1. AMENORRE
A
OlAiA SAlguEiRO
BARquiN
1.D.
CMC

2. HilEKOA
1. NOlA ETA ZERTARAKO SORTZEN DA.
2. HilEKOAREN FAlTA: AMENORREA
3. lEHEN MAilAKO AMENORREA
4. BigARREN MAilAKO AMENORREA
5. AMENORREAN ERAgiTEN DuTEN
FAKTOREAK
6. AMENORREAgATiKO ONDORiOAK

4. Ugaztun emeek aldiro izaten duten odol-jarioa da,
askatutako obuloak ez ernaltzeagatik umetokian
bildu den odolezko mukosa kanporatzean gertatzen
dena. Emakumeengan gutxi gorabehera 28 egunero
gertatzen da, 11-13 urterekin gertatzen da
lehenengoz, 50-60 urte bitartean, gertatzen den
menopausiara arte. Menstruazioa edo odol-jarioa
bera zenbait egunetan zehar soilik gertatzen bada
ere, behin eta berriz errepikatzen den ziklo
menstrualaren aldi bat besterik ez da, emakumeak
ernalketarako prestatzen duen ziklo fisiologikoa
alegia.

5. Hilekoa 4 fase izaten ditu:
1.- Obulazioaren aurreko fasea: obulutegi batean
geroago obulu bihurtuko den obozito bat hasten da
heltzen.
Endometrioa edo umetokia estaltzen duen mukimintza
ere loditzen joaten da. Mintz horren zeregina
ernalketa egonez gero enbrioia elikatzea da.
2.- Obulazioa: hileko zikloaren 14. egunean-edo heldutako
obulua irten egiten da eta Falopioren tronpetara
pasatzen da. Obulua prest dago ernaltzeko, beraz,
Falopioren tronpetan espermatozoideren batekin bat
egiten badu, ernaltzen hasiko da.
3.- Obulazioaren osteko fasea: obuluak umetokirako
bideari ekiten dio. Ordurako endometrioa guztiz
garatuta dago eta ernalketa egon baldin bada, umetokian
geldituko da obulua. Orduantxe hasten da haurdunaldia.
Hileko zikloa eten egingo da, beraz. Ernalketarik
egon ez bada, obulua ez da umetokian geldituko eta
aurrera egingo du kanpora irten arte.
4.- Menstruazioa edo hilekoa: Ernalketarik egon ez bada
hilekoa egongo da. Hautsi diren odol-hodietako odolarekin
nahastutako endometrioak eta ernaldu gabeko obuluak
osatzen dute jarioa. Menstruazioa baginako zulotik.

6. AMENORREA
• AMENORREA, HilEKOA gAlTZEAN gERTATZEN DA.
HipOTAlAMOAK ETA HipOFiSiAK BiDAlTZEN
DiTuZTEN SEiNAlEAK (OBulAZiOA KONTROlATZEN
DuTENAK) HElTZEN EZ BADiRA EDO gAiZKi HElTZEN
BADiRA, HilEKOA DESAgERTu EgiTEN DA.
ORgANiSMOAREN EZgONKORTASuN HONi,
AMENORREA DERiTZEgu.
• Bi AMENORREA MOTA BEREiZTEN DiRA:
 AMENORREA pRiMARiOA: ORAiNDiK EZ Du lEHENENgO
HilEKORiK iZAN. BAiNA, 16 uRTETiK gORAKO EMAKuME
DENEZ, HilEKOA JADA iZAN BEHARKO ZuKEEN.
 AMENORREA SEKuNDARiOA: HilEKOA iZAN Du, BAiNA 3
EDO 4 HilA BiTARTEAN EZ Du HilEKORiK iZAN.

7. LEHEN MAILAKO AMENORREAN
ERAGITEN DUTENAK:
 ARAZOAK iZATEA HipOTAlAMOAN (ZiKlO
MENSTRuAlA ERREgulATZEN Du HipOFiSiAREKiN
BATERA).
 NORMAlAK EZ DiREN KROMOSOMA
 HipOFiSiAN ERAgiTEN DuTEN gAiXOTASuNAK
 BuXADuRA BAgiNAN (ESATERAKO: ODOl JARiOA
ETETEN DuEN MiNTZA)

