İşletim Sistemleri (Operating Systems)

BTE-301
İşletim Sistemleri ve Uygulamaları
Okutman Murat KARA

Ders İzlencemiz
Hafta Konu
1 Tanışma, Genel Bilgilendirme (Ders işlenişi, ajanda, ders notu, sınav, devam)
2 İşletim Sisteminin Tanımı ve İşletim Sistemlerinin Tarihçesi
3 İşletim Sistemlerinin Görevleri/Bileşenleri/İşlevleri/Tipleri
4 İşlem Yönetimi ile Giriş-Çıkış Yönetimi
5 Bellek Yönetimi ile Depolama(Dosya) Yönetimi
6 Güvenlik Yönetimi ile Ağ(Network) Yönetimi
7 Sistem Yönetimi ile Çekirdek (Kernel) ve Kabuk(shel) yapısı
8 Vize – Ara Sınav
9 Unix İşletim Sistemleri Genel Özellikleri
10 Linux İşletim Sistemi Genel özellikleri
11 Windows İşletim Sistemleri Genel Özellikleri
12 MacOs İşletim Sistemleri Genel Özellikleri
13 Gömülü/Sanal/Web/Mobil İşletim Sistemleri
14 Genel Tekrar ve Finale hazırlık

İşletim Sistemi..!
• Aklınıza gelenler..
• Kelime anlamı..
• Tanımı..
• Özellikleri..
• Sınıflandırılması..
• Bileşenleri..
• Çeşitleri..

İşletim Sistemi
• İşletim Sistemi (Operating System)
• Donanımın doğrudan denetimi ve yönetiminden,
temel sistem işlemlerinden ve uygulama
programlarını çalıştırmaktan sorumlu olan sistem
yazılımıdır.
• Donanımı ile kullanıcı arasında bir
arayüz(interface) görevini aynı zamanda
donanım ile yazılım birimlerinin etkin bir biçimde
kullanılmalarını sağlayan sistem programları
topluluğudur.

İşletim Sistemi
• Bilgisayar donanımının doğrudan denetimi ve
yönetiminden, temel sistem işlemlerinden ve
uygulama yazılımlarını çalıştırmaktan sorumlu
olan sistem yazılımıdır.
• İşletim sistemi, bütün diğer yazılımların
belleğe, girdi/çıktı aygıtlarına ve kütük
sistemine erişimini sağlar.
Donanım <-> Çekirdek <-> Kabuk <-> Uygulamalar

İşletim Sistemi Tanımı
• Bir bilgisayar sisteminde
kullanıcı ile iletişim kurarak,
donanım ve yazılım nitelikli
kaynakların kullanıcılar
arasında adil bir biçimde
paylaştırılmasını ve donanım
ile yazılım birimlerinin etkin
bir biçimde kullanılmalarını
sağlayan sistem programları
topluluğuna denir.

1950..
• Manchester Mark 1
Motoru’nun ustası olarak
nitelendirilebilecek Alan
Turing, panel ışıklarını ve
düğmeleri kontrol edebilecek
bir yazılım geliştirdi.
Bu, bilgisayar tarihinin ilk
işletim sistemiydi denilebilir.
(1950)

1955..
• 1956 yılında yeni yeni gelişen
IBM, General Motors’un
desteğiyle IBM 704 adı verilen
cihazı geliştirmeye başladı. Bu
cihazla birlikte, işletim sistemi de
yaratılmalıydı. 1960’lı
yıllarda OS/360 adı verilen sistem
ortaya çıktı. OS/360 öylesine
efsanevi bir yazılımdı ki,
geliştiricilerden Freed Brooks,
“Mistik Adam” ilan edildi.
http://www.youtube.com/watch?v=aOKl8fP7TL4

1960..
• 1960’lı yıllarda, işletim sistemleri üzerine
çalışan tek üretici IBM değildi. AT&T Bell
Laboratuarları, 60’lı yılların sonunda “C” diliyle
yazılan bir işletim sistemi geliştirme
hazırlıklarına girişti. UNIX.

Tarihçe..
• Birinci Nesil (1945-1955) Vakum Tüpleri..
• İkinci Nesil (1955-1965) Transistörler..
• Üçüncü Nesil (1965-1980) Entegre Devreler..
• Dördüncü Nesil (1980-Günümüz) Kişisel Bilgisayarlar..
– [Unix] (BSD, System V, FreeBSD)
– Linux
– Windows (DOS)
– MacOs

Birinci Nesil İşletim Sistemleri (1945-1955)
• Harvard Üniversitesinde Howard Aiken; Princeton Üniversitesinde,
John Von Neumann ve Amerika ile Almanya’ daki bazı diğer
araştırmacıların çalışmaları sonucunda vakum tüpleri kullanılarak
sayısal bazı makinelerin geliştirilmesi mümkün olabilmiştir. Ancak
bu geliştirilen makineler son derece büyük ve odalar dolusu on
binlerce vakum tüplerinden yapılmış ve bugün evlerde kullanılan
bilgisayarlardan yüzlerce kez daha yavaş çalışmaktaydılar.
• Bu dönemde makinenin hem tasarımını yapan, hem imalatını
yapan, hem programlayan, hem işleten ve hem de bakımını yapan
hep aynı küçük bir gruptu. Bütün programlama, kontrol panelindeki
ilgili yerlere, ilgili kabloları takarak makine dili ile yapılırdı.
• İşletim sisteminin ise adı bile anılmamaktaydı.
• Sonraları 1950’ li yılların başında kartlı makinelerin gelişmesi ile
programların kartlara yazılıp buradan okutulması sağlanmakla
beraber, diğer olaylar tümüyle aynıydı.

İkinci Nesil İşletim Sistemleri (1955-1965)
• 1950’ li yıların ortasında transistörlerin geliştirilmesi ile büyük bir devrim oldu.
• Bu yıllarda, bilgisayar tasarımcıları, üreticileri, operatörler, programcılar ve bakım
personeli kesin olarak birbirinden ayrıldılar.
• Bu nesil bilgisayarlarda, kullanıcı her bir satırını bir karta yazdığı programını getirip
eliyle sistem operatörüne verirdi. Operatör kartları kart okuyucu cihazında okutur
ve okunmuş seklini teyp bandına aktarırdı. Sonra sisteme derleyici bantını yükler ve
arkasından da kullanıcının programının bulunduğu bantı yükleyerek derleme
işlemini yapardı. Bu derleme işlemi tamamlandıktan sonra programın çalıştırılabilir
halini 3. banta çıkar ve bunu tekrar sisteme götürüp çalıştırarak programın
sonucunu yazıcıdan yazdırırdı.
• Bu dönemde bundan sonra sağlanan en büyük aşama, derleyicinin bir defa
yüklenmesinden sonra, çok sayıda farklı programcının programlarının 1 bant
üzerine arka arkaya yüklenip çalıştırılması olanağı ile Yığın İşlem (Batch Processing)
kavramının getirilmesi ve uygulamaya koyulmasıdır.
• Bu nesil bilgisayarlar bilimsel ve mühendislik işleri için ve Fortran dili ile kullanılırdı.
• İşletim sistemi ise IBM’ in geliştirdiği ve 7094 makinelerin de kullanılan IBSYS’ di.

Üçüncü Nesil İşletim Sistemleri (1965-1980)
• 1960’ lı yılların başına kadar üretici firmalar iki farklı üretim çizgisinde gittiler. Bir
taraftan mühendislik ve bilimsel işlerde kullanılan bilgisayarlar, diğer taraftan da
bankacılık ve sigortacılık şirketleri gibi ticari kuruluşlar tarafından kullanılan
bilgisayarlar üretildi. Ancak bu durum çeşitli sorunlar yarattığından IBM firması bu iki
farklı yaklaşımı tek bir yapı üzerinde birleştirmek ve sorunları gidermek amacı ile 360
mimarisini duyurdu.
• Bu nesil bilgisayarların mimari yapısındaki en önemli yenilik transistörlerin yerine
entegre devlerin kullanılmış olması idi. Böylece makinelerin boyutları küçülürken,
çıkardıkları sıcaklıkta binlerce kat azalmıştı. Bununla beraber kullanım açısından bu
mimari yapının getirdiği en önemli yenilik ise “mutiprogramming” tekniği idi.
• Eski nesil bilgisayarlarda, kart ya da bant okuma süresi boyunca CPU tamamen boş
olarak beklemekte iken, bu nesilde belleğin parçalara ayrılıp, her parçada başka bir
programın çalıştırılması sayesinde, örneğin bir program teypten okuma yaparken CPU
atıl (boş) olarak durmamakta ve diğer programın gereksindiği hesaplama işini
yapmakta idi.

Üçüncü Nesil İşletim Sistemleri (1965-1980)
• Üçüncü nesil bilgisayarların getirdiği bir diğer önemli özellikle, aynı anda
gelen çok sayıda program destelerinin, kendinden önce gelenin çalışıp
bitmesini beklemeden arka arkaya okutulup disk üzerinden sıra ile
çalışmayı beklemelerinin sağlanması idi. Bu olanağa “SPOOLİNG”
(Simultaneous Peripheral Operation On Line) adı verilmiştir. Spooling
tekniği, yazıcı gibi paylaşımlı kullanıma uygun olmayan ünitelerin
kullanıcılar tarafından hiç beklemeksizin kullanabilmelerine olanak
sağlamıştır.
• Yine üçüncü nesil bilgisayarlarla gelen diğer bir özellik zaman paylaşımıdır.
(Time-Sharing). Bu yazılım teknolojisi ile de, aynı anda çok sayıda
kullanıcının terminalleri başındayken çalıştırdıkları işlere yada terminal
vasıtası ile olmasa da sistem üzerinde yığın işlem “Batch Processing”
olarak çalıştırılan işlere CPU’ nun sıra ile ve kısa sürelerle tahsis edilmesi
sağlanabilmiştir. Bu sayede hem sistemde çalıştırılan işlerin hepsi CPU’ yu
kısa aralıklarla kullanabilmiş olmakta, hem de sistemde çalışan örneğin
ekran başında oturan kullanıcılar CPU’ nun yalnızca kendilerine servis
verdikleri hisisne sahip olurlar.

Dördüncü Nesil İşletim Sistemleri
(1980-....)
• LSI (Large Scale Integration circuits) entegre devrelerinin gelişmesi ile ve binlerce
transistörü ihtiva eden chiplerin 1 cm2 üzerine yerleştirilmesi ile kişisel bilgisayar
(PC – Personal Computer) devri doğmuş oldu.
• O dönemdeki kişisel bilgisayarlar mimari bakımından mini bilgisayarlardan farklı
olmamakla beraber, fiyatı bakımından çok daha ucuzdular. PC’ lerin gelişmesi ve
bunlar üzerinde çalışabilecek yazılımların, hiç bilgisayar bilgisi olmayan kişiler
tarafından da kullanılabilir olması bu nesil bakımından evrim olmuştur. Bu nesilde
iki tane işletim sistemi sektöre hakim olmuştur. Bunlardan bir tanesi Ms-Dos, diğeri
de Unix’ dir.
• 1980’ li yılların ortalarında ilginç bir teknolojik yapılanmada başlamıştır. PC’ lerin Ağ
İşletim Sistemleri (Network Operating System) ve Dağıtık İşletim Sistemleri
(Distributed Operating System) ile kullanılmaya başlamasıdır.
• Bir ağ işletim sisteminde, kullanıcılar ortamda çok sayıda bilgisayarın mevcut
bulunduğunun farkında olurlar ve aynı zamanda uzaktaki başka bilgisayarlara
Uzaktan Bağlanma (Remote Login) olabildikleri gibi dosyalarını bir bilgisayardan
diğerine kopya edebilirler. Ağ işletim sistemindeki, en önemli özelliklerinde biri de,
her makinanın kendi yerel işletim sistemi tarafından işletilmesi ve her makinenin
kendi kullanıcılarına sahip olmasıdır.

GM-NAA IO
• Dünyanın ilk işletim sistemi, bugün
kullandığımız modern işletim
sistemlerine nazaran çok daha farklı
yerlerde kullanılıyordu. Kuzey
Amerika'daki General Motors'da
bulunan IBM 704'ün yer aldığı bu
fotoğraf, 1955 yılında objektife
yansıdı. GM-NAA I/O ismiyle bilinen
bu dünyanın ilk işletim sistemi,
büyük merkezi işlem birimleri için
tasarlanmıştı ve dolayısıyla spesifik
olarak kullanılabiliyordu.

