behoefte als de oorzaak en niet de
acties van andere personen. Bijvoorbeeld:” Ik voel me geïrriteerd omdat ik steun nodig heb”, in
plaats van: “Ik voel me geïrriteerd omdat jij de afwas niet hebt gedaan.”
Stap 4. Verzoeken: Bewust, nauwkeurig, en geformuleerd in positieve actie-taal (wat je wilt i.p.v.
wat je niet wilt). Bijvoorbeeld: “Zou je vanavond terug willen komen op het tijdstip dat we
hebben afgesproken?”, in plaats van: ”Zorg je dat je niet weer te laat komt?” Als we een verzoek
doen staan we per definitie open voor een: ”Nee,” maar zien dat als een mogelijkheid voor
verdere dialoog.

46. Uitgangspunten voor dialoog
(zogenaamde gespreksregels)
•Laat de ander zijn/haar verhaal vertellen. Vertel op dat moment niet jouw
verhaal.
•Geef niet je mening over hun ervaringen.
•Stel oordelen uit en onderzoek ze.
•Wees écht nieuwsgierig naar de ervaringen, gedachten en gevoelens van
anderen. Probeer je open te stellen en tot je door laten dringen wat de ander
zegt.
•Sommige mensen zullen langer tijd nodig hebben om over hun antwoorden
na te denken. Sta toe dat mensen zoeken, stotteren of dat het even stil is.
•Spreek voor jezelf: praat zoveel mogelijk vanuit de ik-positie, vermijd ‘je’ of
‘men’.
•Vraag bij algemeenheden om concrete voorbeelden en om toelichting als je
iets niet begrijpt.
•Behandel elkaar met respect en vriendelijkheid.

47. Oef. De vragende houding

48. Houding

49. Dialoog kan men herkennen aan
volgende (waarneembare) kenmerken
- Het gesprek verloopt merkelijk trager dan in een gewone conversatie.
- Er zijn regelmatig stiltes waarin de deelnemers tijd nemen om naar de innerlijke dialoog te
luisteren.
- Er worden meer vragen gesteld dan in een gewone conversatie.
- Er worden open en onderzoekende vragen gesteld en geen verhorende vragen.
- De deelnemers luisteren actief en om te begrijpen.
- Het gesprek heeft een duidelijke focus en het zwaartepunt van het gesprek ligt in het
midden,
niet bij één van de deelnemers.
- Er wordt niet alleen gepraat, er wordt veel 'gezegd' met gebaren.
- Er klinken geen opmerkingen als: "Je begrijpt me niet.", "Nu moet je eens luisteren!",
(want men neemt de volle verantwoordelijkheid voor de helderheid van de eigen inbreng en
schuift dit niet af op de ander)
- Indien er concrete resultaten zijn van het gesprek worden die vrij gedeeld.
- De communicatie wordt op een betekenisvolle manier afgesloten.

50. Mens in Dialoog
www.mensindialoog.nl
website
http://mensindialoogdagelijksedialogen.blogspot.nl/
Blog

51. Dank voor jullie aandacht!