Contenu connexe
Similaire à Izinkondlo zika bw vilakazi(1) (10)
Izinkondlo zika bw vilakazi(1)
- 3. Umlando ngokuzalwa kwakhe
• UBenedict Wallet Vilakazi wabona ilanga mhla
ziyi-6 kuMasingana ngo-1906 endaweni
yaseGroutville
• Wathola igama lokumteketisa likaBhambatha
kaMakhwatha ngoba ezalwe ngonyaka wempi
kaKhandampondo ka-1906 eyayiholwa yinkosi
uBhambatha KaMancinza wakwaZondi
3
- 4. Umlando
• Wafundela ubuthishela eMarianhill waphinde
wafundisa khona. Wabe esedlula efundisa
eXobho kanye nasOhlange.
• Waphothula iziqu zakhe ze-BA ne-Unisa ngo-
1934.
• Ngo-1936 waqashwa ukuba afundise isiZulu
eYunivesithi yaseWits. Ngawo lo nyaka
wakwazi ukwenza iziqu ze-BA Hons.
4
- 5. Umlando
• Ngo-1937 wathola iziqu ze-MA ngocwaningo lwakhe
oluthi: The conception and development of poetry in
Zulu.
• Ayibanga mihle iminyaka yawo-1940 empilweni
kaVilakazi: kwashona umfowabo ngo-1940, kwashona
umkakhe uFanny, uMaNxaba ngo-1942.
• Nokho wayibamba ngoba ngo-1946 wathola iziqu
zobudokotela ngocwaningo olusihloko sithi: The oral
and written literature in Nguni
• UVilakazi washona ngo-1947 eneminyaka enga-40
5
- 6. Imisebenzi Yakhe
• UVilakazi wayengumuntu okhuthele. Ube
ngumuntu wokuqala omnyama ukuthola iqhuzu
zobudokotela. Ube ngowokuqala futhi ukufundisa
eYunivesithi yaseWitwatersrand neyayaziwa
njengeyunivesithi yabamhlophe.
• Iqoqo lokuqala lezinkondlo zesiZulu liphuma
osibeni lukaVilakazi: Inkondlo KaZulu
nelashicilelwa ngo-1935.
• Inoveli yakhe ethi Noma Nini yashicilelwa ngo-
1935
6
- 7. Imisebenzi yakhe
• Washicilela inoveli lakhe lesibili elithi
UDingiswayo KaJobe ngo-1939, kanti elesithathu
elithi Nje Nempela laphuma ngo-1943. Iqoqo
lakhe lesibili lezinkondlo elithi Amal’ ezulu
lalandela ngo-1945.
• Omunye umsebenzi obalulekile esiZulwini
yisichazamazwi esithi Zulu-English Dictionary
awubhala ngokubambisana noClement Doke
nowashicilelwa ngo-1948 engasekho emhlabeni.
7
- 8. Imisebenzi Yakhe
• Ziningi izimbongi ezithathela kuVilakazi uma
zihaya. Ziningi futhi ezihaya ngale ngwazi,
ngisho nanamuhla.
• Ezinye zezinkondlo zakhe njengalezi ezithi:
“Ma ngificwa ukufa” kanye nethi
“Kwadedangendlale” zaguqulwa nguSolwazi
uMzilikazi Khumalo zaba yizingoma
zamakwaya ezaduma kakhulu.
8
- 9. Imisebenzi Yakhe
• AYEBHALA NGAKHO:
• Kukhona izinkondlo zakhe ezikhuluma
ngomlando:
• “UShaka kaSenzangakhona” (Inkondlo KaZulu)
• “Phezu kwethuna likaShaka” (Inkondlo KaZulu)
• “NgoMbuyazi eNdondakusuka” (Amal’ ezulu)
• “Inkelenkele yakwaXhosa” (Inkondlo KaZulu)
9
- 10. Imvelo
• Kukhona nezinkondlo ezikhuluma
ngemvelo:
• “Impophoma yeVictoria” (Inkondlo
KaZulu)
• “KwaDedangendlale” (Amal’ ezulu)
• “Inqomfi” (Inkondlo KaZulu)
• “Cula ngizwe” (Inkondlo KaZulu)
10
- 11. Ugqozi
• Ubuye abhale ngezinto ezingabonakali ezifana
nogqozi:
• “Ugqozi” (Amal’ ezulu)
• “Ithongo lokwazi” (Inkondlo KaZulu)
• “Umthandazo wembongi” (Amal’ ezulu)
11
- 12. Ukufa
• Ezinye zezinkondlo zakhe zikhuluma ngokufa:
• “Ukufa” (Inkondlo KaZulu)
• “Sengiyokholwa-ke” (Inkondlo KaZulu)
• “Sengiyakholwa” (Amal’ ezulu)
• “Nayaphi?” (Amal’ ezulu)
• “Ma ngificwa ukufa” (Inkondlo KaZulu)
12
- 13. Amagugu
• Ezinye zilila ngokulahlekelwa kwabantu
abamnyama amagugu nomcebo wabo:
• “Wo, leli Khehla” (Amal’ ezulu)
• “Ukhamba lukaSonkomose” (Inkondlo KaZulu)
• “Izinsimbi zesonto” (Amal’ ezulu)
13
- 14. Ubandlululo
• Izinkondlo ezikhononda ngokubandlululwa
komuntu omnyama ngabamhlophe:
• “Wo ngitshele mntanomLungu” (Amal’ ezulu)
• “Inyanga” (Amal’ ezulu)
• “Ngoba … sewuthi” (Amal’ ezulu)
• “Ezinkomponi” (Amal’ ezulu)
• “Wena-ke uyothini?” (Inkondlo KaZulu)
14
- 15. Isiphetho
• Eqoqweni lakhe Inkondlo KaZulu
wazama ukusebenzisa
imvumelwano kwase kuthi
kwelesibili elithi Amal’ ezulu
wayehla le nqola.
15
- 16. IZINKONDLO OKUMELE UZIFUNDE:
Inkondlo KaZulu:
• Ngephasika
• Inkelenkele YakwaXhosa
• Ukhamba LukaSonkomose
• We Moya
• Ma ngificwa ukufa
• UShaka KaSenzangakhona
• Aggrey we-Afrika
• Wena-ke uyothini?
• Impophoma YeVictoria
16
- 19. Phambi kwami nant’ ukhamba,
Bath’ ukhamb’ olwaludlela
Wena mfo waseMzwangedwa,
Owashiy’ uhamba wedwa
Wakhohlwa nokukhumbula
Okuphethwe lolu khamba.
19
- 20. Impophoma yeVictoria
Gobhoza kuze kubenini manzi
Agubha ngempophoma nokwesaba,
Nobuhle! Yebo, ungaphazanyiswa
Gobhoza nokujul’ okungaziwa!
UNkulunkul’ ogcobe isimongo
Sekhanda lakho ngomudwa wothingo
Lwenkosikazi, nenkung’ engapheli
Egubezele izinyawo zakho.
20