1. http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
Roobii, Caamsaa 3, 2023
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
Roobii, Caamsaa 3, 2023
3. 3.
1. 1.
Roobii, Caamsaa 3, 2023
Roobii, Caamsaa 3, 2023
5/3/2023tti raawwatame
1. 1.
Qormaata Mala Qorannoo Siyaasa Afrikaa Keessatti
• Kanaafuu, gaaffiin bu’uuraa akkamitti ardii tokko qorachuun ni danda’ama kan jedhudha
biyyoota).
adeemsaafi sirna siyaasaa guutuu ardii kanaa [giddutti & gidduutti
sirnoota?
mata dureewwan waliigalaa, amala fi akkaataa itti qoodaman bocuu keessatti faayidaa kan qabu
akka Afrikaa adda addaa & waa'ee siyaasaa fi siyaasaa ishee waliigalaa gochuu
hayyoota ilaalchisee akkaataa siyaasaa fi mootummaa Afrikaa keessatti baratan irratti.
Siyaasa
• Wanti nuti qabnu yaada mala adda addaa karaa tokkoon ta’uu danda’u caalaa
• Waliigaltee gidduutti waan hin jirreef gaaffii kanaaf deebii tokkicha hin jiru
Qormaata Mala Qorannoo Afrikaa Keessatti
Siyaasa Afrikaa: Mala Tokko Tokko
Qormaata fi Malawwan
2. 2.
4. 4.
• Yeroo Siyaasaa fi Mootummaa Afrikaa dubbiftan maaltu sammuu keessan dhufa?
• Koorsii keessatti sirriitti maal uwwisuuf deemna? Fi Akkamitti
• Afrikaa keessatti siyaasa & mootummaa qorachuu keessatti yuunitiin xiinxala keenyaa maal
ta’uu qaba (duudhaalee, muuxannoowwan seenaa, dhimmoota alaa, appratus
mootummaa & mootummaa, dhaabbilee al-seerummaa, qooda fudhattoota
mootummaa hin taane, ykn adeemsa akka dimokiraasii, waldhabdee...kkf?
• Qormaanni malaa guddaan tokko qo’annoo siyaasaa fi mootummaa Afrikaa fi
waa’ee ardii kanaa waliigalaa gochuu keessatti, Afrikaan qaama siyaasaa
tokko osoo hin taane, biyyoota abbaa biyyummaa qaban 55/54 (kanneen
keessaa 48 gartokkoon ykn guutummaatti Sahaaraa Afrikaa gadiitti argamu)
irraa kan ijaaramte ta’uu isheeti. . • Tokkoon tokkoon
mootummaa Afrikaa dhaabbilee siyaasaa, gosoota sirna, muuxannoo seenaa mataa
isaa qaba, moosaajii badhaadhaa ummatootaa, aadaa, haala ikoloojii, haala
dinagdee, imaammata hariiroo alaa & yeroo baayyee qormaata addaa
akkasumas mudatu of keessatti hammata.
• Haala kanaan, tokkoon tokkoon biyyaa & hunda hirmaachisuun yoo
hin danda’amne ta’uu baate, guutummaatti ulfaataa & yeroo kan fudhatudha.
Siyaasa Afrikaa Qo'achuu: Qormaata fi Malawwan
Sammuu: 1.1.
Siyaasa Afrikaa Qo'achuu: Qormaata fi Malawwan
Siyaasa Afrikaa Qo'achuu: Qormaata fi Malawwan
Machine Translated by Google

2. • Mootummaa akka humna sochii qaamaa jalqabaatti siyaasa Afrikaa keessatti ilaala & thus a pertinent object of
• Mana barumsaa istaatistiksii keessatti malawwan xiqqaa lama mul’ataniiru
• Qorannoon siyaasa Afrikaa= mootummoota Afrikaa[meeshaalee mootummaa, babal’ina isaanii, itti fayyadama (fi itti
fayyadama) aangoo fi hariiroo mootummaan qooda fudhattoota biyya keessaa & alaa waliin qabu qorachuu].