Sistem yazılımları
• Derleyiciler (compilers)
– Yazdığımız programı makine diline çeviren ara program
• Editörler (editors)
– Program geliştirmemizi sağlayan arabirim ortamları
• Komut Yorumlayıcıları
• Antivirüs ve Koruma Yazılımları
• Değişik Sistem Yazılımları
– Defrag , Ashaboo Win Optimizer , System Cleaner , Partition
Magic , Data Recover v.b.
• Veritabanı Yönetim Sistemleri (database management system)
• Bilgisayar ağı yazılımları (network software)

Türleri
• Çalışma Ortamına göre;
– Tek iş düzeni (Monoprograming)
– Çok iş düzeni (Multiprograming)
– Çok görevli işlem (Multitasking)
• Erişim Biçimlerine göre;
– Adanmış işlem (Dedicated Processing),
– Toplu işlem (Batch Processing),
– Etkileşimli işlem (Interactive Processing),
• Tasarım Yapısına göre;
– İletiye dayalı sistemler
– Yordam çağırmaya dayalı sistemler

Çeşitleri(Tür 2)
• Kullanım Şekline göre;
– Komut satırlı
– Grafik arabirimli
• Geliştirme/Dağıtılma şekline göre;
– Açık kaynak kodlu
– Ücretli ve kapalı kaynak kodlu

Türleri (3)
• Anaçatı işletim sistemleri (mainframe)
• Sunucu (server) işletim sistemleri
• Çok işlemcili işletim sistemleri
• Kişisel bilgisayar işletim sistemleri
• Gerçek zamanlı (real-time) işletim sistemleri
• Gömülü (embedded) işletim sistemleri
• Akıllı-kart (smart card) işletim sistemleri

Temel İşlevler
• Yazılım-donanım bütünlüğünün sağlanması,
• Kaynakların paylaşımı ve yönetimi,
– İşlem yönetimi
– Bellek yönetimi
– Verilerin yönetimi
– Yan ünitelerin yönetimi
• Kullanıcıların yönetimi
(Kullanıcılar ile sistem arasındaki ilişkinin, uyum ve düzeninin kurulması)

Özellikleri
• Batch Processing (Yığın İşleme)
• İnteractive Processing (Etkileşimli İşlem)
• On Line Processing (Çevrim İçi İşlem)
• Off Line Processing (Çevrim Dışı İşlem)
• Serial Processing (Seri İşleme)
• Monoprogramming (Tek İş Düzeni)
• Time-Sharing Systems (Zaman Paylaşımı)
• Multiprogramming (Çok İş Düzeni)
• Multitasking (Çok Görevlilik)
• Multiuser systems (Çok Kullanıcılı Sistemler)

Görevleri
• İşlem Yönetimi
• Bellek Yönetimi
• Giriş-Çıkış Birimleri Yönetimi
• Sabit Disk Yönetimi
– Dosya Sistemleri
– Kütük (Dosya ve Klasör) Yönetimi

Sistem Yapıları
• Tek Parça (monolitik) Sistemler
• Katmanlı(Layered) Sistemler
• Sanal Makineler(Virtual Machines)
• Dış-çekirdek(exo-kernel) Sistemler
• Sunucu-İstemci Modeli (server-client)

Temel Kavramlar
• Proses
– Bir proses temel olarak “çalıştırılmakta olan bir program” dır. “programın işletimi” ne
verilen isimdir.
• Thread (iş parçacığı)
– Bir programın kendini eş zamanlı birden fazla iş parçasına ayırabilmesinin bir yoludur.
– Tek işlemci -> Thread -> Zaman dilimleme ile..
– Çok işlemci -> Thread -> Farklı işlemciler ile..
• İş (Job)
– Kullanıcıların, bilgisayar sisteminde bağımsız bir bütün olarak ve belli bir sıra
– dahilinde işlenmesini istedikleri hizmetler kümesine “İş (Job)” denilebilir.
• İstemci/sunucu
– İşletim sistemini, “file server”, “proses server”, “memory server” gibi parçalara
bölmek yönetimi daha kolaylaştırmıştır.
• Dosyalar
• Terminal
• Boot

İşletim Sisteminin Yerine Getirmesi
Gereken Fonksiyonlar
• İşleri sıraya koymalıdır
• İşi kontrol eden dili yorumlayabilmelidir
• Hata durumlarında ilgili işlemleri sonuçlandırmalıdır
• Giriş/Çıkış işlemlerini sonuçlandırmalıdır
• Kesmelerin gereğini yerine getirmelidir
• İşlerde öncelik tanıyabilmelidir
• Kaynakları kontrol etmelidir
• Kullanıcıların birbirlerinin haklarına müdahalelerini önlemelidir
• Bilgisayara birden fazla erişim sağlamalıdır
• İyi bir ara yüzü olmalıdır
• Bilgisayar kaynaklarının hesabını tutmalıdır.
• Bilgileri uzun vadede saklamalıdır.

Bir İşletim Sisteminde İstenilen
Özellikler
• Etkinlik: İşletim sistemi, bir işi etkin ve verimli bir şekilde yapmalıdır.
• İşler arasındaki zaman: Bir işi bitirip diğer işi başlama süresi kısa
olmalıdır.
• Kullanılmayan MİB zamanı: Merkezi işlem birimin
kullanmadığı süre kısa olmalıdır. Yani mikroişlemciden belleğe
aktarılacak veya bellekten alınacak bilginin erişim süresi kısa
olmalıdır.
• Toplu işlemler arasındaki zaman: Toplu işlem dosyalarının işlenmesi
arasındaki süre kısa olmalıdır.
• Cevap verme süresi: Sistemin cevap verme süresi kısa olmalıdır. Az
zamanda çok iş yapılmalıdır.
• Güvenirlik: Sistem tamamen hatalardan arındırılmış olmalıdır.
• Süreklilik: Sistem bakım yapılabilir ve dokümanı bol olmalıdır.
• Düşük boyut: Sistem kendinden taviz vermeden küçük boyutta
olmalıdır.

İşlem Yönetimi
• Proses, Görev, İşlem..
• Çalışmakta olan bir programdır ve çalışma
anında bulunulan durumu da ifade eder.
• Proses, işletim sistemi tarafından yürütülen
ardışık işlemler sürecini içeren bir programdır.
• Yönetimin amaçları;
– CPU’dan maksimum fayda
– İşlemleri kaynaklara dağıtmak
– İşlemler(Görevler) arası haberleşme

İşlem Denetim Bloğu (Prosess Control Blok)
• Her bir görevin çalışması için gereken bilgiler
işlem denetim bloğunda gösterilir.
– İş durumu
– İş sayacı
– Yazmaçlar
– Planlama bilgileri
– Bellek yönetim bilgileri
– Giriş-Çıkış bilgileri

İşlem Denetim Bloğu (Prosess Control Blok)

Aynı Anda Sadece Bir İşlem
İşlem
Zaman
Hesap Makinesi
Outlook
Internet Explorer
Excel
1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 2
1
1
1
2
2
2
(Zaman Paylaşımlı Çalışma)

İşlem Durumları
• Sunuş Durumu (New-Yeni İş)
• Hazır Durum (Ready-Hazırda)
• Çalışır Durum (Running-Çalışıyor)
• Bekleme Durumu (Waiting/Blocked[suspend]-Bekliyor-Askıda)
• Bitiş Durumu (Terminated [Exit]-Kesilme-Çıkış)
(Beş Durum Modeli – Five State Model)

İşlem Sunuş(Başlama) ve Bitiş Durumları
• Sunuş
– Sistem başlangıcında
– Servisin başlatılmasıyla
– Kullanıcı isteğiyle
– Yığın işlem (bacth) başlatılmasıyla
• Bitiş
– Normal çıkış (normal - exit)
– Hata uyarısı vererek çıkış (abort)
– Sistem Hatası ile çıkış (fatal error)
– Başka bir görev tarafından sonlandırılarak çıkış
(termination)

İşlem-Durum Algoritmaları
• İlk gelen önce (FIFO/FCFS)
(First In First Out / First Come Firs Served)
• Son giren ilk çıkar (LIFO – Last In first Out)
• Kısa işletim süresi kalan önce (Shortest Job First)
• Öncelik tabanlı(çizelgeleme) (Priority Scheduling)
• Zaman dilimli
• Çok kuyruklu
(Planlama Algoritmaları)

İşletim Sisteminin Kontrol Tabloları
• Hafıza Tabloları
– Ana hafızaya, ikincil hafızaya paylaştırılan hafızaya
yerleştirme
• Giriş/Çıkış Tabloları
– G/Ç aygıtının durumu, ayrılması, tanımlayıcısı ve
hafızadaki yeri
• Veri(Kütük) Tabloları
– Dosyaların durumları, yerleri, nitelikleri
• Görev(İşlem) Tabloları
– Tanımlayıcı verileri, işlem durum bilgileri

İşletim Sisteminin Kontrol Tabloları

İşletim Sisteminin Görev Yürütme Yapısı

Giriş-Çıkış (I/O) Yönetimi
• Giriş/Çıkış cihazlarının işletim sistemi tarafından
yönetilmesi için, tanımlanması gerekir.
• Cihaz sürücüsü yüklenmeli ve konfigürasyon
yapılmalıdır.
• Cihaz sürücüsü; Cihazın yerine takılması ile
elektriksel iletim sağlanır ama anlamlı işler
yapılması için işletim sistemi ile cihaz arasında
iletimde komutlar ve mesajın yorumlanmasında
sürücünün yüklenmesi gereklidir.

Cihazın sistem kaynaklarına erişimi ve
kullanımı için;
• Polling(Yoklama) Yöntemi [Eski]
• IRQ Numarası
• Giriş/Çıkış Port Adresleri
• DMA Kanalları

• Polling (yoklama); Cpu tarafından belli aralıklarla
G/Ç cihazı, yapılacak okuma veya yazma işlemi
var mı diye yoklanır.
• IRQ (Kesme isteği); Cihaz okuma veya yazma
işlemi yapmak istediğnde, bir kesme üreterek
Cpu’nun kendisiyle ilgilenmesini sağlar.
• DMA(Doğrudan bellek erişimi); Cpu’dan bağımsız
okuma/yazma işlemini DMA denetleyicisi ile
donanım alt birimi gerçekleştirir, sonuç Cpu’ya
iletilir. Cpu ile bellek arası yolun Cpu harici cihaz
tarafından kullanılmasıdır.

IRQ (Inrerrupt Request) Kesme İsteği
IRQ İşlevi
IRQ 0 Sistem Zamanlayıcı
IRQ 1 Klavye Denetleyici
IRQ 2/9 Kullanılabilir
IRQ 3 Seri Com2, Com4
IRQ 4 Seri Com1, Com3
IRQ 5 LPT2 / Ses kartı
IRQ 6 Disket sürücü
IRQ 7 Paralel LPT 1
IRQ 8 Saat
IRQ 10 Boş/Kullanılabilir
IRQ 11 SCSI/(Boş)Kullanılabilir
IRQ 12 Boş/Kullanılabilir
IRQ 13 Matematik işlemci
IRQ 14 Birincil IDE Kontrol Birimi
IRQ 15 İkincil IDE Kontrol Birimi

IRQ
• PIC (Programmable Interrupt Controller)
(Programlanabilir Kesme Denetleyicisi);
– En düşük numaralı IRQ isteği en büyük önceliklidir.
• IRQ Conflict(Çakışma);
Normalde bir IRQ’yu bir aygıtın kullanması
gerekir, aksi halde işlemci şaşırır, yanlış aygıta
yanlış zamanda cevap verebilir, buna IRQ
çakışması denir.

Tipik Giriş/Çıkış Cihazları Veri Aktarım Oranları

Bellek Yönetimi
• Ana belleğin işlemler arasında paylaştırılmasına ana bellek yönetimi ya da
bellek yönetimi, iletim sisteminin bu amaçla oluşturulan kesimine de
bellek yöneticisi adı verilir.
• Bellekte tutulan bilgiler; Komutlar/operatörler (operation code) ve
komutların uygulanacağı veriler (operand) olmak üzere ikiye ayrılır. Ana
bellekte ayrıca işletim sistemi bulunmakta ve bilgisayar kapanana kadar
sürekli bellekte bulunmaktadır.
• Adres alanı (address space) Fiziksel-Mantıksal (Bellekte konumu)
• Bellekte bilgiler ikili düzende saklanmaktadır:
Bit: 0-1
Nibble: Fh (15) (4 Bit=1 Nibbles)
Byte: FFh (255) (8 Bit= 2 Nibbles=1 Byte)
Word FFFFh (65536) (16 Bit=4 Nibbles=2 Byte=1 Word)
(h, sisteminde sonuna geldi"i ifadenin hexadecimal bir ifade oldu"unu gösterir)

Bellek Yöneticisinin Görevleri
• Belleğin hangi kısımlarının kullanılıp
hangilerinin kullanılmayacağını izlemek,
• İşlemlere gerektiğinde bellek ayırmak,
• İşlem sonlandığında ise işleme ayrılan bellek
bölgesini boşaltmak,
• Ana bellekte yer kalmadığında, ikincil belleği
kullanmak,
• Ana bellek alanındaki durum bilgisini tutmak,

Bellek Yönetim Yöntemleri
• Tek Programlama Yöntemi
– Tek ve Bitişken Bellek Yönetimi
• Çoklu Programlama Yöntemi
– Değişmez Bölümlü Bellek Yönetimi
– Değişken Bölümlü Bellek Yönetimi
– Yeri Değişir Bölümlü Bellek Yönetimi
– Sayfalı Bellek Yönetimi
– Kesimli Bellek Yönetimi
– Sayfalı Sanal Bellek Yönetimi
– Kesimli Sanal Bellek Yönetimi
– Kesimli-Sayfalı Sanal Bellek Yönetimi
• Sanal Bellek Yönetimi
• Sayfalama

Bellek Yönetimi
• Yer değiştirme (relocation)
• Koruma (protection)
• Paylaşma (sharing)
• Mantıksal yapılanma (logical organization)
• Fiziksel yapılanma (physical organization)

Bellek Yönetimi
• Yer değiştirme (relocation) ; Sanal bellekli sistemlerde bellekteki
programların farklı zamanlarda, belleğin farlı yerlerinde bulunabilmesi
gerekir. Bunun temel nedeni, programın bir süreliğine bellekten dışarı
götürülmesinin ardından tekrar geri getirildiğinde her zaman aynı bellek
bölgesine yerleştirilmesinin mümkün olmamasıdır. Bu yüzden işletim
sisteminin bellek yönetimi bellekte programların yerini değiştirebilmeli ve
bu yer değiştirme sonrasında program kodu içindeki referansları doğru
şekilde ayarlayarak her zaman bellekte doğru yeri işaret etmesini
sağlayabilmelidir.
• Koruma (protection); Süreçler (process), başka süreçler için ilgili sürecin
izni olmadan bellek başvurusu yapmamalıdır. Bellek koruması adı verilen
bu mekanizma ile programdaki kötü niyetli ya da hatalı işleyen bir kodun
diğer programların çalışmasını etkilemesi engellenir.
• Paylaşma (sharing); Farklı süreçler arasındaki bellek her ne kadar koruma
altında olmuş olsa da uygun durumda farklı sürecin farklı bellek alanına
erişip bilgiyi paylaşması mümkün olmalıdır.

