CONCELLOS: Parada do Sil, Nogueira de Ramuín (Ourense) e Sober e Pantón (Lugo) Inclúe a ribeira do Canón do Sil, desde Os Peares ata Portabrosmos (Sober) e A Pena (Parada de Sil), e o canón do Cabe, desde Canaval ata a unión co Sil. O maior interese desta zona reside na espectaculidade das paisaxes do canón do Sil, de grande valor xeolóxico, ecolóxico e cultural. A paisaxe deste espazo está moi influída pola man do ser humano: cultivo de vides en socalcos desde tempos moi antigos e construción de encoros que modificaron totalmente a fisonomía do val dos ríos.

1. ESPAZOS NATURAIS
LIC Canón do Sil

2. Inclúe a ribeira do Canón do Sil, desde Os Peares ata Portabrosmos (Sober) e A
Pena (Parada de Sil), e o canón do Cabe, desde Canaval ata a unión co Sil,
O maior interese desta zona reside na espectaculidade das paisaxes do canón do
Sil, de grande valor xeolóxico, ecolóxico e cultural.
A paisaxe deste espazo está moi influída pola man do ser humano: cultivo de
vides en socalcos desde tempos moi antigos e construción de encoros que
modificaron totalmente a fisonomía do val dos ríos.
Vista desde o miradoiro de Santiorxo (Sober)

3. SITUACIÓN:
No tramo baixo do Cabe e do
Sil, antes da súa
desembocadura no río Miño.
Comarcas de Terra de Lemos
(Lugo), Ourense e Terra de
Caldelas (Ourense).
Localidades de referencia:
Sober, Parada de Sil, Os Peares
e San Estevo de Ribas de Sil.
SUPERFICIE:
5.914 ha
CONCELLOS:
Parada do Sil, Nogueira de
Ramuín (Ourense) e Sober e
Pantón (Lugo)
VALORES NATURAIS:
Paisaxes, xeoloxía, flora, fauna,
cultura...

4. PROTECCIÓN
Lugar de importancia comunitaria (LIC) 21 de setembro de 2006.
Zona especial de conservación (ZEC) 31 de marzo de 2014.

5. XEOLOXÍA
O espazo ocupa as ladeiras dos canóns dos ríos escavadas nunha superficie
aplanada e moi erosionada.
A formación desde canón tivo a súa orixe a finais da Era Terciaria e comezos da
Cuaternaria cando a chaira erosionada ergueuse verticalmente obirgando aos ríos
e excavar canóns aproveitando as fracturas que racharon o terreo.
Canón do Sil desde o monte Meda

6. Paredes do Canón do Sil en Nogueira (Sober)
As ladeiras son abruptas con caídas verticais que acadan ás veces 500 m de
desnivel.

7. O Cotarro (Sober)
Algúns cumes destacados dentro do espazo protexido son: Pena Pombeira (703
m), Monte Nogueira (535 m), Cotarro dos Boedos (734 m), pola marxe dereita; e As
Trapas (654 m), O Cudicán (683 m), Pena Cerrada (806 m) e O Torgal (838 m).
A serra mási achega ao canón é o Monte Meda.

8. Penaveada (Pantón)

9. Canón do Sil co monte Meda ao fondo

10. Rochas graníticas
As rochas máis comúns son os granitos, os xistos, as lousas, as cuarcitas...

11. 2
1
3
13
1
2
11
6
5
10
9
8
7
7
4
LUGO
1-Pena Pombeira
2-Os Chancís,
3-A Cividade,
4-Boqueiriños,
5-Santiorxo
6-As Cadeiras.
OURENSE
7-Santo Estevo
8-As Gándaras
9-Cabezoás
10-Monte Meda
11-O Castro
12-As Torgás
13-Trigoás-O Cerro
MIRADOIROS NO
CANÓN DO SIL