Afaan Faransaayii, Lusoofoon, Hispanophone...kkf) .
moodeela beekamaa ta’e.
• Dhaabbilee idilee & qooda fudhattoota siyaasaa (heera mootummaa, seera baastoota, hojii
raawwachiiftoota, dhaabbilee siyaasaa...kkf) biyyoota adda addaa keessatti walbira qabuu.
• Mala naannoo yeroo baay’ee hambaalee koloneeffataa tilmaama keessa galchuun (Anglophone,
xiyyeeffannoo siyaasa & sirna siyaasaa ardii kanaa qorachuu.
• Irra caalaa hanqina lamaan jalqabaa bara 1980/90moota keessa deebii kennuudhaan kan mul’ate yoo ta’u, ammas baay’ee
Siyaasa Afrikaa Qo'achuu: Qormaata fi Malawwan
Siyaasa Afrikaa Qo'achuu: Qormaata fi Malawwan
Siyaasa Afrikaa Qo'achuu: Qormaata fi Malawwan
Siyaasa Afrikaa Qo'achuu: Qormaata fi Malawwan
1. Siyaasa wal bira qabuu
Malawwan Qo’annoo Siyaasa Afrikaa (Chazan et al. 1992) .
2. Manneen Barnootaa Hirkatummaa [adeemsa seenaa fi caasaa].
4. Bu’uura Walqunnamtii Siyaasaa [multiplicity of actors & processes].
• Duubatti hafummaa siyaasaa (dinagdee) Afrikaa squarely keessoodha: murtii gadhee,
ilaalcha dogoggoraa,, & kalaqa hojjechuu dadhabuu, qormaata mo’uu fi kkf.
3. Mana Barumsaa Istaatistiksii [kan sadarkaa duraa mootummaa].
Mana Barumsaa Istaatistiksii
1. Mana Barumsaa Ammayyeessuun [values systems].
Mana Barumsaa Ammayyeessuun
• Ilaalcha [Orientealistii] kan bara 1950-70moota keessa olaantummaa qabu, garuu
ammallee bu’uura itti
fufiinsa qabu. • Afrikaa keessatti siyaasa/sirna siyaasaa ishee akka aadaa/duuba- duubatti
hafummaatti kan amala qabu- qaamolee siyaasa ammayyaa armaan gadii dhabuu 1.
Garee aadaa gidduutti kaayyoo waliinii= sabboonummaa 2. Aangoo sirrii ta’e
hojiirra oolchuu irratti waliigaltee= seera qabeessummaa mootummaa 3.
Hirmaannaa hunda hammate murtii ummataa keessatti 4.
Naannoo kenname tokko keessatti mootummaan bu’a qabeessa ta’e jiraachuu
5. Bu’uura dinagdee industirii fi magaalaa cimaa 6.
Raabsa qabeenya mootummaa naannoolee fi dameelee gidduutti madaalawaa ta’e 7.
Gareewwan/dantaawwan aangoo/qabeenya mootummaaf dorgomaniif
karaa sirrii ta’e- might makes mala sirrii!
amaloonni kanaan dura calaqqisan humnoota alaatiin ardii kana
fayyadamuu darbee fi itti fufee jiru irraa kan maddan yoo ta’u (gahee
daldala garbaa, koloneeffannaa, koloneeffannaa haaraa &
giloobaalayizeeshinii).
akka deebii yaada ammayyeessuuf kennamutti.
The Dependency/Underdevelopment/ School • Hundee
Maarkisizimii & seenaa irratti kan hundaa’e malan kun mul’ate
• Hiyyummaa, waldhabdee, diinummaa garee, malaammaltummaa, HR
• Afriikaan duubatti hafummaa fi hanqina irra caalaan
sarbamiinsa ...kkf Afrikaa keessatti ka’umsa caasaa qabu= kallattiin
akkaataa dinagdee kaappitaalistii & sirnoonni nageenya idil-addunyaa-
Awurooppaa & Ameerikaan hoogganaman- hojjetan waliin kan walqabatudha.
6. 6.
8. 8.
5. 5.