Bellek Yönetimi
• Mantıksal yapılanma (logical organization); Programlar genelde modüller
şeklinde yapılandırılmıştır. Bu modüllerin bir kısmı gerek sadece okuma,
gerekse veri değiştirme şeklinde başka programlar tarafından da
kullanılabilir. Bellek yönetimi doğrusal fiziksel alanından farklı olan bu
mantıksal yapılanmanın düzenlenmesinden sorumludur. Bunu sağlamanın
yöntemlerinden birisi kesimlemedir (segmentation).
• Fiziksel yapılanma (physical organization); Bellek genellikle hızlı birincil
depo ve yavaş ikincil depo şeklinde bölümlenmiştir (örneğin rasgele
erişimli bellek RAM ve sabit disk gibi). İşletim sistemlerindeki bellek
yönetimi bilginin bu bellek katmanları arasında taşınmasından sorumludur.

Sanal Bellek
• Fiziksel belleğin görünürdeki miktarını arttırarak uygulama
programına fiziksel belleğin boyutundan bağımsız ve sürekli
bellek alanı sağlayan bilgisayar tekniğidir.
• Sürekli sanılan bu hafıza, genelde fiziksel olarak ram üzerindeki
farklı hafıza bloklarına dağılmış durumdadır ve hatta kimi zaman
da aktif olmayan program kısımları disk üzerine taşınmış
haldedir, ram üzerinde bile değildir.
• Sanal bellek tekniğinde, bilgisayarımız ram üzerinde yeni
kullanılmamış, yani aktif olmayan alanlara bakar ve o kısımları
hard diske kopyalar.
• Böylece yeni programımız için ya da programımızın o anda
çalışması gereken kısımları için ram üzerinde yer açılmış olur.
• Bu, sanal belleğin temel çalışma prensibidir ve sanki sonsuz bir
ram’e sahipmişiz gibi hissedilir.

Dosya Yönetimi
• File System
• Dosya(File)
• Klasör(Dizin) (Directory)
• Disk
– Küme, Sector …
• Disk Bölümleri
– Dosya sistemleri (FAT…)
• Dosya Özellikleri ve Güvenliği..

Dosya Yönetiminin Elemanları

Cihazlar
Uygulama
programları
Mantıksal dosya
sistemi
Dosya-organizasyon
modülü
Temel dosya sistemi
Giriş / Çıkış
kontrolü
Cihazlar (Aygıtlar)
Dosya Sisteminin Katmanları
Dosya İzinleri
Dosya Tarihleri
Dosya Sahip, grup ACL
Dosya Boyutu
Dosya Data Blokları
Dosya Kontrol Bloğu

Bellekte Dosya Yapısı (Aç/Oku)

Dosya Yapısı
• Field (Alan)
• Record (Kayıt)
• File (Dosya)
• Database (Veritabanı)

Dosya Kriterleri
• Short access time (Kısa erişim süresi)
• Ease of update (Kolay güncelleme)
• Economy of storage (Ekonomik depolama)
• Simple maintenance (Basit bakım)
• Reliability (Güvenilirlik)

Bitişik Dosya Ayırma
Sıkıştırma sonrası
Bitişik Dosya Ayırma

Güvenlik Gereksinimleri
Gizlilik
Bütünlük
Kullanılabilirlik

Kötü Niyetli Program Terminolojisi

Dağıtılmış İşlem, İstemci/Sunucu ve Kümeler

İstemci/Sunucu (Client/Server)

Genel İstemci/Sunucu Mimarisi

Veritabanı Uygulamaları için İstemci / Sunucu
Mimarisi

Üç Katmanlı İstemci/Sunucu Mimarisi

Ara katman Mekanizması
ileti odaklı orta katman
Uzaktan yordam çağrıları
nesne isteği komisyoncusu

Küme(Cluster) Bilgisayar Mimarisi

Çekirdek
• Programların ve donanımların çalışmasını
belirleyip verdiğiniz komutları yorumlayıp
iletişim kuran,
• İşletim sisteminin ana birim öğesidir.
• İşletim sistemi değil; işletim sistemini
oluşturan öğeleri barındıran birimdir.
• tüm programların ve süreçlerin
hafıza ile olan ilişkilerini düzenler

Thread (iş parçacığı) ve Proses (süreç)

Tekli ve çoklu iş parçacığı modeli

Paralel İşlemci Mimarileri
tek komut çoklu veri akışı

Kabuk (shell)
• UNIX ve türevi sistemlerde komutları
yorumlamak ve yönetmek için kullanılan
programa veya kalıba denir.
• Yani işletim sisteminde komutları kullanarak
yapmayı istediklerimizi yaptığımız panele denir

Kategorilerine göre İşletim Sistemleri

Unix
• BSD Unix
• Solaris
• OpenSolaris
• Linux
• HP-UX
• AIX
• Minix
• SCO Unix
• Sun OS
• DigitalUnix / Tru64 Unix

Unix İşletim Sistemi
• Çok kullanıcılı(multiuser) ve aynı anda birçok işi
yapabilen(multitasking) bir işletim sistemidir.
• Komut yorumlayıcı programlar (shell) aracılığı ile
kullanıcı ve bilgisayar sisteminin iletişimi sağlanır.
• 1969 yılında AT&T Bell Laboratuarlarında doğmuş
ve 80’li yıllar ile birlikte çok popüler bir işletim
sistemi olmuştur.
• ULTRIX, AIX, System V, BSD, Digital UNIX

Unix Tarihçe 1
• 1969 yılında AT&T bell labaratuvalarında ABD de
ken Thompson, Dennis Ritchie, Douglas McIlroy
ve Joe Ossanna tarafından tasarlanıp uygulamaya
konmuştur.
• İlk olarak 1971 de yayınlandı.
• Başlangıçta tamamen bilgisayar programlarının
yazılmasında kullanılan alt seviyeli bir çevirme
dilinde yazılmıştı.
• 1973’te Dennis Ritche tarafından C programlama
diliyle tekrar yazıldı.

Unix Tarihçe 2
• 1960 yılında MIT, AT&T Bell Teknoloji Laboratuvarları ve GE(General
Electric)'nin birlikte geliştirdikleri MULTICS (Multiplexed Operating
and Computing System [Çoğullandırılmış İşletim ve Bilgisayar
Sistemi]) projesiyle temelleri atılmıştır.
• MULTICS projesinin hedefi çoklu kullanıcının bilgisayar erişimine izin
vererek eşzamanlı veri paylaşımını gerçekleştirebilmekti.
• 1969 yılında AT&T Bell Teknoloji Laboratuvarları projeden
çekilmiştir.
• Ancak aynı yıl içinde MULTICS işi daha küçük ölçekli hale getirmeye
başlamış ve Bell'de araştırmacı olarak çalışan Ken Thompson'ın
MULTICS yazılımını simüle eden bir dosya sistemini kodlamasıyla
Unix'in ilk sürümü UNICS (Uniplexed Information and Computing
System[Birleştirilmiş Bilgi ve Bilgisayar Sistemi]) ismiyle çıkmıştır.
• DEC - PDP-11 (16 bit), daha sonra VAXen (32 bit) için geliştirildi.

Unix Tarihçe 3
• İlk sürümü assembler ile yazılmış olup, sadece yazıldığı tür
makinada çalışabilen bir versiyondu.
• 1973 yılında Thompson, C derleyicisinin atası Dennis Ritchie
ile birlikte çekirdeği C ile tekrar kodlayarak Unix'in 5.
sürümünü oluşturdu.
• Böylece Unix, taşınabilir özelliği olan C dili sayesinde, çeşitli
hedef donanımlara uygun olarak tekrar derlenebilen
kodlardan oluşan taşınabilir bir işletim sistemine dönüşmüş
oldu.
• Unix İşletim Sistemi 7. sürümüyle birlikte gelişimini artık iki
farklı çizgide gerçekteştirecekti:
• BSD(Berkeley Software Distribution) ve System V.

Unix Tarihçe 4
• Thompson işlem yönetimini ,
• Ritchie 'de giriş/çıkış sistemi yazdı.
• 1975 yılında altıncı uyarlama UNIX işletim
sisteminin hazırlanmasının ardından UNIX
normal olarak piyasaya sürüldü.
• Çalışmalar sürdürüldü ve 1979 yılında yedinci
uyarlama UNIX işletim sistemi
• UNIX sistem(UNIX System) ve
• UNIX sitem V (UNIX System V) olarak kullanılmaya
başlandı.

Unix Shell Kategorileri
Bourne
• Bourne shell compatible
• Bourne shell (sh)
• Almquist shell (ash)
• Bourne-Again shell (bash)
• Debian Almquist shell (dash)
• Korn shell (ksh)
• mksh
• Z shell (zsh)
• Busybox
C shell
• C shell (csh)
• TENEX C shell (tcsh)
• Hamilton C shell
Diğer
• es
• fish (friendly interactive shell)
• psh (Perl shell)
• pysh
• rc
• scsh, a Scheme Shell.
• wish, a windowing shell for Tcl/Tk.
• zoidberg, a modular Perl shell

Cygwin / Sdf
• http://www.tutorialspoint.com/unix_terminal
_online.php
• https://bellard.org/jslinux/
• http://www.webminal.org/terminal/
• http://www.cygwin.com/
• http://sdf.org/
• http://sdf.org/?telnet

Linux İşletim Sistemi
• GNU/Linux, Linux çekirdeği kullanan Unix
benzeri işletim sistemlerini çağrıştıran genel
kullanım şeklidir.
• Linux, işletim sisteminin çekirdeğidir.

Linux
• 1970 yılında AT&T şirketi
UNIX işletim sistemini geliştiriyor..
• Unix ~ fiyatı 1300-1850$..
• Minix, küçültülmüş Unix denilebilir ve Andy
Tanenbaum tarafından oluşturulmuş..
• Helsinki Üniversitesi’nde 23 yaşındaki Finlandiyalı
bir öğrenci olan Linus Torvalds Minix’ten
esinlenerek Linux işletim sistemini
oluşturmuştur..
• 5 Ekim 1991 – Linux 0.02 internet
ve haber gruplarında yer alıyor..
• GNU-GPL Lisansı ile dağılıyor..

GNU - GPL
• Richard M. Stallman yazılımların koşullalarını
kabullenmek istemiyor..
• 1984 GNU projesini başlatıyor..
• GNU = GNU is Not Unix
• 1985'de Free Software Foundation kuruluyor..
• 1991'de General Public Licence (Genel Kamu
Lisansı)
• Özgür ve açık kaynak kodlu..
• Kaynak kodlar üzerinde herkes istediği
değişikliği yapabilir, dağıtabilir, satabilir.
• Yapılan değişikliğinde kodları paylaşılmalı..

Linux Çekirdeği
• Multitasking
• Virtual Memory
• Protected Mode (Korumalı Mod)
• Hızlı TCP/IP
• Çoklu kullanıcı ortamı
• Modüler Yapı
• İstenilen şekilde yapılandırma yeteneği
• Modern bir işletim sistemi
çekirdeğinden beklenecek pek çok
özellik ve daha da fazlası

GUI – KDE – Gnome
• GUI ; (Graphical User Interface)
• Grafiksel Kullanıcı Arayüzü, bilgisayar ile
etkileşimi görsel mecazlar kullanarak
sağlayan yöntemler bütünüdür.
• KDE ; K Desktop Environment
• Matthias Ettrich adlı bir öğrenci tarafından
1996 yılında Unix’i için daha iyi bir masaüstü
yaratma fikriyle başlatıldı..
• GNU Network Object Modelling Environment
• Xfce XForms Common Enviroment (XFormları Ortak Ortamı)
Düşük hızlardaki makineler için idealdir.

