Lezingen van Artetcetera (Michiel Kersten) over de verbeelding van emoties in de Nederlandse kunst in de Gouden Eeuw. Lezingen naar aanleiding van de tentoonstelling in het Frans Hals Museum, winter 2015/15
6. Karel van Mander – affecten (emoties)
De natuurkundigen laten ons onderscheidenlijk de namen horen van de
dingen die affecten heten: ten eerste, en vóór alle andere de liefde.
[Verder] begeerte, vreugde, smart en toorn, kommer en droefheid die
het hart bespringen; kleinmoedigheid, vrees, moeilijk te bedwingen; en
opgeblazenheid en afgunstige haat; deze en dergelijke heten affecten …
Het zijn spiegels van de geest, boden van het hart, die genegenheid en
afgunst, standvastigheid en ontroering, zachtmoedigheid en verblijden
openbaren
12. Franciscus Junius (1591-1677)
De schilder-konst der oude (1641)
Daarom moet een kunstenaar die de kijker met zijn werk wil
roeren […] eerst zelf geroerd zijn. Een geest die oprecht
aangedaan en gepassioneerd is, is de enige fontein waaruit
zulke heftige stromen van emoties vloeien dat de kijker […]
willoos meegevoerd wordt naar waar de kracht van zo een
machtige kunst hem wens te brengen
13.
14. Willem Goeree (1682)
Omtrent de Passien, die door het Aangesigt en door de
beweging van het Lichaam te gelijk moeten uytgedrukt
werden, moet men eerstelijk versorgen dat die in de Tronie
wel zijn waargenomen
15.
16. Overtuigen: daar gaat het om
• Het doel van iedere schilder is te overtuigen
• Overtuigend en waarachtig emoties, gevoelens verbeelden
• Gezichtsuitdrukkingen worden ondersteund door gebaren, houding
17. Om de menselijke dwaasheid
kun je lachen of je kunt er om huilen:
Heraclitus en Democritus