Roobii, Caamsaa 3, 2023
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
Roobii, Caamsaa 3, 2023
Roobii, Caamsaa 3, 2023
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
7. 7.
Roobii, Caamsaa 3, 2023
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
2. 2.
5/3/2023 gaggeeffame
Machine Translated by Google

3. 5/3/2023tti raawwatame
3. 3.
Afrikaa, garuu siyaasa & sirna siyaasaa guutuu ardii kanaa qorachuun hin
danda'amu jechuu miti.
2. Dysfunctional Formal Institutions & Strong Informal Institutions • Amala
mootummoota Afrikaa agarsiisuuf mudaa dhaabbilee idilee irratti hundaa’uun akka
dhaabbilee al-seerummaa, waliigaltee fi networkiin siyaasa Afrikaa keessatti
walqixa ykn isaa ol
barbaachisaa dha. • Saayintistiin Siyaasaa bu’uuraalee gurmaa’insaa, yaad-rimeewwan & .
• Dhugaawwan kana beekee, koorsii kun mala walitti hidhame kan hordofu yoo ta’u,
yeroo tokko tokko gatiiwwan xiinxala seenaa, wal bira qabamee ilaalamu
dhaabbataa fi adeemsa adeemsaa fi taateewwan gurguddoo qorannoo siyaasaa fi
sirna siyaasaa Afrikaa keessatti mul’atan jabeessa.
Bu’uura Wal-qunnamtii Siyaasaa •
Gahumsa dhabuu manneen barnootaa kanaan duraa keessattuu gubbaa-gadi qolachuuf kan qophaa’e
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
11. 11.
Roobii, Caamsaa 3, 2023 10. 10.
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
Roobii, Caamsaa 3, 2023 12. 12.
Roobii, Caamsaa 3, 2023
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
Roobii, Caamsaa 3, 2023
9. 9.
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura):
Haala Waliigalaa
Siyaasa Afrikaa Qo'achuu: Qormaata fi Malawwan
Walumaagalatti: • Moodeelli tokko kan siyaasa & sirna siyaasaa guutummaatti ibsu hin jiru
Siyaasa Afrikaa Qo'achuu: Qormaata fi Malawwan
Siyaasa Afrikaa Qo'achuu: Qormaata fi Malawwan
• Haaluma kanaan, bu’uurri kun dhimmoota & hariiroo walxaxaa dhaabbilee idilee, seera al-seerummaa,
qooda fudhattoota mootummaa hin taane, adeemsa & sababoota dimogiraafii, teeknooloojii,
ilaalcha, addunyaa, seenaa.....kkf gidduu jiru irratti xiyyeeffachuu gaafatee jira. •
Kunis fedhiin qorannoo/imaammata akkamitti, fkn, .
• Sochii hawaasummaa •
Duudhaa, amantii, aadaa •
Teeknooloojii •
Garee diyaaspooraa •
Jijjiirama dimogiraafii •
Adeemsa dimokiraasii......kkf siyaasa & sirna siyaasaa bocu
1. Kiraa manaa barbaaduu (Tim Kelsall, 2014) & siyaasa verada
2. Prebendialism (Richard Joseph, 1987) .
• Dhaabbileen ofiisaa, dhugumatti, qooda fudhattoota gurguddoodha, garuu siyaasni Afrikaa
waa’ee mootummaa ykn hoggantoota isaa qofa miti. Akkasumas gareewwan hawaasummaa,
caasaa aangoo aadaa, toora daldalaa, korporeeshinii fi kkf barbaachisoo dha.
5. Pirezidaantummaa
Afrikaa.
akkaataa hoggansa siyaasa guutuu Afrikaa keessatti mul’atu jedhamee amanamu. ÿ
[Neo]patrimonailism (Michael Bratton fi Nicolas van de Walle, 1994) Afaan Oromoo fi Jechoota Dinqisiiso Afaan Oromoo.
4. Nama Guddaa/Dhumaatti/bulchuu [Goran Hyden, 2013) .
& mala ala ta’e kan moodeela istaatistiksii.