12. Pena Pombeira (Pantón)

13. Vistas desde Pena
Pombeira (Pantón)

14. Miradoiro da Cruz, Pena Pombeira (Pantón)

15. Canón do Sil. Os Chancís (Sober)

16. Miradoiro en Santo Estevo (Nogueira de Ramuín)

17. Encoro de Santo Estevo e embarcadoiro (Nogueira de Ramuín)

18. Encoro de Santo Estevo (Nogueira de Ramuín)

19. Canón do Sil desde Boqueiriño ou Cotarro 2 (Sober)
Canón do Sil desde A Cividade ou Cotarro 1 (Sober)

20. Canón do Sil desde A Cividade (Sober)

21. Canón do Sil desde Boqueiriño ou Cotarro 2 (Sober)

22. Canón do Sil desde Boqueiriño ou Cotarro 2 (Sober)

23. Canón do Sil desde As Gándaras (Parada de Sil)

24. Canón do Sil desde As Gándaras (Parada de Sil)

25. Canón do Sil desde As Gándaras (Parada de Sil)

26. Canón do Sil desde o
miradoiro de Cabezoás
(Parada de Sil)

27. Canón do Sil desde Cabezoás (Parada de Sil)

28. Canón do Sil desde o monte Meda (Parada de Sil). No primeiro plano Vilouxe (Nogueira de Ramuín).

29. Canón do Sil desde o monte Meda (Parada de Sil). No primeiro plano Vilouxe (Nogueira de Ramuín).

30. Canón do Sil desde O Castro (Parada de de Sil)

31. Canón do Sil desde Santiorxo (Sober)

32. Canón do Sil desde As Cadeiras (Sober)

33. Canón do Sil desde As Cadeiras (Sober)

34. Canón do Sil desde As Torgás (Parada de de Sil). Coñecido tamén como “Balcóns dos Mouros” ou
“Balcóns de Madrí”. En fronte o santuario da Virxe das Cadeiras (Sober). O miradoiro está situado no
treito máis estreito dos canón do Sil a 400 m de altura

35. Canón do Sil desde As Torgás (Parada de Sil)

36. Canón do Sil desde As Trigoás (O Cerro, Parada de Sil)

37. Canón do Sil desde o barco

38. Canón do Sil desde o barco

39. Canón do Sil desde o barco

40. Canón do Sil desde o barco

41. Canón do Sil desde o barco

42. Canón do Sil no remate do espazo protexido. Á dereita a desembocadura do rego do batán.

43. Néboa no Canón
CLIMA
Variable de atlántico subhúmido nas partes máis sombrizas e mediterráneo-
húmido nas abas orientadas ao sol. Hai unha gran amplitude térmica. As
precipitacións son escasas e concentradas no inverno.

44. O Sil en Santo Estevo
REDE FLUVIAL
O río principal e eixo do espazo é o Sil
e o principal afluente o Cabe.
Numerosos regos caen ao canón desde
as beiras: rego de Camilo pola marxe
dereita; regos de Bidual, San Miguel,
Ponticela, Langueiro, Furado, O
Regueiro, A Portela, Gaviá, Batán pola
marxe esqueda.
Son ríos de curtos percorridos e fortes
desniveis que acusan moito a estiaxe.

45. RÍO SIL
Nace na Cordilleira Cantábrica (Asturias) e entra en Galiza pola depresión de
Valdeorras e xúntase co Miño nos Peares. Desde a confluencia co Lor en
Augasmestas atravesa un canón en rochas graníticas e xistos de 65 km de
lonxitude que en algunhas zonas acada os 500 m de altura. No curso do Sil neste
espazo recibe ao Cabe e numerosos regos. Hai dous encoros, o de San Pedro
(1959) e o de San Estebo (1955).

46. O Sil nos Peares

47. Canón do Sil no comezo do encoro de Santo Estevo

48. RÍO CABE
Nace no Incio, na aldea de Fontes. Percorre terreos dos concellos de O Incio, A Pobra do
Brollón e Monforte de Lemos e encáixase nun canón rochoso antes de desembocar no Sil.
Neste espazo recibe os regos de Ferreira e Portolamelas pola dereita, e o Barranco de
Portizó pola esquerda.
O Cabe en Canabal, no comezo do espazo protexido

49. Río Cabe en Areas

50. Río Cabe na Barca

51. Confluencia do Cabe co Sil

52. Fervenza no rego de
Aúde, un afluente do
Cabe. Budián (Pantón)

53. REGO DO REGUEIRO
Ten un curto percorrido polo concello de Pantón e forma unhas pequenas fervenzas preto
da súa desembodaura no Sil, en Pombeiro

54. REGO DE CAMILO
Nace en Arxemil e xúntase co Sil en Xábrega. Ten un curto percorrido no que se conservan
varios muíños e unha fervenza (Xábrega).
Xábrega

55. Rego de Camilo

56. REGO DA PONTICELA
Nace nos montes de Loureiro e xúntase co Sil
na Reigada (Nogueira de Ramuín). Está
encorado pouco antes da súa
desembocadura e forma varias fervenzas.

57. Fervenza nas
proximidades de
Entrambosríos
REGO DO BATÁN
Nace na Carpaceira e
xúntase co Sil na Sapeira
(Parada de Sil).