Linux Dağıtımı
• Dağıtım, bir GNU/Linux sistemini kurmayı ve
yönetmeyi kolaylaştırmayı amaçlayan yazılımlar
bütünüdür.
• Slackware,
• Debian,
• Gentoo,
• Fedora (Red Hat),
• openSuSE(Novell),
• Mandriva (Mandrake),
• Ubuntu,
• KNOPPIX,
• Pardus...

Debian Fedora Gentoo Mandriva
openSUSE Slackware Ubuntu Sabayon
Puppy SLAX Mint PcLinuxOS
Dağıtımlar

Türkiye’de Linux
• Red Hat 5 tabanlı Turkuaz Dağıtımı
• Gelecek Linux 1,2,3
• Yerelleştirme Çalıştırmaları
• Türkçe en yüksek çeviri oranlarından
birine sahip
• Linux Kullanıcıları Derneği (LKD)
• E-posta listeleri
• LinuxNet Dergisi
• Turkix gibi Live CD'ler(Çalışan CD’ler)...
• Ulusal İşletim Sistemimiz : Pardus

Pardus / Uludağ
• Bir Linux dağıtımıdır.
• Adını Anadolu Pars'ının Latince’sinden
aldı(Panthera pardus tulliana).
• TÜBİTAK – UEKAE tarafından
2003'ten beri geliştiriliyor..
• ÇOMAR, TASMA, YALI, PİSİ gibi kendi
geliştiricilerimizin elinden çıkmış,
dağıtıma özel araçlar..
• Uludağ; Ulusal Dağıtım

Pardus Bileşenleri / Projeleri
• YALI (Yet Another Linux Installer)
Kurulum Yazılımı, Pardus’un, paketlerin kurulumu için..
• ÇOMAR (COnfiguration MAnageR)
Yapılandırma Yöneticisi, Yazılımların birbiri ile uyumlu çalışması için..
• PİSİ (Packages Installed Successfully as Intended)
Paket Yönetim Sistemi, Paketlerin sisteme kurulması/çıkarılması için..
• Zemberek-Pardus
Türkçe yazım denetimi ve gramer kontrolü için..
• Diğer Projeler (KDE Masaüstü ortamı, OpenOffice.org
çözümü..)

Pardus – Dosya Yöneticisi
• Dosya Yöneticisi ;
Konqueror
Dosya Sistemi Yapısı

Linux – Dosya / Dizin Yapısı
/root (Kök)
/bin: Temel komutları, uygulamaları içerir.
/boot: Çekirdek ve açılışta kullanılan dosyaları içerir.
/dev: Donanım, aygıt dosyalarını içerir.
/etc: Sistem ayarları, yapılandırma bilgisini içerir.
/home: Kullanıcıların verilerini içerir.
/lib: Çekirdek modülleri ve paylaşılan kod kütüphanelerini içerir.
/mnt: Çeşitli dosya sistemi/aygıtlarını içerir.
/proc: Süreçler ve donanım yapılandırmaları için bilgi merkezidir.
/root: Sistem yöneticisinin (yani “root” kullanıcısının) ev dizinidir.
/usr: Tüm kullanıcılarca paylaşılan verileri içeren dizindir.
/tmp: Geçici dosyaları içerir.
/local: Yerel uygulama ve bileşenleri içerir.
/var: Değişken veriler, kuyruk ve log dosyalarını içerir.

Linux Dizinleri
/bin : Olması şart komut dosyalarını içerir
/boot : Başlangıç için gerekli dosyaları bulundurur
/dev : Donanım dosyaları vardır
/etc : Sistem ayarlarını barındırır
/lib : Kütüphane dosyaları ve kernel modülleri bulunur
/media : Kaldırılabilir aygıtların (CD-Rom, Flash bellek vs...) sisteme eklendiği klasördür.
/mnt : Bir dosya sistemini geçici olarak eklemek için kullanılır.
/opt : Ekstra programların kurulması içindir
/sbin : Sistemi yöneticisiyle ilgili çalıştırabilir dosyaları tutar.
/srv : Sistemin sunduğu hizmetlerle alakalıdır
/tmp : Geçici dosyaları tutmak içindir
/usr : İkincil bir hiyerarşi
/var : Değişken verileri saklar

Windows Programların Pardus (Linux)
Karşılıkları
İnternet Uygulamaları

Karşılıkları
Çoklu ortam (Medya) Uygulamaları

Karşılıkları
Grafik Uygulamaları

Karşılıkları
Ofis ve Düzenleyici Uygulamalar

Karşılıkları
Diğer Uygulamalar

Linux Boot (Önyükleyici)
• GRUB (Grand Unified Bootloader)
• LILO (Linux Loader)

Linux Konsolu ve Komutları
• Konsol kavramı Linux’a Unix’ten kalan bir
mirastır.
• Komutların yazıldığı metin ekranlı arabirimdir.
• Komut satırı arayüzüdür.

Linux Paket Yönetimi
• Pisi (Pardus)
• Rpm (RedHat)
• Dpkg (Debian) (apt)
• Yum (CentOs)
• http://distrowatch.com/dwres.php?resource=package-management

Linux Konsolu(Konsole)
• Konsole; Komutların yazıldığı metin
ekranlı arabirimdir.
• Terminal olarak da adlandırılır.
• Pek çok şekli ve programı vardır.
• Konsole, xterm, aterm, rxvt, ...
• Konsola geçmek için;
Ctrl + Alt + F2 (F1..F6)
• X-Window(GUI) geçmek için;
Ctrl + Alt + F7

Konsole
• Konsole; program olarak çalıştır
menüsü ile kullanılabilir.
• Alt + F2 (Komut Çalıştır Penceresi);
Konsole (Enter)
• Geçerli kullanıcı oturumu ile konsol
görüntülenir.

Konsol Kullanıcı Yetkileri
• Konsol’a geçildikten sonra kullanıcı
adının sağ tarafında görünen işaret
kullanıcının yetki seviyesini ifade eder.
• $ User hakları olan bir kullanıcı
• # root yetkiye sahip bir kullanıcı
• Root => (Windows’da Administrator)
• Konsol giriş ekranında kullanıcı adı ve
parola bilgisi girilirken parola giriş
sırasında görünmez.

Konsol Komutları
• Linux yapı itibari ile küçük/BÜYÜK
harf ayrımına duyarlıdır.
• Konsol’dan çıkmak için;
exit veya logoff
• Kullanılabilecek tüm komutların bir
listesini görmek ve yardım almak
için;
• help (Enter)

Konsol Komutları ve Windows (DOS)
Karşılıkları
Linux (Pardus)
Komutu
help
ls --help
ls
ls |more
clear
Windows (DOS)
Komutu
help
help dir
dir
dir /p
cls

Genel Amaçlı Komutlar
• Yardım (Help);
Komutlar hakkında bilgi veya
komutun doğru yazımı(syntax)
parametreleri ve kullanımı için
kullanılır.
komut_ismi –help
ls –help (gibi..)

• cd dizin_adi
Dizin değiştirmek, başka dizine veya
alt dizine geçmek için kullanılır.
• cd..
Bir üst dizine geçer.
• /home/kullanıcı_adı => ~
Kullanıcının ev dizinidir.
• exit
konsol’dan çıkar.

• xinit
Pencere yöneticisi olmayan bir
oturum açar.
• startx
Pencere yöneticili bir oturum açar.
(Dos’ta win komutu gibi.)

Bilgi Edinme Komutları
• hotsname
Makinanın ismini verir.
• whoami
kullanıcı ismini verir.
• pwd
Bulunduğunuz dizinin ismini verir.
• who
O anda sistemde bulunan kullanıcıların
isimlerini verir.
• last
Sisteme en son giriş kullanıcıları listeler.

• uptime
Makinanın açık olduğu süreyi verir.
• ps
Komutlar ve süreçlerini verir.
• free
Bellek kullanım durumunu verir.
• df
Disk kullanım/boş alan durumunu
verir

• history
Son girilen komutların listesini verir.
•  (Yukarı yön tuşu)
son girilen komutu getirir.
• Tab tuşu
Yazılmakta olunan komutu tamamlar.

• time
Sistemin saatini verir ve değiştirmek
için kullanılır.
• date
Sistemin tarihini verir ve değiştirmek
için kullanılır.
Komutun parametrelerini ve kullanımı
ile ilgili ayrıntılı listesi için;
date --help  time -- help 

• ps
Uçbirimde çalışan işlem ve süreçleri
listeler.
• ps –ax|more
Sistemin açılışından beri çalışan bütün
süreçleri listeler.
• uname –a
Sistem hakkında çekirdek sürümü,
işlemci türü bilgilerini verir.

• df –h
Disk kullanımı ve boyutlarını verir.
• du dizin_adi
Diskte kapladığı alanı verir. Dizin adı
belirtilmezse bulunduğu dizini verir.
• dmesg |more
Sistem açılışından itibaren çekirdek
tarafından üretilen iletilerin tamponda
bulunan son iletilerini gösterir.

• cat /proc/version
Linux çekirdeğinin sürüm bilgileri..
• cat /proc/filesystems
Çekirdekte tanımlı kullanılabilecek dosya
sistemlerinin listesini verir.
• cat /proc/interrupts
Çekirdek tarafından tanımlanmış sistem
kesmelerinin listesi.
• lsmod
Yüklü çekirdek modüllerinin listesi

Dosya Komutları
• cat > dosya_adi
Dosya oluşturur.
ve içeriği yazılır.
bitirmek için Ctrl+D (kaydetmek).
• cat dosya_adi
Dosya içeriğini listeler.

Dosya-Dizin Komutları
• cd dizin_adi
Dizin değiştirme
• mkdir dizin_adi
Dizin oluşturur.
• rmdir dizin_adi
Dizini siler (içi boş ise..)
• rm dosya_adi
Dosya siler..

Dosya Komutları
• find dosya_adi
Dosya arar (*, ? Kullanılabilir.)
• locate dosya_adi
Dosya arar (veritabanına bağlıdır.
Güncel bilgileri bulamayabilir.)
• Touch dosya_adi
Dosyanın tarih/saat bilgilerini
değiştirir.

Dosya Komutları
• cp kaynak dosya/dizin hedef dosya/dizin
Bir yerdeki dosya/dizinleri başka bir yere
Kopyalamak için kullanılır.
• mv kaynak dosya/dizin hedef dosya/dizin
Dosya veya dizin taşır ya da yeniden
adlandırır.

Dosya Komutları
• wc dosya_adi
Dosyanın içerdiği satır, kelime ve bayt
sayılarını verir.
• nl dosya_adi
Dosya içeriği ekranda görüntülenirken satır
başına numara veya bir belirteç ekler.
• file dosya_adi (uzantısı hariç)
Dosyanın tipini belirtir.
• fuser dosya_adi
Dosyanın kim tarafından kullanıldığını verir.

Dosya Yöneticisi - MC
• MC, Master Commander,
Dosya ve dizinlerin yönetimi için geliştirilmiş
bir yardımcı programdır.
• Konsole’da iken mc yazılarak çalıştırılabilir.
veya
Alt + F2 ile program çalıştır penceresinde
mc yazılarak çalıştırılabilir.

Sıkıştırma Komutları
• gzip dosya_adi/dizin_adi
Dosya/dizin sıkıştırır. dosya.gz gibi.
• bzip2 dosya_adi/dizin_adi
Dosya/dizin sıkıştırır. dosya.bz2 gibi.
• tar -zcvf dosya_adi/dizin_adi
Dosya/dizin önce tar dosyası yapar sonra
gzip ile sıkıştırır. dosya.gz gibi.

Açma Komutları
• gunzip dosya.gz
Dosya/dizin açar.
• bunzip2 dosya_adi.bz2
Dosya/dizin açar.
• tar -zxvf dosya_adi.gz dosya_adi.tgz
Dosya/dizin açar.

Kullanıcı Hesapları
• useradd kullanici_adi
Kullanıcı hesabı ekler.
• passwd kullanici_adi
Kullanıcı parolası tanımlanır. (root yetkisi)
• userdel kullanici_adi
Kullanıcı hesabını siler.

Kullanıcı Grupları
• groupadd grup_adi
Yeni grup oluşturur.
• groups kullanici_adi
Kullanıcının ait olduğu grupları listeler.
• gpasswd –a kullanici_adi grup_adi
Bir gruba kullanıcı ekler.
• gpasswd –d kullanici_adi grup_adi
Kullanıcıyı gruptan siler.

Ağ Arayüzü
• ifconfig
Ağ arayüzünü (Ethernet kartı gibi..)
yapılandırır..
• ifconfig eth0 up
Aygıtı başlatır.
• ifconfig eth0 down
Aygıtı durdurur.