ÿ Siyaasa Garaa (Jean-François Bayart, 1993) ÿ Instrumentalization
of Disorder (Patrick Chabal & Jean-Pascal Daloz, 1999)- barruu qorannoo isaanii: Afrikaan
‘hojjetti’, garuu al-seerummaa fi jeequmsi siyaasa keessatti gahee guddaa qaba.
3. Maamiltummaa (Nicolas van de Walle, 2007) .
Machine Translated by Google

4. 5/3/2023tti raawwatame
4. 4.
PCA akka hawaasa baay’inaan acephalous ykn segmental ta’ee fi jaarmiyaa siyaasaa fi dinagdee salphaa ta’etti
agarsiisuu: ÿ Jaarmiyaalee Siyaasaa: sirna gosaa,
firummaa fi abbaa aangoo ÿ Gurmaa’ina dinagdee fi oomisha: adamsuu, walitti qabuu, godaansa,
gocha qonnaa durii, wal jijjiirraa, garbummaa, teeknooloojii salphaa fayyadamuu ....kkf yeroo baayyee warri Yuuroo
giddugaleessa ta’an, seensa Awurooppaatiin Afrikaa irratti raawwatuuf amaloonni kun
gartokkoon itti
gaafatamummaa qabu jechuun falmu:
1. 1. .
2. Awurooppaan Afrikaa qaroomsuuf dirqama naamusaa qabdi turte (koloneeffannaan pirojektii qaroomina
barbaachisaa ture (George Wilhelm Friedrich Hegel).
Afrikaan humnoota koloneeffataa humna guddaa qaban irraa of ittisuuf bu’uura siyaasaa, dhaabbataa,
ilaalcha, teeknooloojii & dinagdee hin qabdu turte.
• .
Roobii, Caamsaa 3, 2023
13. 13.
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
16. 16.
Roobii, Caamsaa 3, 2023
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
Roobii, Caamsaa 3, 2023
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
15. 15.
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
Roobii, Caamsaa 3, 2023 14. 14.
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura): Haala Waliigalaa
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura): Haala Waliigalaa
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura): Haala Waliigalaa
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura): Haala Waliigalaa
• .
• Qaroominni Gibxii durii Afrikaa irraa kan madde Kibba irraa gara Kaabaatti deemuun ture
(populated by Black people & its civilization is a Black civilization
Koloneeffannaa: badii Afrikaa osoo hin taane, araada/jekkora/ qaroomina warra dhihaa
keessatti uumamedha.
Bois.
• Jijjiirama dhaabbilee siyaasaa Afrikaa gosa, gosa irraa gara sabaatti- hanga impaayera
gurguddoo caasaa bulchiinsaa & waraanaa walxaxaa qabanitti geessu •
Eenyummaa aadaa walxaxaa, walxaxiinsa amantii, ilaalcha, sirna kuufama
qabeenya, dandeettii ijaarsaa.
• Saayinsii Gibxii, herrega, falaasamni bu’uura afaan Giriikii turan
• Leelliftoonni biroo kanneen akka Marcus Garvey, Malcolm X, WEB Du
qaroomina
• Mootummaan Nubiyaa dursee & qaroomina Gibxii gubbaa dhalche.
• .
2. Afro-centricity/Pan-Africanism [Africanists] • PCAn
hanga Afrikaa akka cradle & origin of humanity & qaroominaatti kaa’uutti sirna walmadaalu
akka Awurooppaa & Eeshiyaatti agarsiisa (Cheikh Anto Diop, 1981 & 1987).
1. Ilaalcha Yuuroo giddugaleessa Afrikaa
Afrikaan osoo koloneeffannaa hin dhufin maal fakkaata turte?
2. Ilaalcha Afrocentrist Afrikaa irratti
• Amaloota waldorgoman lamaan PCA fi walumaa galatti Afrikaa:
Hawaasa, dinagdee & sirna siyaasaa Afrikaa [PCA] kolonii duraa
• Maalummaa & akkaataa caasaa & ajaja siyaasaa?
1. Giddugaleessa Yuuroo [Modernism].
• Hawaasa fi Diinagdee Afrikaa kolonii duraa?