58. TIPOS DE HÁBITATS DO ANEXO I DA DIRECTIVA 92/43/CEE
-Ríos dos pisos basal a montano con vexetación de Ranunculion fluitantis e de Callitricho-
Batrachion
-Ríos de ribeiras lamacentas con vexetación de Chenopodion rubri p.p. e de Bidention p.p.
-Queirogais secos europeos
-Matogueiras arborescentes de Laurus nobilis
-Zonas subestépicas de gramíneas e anuais do Thero-Brachypodietea
-Prados con molinias sobre substratos calcáreos, turbosos ou arxilo-limosos (Molinion
caeruleae)
-Megaforbios eutrofos hidrófilos das orlas de chaira e dos pisos montano a alpino
-Prados pobres de sega de baixa altitude (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis)
-Desprendementos mediterráneos occidentais e termófilos
-Encostas rochosas silíceas con vexetación casmofítica
-Rochedos silíceos con vexetación pioneira do Sedo-Scleranthion ou do Sedo albi-
Veronicion dillenii
-Covas non explotadas polo turismo
-Bosques de encostas, desprendementos ou barrancos do Tilio-Acerion
-Bosques aluviais de Alnus glutinosa e Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae,
Salicion albae)
-Carballeiras galaico-portugueses con
Quercus robur e Quercus pyrenaica
-Soutos
-Bosques galería de Salix alba e Populus alba
-Sobreirais
-Aciñeirais
detalle de sobreira

59. FLORA
Nas beiras do Sil atópanse especies atlánticas e mediterráneas mesturadas que
se distribúen en función da orientación das abas.
As aciñeiras (Quercus ilex), as sobreiras (Quercus suber), os érbedos (Arbutus unedo) e os
rebolos (Quercus Pyrenaica) atópanse pendurados das rochas aproveitando as fisuras das
mesmas nas abas máis secas e orientadas ao sur. Nos lugares de menor pendente e máis
sombrizos hai extensas reboleiras (Quercus robur e Q. Pyrenaica) e soutos (Castanea
sativa).

60. Mestura de especies atlánticas (caducifolias) e mediterráneas.

61. Vexetación autóctona e repoboación de piñeiros

62. Aciñeiras e sobreiras, dúas especies arbóreas tipicamente
mediterráneas que se asentan nas paredes máis secas.

63. Vexetación mediterránea e cultivos da vide na beira exposta ao sol

64. Fraga atlántica na umbría

65. Fraga atlántica na umbría

66. Bosque na contorna do mosteiro de Santa Cristina de Ribas de Sil, orientada ao norte.

67. Sil
Nas marxes dos ríos hai ameneiros (Alnus glutinosa), freixos (Fraxinus angustifolia) ,
abelairas (Corulus avellana), bidueiros (Betula pubescens)...
Cabe

68. Liques (Cladonia sp.)
Destaca a presenza de uz branca (Erica arborea), piornos (Genista falcata e G. florida
polygaliphylla), narcisos (Narcissus bulbocodium e Narcissus triandrus), xilbarbeira
(Ruscus aculeatus), onfalodes (Omphalodes nitida), brións (Sphagnum spp.), liques
(Cladonia subgenus Cladina).
Onfalodes

69. Liques (Cladonia arbuscula)

70. Fungo costra azul (Pulcherricium caeruleum) e lique (Usnea florida)

71. ESPECIES DO ANEXO II DA
DIRECTIVA 92/43/CEE
Narcissus triandrus

72. ESPECIES DO ANEXO II DA
DIRECTIVA 92/43/CEE
Galemys pyrenaicus
Lutra lutra
Barbastella barbastellus
Myotis emarginatus
Myotis myotis
Rhinolophus ferrumequinum
FAUNA
MAMÍFEROS
Morcegos (Barbastella barbastellus, Eptesicus serotinus, Myotis daubentonii, Myotis
emarginata, Myotis myotis, Myotis nattereri, Pipistrellus pipistrellus, Pipistrellus pygmaeus ,
Plecotus austriacus, Rhinolophus ferrumequinum, Rhinolophus hipposideros,Tadarida
teniotis), lobo (Canis lupus), gato bravo (Felis silvestris), furapresas (Galemys pyrenaicus),
algaria (Genetta genetta), lontra (Lutra lutra), armiño (Mustela erminea), furón (Mustela
putorius)...
Morcego

73. O falcón (Falco peregrinus)
caza nos espazos abertos e
descansa e aniña nos cantís.
azor (Accipiter gentilis)
gabián (Accipiter nisus)
aguia real (Aquila chrysaetos)
aguia albela (Circaetus gallicus)
aguia caudal (Hieraaetus pennatus)
aguia peixeira (Pandion haliaetus)
miñato abelleiro (Pernis apivorus)
miñato común (Buteo buteo)
miñato queimado (Milvus migrans)
tartaraña cincenta (Circus pygargus)
falcón peregrino (Falco peregrinus)
falcón pequeno (Falco subbuteo)
lagarteiro peneireiro (Falco
tinnunculus)
bufo pequeno (Asio otus)
moucho (Athene noctua)
moucho de orellas (Otus scops)
avelaiona (Strix aluco)
curuxa (Tyto alba)
...