Dosya İzinleri
• Tüm dosyalara erişim izni root kullanıcısınındır.
• Temel olarak dosya izin hakları (yetkilendirme) 3
bölüme ayrılır.
• Dosya hakları;
• u Sahibi (user)
• g Grubu (grup)
• o Diğerleri (others)
• a Herkes (all)

Dosya İzin Kaynakları
• Temel 3 kaynak vardır.
• w yazma (write)
• r okuma (read)
• x çalıştırma (execute)
• Bütün dosyalar için erişim yetkilerini
değiştiren komut (change mod)
chmod ‘dur.
• chmod parametreler dosya/dizin

Dosya Hak ve Yetkileri
Sahibi u Grubu g Diğerleri o
Okuma r 400 040 004
Yazma w 200 020 002
Çalıştırma x 100 010 001
Toplam
777
700 070 007

Dosya İzin Örnekleri
• chmod 700 deneme.txt
deneme dosyasının sahibine okuma, yazma
ve çalıştırma izni verilmiştir.
deneme dosyası grubuna okuma ve
çalıştırma izni verilmiştir.
deneme dosyası sahibine okuma, yazma,
grubuna okuma, çalıştırma, ile diğerlerine
yazma ve çalıştırma izinleri verilmiştir.

Dosya İzin Listesi
• Bir örnek;
• ls –l
drwxrw-r-- DeneDizini
-rwxrw-r-- deneme.txt
En baştaki d bir dizin(klasör) olduğunu belirtir.
d | rwx | rwx | rwx
dizin | u | g | o
u sahibi (user), g grubu(grup), o diğer(other)

Dosya İzin Listesi
• rwx | rwx | rwx
u | g | o
u sahibi (user), g grubu(grup), o diğeri(other)
(r read-okuma, w write-yazma, o others-diğerleri)
• u+r sahibine okuma izni ekler.
• g=r grubunun izinlerini siler ve salt okunur.
• o-r diğerlerinden okuma iznini kaldırır.
• + ekler, - çıkarır, =değiştirir.

Dosya İzin Örnekleri
veya
• chmod u+rwx, go+r, g+x deneme.txt
Her iki yazım şeklinde de dosya Sahibine okuma,
yazma ve çalıştırma,
Grup ve diğerlerine, okuma,
Gruba çalıştırma izini verilmektedir.
• Sonuç olarak aşağıdaki gibi görüntülenir;
ls –l
-rwxr-xr-- deneme.txt

Dosya/Kullanıcı/Grup
• chown komutu dosya/dizin sahipliğini
değiştirmektedir.
• chown kullanici_adi dosya/dizin_adi
• chgrp komutu dosya/dizin ilişkili grubun
sahipliği değiştirir.(dosyanın grubunu değiştirir.)
• chgrp grup_adi dosya/dizin_adi

Kapanış Komutları
• exit
Konsoldan çıkmayı sağlar.
• Shutdown, reboot, Ctrl + Alt + Del
Sistemi kapatmayı veya yeniden
başlatmayı sağlar.

The Windows NT
operating system
family'sarchitecture
consists of two
layers (user mode
and kernel mode),
with many different
modules within both
of these layers.

PC DOS 1.0 Ağustos, 1981 İlk IBM-PC de kullanılan ilk sürüm
PC DOS 1.10 Mayıs, 1982 _
MS-DOS 1.25 Mayıs, 1982 IBM uyumlu olmayan donanımlar için ilk sürüm
MS-DOS 2.0 Mayıs 1983 Unix özellikleri eklendi. Sabit Disk ve 360KB Floppy Disk desteği eklendi.
PC DOS 2.1 Ekim, 1983 _
MS-DOS 2.11 Mart, 1984 _
MS-DOS 3.0 Ağustos, 1984 1.2MB Floppy Disk ve daha büyük Sabit Disk desteği eklendi.
MS-DOS 3.1 Kasım, 1984 _
MS-DOS 3.2 Ocak, 1986 2 tane 32MB'a kadar Sabit Disk partition desteği eklendi.
PC DOS 3.3 Nisan, 1987 _
MS-DOS 3.3 Ağustos, 1987 Multiple Logical Drive desteği eklendi.
MS-DOS 4.0 Haziran, 1988 IBM kodları temel alındı.
PC DOS 4.0 Temmuz, 1988
DOS Shell, grafiksel menü seçici, & Compaq DOS 3.31'deki formatları
kullanan 32MB sabit disk desteği eklendi. Bu sürümdeki hatalar ve daha az
boş bellek kullanımı nedeniyle başarısız bulundu.
MS-DOS 4.01 Kasım, 1988 Bug fix sürümü.
MS-DOS 5.0 Haziran, 1991
DR-DOS 5.0'a cevap olarak, memory management, full-screen editor, QBasic
programming language, online help, eklendi ve DOS Shell'e task switcher
eklendi.
MS-DOS 6.0 Mart, 1993
DR-DOS 6.0'a cevap olarak, DoubleSpace disk compression (Stacker'dan
kopyalandı) ve diğer özellikler eklendi.
MS-DOS 6.2 Kasım, 1993 Bug fix sürümü
MS-DOS 6.21 Şubat, 1994 DoubleSpace disk compression özelliği çıkarıldı.
PC DOS 6.3 Nisan, 1994 _
MS-DOS 6.22 Haziran, 1994 Son stand-alone sürümü. DoubleSpace, DriveSpace ile değiştirildi.
PC DOS 7.0 Nisan,1995 DriveSpace yerine Stacker kullanıldı.
MS-DOS 7.0 Ağustos, 1995
Windows 95 içinde. large disk (LBA) ve Long File Name (LFN) desteği
eklendi.
MS-DOS 7.1
Ağustos, 1996 Explorer USB Desteği FAT32 Desteği DMA
Desteği Windows 95 Retail 4.00.950 1995 Hayır(Plus'la)
Hayır Hayır Hayır Windows 95 Retail SP1 4.00.950A 1996
Hayır (Plus'la) Hayır Hayır Hayır OEM Service Release 1
4.00.950A 1996 2.0 Hayır Hayır Hayır OEM Service Release
2 4.00.950B (4.00.1111) 1996 3.0 Hayır Evet Evet
Windows 95B (OSR2) (ve Haziran 1998'de , Windows 98). FAT32 file system
eklendi.
MS-DOS 8.0 Eylül, 2000
Windows ME içinde. MS-DOS son sürümü. SYS komutu ve komut satırına
boot edilebilme özelliği kaldırıldı.
PC DOS 2000 _ 2000 uyumlu sürümü

Name Release date
RTM
Build
Current version
Status
support
Source
model/
License Type
Codena
me
MS-DOS
version
Kernel type Architecture Editions Type Notes
Windows 1.0 1985-11-20 ? 1.04 (1987-04-08)
Unsupported
(2001-12-31)
Closed
source/
MicrosoftEUL
A
? ? 16-bit Desktop
First version
of Windows
Windows 2.0 1987-12-09 ? 2.03 (1987-12-09)
Unsupported
(2001-12-31)
Closed
source/
MicrosoftEUL
A
? ? 16-bit Desktop
Windows 2.1x1988-05-27 ? 2.11 (1989-03-13)
Unsupported
(2001-12-31)
Closed
source/
MicrosoftEUL
A
? ? 16-bit Desktop
Windows 3.0 1990-05-22 ?
3.0a
Multimedia
Extensions
(1991-10-20)
Unsupported
(2001-12-31)
Closed
source/
MicrosoftEUL
A
DOS 3.1 or
higher
(not
included)
? 16-bit
Windows 3.0,
Windows 3.0a,
Windows 3.0a with
Multimedia
Extensions
Desktop
Windows 3.1x1992-04-06 040 3.11 (1993-12-31)
Unsupported
(2001-12-31)
Closed
source/
MicrosoftEUL
A
3.1:
Janus; for
Workgrou
ps: Kato,
Sparta;
3.11:
Snowball
(LB)
DOS 3.3 or
higher
(not
included)
?
16-bit (partial
32-bit
compatibility
with Win32s)
Windows 3.1,
Windows for
Workgroups 3.1,
Windows 3.11,
Windows for
Workgroups 3.11,
Windows 3.2
(simplified Chinese
only)
Desktop
Version
number:
3.1.040
Windows 95 1995-08-24 950
4.00.950C OSR2.5
(1997-11-26)
Unsupported
(2001-12-31)
Closed
source/
MicrosoftEUL
A
Chicago
MS-DOS
7.0, MS-
DOS 7.1
(OSR2.x)
Monolithic
kernel
Hybrid 16/32-
bit
Retail, OSR1, OSR2,
OSR2.1, OSR2.5
Desktop
Version
number:
4.00.950
Windows 98 1998-06-25 1998
4.10.2222A (1999-
04-23)
Unsupported
(2006-07-11)
Closed
source/
MicrosoftEUL
A
Memphis
MS-DOS
7.1
Monolithic
kernel
Hybrid 16/32-
bit
First
edition, Second
Edition
Desktop
Version
number:
4.10.1998
(Security
Version
4.10.1998A)
Windows Me 2000-06-19 3000
4.90.3000 (2000-09-
14)
Unsupported
(2006-07-11)
Closed
source/
MicrosoftEUL
A
"Millenni
um"
MS-DOS
8.0
Monolithic
kernel
Hybrid 16/32-
bit
Desktop
Version
number:
4.90.3000
(Security
Version
4.90.3000A)
DOS-based (MS-DOS/9x-based)

Name Release date
RTM
Build
Current version Status support
License/Source
model
Codename,
working
name
Based on
(kernel)
Supported
architectures
Editions OS type
Windows NT 3.1 1993-07-27 528
3.10.528 SP3
(1994-11-10)
Unsupported
(2001-12-31)
Closed source/
Microsoft EULA
? NT 3.1
x86-32, DEC
Alpha,MIPS
Workstation,
Advanced Server
Workstation,
Server
Windows NT 3.5 1994-09-21 807
3.50.807 SP3
(1995-06-21)
Unsupported
(2001-12-31)
Closed source/
Microsoft EULA
Daytona NT 3.5
x86-32, DEC
Alpha,MIPS
Workstation,
Server
Workstation,
Server
Windows NT
3.51
1995-05-30 1057
3.51.1057 SP5
(1996-09-19)
Unsupported
(2001-12-31)
Closed source/
Microsoft EULA
? NT 3.51
x86-32, DEC
Alpha,MIPS, PowerPC
Workstation,
Server
Workstation,
Server
Windows NT 4.0 1996-08-24 1381
4.00.1381 SP6a
(1999-11-30)
Unsupported
(2004-12-31)
Closed source/
Microsoft EULA
Cairo
Hydra
(Terminal
Server)
NT 4.0
x86-32, DEC
Alpha,MIPS, PowerPC
Workstation,
Server,
Server Enterprise Edition,
Terminal Server,
Embedded
Workstation,
Server,
Embedded PCs
Windows 2000 2000-02-17 2195
5.0 SP4 Rollup 1
v2
(2005-09-13)
Unsupported
(2010-07-13)
Shared source/
Microsoft EULA
Memphis
NT,
Whistler
2000
NT 5.0 x86-32, IA-64
Professional,
Server,
Advanced Server,
Datacenter Server,
Powered (Embedded)
Desktop,
Workstation,
Server,
Embedded PCs
Windows XP 2001-10-25 2600
5.1.2600 SP3
(2008-04-21)
Extended
Support Period
(2014-04-08)
Shared source/
Microsoft EULA
Whistler
NT 5.1; NT
5.2
(64-bit 2003
and x64)
x86-32, IA-64, x86-64
Starter Edition,
Home,
Professional,
Media Center,
Tablet PC,
Starter,
Embedded,
Desktop,
Workstation,
Embedded PCs
Windows Server
2003
2003-04-24 3790
5.2.3790 SP2
(2007-03-13)
Supported
Shared source/
Microsoft EULA
Whistler
Server,
Windows
.NET Server
NT 5.2 x86-32, IA-64, x86-64
Standard,
Enterprise,
Datacenter,
Web,
Storage,
Small Business Server,
Compute Cluster
Server,
Network
Appliance,
Embedded PCs,
HPC
Windows
Fundamentals
for Legacy PCs
2006-07-08 2600
RTM
(2006-07-08)
Supported
Shared source/
Microsoft EULA
Eiger,
Monch
NT 5.1 x86-32 Fundamentals for Legacy PCs Desktop
Windows Vista 2006-11-08
6000
(SP2:
6002)
6.0 SP2
(2008-02-04)
Supported
Closed source,
Shared source/
Microsoft EULA
Longhorn NT 6.0 x86-32, x86-64
Starter,
Home Basic,
Business,
Enterprise,
Ultimate,
Desktop,
Workstation
NT Kernel-based

Name
Release
date
RTM
Build
Current
version
Status support
License/Sourc
e model
Codename
, working
name
Based on
(kernel)
Supported
architectures
Editions OS type
Windows
Server 2008
2008-02-27
6001
(SP2:
6002)
6.0 SP2
(2008-02-27)
Supported
Closed source,
Shared source/
Microsoft EUL
A
Longhorn
Server
NT 6.0
x86-32, IA-64, x86-
64
Web,
Standard,
Enterprise,
Small Business Server,
Datacenter,
Web Core,
HPC,
Foundation,
Storage
Server
Windows
Home Server
2007-06-16 3790 5.2 Supported
Closed source/
Microsoft EUL
A
Q, Quattro NT 5.2 x86-32, x86-64 Home Server Server
Windows 7 2009-10-
22[2]
7600
(SP1:
7601)
6.1 Supported
Closed source,
Shared source/
Microsoft EUL
A
"7",
Vienna
NT 6.1 x86-32, x86-64
Starter,
Home Basic,
Home Premium,
Professional,
Ultimate,
Enterprise,
Desktop,
Workstation,
Multi-Touch
Windows
Server 2008 R22009-10-22
7600
(SP1:
7601)
6.1 Supported
Closed source,
Shared source/
Microsoft EUL
A
"7" Server NT 6.1 IA-64, x86-64
Standard,
Enterprise,
Datacenter,
Web,
Standard Core,
Enterprise Core,
Datacenter Core,
Web Core
Server
Windows
Home Server
2011
2011-04-05 8400 6.1 Supported
Closed source/
Microsoft EUL
A
Vail NT 6.1 x86-64 Home Server Server
NT Kernel-based