8. BigARREN MAilAKO AMENORREAN
ERAgiTEN DuTEN FAKTOREAK:
 HAuRDuNAlDiA
 AHOZKO ANTiSORgAilu EDO iNJEKTAgARRi
ANTiSORgAiluEN ERABilERA
 ESTRESA
 SENDAgAi KONKRETu BATZuK: DEpREZiO-
KONTRAKOAK, quiMiOTERApiARAKO
MEDiKAMENTuAK ETA ANTipSiKOTiKOAK
 guTXiEgiZKO gORpuTZ MASA
 ARAZOAK TiROiDEETAN (pERiODOAN ERAgiTEN
DuTEN HORMONETARiKO BATZuK SORTZEN DiTuEN
guRuiNA).
 luZAROAN KiROlEAN ARiTZEA, gORpuTZEAN gANTZ
guTZi iZANDA.

9. AMENORREA iZATEAREN
ONDORiOAK
 AMENORREAK ESTROgENOEN; EMAKuMEZKOEN HORMONEN FAlTA,
ADiERAZTEN Du. HONEK, HEZuRREN MASAN ETA EgiTuRAN
ERAgiN ZuZENA Du. HORi DElA ETA, OSTEOpOROSiS EDO
OSTEOpONiA AgER DAiTEZKE. HEZuR HAuSTuRAK EDO lESiOAK ERE
AREAgOTZEN DiRA.
 gAiNERA, ESTROgENOEN FAlTA, gAiXOTASuN
KARDiOBASKulARREN gARApENEAN ERAgiTEN Du.
 BESTAlDE, ESTROgENOAK EZ BADAuDE, giZONEZKOEN HORMONAK
(pROgESTERONA) NABARMENTZEN DiRA. HORi DElA ETA,
EMAKuMEEK MASKuliNOTu EgiTEN DiRA:
 gORpuTZ OSOAN BilOA AgERTZEN DA.
 TiTiEN HAZKuNDEA ETETEN DA.
 EMAKuMEZKOETAN EMAN OHi DiREN KuRBAK DESAgERTZEN
DiRA.
 AMENORREAK, luZAROAN iZATEN BADA, iNFERTiliTATEA ERE
ERAgiN DiTZAKE.
 gOgO SEXuAlAK gAlTZEN DiRA, ESTROgENOEN FAlTA DElA ETA.
 gAiNERA, gAiXOTASuN BAgiNAlAK EDO ugATZ-gAiSOTASuNAK
SORRARAZ DiTZAKE AMENORREA iZATEAK.

11. Zergatik gorputzak luzaroan jakirik jasotzen ez
badu, kolesterola agertzen da odolean?
 2 ARRAZOi pOSiBlE
(ORAiNDiK EZ DA ERANTZuN ZEHATZiK
AuRKiTu, BAiNA ONDORENgO Bi
HipOTESiAK DiTuZTE AZAlpEN giSA).

12. Luzaroan jan gabe egon ezkero, gorputzak elikagai
askoren beharra izango du, funtzionamenduan egoteko
behar bezain beste energia lortzeko. Hori dela eta,
gorputzak, gehien bat, elikagai hiperkalorikoak behar
izango ditu. Gantzak dira, kaloria gehien sortzen
dituzten elikagaiak. Hori dela eta, barauaren
ondorioz, gorputzaren beharrak direla eta, hartzen
ditugun elikagaiak lipidoak direnez, odolean
kolesterola nabarmentzen da.

13. • Gorputzak luzaroan jakiak jasotzen ez baditu, ez ditu lipidoak
ere ez hartuko. Beraz, gorputzean bertan dauden gantzak
erauziko ditu. Esaterako, nerbioak estaltzen dituen sustantzia
edo geruza; mielina, lipoproteina da.%30 Proteinez osatuta
dago eta %70 lipidoak dira, azken hauetatik, %25 kolesterola
da. Beraz, gorputzak gantzen eskasia dela eta, nerbioen geruza
zurrupatzen du. Esan dugunez, geruza hau, kolesterol
kantitatea handia duenez, odoleko kolesterola nabarmenduko
da.
• Honek, ondorio latzak izan ditzake. Nerbioen zorroa xurgatuz
gero, nerbio sistemaren funtzionamendu zuzena eragoz daiteke.
Esterako, muskulu baten funtzioa galaraztea, nerbio sistemak
ez baititu garunak bidalitako seinaleak muskuluetara ondo
igortzen.