74. ... ferreiriño subeliño (Aegithalos caudatus)
laverca (Alauda arvensis)
pica das árbores (Anthus trivialis)
xirrio común (Apus apus)
avenoiteira (Caprimulgus europaeus)
gabeador común (Certhia brachydactyla)
reiseñor da auga (Cettia cetti)
cuco papudo (Clamator glandarius)
corvo viaraz (Corvus corone)
gralla cereixeira (Corvus monedula)
cuco (Cuculus canorus)
anduriña do cu branco (Delichon urbica)
peto real (Dendrocopos major)
escribenta riscada (Emberiza cia)
escribenta liñaceira (Emberiza cirlus)
paporrubio (Erithacus rubecula)
pega marza (Garrulus glandarius)
fulepa amarela (Hippolais polyglotta)
anduriña dáurica (Hirundo daurica)
anduriña común (Hirundo rustica)
picanzo vermello (Lanius collurio)
picanzo real meridional (Lanius meridionalis)
cotovía pequena (Lullula arborea)
reiseñor común (Luscinia megarhynchos)
merlo rubio (Monticola saxatilis)
merlo azul (Monticola solitarius)
lavandeira branca (Motacilla alba)
...
Gabeador común

75. ...
lavandeira real (Motacilla cinerea)
ouriolo (Oriolus oriolus)
ferreiriño común (Parus ater)
ferreiro bacachís (Parus caeruleus)
ferreiriño cristado (Parus cristatus)
ferreiro abelleiro (Parus major)
rabirrubio tizón (Phoenicurus ochruros)
picafollas ibérico (Phylloscopus ibericus)
pega rabilonga (Pica pica)
peto verdeal (Picus viridis)
azulenta común (Prunella modularis)
anduriña dos penedos (Ptyonoprogne rupestris)
choia biquivermella (Pyrrhocorax pyrrhocorax)
paporrubio real (Pyrrhula pyrrhula)
estreliña riscada (Regulus ignicapilla)
anduriña das barreiras (Riparia riparia)
chasco (Saxicola torquata)
piquelo azul (Sitta europaea)
papuxa das amorias (Sylvia atricapilla)
papuxa apardazada (Sylvia borin)
papuxa común (Sylvia communis)
papuxa cabecinegra (Sylvia melanocephala)
papuxa montesa (Sylvia undata)
carriza (Troglodytes troglodytes)
merlo (Turdus merula)
tordo común (Turdus philomelos)
tordo charlo (Turdus viscivorus)
bubela (Upupa epops) Choia

76. Rula (Streptopelia turtur).
Visitante estival.
pomba brava (Columba livia)
pomba zura (Columba oenas)
pombo torcaz (Columba palumbus)
rula turca (Streptopelia decaocto)
rula (Streptopelia turtur)
paspallás (Coturnix coturnix)
perdiz (Alectoris rufa)

77. corvo mariño grande (Phalacrocorax carbo)
lavanco (Anas platyrhynchos)
garza real (Ardea cinerea)
galiña do río (Gallinula chloropus)
merlo rieiro (Cinclus cinclus)
martiño peixeiro (Alcedo atthis)
Corvo mariño grande. Inverna
en abundancia nos encoros.

78. ESPECIES DO ANEXO I DA
DIRECTIVA 92/43/CEE
Aquila chrysaetos
Circaetus gallicus
Hieraaetus pennatus
Pandion haliaetus
Pernis apivorus
Milvus migrans
Circus pygargus
Falco peregrinus
Lanius collurio
Lullula arborea
Sylvia undata
Alcedo atthis
picapeixes (Alcedo atthis)

79. O lagarto arnao (Lacerta lepida)
ESPECIES DO ANEXO II DA
DIRECTIVA 92/43/CEE
Lacerta schreiberi
RÉPTILES
escancer común (Anguis fragilis)
esgonzo común (Chalcides striatus)
cobra lagarteira meridional (Coronella girondica)
lagarto arnal (Lacerta lepida)
lagarto das silveiras (Lacerta schreiberi)
cobra viperina (Natrix maura)
cobra de colar (Natrix natrix)
lagarta dos penedos (Podarcis hispanica)
lagarta rabuda (Psammodromus algirus)
serpe riscada (Rhinechis scalaris)