Release date
License/Source
model
Codename
Based on
(kernel)
Kernel type Editions Purpose Short description
Windows CE 1.0 November 1996 Pegasus, Alder CE 1.0 Embedded
first release of Microsoft's Windows CE
line for minimalistic computers and
embedded systems
Windows CE 2.0 November 1997 Mercury, Apollo CE 2.0 2.1, 2.11 Embedded
Windows CE 3.0 April 2000
Shared source/
Microsoft EULA
Cedar, Galileo,
Rapier, Merlin,
Stinger
CE 3.0
Embedded
kernel
Embedded
Pocket PC 2002 CE 3.0
Windows CE 4.0 7 January 2002 Talisker CE 4.0 4.1, 4.2 Embedded
Windows Mobile 2003 23 June 2003 Ozone CE 4.20
Windows CE 5.0 9 July 2004
Shared source/
Microsoft EULA
Macallan CE 5.0
Embedded
kernel
Embedded
Windows Mobile 5.0 9-12 May 2005 Magneto CE 5.0
Windows Embedded CE
6.0
1 November
2006
Shared source/
Microsoft EULA
Yamazaki CE 6.0 Hybrid kernel
Windows Mobile 6.0
12 February
2007
Crossbow CE 5.2
Windows Mobile 6.1 1 April 2008
various performance enhancements, a
redesigned Home screen, threaded
SMS, full page zooming in IE
and Domain Enroll
Windows Mobile 6.5 May 18 2009
minor upgrade to the existing Windows
Mobile platform
Windows Phone 7
November 8,
2010
Photon CE 6.0
major update to the platform, merging
Smartphone and Pocket PC.
CE-based

Name Kernel
Kernel
type
Architecture
Integrated
firewall
SMP
support
Multiple
architecture
support
USB
Support
UDMA
Support
Long
Filename
Support
Update
manageme
nt
APIs Safe Mode
Windows 1.0 ? ? 16-bit No No No No No No No Win16 No
Windows 3.1x
? (OS or
shell?)
?
16-bit (partial
32-bit
compatibility
throughWin32s)
No No No No No No No
Win16,Win3
2s
No
Windows 95
MS-DOS 7.0,
MS-DOS 7.1
(Win95B)
Monolithic
kernel
Hybrid 16/32-
bit
No No No
Only OEM
Service
Release
2.1 or
higher
Only OEM
Service
Release 2 or
higher
Yes
Windows
Update (If
Internet
Explorer 5 is
installed)
Win16,Win3
2c
Yes
Windows 98 MS-DOS 7.1
Monolithic
kernel
Hybrid 16/32-
bit
No No No Yes Yes Yes
Windows
Update
Win16,Win3
2
Yes
Windows Me MS-DOS 8.0
Monolithic
kernel
Hybrid 16/32-
bit
No No No Yes Yes Yes
Windows
Update
Win16,Win3
2
Yes
Technical information / DOS-based (MS-DOS/9x-based)

Name Kernel Architecture
Integrated
firewall
SMP
support
Multiple
architecture
support
USB
Support
UDMA
Support
Long File Name
Support
Package
management
Update
management
APIs
Safe
Mode
Data
Execution
Prevention
Windows NT 3.1 NT 3.1 32-bit No Yes Yes No ?
Yes (NTFS and
HPFS Volumes
only)
Win32,OS/2,
POSIX
No No
Yes (Except on
CDFS volumes)
Win32,OS/2,
POSIX
No No
Yes (Except on
CDFS volumes)
Win32,OS/2,
POSIX
No No
Windows NT 4.0 NT 4.0 32-bit No Yes Yes
Yes (if the
Ion USB
update is
installed)
Yes Yes
Windows
Update(if
Internet
Explorer 5 or
later is
installed)
Win32,OS/2,
POSIX
No No
Windows 2000 NT 5.0 32/64-bit No Yes
Yes (IA-
64/Itanium in
Advanced
Server and
Datacenter
Server)
Yes (USB
2.0 with
update or
SP4)[3]
Yes Yes
MSI, custom
installers
Windows
Update
Win32,OS/2,
POSIX
Yes No
Windows XP
NT 5.1.2600;
NT 5.2.3790
32/64-bit Yes
Yes
(Professio
nal Edition
only)
Yes (IA-
64/Itanium,
x86, x86-64)
Yes (USB
2.0 with
update or
SP1+)[4]
Yes Yes
MSI, custom
installers
Windows
Update
Win32,.NET Yes Yes (in SP2)
Windows Server
2003
NT 5.2.3790 32/64-bit Yes Yes Yes
Yes (USB
2.0)[5] Yes Yes
MSI, custom
installers
Windows
Update
Win32 Yes Yes (in SP1)
Windows
Fundamentals for
Legacy PCs
NT 5.1.2600 32-bit Yes ? No Yes Yes Yes
MSI, custom
installers
Windows
Update
Win32 Yes Yes
Windows Vista
NT 6.0.6000 ;
NT 6.0.6001
(SP1) ; NT
6.0.6002
(SP2)
32/64-bit Yes Yes
Yes (x86, x86-
64)
Yes (USB
2.0)
Yes Yes
MSI, custom
installers
Windows
UpdateApplica
tion
Win32,.NET,P
OSIX(only
Enterprise
and Ultimate)
Yes Yes
Windows Server
2008
NT 6.0.6001 ;
NT 6.0.6002
(SP2)
32/64-bit Yes Yes
Yes (IA-
64/Itanium,
x86, x86-64)
Yes (USB
2.0)
Yes Yes
Windows
UpdateApplica
tion
Win32 Yes Yes
Windows Home
Server
NT 5.2 32-bit ? ? ?
Yes (USB
2.0)
? Yes Win32 ? ?
Windows 7 NT 6.1 32/64-bit Yes Yes
Yes (x86, x86-
64)
Yes (USB
2.0)
Yes Yes
Windows
UpdateApplica
tion
Win32,.NET Yes Yes
Windows Server
2008 R2
NT 6.1 64-bit Yes Yes
Yes (IA-
64/Itanium,
x86-64)
Yes (USB
2.0)
Yes Yes
Windows
UpdateApplica
tion
Win32,.NET Yes Yes
NT Kernel-based

FAT16 FAT32 HPFS ISO9660 NTFS UDF
Windows 95 Yes
Yes (OSR2 or
above)
Network Drive Yes Network Drive No
Windows 98 Yes Yes Network Drive Yes Network Drive Yes (1.5, read)
Windows Me Yes Yes Network Drive Yes Network Drive Yes (1.5, read)
FAT16 FAT32 HPFS ISO9660 NTFS UDF (More Info)
Windows
NT 3.1, 3.5, 3.51
Yes No Yes Yes Yes v1.0/v1.1 ?
Windows NT 4.0 Yes No Partial Yes Yes v1.2 ?
Windows 2000 Yes Yes No Yes Yes v3.0 Yes
Windows XP Yes Yes No Yes Yes v3.1 Yes (2.01)
Windows Server
2003
Yes Yes No Yes Yes v3.1 Yes
Windows Vista Yes Yes No Yes Yes v5 Yes (2.6)
Windows Server
2008
Yes Yes No Yes Yes v5 Yes
Windows 7 Yes Yes No Yes Yes v5 Yes (2.6)
Windows Server
2008 R2
Yes Yes No Yes Yes v5 Yes (2.6)
Supported file systems / NT Kernel-based
Supported file systems / DOS-based (MS-DOS/9x-based)

CPU RAM Free disk space
Video adapter and
monitor
Drives Devices
Windows 95 386 4 MB 120 MB
Windows 98 486 DX2 66 MHz 16 MB 300 MB
Windows Me (Millennium
Edition)
Pentium 150 MHz 32 MB 400 MB
CPU RAM Free disk space
Video adapter and
monitor
Drives Devices
Windows NT
Workstation 3.51
386, 25 MHz 8 MB 90 MB
Windows NT 4.0
Workstation
486, 33 MHz 12 MB 110 MB
Windows 2000
Professional
Pentium, 133 MHz 32 MB 650 MB
VGA (640 x 480) or
higher resolution
CD-ROM Keyboard and mouse
Windows XP
Pentium MMX,
233 MHz
64 MB 1.5 GB
Super VGA (800 x 600)
or higher resolution
CD-ROM or DVD-
ROM
Keyboard and mouse
Windows
Fundamentals for
Legacy PCs
Pentium, 233 MHz 64 MB 500 MB
Windows Vista Pentium III, 800 MHz
512 MB/1 GB or
higher recommended
15 GB (may be
installed with as few
as 7GB)
DVD-ROM
Windows Server
2008
1 GHz (x86) or
1.4 GHz (x64)
512 MB RAM (may
limit performance
and some features)
10 GB
DVD-ROM Keyboard and mouse
Windows 7 1 GHz (x86/64)
1 GB or higher
recommended (2 GB
or Higher for x64)
16 GB (installs in 7
GB)
128MB (Aero) DVD-ROM
Keyboard and mouse
ortouchscreen
Hardware requirements / NT Kernel-based
Hardware requirements / 9x Kernel-based

Version Limit in 32-bit Windows Limit in 64-bit Windows
Windows NT 4.0 4 GB N/A
Windows XP Starter Edition 512 MB N/A
Windows XP Home 4 GB N/A
Windows XP Professional 4 GB 128 GB
Windows 2000 Professional 4 GB N/A
Windows 2000 Server 4 GB N/A
Windows 2000 Advanced Server 8 GB 64 GB
Windows 2000 Datacenter Server 32 GB 64 GB
Windows Server 2003 Small Business Edition 4 GB 128 GB
Windows Server 2003 Standard SP1 4 GB 32 GB
Windows Server 2003 Standard R2 4 GB 32 GB
Windows Server 2003 Enterprise SP2 64 GB 1 TB
Windows Server 2003 Enterprise R2 64 GB 1 TB
Windows Server 2003 Datacenter SP2 128 GB 1 TB
Windows Server 2003 Datacenter R2 128 GB 1 TB
Windows Vista Starter 1 GB N/A
Windows Vista Home Basic 4 GB 8 GB
Windows Vista Home Premium 4 GB 16 GB
Windows Vista Enterprise 4 GB 128 GB
Windows Vista Ultimate 4 GB 128 GB
Windows 7 Starter 2 GB N/A
Windows 7 Home Basic 4 GB 8 GB
Windows 7 Home Premium 4 GB 16 GB
Windows 7 Professional 4 GB 192 GB
Windows 7 Enterprise 4 GB 192 GB
Windows 7 Ultimate 4 GB 192 GB
Windows Server 2008 Web Server 4 GB 32 GB
Windows Server 2008 Web Server R2 N/A 32 GB
Windows Server 2008 Standard 4 GB 32 GB
Windows Server 2008 Standard R2 N/A 32 GB
Windows Server 2008 Enterprise 64 GB 2 TB
Windows Server 2008 Enterprise R2 N/A 2 TB
Windows Server 2008 Datacenter 64 GB 2 TB
Windows Server 2008 Datacenter R2 N/A 2 TB
Physical memory limits / 9x Kernel-based / NT Kernel-based
Version Limit in 32-bit Windows Limit in 64-bit Windows
Windows 95 1 GB N/A
Windows 98 1 GB N/A
Windows Me 1.5 GB N/A

Resource access
control
Subsystem isolation mechanisms Integrated firewall
Encrypted file
systems
Windows 2000 ACLs TCP/IP Filtering, IPSec Yes (NTFS Only)
Windows XP ACLs
Win32 WindowStation, Desktop,
Job objects
Windows Firewall (From
SP2), TCP/IP Filtering,
IPSec
Yes (NTFS Only)
Windows Server 2003
ACLs, Privileges, RB
AC
Job objects
Windows Firewall,
TCP/IP Filtering, IPSec
Yes
Windows Vista
AC
Job objects
Windows Firewall,
Yes
Windows Server 2008
AC
Job objects
Windows Firewall,
Yes
Windows 7
AC
Job objects
Windows Firewall,
Yes
Security features / NT Kernel-based / Features