Machine Translated by Google

5. Naannoolee Afrikaa (Joorji
Kolonii duraa Etnographic
Murdock, 1959) Afaan Oromoo.
18. 18.
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
Roobii, Caamsaa 3, 2023
Roobii, Caamsaa 3, 2023
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
19. 19.
17. 17.
Roobii, Caamsaa 3, 2023 20. 20.
Roobii, Caamsaa 3, 2023
Falmii ilaalchaa bira darbee: Dhugaawwan tokko tokko PCA irratti
Hawaasa, Diinagdee fi Siyaasa
5/3/2023tti raawwatame
5. 5.
1. Daldala naannoo= iddoowwan gabaa sadarkaa hawaasaa/
gandaa 2. Daldala fageenya dheeraa= uumamuu daldaltoonni ogummaa
qaban 3. Daldala naannoo (daldaltoonni ogummaa ka’uudhaan haala mijeessan, mala sadarkaa olaanaa
Afrikaa kolonii duraa keessatti gosoota daldalaa gurguddoo afur
• Sirnoota dinagdee gurguddoo fi gurmaa’ina oomishaa PCA • Adamsuu fi
walitti qabuu (Mbenga West Congo Basin, The Hadzabe & Datoga in Tanzania, the San in
Meeshaalee Gurguddoo hirmaatan (daldala naannoo fi biyya alaa
keessatti • Uffata suufii fi silkii, qawwee dhukaasaa,
bineensota. • Garboota, gaanfa gaanfa, warqee &
albuuda biroo... fi kkf Dhiibbaa Yeroo Dheeraa Daldala
(naannoo fi biyya alaa) • Guddina magaalotaa fi magaalota
( fkn Kano,Timbuktu) • Gita daldaltootaa uumamuu (fkn Berbers, Fulani, Hausa
biratti) • Aadaa fi amantii babal’achuu (fkn
Islaamummaa) • Wal makamuu hawaasummaa, sabaa
fi sanyii wal makamuu • Impaayera & mootummoota
ka’uu & cimsuu • Ormaaf saaxilamuu dantaa (abaarsa?) .
4. Daldala alaa (Afrikaan Awurooppaa, Eeshiyaa, LA...kkf waliin) .
Diinagdee Afrikaa kolonii duraa: Dhugaawwan Waliigalaa
Tokko Tokko • Afrikaan kolonii duraa sadarkaa & .
guddina ijaarsa hawaasummaa, gurmaa’ina siyaasaa, haala ikoloojii, teeknooloojii naannoo & akkaataa
qubsumaa. • Akkaataa
abbummaa qabeenya (lafa dabalatee): aadaa/hawaasummaa, qabeenya dhuunfaa, qabeenya mootummaa/
qabeenya mootichaa....kkf
geejjibaa, maallaqaa fi meeshaalee addaa...kkf.
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura): Haala Waliigalaa
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura): Haala Waliigalaa
Daldala Afrikaa kolonii Duraa • Daldalli
Afrikaa keessatti mala jireenyaa(& akkaataa jireenyaa illee) barbaachisaa ture/ammallee.
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura): Haala Waliigalaa
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura): Haala Waliigalaa
industirii sibiilaa balleessuun kan beekaman; Shona & Ndebele (Zimbabwe), Akan & Asante (Ghana)
ammoo warqee hojjechuu irratti beekamoo turan).
Botswana, the Khoisan)
• Tiksee (warra Tuareg, Dogon in Sahel & west Africa, the Himba in Nambia) • Loon
tiksuu (the Hamer, Maasai) • Garbummaa
• Qonna
jijjiirraa fi walmakaa • Fiwudaalizimii
• Daldalaa fi
daldala • Albuuda • Crafts
& simple
manufacturing (Chipembe Zaambiyaa, Yoruba fi Edo Naayijeeriyaa turan
• PCA (akkuma har'aa jirutti) qaama hawaasummaan baayyee walxaxaa ture
jaarmiyaalee oomishaa ÿ Caasaa
siyaasaa bifa adda addaa qopheessee fi
ÿ Naannoo sabaa fi sablammoota gurguddoo & adda ta’an 800 ol (har’a 3000,
tarii akkuma Mamdani (1996) falmu sababa koloneeffannaa b/c
koloneeffannaan dhaabbilee fi qoqqoodinsa sabaa cimseera)
kan of keessaa qabu:
Hawaasa Afrikaa kolonii duraa: Dhugaawwan Waliigalaa Tokko Tokko
Khoisan, fi Niger-Congo A & B (Bantu)) ÿ Amantii
adda addaa: Islaamummaa, Kiristaanummaa, Yihudootaa, .