80. ANFIBIOS
sapiño comadrón (Alytes obstetricans)
sapo corriqueiro (Bufo calamita)
saramaganta (Chioglossa lusitanica)
píntega (Salamandra salamandra)
sapiño pinto (Discoglossus galganoi)
pintafontes común (Lissotriton boscai)
ra patilonga (Rana iberica)
ra verde (Rana perezi)
pintafontes verde (Triturus marmoratus)
ESPECIES DO ANEXO II DA
DIRECTIVA 92/43/CEE
Chioglossa lusitanica
Discoglossus galganoi
sapiño pinto
sapo corriqueiro

81. PEIXES
troita (Salmo trutta fario)
escalo (Squalius carolitertii)
picón ou espiñento (Gasterosteus aculeatus)
Chondrostoma arcasii
Chondrostoma duriense ...
ESPECIES DO ANEXO II DA
DIRECTIVA 92/43/CEE
Chondrostoma polylepis
Rutilus arcasii
escalo

82. INVERTEBRADOS
escaravello de cornos longos (Cerambyx cerdo)
bolboreta (Euphydryas aurinia)
lesma manchada (Geomalacus maculosus)
samesuga (Hirudo medicinalis)
bacaloura (Lucanus cervus)
cabalos do demo (Macromia splendens, Oxygastra
curtisii, Gomphus graslinii)
ESPECIES DO ANEXO II DA
DIRECTIVA 92/43/CEE
Cerambyx cerdo
Euphydryas aurinia
Geomalacus maculosus
Gomphus graslinii
Lucanus cervus
Macromia splendens
Oxygastra curtisii
Euphydryas aurinia

83. USOS/APROVEITAMENTO
Agrícola, forestal, lecer, enerxía hidroeléctrica: encoros de San Estevo (1955) e
San Pedro (1959).

84. Barcos turísticos navegando polo Sil.

85. Presa e encoro de San Estevo

86. Presa e encoro de San Pedro

87. En toda a zona cultívanse
vides en socalcos que se
acollen á Denominación de
orixe Ribeira Sacra.

88. Mosteiro de Santa Cristina de Ribas de Sil (Parada de Sil)
HISTORIA-PATRIMONIO CULTURAL
A zona estivo poboada desde tempos moi antigos e conserva vestixios de
distintas épocas.
Este espazo está incluído nunha zona máis ampla coñecida como Ribeira Sacra.
O nome de Ribeira Sacra
probablemente ven da Idade
Media, e nun principio
pensouse que a denominación
procedía do latín Rivoira
Sacrata, e que podería ter a súa
orixe na grande cantidade de
mosteiros e templos que se
construíran nos canóns e
escarpadas abas típicas da
comarca -neste espazo: Santo
Estebo e Santa Cristina de
Ribas de Sil (Ourense),
mosteiro de Pombeiro e igrexas
de Canaval e Lobios, Pinol e
Proendos (Lugo). Tamén se dí
que pode significar “Carballeira
Sacra”

89. Igrexa do antigo mosteiro de San Vicenzo de Pombeiro (Pantón)

90. Muíños no rego de Camilo

91. PROBLEMAS
-Especies invasoras, encoros, incendios forestais...

92. Pombeiro
PUNTOS DE INTERESE
PANTÓN:
-Mosteiro de San Vicenzo de Pombeiro
-Miradoiros: A Cruz (Pena Pombeira)

93. Santuario da Virxe das Cadeiras
SOBER:
-Miradoiros: Os Chancís, A Cividade, Boqueiriños, Santiorxo e As Cadeiras, Monte Meda.
-Santuario da Virxe das Cadeiras (Pinol)
-Muíños e fervenza de Xábrega
-Ermida da Barca

94. Paredes do Canón en Sober

95. Miradoiro das Torgás
PARADA DO SIL:
-Miradoiros: Balcóns dos Mouros ou As Torgás, Cabezoás, O Castro e Gándaras.
-Foxo do lobo de Parada de Sil
-Mosteiro de Santa Cristina de Ribas de Sil
-Castiñeiro de Trambosríos (Chandrexa)

96. Foxo do lobo nas Torgás

97. Sequeiros en Santo Estevo
NOGUEIRA DE RAMUÍN:
-Miradoiros de Santo Estevo
-Mosteiro de Santo Estevo
-Fervenzas do rego da Ponticela
-Embarcadoiro do catamarán
-Sequeiros

98. Mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil

99. Montaxe e fotos: Adela Leiro, Mon Daporta
Decembro 2016