Version Shell Theme Internet Explorer
Web
server
Windows Media
Player
Command-line interpreter
Windows 1.0 MS-DOS executive No
Windows 2.0 MS-DOS executive No
Windows 3.0 Program Manager No
Windows 3.1x Program Manager No
Windows 95 Windows Explorer
2.0 in OSR1, 3.0 in OSR2 and
OSR2.1, 4.0 in OSR2.5
COMMAND.COM
Windows NT 4.0 Windows Explorer 2.0 COMMAND.COM, cmd.exe
Windows 98 Windows Explorer 4.01 PWS COMMAND.COM
Windows 98 SE Windows Explorer 5.0 PWS 6.0 COMMAND.COM
Windows 2000 Windows Explorer 5.01 IIS 5.0 6.4 COMMAND.COM, cmd.exe
Windows Me Windows Explorer 5.5 7.0 COMMAND.COM
Windows XP Windows Explorer Luna (Blue standard) 6.0 IIS 5.1 8 (9 in SP2)
COMMAND.COM, cmd.exe,
Windows
PowerShell(optional)
Windows Server
2003
Windows Explorer
Classic (Luna can be
enabled with Theme
Service)
6.0 IIS 6.0 9 (10 in SP1)
Windows
Windows Vista Windows Explorer Aero 7.0 IIS 7 11
Windows
Windows Server
2008
Windows Explorer
Classic (Aero can be
enabled by installing
"Desktop Experience")
7.0 IIS 7
11 (enabled by
installing
"Desktop
Experience")
Windows
Windows 7 Windows Explorer Aero 8.0 IIS 7.5 12
Windows PowerShell V2
Windows Server
2008 R2
Windows Explorer
Classic (Aero can be
enabled by installing
"Desktop Experience")
8.0 IIS 7.5
12 (enabled by
installing
"Desktop
Experience")
Windows PowerShell V2
Security features / Features

Windows NT releases
Version Marketing name Editions Release date RTMbuild
NT 3.1 Windows NT 3.1 Workstation (named just Windows NT), Advanced Server 27 July 1993 528
NT 3.5 Windows NT 3.5 Workstation, Server 21 September 1994 807
NT 3.51 Windows NT 3.51 Workstation, Server 30 May 1995 1057
NT 4.0 Windows NT 4.0
Workstation, Server, Server Enterprise Edition, Terminal Server,
Embedded
29 July 1996 1381
NT 5.0 Windows 2000
Professional, Server, Advanced Server, Datacenter Server,
Advanced/Datacenter Server Limited Edition
17 February 2000 2195
NT 5.1 Windows XP
Home, Professional, 64-bit Edition, Media Center (original, 2003,
2004 & 2005), Tablet PC (original and 2005), Starter, Embedded,
Home N, Professional N
25 October 2001 2600
NT 5.1
Windows Fundamentals
for Legacy PCs
N/A 8 July 2006 2600
NT 5.2 Windows XP 64-bit Edition Version 2003[18] 28 March 2003 3790
NT 5.2 Windows Server 2003
Standard, Enterprise, Datacenter, Web, Storage, Small Business
Server, Compute Cluster
24 April 2003 3790
NT 5.2 Windows XP Professional x64 Edition 25 April 2005 3790
NT 5.2 Windows Server 2003 R2
Standard, Enterprise, Datacenter, Web, Storage, Small Business
Server, Compute Cluster
6 December 2005 3790
NT 5.2 Windows Home Server N/A 16 July 2007 3790
NT 6.0 Windows Vista
Starter, Home Basic, Home Premium, Business, Enterprise,
Ultimate, Home Basic N, Business N
Business: 30 November
2006
Consumer: 30 January
2007
6000
6001(SP1)
6002(SP2)
NT 6.0 Windows Server 2008
Foundation, Standard, Enterprise, Datacenter, Web Server, HPC
Server, Itanium-Based Systems[19] 27 February 2008
6001
6002(SP2)
NT 6.1[20] Windows 7
Starter, Home Basic, Home Premium, Professional, Enterprise,
Ultimate[21] 22 October 2009[22] 7600
7601(SP1)
NT 6.1[20] Windows Server 2008 R2
Foundation, Standard, Enterprise, Datacenter, Web Server, HPC
Server, Itanium-Based Systems
22 October 2009[23] 7600
7601(SP1)
NT 6.2[24] Windows 8 TBA TBA TBA
TBA Windows Server 8 TBA TBA TBA

Itanium editions x64 editions
1.Windows 2000 Advanced Server Limited Edition
2.Windows 2000 Datacenter Server
[
3.Windows XP 64-Bit Edition
4.Windows Server 2003 Enterprise
5.Windows Server 2003 Datacenter
6.Windows Server 2008 for Itanium-Based Systems
7.Windows Server 2008 R2 for Itanium-Based Systems
1.Windows XP Professional x64 Edition
2.Windows Server 2003 Standard x64 Edition
3.Windows Server 2003 Enterprise x64 Edition
4.Windows Server 2003 Datacenter x64 Edition
5.Windows Vista Home Basic x64 Edition
6.Windows Vista Home Premium x64 Edition
7.Windows Vista Enterprise x64 Edition
8.Windows Vista Ultimate x64 Edition
9.Windows Server 2008 Web Server x64 Edition
10.Windows Server 2008 Standard x64 Edition
11.Windows Server 2008 Enterprise x64 Edition
12.Windows Server 2008 Datacenter x64 Edition
13.Windows 7 Home Basic x64 Edition
14.Windows 7 Home Premium x64 Edition
15.Windows 7 Professional x64 Edition
16.Windows 7 Enterprise x64 Edition
17.Windows 7 Ultimate x64 Edition
64-bit platforms

Masaüstü market dağılım oranı Kasım 2011 [1]
Toplam Windows - 90.16%
Windows 7 - 41.13%
Windows XP - 37.91%
Windows Vista - 11.12%
Windows olmayan - 9.84%
İstatistik

System Software Release[7] System Version[7] Release Date[7] Finder Version
[7] LaserWriter Version[7] Release Information[7]
Mac System Software 1.0 (.97)[8] January 24[citation needed], 1984 1.0 Initial Release
Mac System Software (0.1) 1.1[citation needed] May 5[citation needed], 1984 1.1g
Maintenance Release, Added
Mountain scene, About box,
Clean Up Command
Mac System Software (0.3 & 0.5) 2.0 April 1985[9] 4.1 Finder Update
System software[8][10] [11] 2.1[8] September 1985[8] 5.0[10][11] Release for Hard Disk
20 support[8][10][11]
Mac System Software (0.7) 3.0 January 1986[citation needed] 5.1 1.1[citation needed] Introduced with Mac Plus[citation
needed]
System Software 1.0 3.1 February 1986[citation needed] 5.2 1.1
System Software 1.1 3.2 June 1986[12] 5.3 3.1
Fixed problems with data loss,
system crashes; updated
Chooser and Calculator.[12]
AppleShare 1.0 3.3 January 1987 5.4
AppleShare 1.0 Work Station
Installer disk (for the Macintosh
512K)
AppleShare 1.1[13] 3.3[13] 1987 5.5[13]
AppleShare 1.1 Work Station
Installer disk (for the Macintosh
512K)[13]
AppleShare 2.0[13] 3.4[13] 1988 6.1[13]
AppleShare 2.0 Macintosh
512Ke Work Station Installer
disk[13]
System Software 2.0 4.0 January 1987[citation needed] 5.4 3.3
Introduced AppleShare[citation
needed]
System Software 2.0.1 4.1 March 2, 1987 5.5 4.0
Release for Macintosh
II and SE. Updated LaserWriter
Driver

System software
release[7]
System
version[7]
Release
date[7]
Software version[7]
Release
information[7]Finder MultiFinder LaserWriter
5.0 4.2 October 1987[14] 6.0 1.0 5.0 Initial Release
5.1 4.3 circa 1988 6.0 1.0 5.1
Updated
LaserWriter
Driver and new
version of Apple
HD SC Setup
System Version[7] Release Date[7] Finder Version[7] MultiFinder Version[7] LaserWriter Version[7] Release Information[7]
6.0 April, 1988[citation needed] 6.1 6.0 5.2 Initial Release
6.0.1 September 19, 1988[citation needed] 6.1.1 6.0.1 5.2 Release for Macintosh IIx (1988)
6.0.2 Late 1988[citation needed] 6.1 6.0.1 5.2 Maintenance Release
6.0.3 March 7, 1989[citation needed] 6.1 6.0.3 5.2 Release for Macintosh IIcx (1989)
6.0.4 September 20, 1989[citation needed] 6.1.4 6.0.4 5.2
Release for Macintosh
Portable and IIci (1989)
6.0.5 March 19, 1990[16] 6.1.5 6.0.5 5.2 Release for Macintosh IIfx (1990)
6.0.6 October 15, 1990[citation needed] 6.1.6 6.0.6 5.2
Not released because
of AppleTalk bug [17]
6.0.7 October 16, 1990[citation needed] 6.1.7 6.0.7 5.2
Official release for Macintosh
LC, IIsi and Classic (1990)
6.0.8 April, 1991[citation needed] 6.1.8 6.0.8 7.0
Updated printing software to match
software of System 7.0
6.0.8L
Late 1991/Early 1992[citation
needed] 6.1.8 6.0.8 7.0
Limited maintenance release for
Pacific customers

Version Number Release Date Computer
7.0 June 1991
7.0.1 October 1991 Macintosh Quadra700/900,PowerBook100/140/170and some others
7.0.1P March 1992 Macintosh Performa200/400
7.1 August 1992 Macintosh IIvxPowerBook 180
7.1P January 1993 Macintosh Performa 410
7.1.1 (Pro) October 1993
7.1.1 October 1993 PowerBook Duo 250/270c,PowerBook520/540
7.1.2 March 1994 Power Macintosh 6100/7100/8100
7.1.2P July 1994 Quadra 630
7.5 September 1994 Macintosh LC580
7.5.1 March 1995 Power Macintosh 6200
7.5.2 June 1995 Power Macintosh 9500
7.5.3 January 1996 Power Macintosh 5400
7.5.3 Revision 2 May 1, 1996
7.5.3 Revision 2.1 August 7, 1996 Macintosh Performa 6400
7.5.3 Revision 2.2 August 7, 1996 Power Macintosh 9500/200, Performa 6360
7.5.5 September 27, 1996 Power Macintosh 5500
7.6 January 7, 1997 PowerBook 3400c
7.6.1 April 7, 1997 PowerBook 2400cTwentieth Anniversary Macintosh

Version Release Date Changes Codename Computer Price
9.0 October 23, 1999 Initial release Sonata N/A 99 USD
9.0.2 February 2000(Shipped with Macs) Bug fixes. N/A PowerBook (FireWire)
Only shipped with
referred Macs
9.0.3 March 2000(Shipped with Macs) Bug fixes. N/A iMac/iMac DV/iMac DV SE
Only shipped with
referred Macs
9.0.4 April 4, 2000(download)
Improved USB and FireWire
support.Other bug fixes.
Minuet iMac G3 (slot loading) Free Update
9.1 January 9, 2001 (download)
Integrated Disc Burning within
Finder.Implementation of
Finder 'Window' menu.
Improved stability.
Fortissimo iBook 14 inch panel ibook12 Free Update
9.2 June 18, 2001(Shipped with Macs)
G3 processor as minimum
system requirement.Improved
speed and Classic Environment
support.
Moonlight Power Mac G4 (QuickSilver)
Only shipped with
referred Macs
9.2.1 August 21, 2001 (download) Minor bug fixes. Limelight
iBook (Late 2001),
PowerBook G4 (Gigabit
Ethernet)
Free Update
9.2.2 December 5, 2001 (download)
Bug fixes relating to Classic
Environment.
LU1 eMac Free Update
Version Release Date Changes Computer Codename Price
8.0 July 26, 1997 Initial release Power Macintosh G3 Tempo 99 USD
8.1 January 19, 1998(download) HFS+ file system iMac (Bondi Blue) Bride of Buster Free Update
8.5 October 17, 1998
PowerPC required, Sherlock,
Themes, 32 bit icons
iMac (Bondi Blue) Allegro 99 USD
8.5.1 December 7, 1998(download)
Crash, memory leaks and data
corruption fixes
iMac (5 flavors) The Ric Ford Release Free Update
8.6 May 10, 1999(download)
New nanokernel to support
Multiprocessing Services 2.0
iBook Veronica Free Update

Version Codename Date Announced Release Date Most Recent Version
Rhapsody Developer Release Grail1Z4 / Titan1U August 31, 1997 May 14, 1998
Mac OS X Server 1.0 Hera March 16, 1999 1.2v3 (October 27, 2000)
Public Beta Kodiak September 13, 2000
10.0 Cheetah March 24, 2001 10.0.4 (June 22, 2001)
10.1 Puma July 18, 2001[69] September 25, 2001 10.1.5 (June 6, 2002)
10.2 Jaguar May 6, 2002[70] August 24, 2002 10.2.8 (October 3, 2003)
10.3 Panther June 23, 2003[71] October 24, 2003 10.3.9 (April 15, 2005)
10.4 Tiger May 4, 2004[72] April 29, 2005 10.4.11 (November 14, 2007)
10.5 Leopard June 26, 2006[73] October 26, 2007 10.5.8 (August 5, 2009)
10.6 Snow Leopard June 9, 2008[74] August 28, 2009 10.6.8 (June 23, 2011)
10.7 Lion October 20, 2010[75] July 20, 2011 10.7.2 (October 12, 2011)
Version Build[89] Date OS name Notes Standalone download
10.7
11A511 July 20, 2011 Darwin11.0 Original release Available from the Mac App Store
11A511s August 16, 2011 Darwin11.0
Build contained on Lion USB Thumb
Drive
Lion USB drive [90]
11A2061 and 11A2063 [91] July 20, 2011 Darwin11.0.2
For Mid 2011 Mac Mini (11A2061) and
Mid 2011 MacBook Air (11A2063)
Lion Internet
Recovery[92] (Command+Option+R
upon reboot on Mid-2011 or later
Macs)
10.7.1
11B26
August 16, 2011 Darwin11.1.0
About the OS X Lion v10.7.1 Update Mac OS X v10.7.1 Update
11B2118
For the Mid 2011 Mac Mini and Mid
2011 MacBook Air
Mac OS X v10.7.1 Update for
MacBook Air and Mac Mini 2011
10.7.2 11C74 October 12, 2011 Darwin11.2
About the OS X Lion v10.7.2 Update
Adds iCloud, various bug fixes, minor
user interface tweaks, Safari 5.1.1, and
the ability to boot into Lion Recovery
from a Time Machine disk.
Mac OS X v10.7.2 Individual
update (delta)
Combo update (includes 10.7.1)