ajaja kenna
Hinduism, Amantii Aadaa. ÿ Sirna
dinagdee bifa adda addaa shaakaluu
ÿ Afaanota dhalootaa fi loqoda 2000 ol (maatii gurguddoo afur Afro-asiatic,
Nilo-Saharan,
Machine Translated by Google

6. B. Sirna siyaasaa giddugaleessa ta’e
ÿ Mootummaa Aksum (Dh.K.D. 100 hanga 940) .
3. Angafoota Faffaca’an
A. Tartiiba giddugaleessa hin taane: hawaasa acephalous/primitive
ÿ Mootummaan Kuush laga Abbayyaa irratti argamu (est. in 1070 Dh.K.D).
ÿ Impaayera Maalii ( Dh.K.D bara 1200moota irraa) .
2. Mootummoota Giddugaleessa ta’an
mootummoota akka in
1. Mootummoota Gurguddoo & Impaayera Giddugaleessa
Mootummoota Giddugaleessa Giddugaleessa
Ta’an Giddugaleessa Jaha • Baay’inaan magaalaa kan ta’an caasaa aangoo impaayera wajjin walfakkaatu, garuu xiqqaadha
ÿ Impaayera Gaanaa (Dh.K.D 350 hanga bara 1200) .
ÿ Afrikaan kolonii duraa ka’umsaa fi kufaatii impaayera baay’ee & .
• Magaalotaa fi magaalota gurguddoo ta’aniin kan beekaman, akkasumas akka wiirtuu daldalaatti kan tajaajilan
• Asante (Gaanaa) .
Timbuktuu.
• Mootummoota Oyo fi Ife (Naayijeeriyaa) .
• magaalaa-bulchiinsa Beeniin, Mombaasaa fi Malindi.
• Maddoota aangoo: irra caalaa karaa himannaa mirga waaqummaa & seera iccitii biroo • Caasaa aangoo: lamaan
isaanii iyyuu seera hin & barreeffame (sirna heera mootummaa aadaa) .
safartuu.
• Manni murtii Emperor/imperial exercised executive, legislative & judicial • Political elite Qaxarrii:
banaa (filannoo) vs cufame (hereditary/primordial) • Dhaabbilee waraanaa fi bulchiinsaa walxaxaa • Mala
gibiraa bal’aa qabeenya dinagdee maddisiisuu. • Hariiroo daldalaa
addunyaa alaa waliin (itti fayyadama maallaqaa dabalatee). • Gahee daldala garbaa
(Trans-Atlantic slave trade)!
Mootummoota fi Impaayera gurguddoo
giddugaleessa ta’an • Mootota aangoo guutuu qabaniin kan bulfaman (kanneen Awurooppaa &
Eeshiyaa wajjin wal fakkaatu) • Impaayera Kush, Nubian fi Axumite
baha Afrikaa • Gaanaa, Maalii fi Songhai dhiha Afrikaa,
• Shona fi Zulu kibba Afrikaa keessatti
• Mootummoota Bugandaa fi Bunyoroo (Uganda) .
• Kaan ammoo bu’aa aadaa fi sammuu isaaniitiin beekamtii argataniiru, kan akka
Gosoota Ajaja Siyaasaa PCA (Taylor, 2018) .
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura): Haala Waliigalaa
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura): Haala Waliigalaa
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura): Haala Waliigalaa
Tartiiba Siyaasaa fi Caasaa Afrikaa Kolonii Duraa Keessatti
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura): Haala Waliigalaa
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
23. 23.
Roobii, Caamsaa 3, 2023 22. 22.
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
Roobii, Caamsaa 3, 2023
Roobii, Caamsaa 3, 2023
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
24. 24.
Roobii, Caamsaa 3, 2023
21. 21.
6. 6.
5/3/2023tti raawwatame
Machine Translated by Google

7. • .
Cheikh Anta Diop (Afrikaa kolonii duraa-
1987)
ÿ Impaayera/Mootummaa Gaanaa (400–1100), .
Gosoota Kavirondo, Nuer,Tallensi & Kede jedhaman
ÿ Mootummoota Zuluu (RSA) & BanyAnkole
• Maalummaa fi Caasaa Aangoo Siyaasaa
• Qoqqobbii aangoo irratti
kaa’ame • Seera baasuu fi dabarsuu • Tasgabbii
mootummaa/angumaa • Bara Bulchiinsa
Awurooppaa.
(UGA), warra Ngwato, Bemba, Bantu
• Hariiroo Alaa
• Jaarmiyaa Bulchiinsaa
• Dev't Teeknikaa fi Arkiteekcharii
• Jaarmiyaa Waraanaa
• Jaarmiyaa Diinagdee
• Caasaa ol’aanaa ilaalchaa
• Sirna Barnootaa
Maalii (1050–1480), fi Songhai (1464–
1593)
• Caasaa Hawaasummaa
Jaarmiyaa siyaasaa
5/3/2023tti raawwatame
7. 7.
Roobii, Caamsaa 3, 2023
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
25. 25.
28. 28.
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
Roobii, Caamsaa 3, 2023
Roobii, Caamsaa 3, 2023
27. 27.
26. 26.
Roobii, Caamsaa 3, 2023
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura): Haala Waliigalaa
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura): Haala Waliigalaa
Qorannoowwan Haala Bal’aa Barbaachisoo Muraasni Afrikaa Kolonii Duraa
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura): Haala Waliigalaa
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura): Haala Waliigalaa
Chiefdoms & Chieftaincies faffaca'anii jiran
hogganaa ykn angafa siyaasaa tokkicha tokkotti maxxanuu.
• Nuur fi Dinka (Itoophiyaa/Kibbaa/Sudaan) .
• Angafummaan kutaa siyaasaa siyaasa gosa/gosa xixiqqoo hedduu of keessaa qabuudha Sirna Siyaasaa- 1950)
• Somaalee
• Maasaayi (Keeniyaa fi Taanzaaniyaa)
• Toongaa (Zambiyaa) .
Fortes & Evans-Pritchard (Afriikaa
• Igbos (Naayijeeriyaa) .
• Angafni aangoo siyaasaa qabaachuu bira darbee, sarara hidda dhalootaa bulchaa
olaantummaa qabu keessattis olaantummaa hawaasummaa qaba.
Machine Translated by Google

8. 5/3/2023tti raawwatame
8. 8.
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
Roobii, Caamsaa 3, 2023 Roobii, Caamsaa 3, 2023 30. 30.
http://bdu.edu.et
www.facebook.com/bduethiopia irratti kan argamu
29. 29.
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura): Haala Waliigalaa
ajaja siyaasaa PCA keessatti:
Afrikaa Kolonii Duraa (bara 1880moota dura): Haala Waliigalaa
• Walumaagalatti, ka’umsa & kufaatii kanaaf wantootni gurguddoon afur gumaachaniiru
babal’ina scholarship (lixa, baha & kibba Afrikaa) 7ffaa irraa eegalee
ÿ Jijjiirama siyaasaa, waraanaa & dimogiraafii naannoo
ÿ Babal’ina Islaamaa karaa moo’icha (kaaba Afrikaa) & daldala, ergamaa & .
jaarraa Dh.K.B
ÿ Babal’ina Impaayeraalizimii: Awurooppaan Afrikaa mo’uu fi to’achuu
ÿ Dhimma dinagdee & hawaasummaa
Machine Translated by Google