Gömülü / Sanal / Web / Mobil
İşletim Sistemleri

Gömülü İşletim Sistemleri
• Gömülü sistemler, özel amaçlar için kullanılmak üzere
tasarlanmış, sadece beklenilen görevleri yerine getirmeye
programlanmış aygıtlardır. Belirli bir amaca yönelik olarak
tasarlandıkları için, boyutları ve maliyetleri küçüktür.
• Cihazın içinde gömülü bulunan bu yazılımlara “Firmware”
(Donanım Yazılımı-Aygıt Yazılımı) denir.
• Gömülü sistemlerin genelde işletim sistemleri yoktur ya da
özelleşmiş gömülü işletim sistemleri bulunabilir. Bunlara
genelde gerçek-zamanlı işletim sistemleri (RTOS: Real-Time
Operating System) adı verilir.
• Tek bir yonga üzerinde inşa edilen sistemler, "bir yongadaki
sistem" (System-on-a-Chip) SoC ile anılmaktadırlar.

Gömülü Sistem Tarihçe
• İlk gömülü sistem MIT Instrumentation
Laboratory‘da Charles Stark Draper tarafından
geliştirilen Apollo Guidance Computer
olmuştur. Bu araç, aya yapılan yolculuklar için
kullanıldı.

Gömülü Sistem Mimarileri
• Kontrol Döngüsü: Yazılım basit bir döngü içerisindedir. Çevreden veya
zamanlayıcıdan kesme alabilir. Aldığı kesmeye göre de yapılacak işlemi
belirler. Bu mimarinin zorlayıcı yanları vardır. Öncelikle, sistemin her hangi
bir donanım tetiklemesine karşı ne kadar zamanda tepki verileceğinin
garanti edilemez. Ayrıca, sisteme yeni özellikler ekleneceği zaman yapının
aşırı karmaşıklaşmasıyla kodlama zorlaşır. Mimarinin avantajı, basit olması
ve büyük oranda çalışma garantisi vermesidir.
• Nonpreemptive Multitasking: Bu teknik “kontrol döngüsü tekniği” ne çok
benzemektedir. Farklı olarak, bunda API saklıdır. Ayrıca sisteme yeni bir
yazılım eklemek, kontrol döngüsü tekniğindekinden daha kolaydır.
• Preemptive zamanlayıcılar (timers): Yukarıda özetlediğimiz iki teknikte,
olaylar sırayla gerçekleşir, döngülerin işi bittikçe alt olaylara geçilirdi.
Bunda ise, zamanlayıcı kesmesi kullanılır. Yani belirlenen bir zamana
ulaşıldığında kesme (interrupt) oluşur ve diğer olaylara geçilir.
• Bu tekniklerin dışında başka teknikler de kullanılmaktadır (Preemptive
tasks, Office-style operating systems... gibi).

Gömülü Sistem Örnekleri
• Banka ATM’ leri
• Uçuş kontrol donanım/yazılımları ve havacılık elektroniği modülleri
• Cep telefonları
• Yönlendirici (router), time server ve firewall (güvenlik duvarı) gibi bilgisayar ağ donanımları
• Fotokopi makineleri
• Disket sürücüler (floppy disket sürücüler ve sabit disk sürücüler)
• Termostat, klima, güvenlik izleme sistemleri gibi ev otomasyonu ürünleri
• Hesap makineleri
• Mikro dalga fırınlar, çamaşır makinesi, televizyon setleri ve DVD
oynatıcı/kaydedici gibi ev elektroniği ürünleri
• Tıbbi donanımlar
• Çok fonksiyonlu kol saatleri
• İnternet radyo alıcıları, TV set top box, ve dijital uydu alıcılar
gibi çoklu ortam uygulamaları
• Çok fonksiyonlu yazıcılar
• PDA’ler gibi küçük avuç içi bilgisayarlar
• Endüstriyel otomasyon ve izleme için PLC’ ler
• Video oyun konsolları ve avuç içi oyun konsolları
• Taşınabilir bilgisayarlar
• Bazı otomobiller

Gömülü İşletim Sistemleri
• ECos
• FreeRTOS
• Gömülü Linux
• JavaOS
• LynxOS
• Mobilinux
• Nucleus RTOS
• Palm OS
• Prex
• VxWorks
• Windows CE
• Windows XP Embedded

Sanal İşletim Sistemleri
• Sanallaştırma (Virtualization) genel itibari ile
bilgisayar kaynaklarının (resource) kullanıcılardan
soyutlanması (abstraction) anlamına gelir.
• Bunu yapmak için kullanılan metodlar bilgisayar
kaynaklarının paylaştırılmasını veya
birleştirilmesini sağlar.
• Sanallaştırmanın ilk hedefi kullanıcıya bir
soyutlama tabakası sunarak kullanıcıyı
kaynaklardan soyutlamak.
• Böylece kullanıcı ve kaynaklar arasına bir mantıki
katman eklenmiş oluyor.

Sanallaştırma Yazılımları
• Microsoft Virtual PC
• Microsoft Virtual Server
• VMMare Workstation
• Innotek VirtualBox
• QEMU
• Bochs
• Xen
• Parallels
• Virtuozzo
• OpenVZ
• Boot Camp

Web İşletim Sistemleri
• Tarayıcı içerisinde çalışan ve masaüstü işletim
sistemlerini taklit eden uygulamalar
bütünüdür.
• Web desktop veya webtop isimleri ile de
anılan masaüstü kullanımını web tarayıcı ile
erişip istemci taraflı kullanım sunan web
uygulamalarıdır.
• Günümüzde bulut bilişime doğru atılan ilk
adımları ifade eder.

Google Chrome OS
http://www.youtube.com/watch?v=0QRO3gKj3qw

Web OS Örnekleri
• eyeOS
• Glide
• İcloud
• G.ho.st
• YouOS
• Desktoptwo
• Craythur
• Ubuntu unity

Name Browser support Developer Engine Free License
3rd party
application
Productivity Suite
Graphical user
interface
Download
Web
server
Still
Active
appFlower
IE6/7/8,
Firefox3/4/5, Safari,
Opera, Chrome
AppFlower
ApS
appFlower
based
on PHP+ AJ
AX
Yes
Open
Source:GPLv3
Yes Yes Customizable Yes
CloudMe
(icloud)
IE 6/7/8/9, Firefox
3.5+, Chrome,
Safari, Mobile
Version: all browsers
Xcerion AB AJAX Yes Proprietary Yes
Zoho Office,
proprietary email,
calendar, IM,
Games
Windows-like No
DesktopTwo IE7 Sapotek Flash
Yes
(Beta)
Open Source
AGPL
Yes OpenOffice
Mac+Windows-
like
No
eyeOS
IE6/7/8, Firefox2/3,
Safari, Opera,
Chrome
eyeOS
Team
PHP + AJAX Yes
Open
Source:AGPL3
Yes Yes Customizable Yes
G.ho.st
IE6+, Firefox2+,
Safari. Partial:
Chrome & Opera
Ghost Inc
("G.ho.st")
Flash +
AJAX
(mobile
version is
WAP)
No Proprietary Yes
Yahoo! Zimbra,
Zoho, Google
Docs, ILoveIM
Windows-like No No
Glide OS
IE7, Firefox 3, Safari,
Chrome
TransMedia HTML5
Yes (30
GB limit)
Proprietary
From Glide
Community
Glide Write, Glide
Presenter, Glide
Crunch, Photo
Editor, Email
Mac+Windows-
like
No Yes
Nivio
IE7, IE8, Google
Chrome, FF 4
Sachin Dev
Duggal,
Saurabh
Dhoot
In
developme
nt
No Proprietary Yes Yes Windows No Yes
Online OS
FF 1.5 and higher,
IE7
iCUBE
Network
Solutions
Java + Ajax Yes Proprietary Yes Yes Windows-like No
xOS Webtop
FF 5.0+, Chrome
12+, Safari
XProduct
HTML5, PH
P,Javascript
Yes
Open
Source:AGPL
Yes Yes Mac-like No Yes

Mobil İşletim Sistemleri
• Mobil cihaz üzerinde
o cihaza özel olarak
kullanılan ve diğer
programların
üzerinde çalıştığı bir
platformu ifade eder.

Cep telefonları
için özet
yazılım katman
tablosu

Ürün işlevsellikleri tablosu

Feature iOS Android webOS
Windows
Mobile
Windows
Phone
BlackBerry
OS
Symbian Maemo MeeGo bada
Company Apple
Open
Handset
Alliance/Goo
gle
Palm,
Inc (HP)
Microsoft Microsoft RIM
Symbian
Foundation
Nokia
Linux
Foundation
Samsung
Current Version 5.0.1 4.0.1
2.1.2
(Phones)
3.0.2 (Tablet)
6.5.3 7.5 7.0.0 9.5 5.0 1.1.2 2.0
OS Family Darwin Linux Linux
Windows
CE 5.2
Windows CE
7
Mobile OS Mobile OS Linux Linux
ProprietaryRT
OS or Linux
Supported CPU
Architecture
ARM
ARM, MIPS,P
ower
Architecture,
x86
ARM ARM ARM ARM ARM ARM ARM, x86 ARM
Programmed in
C, C++, Obj
ective-C
C, C++, Java C
Many,
C++, .NET,Laz
arus
Many, .NET(S
ilverlight/XN
A)
Java C++ C/C++ C++ C++
License
Proprietary
EULAexcep
t for open
source
component
s
Free and
open
source[7]
Free and
open source
except closed
source
modules
Proprietary Proprietary Proprietary
Eclipse Public
License
Free and
open source
except closed
source
components[5
1]
Free and
open source
Proprietary
Public issues list
No, But
there is an
unofficial
tracker[52]
Yes[53]
No No
No, but there
is a unofficial
collection[54]
No
Not
anymore[55] Yes[56]
Yes[57]
No
Package
manager
iTunes APK
App Catalog
(Official)
Preware (3rd
party
homebrew)
Windows
Mobile
Device
Center/Active
Sync
Zune
Software
BlackBerry
Desktop
Manager
Nokia Ovi
Suite
dpkg+apt-get
rpm+yum+zy
pper
?
Wireless
system updates
5+[58]
Yes Yes No No Yes[59]
Yes[60]
Yes[61]
Yes No
Multi-user No[62]
No[63]
No[64]
No No No No No No[65]
No

Android
Sürüm Kod adı Yayın tarihi Hedef platform
1.1 — 9 Şubat 2009
Mobil telefonlar
1.5 Cupcake 30 Nisan 2009
1.6 Donut 15 Eylül 2009
2.0/2.1 Eclair 26 Ekim 2009
2.2 Froyo 20 Mayıs 2010
2.3 Gingerbread 6 Aralık 2010
3.0/3.1/3.2 Honeycomb Şubat 2011 Tablet bilgisayarlar
4.0 Ice cream sandwich 2011 4. çeyrek
Mobil telefonlar &
tablet bilgisayarlar

2011 Q2
Source Year Symbian Android RIM iOS Microsoft Bada
Other
OSs
Gartner [44] 2011 Q3 16.9% 52.5% 11.0% 15.0% 1.5% 2.2% 0.9%
Gartner [43] 2011 Q2 22.1% 43.4% 11.7% 18.2% 1.6% 1.9% 1.0%
Gartner [45] 2011 Q1 27.4% 36.0% 12.9% 16.8% 3.6% N/A 3.3%
Gartner [46] 2010 37.6% 22.7% 16.0% 15.7% 4.2% N/A 3.8%
Gartner [46][47] 2009 46.9% 3.9% 19.9% 14.4% 8.7% N/A 6.1%
Gartner [47][48] 2008 52.4% 0.5% 16.6% 8.2% 11.8% N/A 10.5%
Gartner [48] 2007 63.5% N/A 9.6% 2.7% 12.0% N/A 12.1%

Genel Tekrar ve Finale Hazırlık
Haftaya

İşletim Sistemleri (Operating Systems)

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

Similaire à İşletim Sistemleri (Operating Systems)

Similaire à İşletim Sistemleri (Operating Systems) (20)

Plus de Murat KARA

Plus de Murat KARA (20)

İşletim Sistemleri (Operating Systems)